Dynamika zbiorowości. Zachowanie vs działanie zbiorowe.

1. Kategorie zachowania i działania zbiorowego.

Zachowanie zbiorowe	Działanie zbiorowe
Krótkotrwałe Niezorganizowane Nieracjonalne Emocjonalne	Długotrwałe Zorganizowane Racjonalne (w uproszczonym tłumaczeniu: celowe)

2. Na czym polega działanie masowe?

• Działanie masowe- jest to suma indywidualnych działań

• Masa- heterogeniczny, anonimowy; charakteryzuje ją brak interakcji, jest zbiorem indywidualnych działań

3. Omów schemat wartości dodanej.

• Schemat wartości dodanej Neila Smelsera

• Sprzyjający kontekst strukturalny

• Napięcie strukturalne

• Uogólnione przekonania

• Zdarzenie inicjujące/ czynniki przyspieszające

• Mobilizacja uczestników działania

• Kontrola społeczna

5. Scharakteryzuj zjawisko tłumu.

• Tłum:

• bliskość sytuacji

• zawieszenie norm społecznych

• anonimowość wywołuje brak odpowiedzialności

• podatność na sugestie

• wspólny kierunek aktywności (zbiorowa dusza)

6. Wymień cztery typy tłumów (H. Blumera).

• Typologia tłumów

• Tłum aktywny- ukierunkowany na jakiś wspólny cel

• Tłum przypadkowy- chwilowe zainteresowanie jakimś zachowaniem

• Tłum konwencjonalny- zachowanie w przyjęty, społecznie uregulowany sposób

• Tłum ekspresywny(tańczący)- ekscytacja wyrażana rytmicznym ruchem bez jakiegoś określonego wyższego celu

7. Na czym polega problem pasażera na gapę i jak z nim sobie poradzić?

• Chodzi tu o freeriderów (problem ten ciekawie omówiony został na klasycznych)

• Syndrom pasażera na gapę

• Sformułowanie Marcusa Solona

• Brak zaangażowania (bo jeśli ruch odniesie sukces to `pasażer' zyska, jeśli zaś działanie się niepowiedzie to `pasażer' nie traci)

• Problem pasażera na gapę można rozwiązać za pomocą bodźców selektywnych

• Bodźce selektywne- to co oddziałowuje jedynie na jednostki działające w ruchu (nagroda za aktywność)

• Innym sposobem na pozbycie się problemu pasażera na gapę jest podzielenie grupy na podgrupy umożliwiające większą kontrolę i ewentualne pozbycie się freeridera

Ruchy społeczne jako siły zmiany

1. Wymień podstawowe cechy definicyjne ruchu społecznego.

• Ruch społeczny

• Polega na interakcji jednostek (przede wszystkim interakcji wspólnotowej)

• Więź i poczucie wspólnoty

• Działanie oparte na uogólnionym przekonaniu

• Istnieje w aktywnej relacji do zmian

• Spontaniczność

• Przechodzi pewne etapy rozwoju

• Ta sama rama interpretacyjna rzeczywistości

• Inność- rozumiana jako alternatywność, ale i konwencjonalność

• Innowacyjność

• Zorientowanie na przyszłość

• Elementarne formy działania

• Działania niezinstytucjonalizowane (Claus Offe)

• Polityka stylu życia (A. Giddens)- nowy ruch społeczny łączony jest z jakimś stylem życia

2. Trzy główne szkoły teoretyczne wraz z przedstawicielami.

• Teorie ruchów społecznych

1. Teorie zachowań społecznych (przedstawiciele: Parsons, Smelser, Park, Burpes, Tuner, Killian, Blumer)

• W ramach tej teorii ruch społeczny postrzegany jest jako zachowanie zbiorowe, odróżnia go od innych form zachowań wyższy stopień zorganizowania, kreatywność, adaptacyjność

• Tendencje do ignorowania społecznych uwarunkowań tych zachowań

• Powstanie ruchów- stany emocjonalne i psychiczne

• Mikrosymboliczny interakcjonizm

• Makrostrukturalny funkcjonalizm

• Wg Parsonsa ruch społeczny to- wyjaśniany w kategoriach napięć powodujących objawy nieracjonalności

2. Teoria mobilizacji zasobów (Zald, McCarthy, Oberschall, Tarrow)

• Wyjaśniają ruchy społeczne powstałe po wojnie

• Wykształciła się na krytyce teorii zachowań zbiorowych

• Uwarunkowania historyczne

• Koncentruje się na zachowaniach racjonalnych

• Zbiera zasoby, w pewien sposób je mobilizuje

1. Teoria nowych ruchów społecznych (Touraine, Offe, Melucci)

• Pojawiły się w latach '70 (np. ruchy pacyfistyczne, ekologiczne)

• Wartości postmaterialne- skupienie się np. na jakości życia

• Zainteresowanie kwestiami polityczno- kulturowymi

• Nowe formy aktywności np. demonstracje

• Sieć nieformalnych interakcji

• Struktura pozioma, spłaszczona, sieciowa

• Odnosi się do kwestii tożsamościowych

• Pojawia się w społeczeństwach rozwiniętych

Konflikt jako źródło zmiany społecznej

1. Omów teorię konfliktu Marksa.

• Teoria konfliktu- społeczeństwo wytwarza się w wyniku konfliktu, powoduje rozwój społeczny, jest czymś pozytywnym

• U Marksa

• Punktem wyjścia jest własność środków produkcji

• Wizja dychotomiczna (walka 2 klas), polaryzacja, burżuazja kontra robotnicy

• Posiadanie środków produkcji idzie w parze z władzą (w tym też z władzą symboliczną)

• Pojawia się `świadomość prawdziwa', dążenie do zmiany

• Konflikt obiektywny, nieuświadomiony staje się konfliktem uświadomionym, jawnym, otwartym

• Konflikt jest gwałtowny, rewolucyjny

• Ogarnia całe społeczeństwo dzieląc je na dwa przeciwstawne obozy

• Zmiana konfliktu ma charakter skokowy (skoków cywilizacyjnych)

• Konflikt jest przyczyną rozwoju społeczeństwa

• Klasa w sobie- bez dążenia do zmiany, nieuświadomiona

• Klasa dla siebie- świadoma swoich interesów, dąży do ich osiągnięcia

• Pozycje klas implikują interesy

2. Konflikt Dahrendorfa vs Marksa (nie wiem czy to do tego punktu)

• Dahrendorf

• Społeczeństwo składa się ze związków opartych na panowaniu

4. Zwierzchnictwo wg Dahrendorfa

• Władza zwierzchnia- funkcja (cecha) pozycji społecznej

• Władza faktyczna- stosunek rzeczowy; władza nie wynika z pozycji, ma charakter przypadkowy, wynika z siły

5. Czym jest relatywna deprywacja i czym się różni od absolutnej?

• Deprywacja względna- rozbieżność między aspiracjami jednostki a jej możliwościami

• Aspiracyjna




• Kryzysowa




• Progresywna




• Deprywacja absolutna- wiąże się z niemożliwością zaspokojenia potrzeb związanych z przetrwaniem w stopniu wystarczającym żeby trwać jako istoty biologiczne

7. Co to jest instytucjonalny wentyl bezpieczeństwa' w teorii Kosera? Podaj przykład.

• Instytucjonalne wentyle bezpieczeństwa- mechanizmy służące kanalizowaniu niezadowolenia społecznego przy jednoczesnym utrzymaniu istniejącego układu stosunków społecznych
  - służą utrzymaniu stosunków społecznych, struktury i poczucia bezpieczeństwa
  - dostarczają subiektywnych obiektów wrogości oraz środków do rozładowywania agresywnych dążeń
  - zapobiegają modyfikacji stosunków społecznych
  -przykłady: kozioł ofiarny, sport (igrzyska olimpijskie, mecze piłki nożnej itp.)

Rewolucja demokratyczna w Polsce. Społeczeństwo polskie w czasie przemian.

1. Różnica między rewolucją demokratyczną a klasyczną.

Rewolucja klasyczna	Rewolucja demokratyczna
zmiana szybka zmiana całościowa zmiana gwałtowna	zmiana szybka zmiana całościowa zmiana nie była gwałtowna!!! oddalona

2. Omów trzy fazy transformacji w Polsce.

• Początkowa (upadek starego systemu)

• Deficyt legitymizacji

• Przeniesienie zaufania na kontrelitę

• Relatywna deprywacja

• Teoria 4 graczy (elita vs kontrelita- obie `z ziomkami')

• Ruch społeczny(wytwarza się opozycyjne społeczeństwo)

• Antagonistyczna relacja do władzy

• Międzysystemowa

• Niejasne, płynne normy- ani stare, ani nowe

• Dezorientacja aksjologiczna, niepewność

• Demobilizacja lub instytucjonalizacja ruchu społecznego

• Faza konsolidacji

• Stabilizacja nowego systemu

4. Omów zjawisko `kapitalizmu politycznego' w Polsce. (tego też nie jestem pewna)

• Kapitalizm polityczny- kumulowanie kapitału za pomocą związku z polityką

• Faza 1- (lata 1987-1989) uwłaszczenie nomenklatury (przywłaszczanie publicznych zasobów przez polityków socjalizmu); chęć dalszego posiadania wpływów nawet po dokonaniu się przemiany strukturalnej;
  mechanizm nieformalnej prywatności- kapitał przesuwa się z państwowego na prywatne

• Faza 2- (lata 1990-1991) kumulowanie kapitału za granicą państwa

5. Omów zjawisko `państwa korporacyjnego'.

• Państwo korporacyjne- centrum decyzyjnym staje się aparat wykonawczy; demokracja przyjmuje postać fasadową

6. Omów cechy `mentalności socjalistycznej'.

• Mentalność socjalistyczna- wydłuża proces transformacji w czasie przez trwanie pewnych zwyczajów itp. z poprzedniego systemu nieadekwatnego do zachowań itp. nowego systemu.

Nierówności społeczne, stratyfikacja społeczna.

1. Porównaj zróżnicowanie z nierównością społeczną.

• Różnica zawiera się w ocenianiu- nierówność ocenia!

2. Co to stratyfikacja?

• Stratyfikacja

• Hierarchia nierówności uwarunkowanych strukturalnie

• Nierówności zinstytucjonalizowane

• Elementy świadomości społecznej

• Proces wyznaczający ludziom ich miejsca w hierarchii nierówności

• Nierówności sprowadzone do mniejszej liczby kategorii tj. klasy i warstwy

3. Omów koncepcję stratyfikacji Wezera.

• Klasy- podstawa podziałów klasowych: szanse rynkowe, położenie rynkowe (rozumiane szeroko zasoby dające lub upośledzające możliwości)

• Stany- grupy statusowe- struktura stanowa jest strukturą prestiżu, wysoka pozycja klasowa nie zawsze ciągnie za sobą prestiż

• Partie- pozycja zależy od władzy (możliwość narzucenia swej woli innym)

6. Na czym polega `efekt Mateusza'?

• Efekt Mateusza- chodzi o akumulację przewag i upośledzenia; biedniejsi stają się jeszcze bardziej biedni a bogaci stają się bogatsi

8. Na czym polega mechanizm merytokratyczny?

• Merytokracja- pozycja zależy od wysiłków

• Mechanizm merytokratyczny bywa zawodny ze względu na założenie równości szans

Ruchliwość społeczna i jej bariery.

1. Porównaj status przypisany osiąganym.

• Status przypisany- niezależny od wysiłków jednostki; nie jest przedmiotem wyboru

• Status osiągany- zależny od wysiłków jednostki; jest funkcją zasług; jest przedmiotem wyboru

2. Czym jest ruchliwość społeczna?

• Ruchliwość społeczna- zmiana pozycji społecznej jednostek lub grup w ramach tej samej lub innej zbiorowości. Ruchliwość społeczna może być

3. Porównaj ruchliwości międzypokoleniowe i wewnątrzpokoleniowe.

• Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa- zmiana pozycji jednej osoby w ciągu jej życia

• Ruchliwość międzypokoleniowa- zmiana pozycji rozumiana jako różnica między pozycją ojca o pozycją syna lub córki (ważne jest to, że porównuje się jedynie z pozycją ojca)

5. Co to jest kapitał kulturowy?

• Kapitał kulturowy-wzory zachowania, postawy, orientacje życiowe wyniesione z domu, kod językowy itp.

6. Omów teorię krążenia elit.

• Krążenie elit (Pareto)- na skutek zmian społecznych zmieniają się wymagania, co do kompetencji klasy rządzącej
  -jednostki nic nierobiące są wydalane z klasy i zastępowane jednostkami innowacyjnymi

7. Na czym polega żelazne prawo oligarchii?

• Oligarchizacja- niewielkie grupy trzymające władzę nie zajmują się swoimi obowiązkami, koncentrują się natomiast na swoich przywilejach wynikających z władzy

Struktura klasowo-warstwowa - koncepcje teoretyczne.

1. Porównaj gradacyjny i dychotomiczny schemat struktury społecznej.

• Schemat gradacyjny- stosunek porządkowy

• Schemat dychotomiczny- przeciwstawienie sobie 2 klas; występuje polaryzacja ekonomiczna w małej ruchliwości pionowej; konflikt, antagonizmy; relacja między klasami jest asymetryczna; dominacja jednych nad drugimi (np. biedni- bogaci, rządzący-rządzeni, posiadający- nieposiadający)
  -nietrwałość wszelkich stopni pośrednich
  -oceny moralne, interpretacje religijne i ideologiczne

2. Różnica między klasami a warstwami społecznymi.

klasa	warstwa
Klasy wyróżniamy przede wszystkim w oparciu o środki ekonomiczne	Warstwy rozumuje się bardziej w kategoriach kapitału kulturowego, opiera się na podobnych stylach życia

3. Jak można badać strukturę klasową?

• (metoda subiektywna) metoda refutacyjna struktury społecznej- nie pytamy każdego tylko wybieramy liderów opinii lokalnej, sędziów, którzy opowiadając o swojej społeczności lokalnej, mają uporządkować rodziny w strukturze tworząc pewną gradację; nie da się tak badać dużych zbiorowości

• (metoda obiektywna) metoda statystyczna- arbitralny sposób ustalania granic między klasami

5. Omów koncepcję 20:80.

• Chodzi tu o podział społeczeństwa

• Społeczeństwo formuły 20% (pracuje) : 80% (niepracuje)

Stare i nowe klasy średnie.

1. Czym jest klasa średnia?

• Klasa średnia- obejmuje ludzi o różnych poziomach wykształcenia, niejednostkowym standardzie materialnym, uzyskującym niejednakowe dochody, mających różne preferencje w zakresie konsumpcji, obdarzonych niejednakową estymą
  -wyłoniła się wraz z rozwojem kapitalistycznego rynku pracy

• Warunki przynależności do klas średnich

• Własność

• Zamożność i wysoka stopa życiowa

• Pozycja zawodowa

• Styl życia i orientacje życiowe

4. Przedstaw genezę klasy średniej.

• Czynniki formowania się klasy średniej:

• Wzrost zapotrzebowania na nowe zawody, w których liczą się kwalifikacje, inwencja, pomysłowość a nie pochodzenie społeczne

• Rozwój kupiectwa, bankierów, właścicieli składów i wszystkich obracających dużymi sumami pieniędzy, którzy nie cofali się przed ryzykiem inwestowania, wykraczali poza struktury lokalne

• Wyedukowane mieszczaństwo obejmujące lekarzy, prawników, nauczycieli akademickich, sygnatariuszy umów handlowych

• Rozpowszechnienie się mentalności posiadacza

Styl życia jako kategoria socjologiczna.

1. Co to styl życia wg Sicińskiego?

• Styl życia wg Andrzeja Sicińskiego

• Pewne wzory zachowań realizowane w codzienności w ramach jakiejś zbiorowości

• Styl życia funkcją położenia społecznego, pomaga zidentyfikować jako członka zbiorowości

2. Omów koncepcję homo eligens. / 3. Wybór negatywny.

• Homoeligens- człowiek wybierający

• Kategoria wyboru negatywnego- kiedy jednostka musi wybierać z czego rezygnuje, ma to miejsce w warunkach ograniczonego wyboru (rezygnujemy z tego co jest nam mniej potrzebne)

5. Co to jest podklasa?

• Podklasa- 1.) wykluczone, nieuczestniczące w życiu społecznym w szerszej kategorii
  - 2.) (w socjologii zachodniej) kategorie zależne od opieki społecznej
  - 3.) wiąże się z upośledzeniem, którego źródłem są procesy makrostrukturalne (np. brak pracy wynikający ze zmian rynku pracy)
  - 4.) kategorie wykluczone przestrzennie, skupione najczęściej w tzw gettach lub slumsach

6. Co to kultura ubóstwa?

• Cechy kultury ubóstwa:

• Bierność (brak motywacji do działania)

• Praca w szarej strefie, dorywczo itp. (student pracujący dorywczo :P )

• Brak własności

• Brak możliwości awansu i niedążenie do niego

• Skupienie na doraźnych celach (tu i teraz)

• Zaspokajanie podstawowych potrzeb

• Zjawisko akumulacji upośledzeń

• Słabo zintegrowana

• Zaniedbywanie strefy podklasy

Równość i różnica. Mniejszości społeczne, narodowe i etniczne.

1. Czym jest mniejszość społeczna (3 kryteria)?

• Mniejszość społeczna (socjologiczna)

• Kryterium ilościowe- grupa mniejsza ilościowo, funkcjonująca w większej (słabe socjologicznie, bo czasem większość ilościowa jest mniejszością społeczną)

• Kryterium relacyjno-statusowe- w relacji dominacji i podporządkowania mniejszość jest podporządkowana; ma niższy status; w mniejszym zakresie uczestniczą w życiu społecznym; są dyskryminowane; ograniczone szanse życiowe

• Kryterium organizacyjno-solidarnościowe- odbywa się często przez żądania mniejszości do większości o jakieś dodatkowe uprawnienia; grupa mniejszościowa ma mniejsze szanse na realizację swoich praw

3. Polityka asymilacji vs polityka pluralizmu kulturowego.

• Asymilacja-zrównanie, zjednoczenie, dążenie do jednorodności; oznacza dla emigrantów wyrzeczenie się swoich oryginalnych atrybutów kulturowych i całkowity konformizm wobec zachowań i obyczajów `rdzennej' większości populacji celem doścignięcia standardów kulturowych tej większości.
  Oznacza włączenie do społeczeństwa przyjmującego do momentu `nieodróżnialności' tj. całkowitą akceptację i skuteczną internalizację wartości i kultury grupy dominującej.

• Polityka pluralizmu kulturowego (multikulturalizmu)- krytyczna reakcja na ideologię `melting pot' (zlanie się wszystkich kultur w jedną superkulturę), opozycyjna zarówno asymilacji imigrantów, jak i idei tożsamości amerykańskiej jako takiej:
  - imigranci nie powinni być zmuszani do wyrzeczenia się swoich kultur za cenę przyjęcia do społeczeństwa
  - powinni kultywować swoje tożsamości etniczne i organizować się dla wspólnych celów politycznych- nawet po latach pobytu w USA
  - polityka państwa powinna dążyć do zapewnienia każdej grupie etnicznej warunków, w których będzie możliwa ochrona jej kultury.

4. Na czym polega amerykańska koncepcja melting pot (tygla kulturowego)?

• Melting pot- metafora wprowadzona przez Izraela Zangwilla w 1908r. w sztuce pod tym samym tytułem; oznacza ideologię łączenia różnych kultur i grup etnicznych w jeden, jednolity narodowy standard kulturowy i w konsekwencji wyłonienie się nowego człowieka o transcendentnej amerykańskiej tożsamości.
  Kultura mniejszości ma tu swój udział w procesie wyłaniania się kultury nowej jakości, hybrydy- o połączonych właściwościach i sile. TO SIĘ NIE ZDARZYŁO!

5. Na czym polega polityka różnicy (akcja afirmacyjna)?

• Polityka różnicy (akcja afirmacyjna)

• Wykorzystywanie środków formalno prawnych i instytucjonalnych jako działanie przeciwko dyskryminacji

• Ochrona praw mniejszości

• Ustanawianie odmiennych standardów realizowania praw dla obywateli o różnych tożsamościach kulturowych

• Dyskryminacja odwrotna

• Uwzględnienie zróżnicowania kulturowego jako zasady ustrojowej, zagwarantowanie równości wszystkich grup etnicznych

6. Na czym polega zjawisko odwrotnej dyskryminacji?

• Dyskryminacja odwrotna- obniżenie statusu większości na skutek uprzywilejowania mniejszości

7. Do czego służy skala Bogardusa?

• Skala Bogardusa- opiera się na pytaniach o skłonność przyjęcia kogoś z mniejszości w kręgach w jakich się obraca (np. czy wydałby pan córkę za kogoś z mniejszości narodowej?)

8. Przedstaw hipotezę kontaktu.

• Hipoteza kontaktu- wiedza bierze się z hipotez, jedyna szansa na wyzbycie się hipotez to kontakt

• Warunki do hipotezy kontaktu:

• Ten sam status

• Kontakt zainicjowany z przedstawicielami łamiącymi stereotyp

• Zinstrumentalizowany w pewien sposób (obie strony muszą coś zrobić, co jest w ich interesie)

9. Strategie przystosowania się mniejszości etnicznych do otoczenia wg Sławomira Łodzińskiego.

• Etniczna praca organiczna- rozwijanie własnej kultury

• Obywatelskie traktowanie mniejszości- wymagają jakichś praw i angażowania się przez państwo w sprawy mniejszości

• Współpraca i wychodzenie na zewnątrz- uczestniczenie mniejszości w życiu publicznym

• Etniczne uprzywilejowanie- strategia izolacji, odseparowania, wycofanie się z kontaktów z większością

• Bycie mniejszością w większości- korzystanie z tych samych praw co większość, pewien rodzaj wtopienia się w społeczeństwo (nie wychylać się z tłumu przy jednoczesnym zachowaniu swojej kultury)

5

---