EKOLOGIA I PATOLOGIA ZWIERZĄT ŁOWNYCH

LIS

Budowa ciała:

• Długość ciała - 50-90 cm

• Długość ogona - 30-60 cm

• Wysokość w kłębie - 35-50 cm

• Masa ciała - 5-7 kg

1. Głowa

- pysk wydłużony, trójkątny i spiczasty, posiada vibrisy - długie włosy czuciowe na pysku.

- oczy skośnie ustawione, koloru żółto-brązowego

- uszy spiczaste

2. Łapy

- 5 palców, w tym 1 uwsteczniony

- opuszki palcowe są nieco drobniejsze niż u psa

- pomiędzy palcami wyrasta dużo włosów, co jest znakiem rozpoznawczym przy określeniu tropu

3. Sutki

- cztery pary

4. Narządy płciowe

- moszna - drobna i zbita

- os penis ma długość 5 cm

- narządy płciowe są mocno podciągnięte (spełniają swą funkcję tylko kilka dni w roku)

5. Włos

- pokrywowy - włosy ościste, twarde

- puchowy - pod włosem pokrywowym, wraz z nim tworzy bardzo dobry izolator termiczny

- czuciowy - „wąsy lisie”

6. Barwa sierści

- różne odcienie rudego, krzyż ciemniejszy

7. Wymiana włosa

- Od lutego do listopada

8. Gruczoły zapachowe

- łapy - gruczoły na opuszkach - znaczenie terenu

- ogonowy - gruczoł znajduje się u podstawy ogona

- okołoodbytowy - znakuje porcję kału, wyznacza terytorium

- mocz - dzięki znakomitemu węchowi lisy mogą rozpoznawać wszystkie lotne substancje w kale i moczu. Mocz poddawany jest szczegółowej analizie. Przekazuje wiele informacji o osobniku który w danym miejscu był.

Anatomia

Czaszka ma swoiste cechy:

- grzebień strzałkowy - bardzo słabo rozwinięty

- grzebień potyliczny - mocno rozwinięty

- wyrostek zaoczodołowy - silnie wykształcony

- wielkość czaszki: 12-15cm

Uzębienie

• Mleczne - 28 zębów do 6 miesięcy

i	C	p	M
3	1	3	0
3	1	3	0

• Stałe - 42 zęby

I	C	p	M
3	1	4	2
3	1	4	3

Zmysły:

• Słuch - zakres słyszalnych częstotliwości 700-14000 Hz. Lis posługuje się słuchem w trakcie polowania. Wyłapuje piski, wysokie dźwięki, przekrzywia głowę, a dźwięki wpadając do obu uszu powodują że lis może atakować nie widząc ofiary.

• Wzrok - krótkowidz, źrenica szczelinowata, pionowo ustawiona (taki kształt jest bardziej wydajny niż okrągły. Dzięki wyścieleniu tapetum lucidum możliwe jest rozjaśnienie obrazu. Obraz jest czarno-biały i przestrzenny.

• Węch - penetruje teren, węszy z bliskiej odległości 6-10-50 m. Gdy jest wiatr potrafi zwęszyć ze 100m.

• Dotyk - na pysku znajdują się wibrysy, na łapach również znajdują się włosy czuciowe

• Porozumiewanie się: sygnały za pomocą postawy, znakowanie zapachowe (trop, mocz, kał). Głos - rzadko, drugorzędny

Ślady

- ostre pazury

- obecność włosów

- „sznurowanie” - ustawianie łapy za łapą

Nory

- Lis kopie sam lub adaptuje nory borsucze

- długość: 5-7m

- szerokość: 15-20cm

- kilka wyjść awaryjnych

- każda rodzina ma kilka do kilkunastu nor, jedna z nich jest wybierana przez samicę na wychowanie młodych

Rozród

- zwierzęta monoestralne - cieczka występuje raz w roku w różnych okresach

- cieczka trwa od 1 do 6 dni

- na południu: listopad-luty

- na północy: luty-marzec

- związki monogamiczne

- kopulacja: trwa kilkanaście minut

- ciąża: 51-53 dni

Młode

• rodzą się na przełomie marca i kwietnia

• w miocie jest 4-8 młodych - o wielkości miotu decyduje wiek samicy

• waga noworodków: 80-100g,

• do 2 tygodni są bezradne i ślepe

• do 3 tygodni poruszają się po norze

• w wieku 6-8 tygodni wychodzą z nory

• podczas pobytu w norze matka przynosi pokarm w żołądku i wymiotuje, karmiąc w ten sposób młode

Pożywienie

- skład pokarmów: drobne gryzonie, zające i króliki, padlina, ptaki, pokarm roślinny

- żołądek ma około 0,9 litra pojemności

- lis przyjmuje około 05,kg pożywienia dziennie

Organizacja socjalna:

- samiec i samica zajmują oznakowany teren, męskie potomstwo musi odejść jesienią, młode samice pomagają wychowywać matce kolejne mioty, same nie rozmnażając się.

- wielkość terytorium: do kilkunastu km²

- zagęszczenie:

- do 1990r: 0,3-1 na km²

- obecnie: 6-9 na km²

Ocena wieku:

- szwy czaszkowe - stopień zrośnięcia

- masa soczewki - gęstość

- starcie zębów

- szerokość kanału zębowego kła

BORSUK

Budowa ciała

• długość - około 90cm

• wysokość - około 30cm

• długość ogona - 15-20cm

• masa ciała - 12kg (lato), 15-20 (jesień)

1. głowa - mała spłaszczona, wydłużony pysk, niewielkie oczy, małe okrągłe uszy, krótka, mocna szyja, mocne szczęki

2. łapy - krótkie, mocne nogi z pazurami

3. tułów - krępy

4. gruczoły wonne - po wewnętrznej stronie ogona, u nasady

Włos

- długa twarda szczecina, na grzbiecie szaro-srebrzysta z domieszką czarnego

- kończyny i spód ciała brunatno-czarne

- głowa - biała z paskiem od pyska przez oko i ucho aż do karku

- sierść młodych - miękka i biaława

Zmysły

- dobry węch

- dobry słuch

- słaby wzrok

Pokarm

Borsuk jest wszystkożerny.

- pierścienice, larwy, owady, ślimaki, płazy, gady, jaja, pisklęta, myszy

- rzadziej padlina

- kłącza, jagody, żołędzie, brukiew, grzyby

Jest czystym zwierzęciem, zakopuje swoje odchody by zwabić pożywienie.

Trop

Wyraźne szerokie odbicie pięciu palców z długimi pazurami

Tryb życia

- dzień spędza w norze, dopiero po zmierzchu wyrusza na żer

- nory kopie na zboczach pagórków, 10m długości i 2-4m głębokości, każda nora ma kilka komór gniazdowych i kilka wyjść.

- od grudnia do kwietnia zapada w półsen zimowy, w ciepłe dni wychodzi na spacer i żer

Rozród

- cieczka - w lipcu, sierpniu, podczas kilku dni cieczki, pies spędza w norze wraz z samicą

- ciąża - trwa 30-32 tygodnie

- samica wybiera dużą, ciepłą norę o wymiarach 100x150cm) i rodzi od 3-6 młodych

- po 1 miesiącu - otwierają oczy

- do 16 tygodnia - młode są karmione przez matkę

- po 2-3 miesiącach żerują same

- dojrzałość płciowa - po 2 latach

KUNA LEŚNA - TUMAK (Martes martes)

Bytowanie

- Europa, Azja

- W Polsce najwięcej na terenie północno-wschodnim)

- zamieszkuje stare drzewostany liściaste lub mieszane z silnym podszyciem

Budowa ciała

• długość ciała - około 50cm

• wysokość - około 20 cm

• długość ogona - 25cm

- głowa - dość duża, okrągła z szerokim czołem i spiczastym pyskiem, krótkie, okrągłe lekko spiczaste uszy

- korpus - wydłużony

- kończyny - silne i krótkie z owłosionymi opuszkami palców

- silnie umięśniona, mięśnie zbite, sprężyste

Trop

- parzyste, lekko ukośnie ustawione odciski (50-100cm)

- niewidoczne opuszki i pazurki

Włos

Włos ościsty

- brunatny z szarym lub rudym odcieniem

- głowa, kończyny i ogon są ciemniejsze

Włos puchowy

- brązowo-żółty

- na podgardlu i popiersiu - żółto-pomarańczowa plama

Zmysły

- bardzo dobry wzrok

- dobry węch

- niezły słuch

Pokarm

- myszowate, wiewiórki, jaja, ptaki, króliki, zające, żaby, ślimaki, owady (gniazda os, trzmieli), padlina

Tryb życia

- żyje pojedynczo

- koczowisko - kilka tysięcy hektarów

- w dzień śpi w dziupli lub gnieździe, a w nocy żeruje

- przegryza tętnicę szyjną i często odgryza głowę.

- na opolowany rewir wraca dopiero po kilku dniach

Rozród

- dojrzałość płciowa - po 2 latach

- cieczka - lipiec/sierpień

- ciąża - 230-270 dni

- miot - na przełomie kwietnia/maja rodzi się od 3-6 ślepych młodych, które po 1 miesiącu otwierają oczy.

- matka karmi przez 2 miesiące, ale dopiero po 5 tygodniach zaczynają jeść mięso

- pozostają z matką do zimy

- żyją do 10 lat

TCHÓRZ (Mustela putarius)

Bytowanie

- Europa ( poza płn. Skandynawią i Irlandią)

- w Polsce średnia liczebność

- zasiedla obrzeża lasów, zakrzewione brzegi rzek i stawów

Budowa ciała

• długość ciała - 30-45 cm

• długość ogona - 15 cm

• masa ciała - 0,5-1,5 kg

- głowa - okrągła z krótkim pyszczkiem, małe zaokrąglone uszy

- kończyny - krótkie, nieowłosione opuszki

- gruczoły - okołoodbytowy

Włos

Włosy ościste - rzadkie, ciemno brunatne

Włosy wełniste - gęste, kremowo-żółte, spód, kończyny i ogon ciemniejsze, krawędzie uszu białe

Zmysły

- dobry słuch

- dobry węch

Trop

- podobny do kuny, ale z wyraźnym odbiciem opuszek

Pokarm

- drobne gryzonie, chomiki, króliki, młode zające, jaja, ptaki, gady, płazy,

JENOT (Nyctereutes prolyonides)

Bytowanie

- daleki wschód, Mandżuria, Chiny, Japonia,

- zostały przesiedlone na zachód ZSRR i rozpoczęły ekspansję na zachód.

- w Polsce najliczniejsze na terenach północno-wschodnich

Biotop

- cieniste lasy mieszane z gęstym podszyciem

- w okolicy mokradeł, jezior i rzek

Budowa ciała

• długość ciała - 65-75 cm

• długość ogona 20-25 cm

• masa ciała - 4-6 kg latem i 6-10kg zimą

głowa - mała, pysk krótki i ostro zakończony, małe zaokrąglone uszy

tułów - krępy, krótkie nogi

Włos

- gęsty, płowo-szary, przez środek grzbietu ciemniejszy

- boki szyi, bokobrody, czoło, górna część pyska biaława

- okolice żuchwy, oczu, przedpiersie i nogi są brunatno-czarne

- kita krótka, puszysta, tępo zakończona

Rozród

Cieczka - w lutym/marcu

Ciąża - 61-62 dni

Miot - na przełomie kwietnia/maja rodzi się od 5-7 młodych, ślepych szczeniąt, Po 10 dniach zaczynają widzieć

Matka karmi do 2 miesiąca, po 3-4 tygodniach zaczynają jeść mięso

Pokarm

- drobne gryzonie, jaja, pisklęta, gady, płazy, ryby, owady, larwy, dżdżownice, padlina, jagody, bulwy, kłącza, zioła, ozimina

Zmysły

- dobry węch

- dobry słuch

- niezły wzrok

Trop

- falisty układ tropu

Tryb życia

- w dzień przebywa w opuszczonych norach lisa lub borsuka, w wykrotach, stertach chrustu, stogach siana

- prowadzi półkoczowniczy, nocny tryb życia

- jako jedyny z psowatych zapada w krótki sen zimowy (grudzień-styczeń)

WYDRA (Lutra lutra)

Bytowanie

- Europa, Azja, północna Afryka

- w Polsce rzadko

Biotop

- zakrzewione obrzeża rzek, stawów, jezior, potoków, czasem morza

Budowa ciała

• długość ciała - 60-100cm

• długość ogona - 35-50cm

• masa ciała - 7-13-15 kg

głowa - szeroka, spłaszczona grzbieto-brzusznie, krótki psyk, małe zaokrąglone uszy, fałdy skórne zamykające przewody słuchowe, krótka, gruba szyja

tułów - wydłużony

kończyny - krótkie, mocne, między palcami nieowłosiona błona

ogon - gruby

Zmysły

- słuch bardzo dobry

- węch bardzo dobry

- dobrze pływa, nurkuje - do kilku minut

Pokarm

Ryby, żaby, drobne gryzonie, jaja, pisklęta, ślimaki, owady

Tryb życia

W dzień przebywa w gęstych zaroślach lub norze.

Nora - posiada komorę gniazdową, korytarz, otwór podwodny, 1-2 kanały wentylacyjne, awaryjne. Przy zagrożeniu ucieka do wody

- prowadzi koczowniczy tryb życia, przeprowadza dalekie wędrówki

Trop

- owalny, z błonami pławnymi i pazurami + ślad ogona

Rozród

- ruja - na przełomie lutego/marca

- ciąża - 61-63 dni

- miot - w głębokiej norze rodzi się 2-4 młodych, po miesiącu otwierają oczy

- matka karmi przez 9 tygodni

- dojrzałość płciowa - po 2 latach

- żyją - 15-16 lat

KUROPATWA SZARA (Perdix perdix)

Bytowanie

- Europa, Azja, przesiedlona do USA i Kanady

Budowa ciała

• długość ciała - 26-32cm

• rozpiętość skrzydeł - 51-52 cm

• masa ciała - 400g, a wiosną około 200-250g

• masa ciała pisklęcia - 7-9g,

- krępa budowa, silne nogi, opierzone golenie

- 16 kręgów szyjnych

- krótki, mocny dziób,

- krótkie skrzydła, szybki ale niski lot

Tryb życia

- zagniazdowniki - młode szybko opuszczają gniazda i same żerują

- porusza się pieszo, lot wykonuje rano i wieczorem lub spłoszone

Upierzenie

Głowa - oliwkowo-brązowa

Podgardle - gliniasto-rude

Wierzch ciała - szary z brunatnym odcieniem

Brzuch - szaro-biały z wielką rdzawą podkową u kogutów i starych kur

Dziób - szaro-zielonkawy

Nogi - niebiesko-szare, bez ostróg

Kura jest bardziej szaro-brązowa

Pisklęta - głowa- rdzawa , wierzch - szaro-żółty,

Pierzą się w III-IV i po ukończonych lęgach w VII-IX, VIII koguty jeszcze w X

Głos

- czyrkanie - słyszalne wieczorem i rano

ZAJĄC SZARAK (Lepus europaeus)

Bytowanie

- największe pogłowie: Czechy, Niemcy, Rosja, Polska, Austria, Dania

W Europie występują 3 gatunki zajęcowatych:

1. zając szarak

2. zając bielak

3. królik

Budowa ciała

• długość ciała - 65-76cm

• wysokość - 30-32cm

• długość ogona (omyka) - 8-10cm

• długość słuchów - 12-14cm

• długość głowy - 10cm

- klatka piersiowa wąska, kręgosłup giętki, mocne tylne kończyny (skoki)

---