Zapis paleontologiczny-zespół szczątków org.pozostałych w skale z żyjącej w miejscu jej powstania biocenozy.
Potencjał fosylizacji-ilość elementów szkieletowych w organizmie,które mogą przejść w skamieniałość.
Podkrólestwo:Protozoa;Typ:Rhizopoda(korzenionóżki);1.Gromada:Foraminiferida(otwornice);2.Gromada:Actinopoda(promienionóżki);podgromada:Radiolaria(promienice).
Otwornice-należą do korzenionóżek,których ciało zamknięte jest w skorupie zakończonej otworem zwanym ujściem.Pierwotniaki to organizmy 1-komórkowe,ich ciało stanowiła jedynie gródka plazmy,która zawieraa 1 lub więcej jąder.Skorupki otwornic mają dl.0,2 do 1 mm i dlatego zaliczamy je do tzw.mikroskamieniałości.Skorupki ich są 1 lub wiele komorowe,a komory komunikują się ze sobą przez otworki,stąd ich nazwa.Dzielimy ze względu na materiał budujący skorupkę:1)Chitynowe.2)Wapienne.a)perforowane(dziurkowane).b)nieperforowane(niedziurkowane).3)Aglutynujące.Pojawiły się w Kambrez,a gł.rozwój nastapił w Kredzie,zyją do dziś.Żyjące w wodach ciepłych mają grubsze skorupy.Większość żyje w wodach o normalnym zasoleniu.Od Kambru do Karbonu żyją tylko Aglutynujące.W Karbonie pojawiły się Wapienne Nieperforowane,a w Permie pojawiły się Perforowane.Cechy diagnostyczne:substancja z jakiej zbud.jest skorupka;położenie i kształt ujścia;liczba,kształt i wielkość komór;ornamentacja skorupy(wszystko co znajduje się na zew.str. np.kolce,prążki,żebra,gózki).Znane są również z dziejów Ziemi większe otwornice(dochodzą do 11 cm dł.),szczególnie znane to numulity i fuzuliny.
Radiolarie-mają wielkość od 0,1-0,5 mm(również należą do mikroskamieniałości).Ich szkielet bud.jest z bezpostaciowej krzemionki lub siarczanu strontu.Należą do planktonu ale mogą przebywać na różnych głębokościach.Żyją wyłącznie w wodach morskich.Rozpuszcza się na granicy SCD(strefa kompensacji krzemionki)na gł.6,5-6 km.Pojawiły się w prekambrze,żyją do dziś.Radiolaryty powstały z krzemionki zawartej w ich skorupkach,na dnie oceanó są iły radiolariowe.Cechy diag.:kształt szkieletu i mat.bud.
Królestwo:Animalia;Grupa:Parazoa;Typ:Porifera(gąbki);Typ:Archaeocyaty.
Gąbki-stanowią najniżej uorganizowaną gr.zwierząt wielokom.W ogólnym zarysie przypominaja one woreczek,jednym końcem przyczepionym do dna,a drugim otwartym ku górze.W ich ciele wyróżniamy 2 w-wy kom.:zew.zbud z pinakocytów oraz wew.zbud.z kom.kołnieżykowatych tzw.choanocytów,a między nimi jest mezoglea czyli galaretowata masa,w której znajdują się elementy szkieletowe.Szkielet tworzą igły(spikule).Na powierzchni znajdują się liczne pory tzw.ostia,przez ostia wpływa woda,a przez otwór zwany oskulum jest wyrzucana na zew.Większość ma szkielet wew.zbud.z igieł zw.sklerami(mega-0,1-0,01mm i mikrosklery-0,1-1mm dł.Igły mogą być też jednoosiowe tzw.monoksony,trójosiowe-triaksony,4-osiowe-tetraksony i desmy.Szkielety mają głównie elementy wapienne,rogowe(substancje białkowe).Cechy diag.:materiał bud.szkieletu;typ igieł.Mają znaczenie skałotwórcze:gezy,opoki,czerty i spongiolity.Igły dostarczyły krzemionki do powierzchni konkrecji krzemionkowych(na obszarze jury krakowsko-częstochowskiej).Szkielet tworzą luźno połączony igły.Wyróżniamy 3 typy bud.kanału:1)Ascon.2)Sycon.3)Leucyn.Wyróżniamy gąbki w zależności od przewagi mat.bud.:zmiennoszkieletowe,szklistoszkieletowe,wapiennoszkieletowe i koralowe.Należą do bentosu(są przyczepione do dna).Głównie w morzach ale mogą być też słodkowodne.
Archeocjaty-należą do skamieniałości przewodnich,do grupy Incertae Sidis(gr.problematyczna).Mają cechy korali i gąbek(należą do org.pośrednich).Do korali upodabniają się przez posiadanie przegród,a do gąbek,że posiadają centralną jamę ciała i perforowaną skorupę.Powstały w Kambrze dln.,wyginęły w śr.Żyły do głębokości 30m w szerokim pasie mórz tropikalnych.
Typ:Coelenterata(jamochłony);podtyp:Cnidaria(parzydełkowate);Gromada:Hydrozol(stułbiopławy);Incertae Sedis:Stromatopory,Amphipora;Gromada:Anthozoa(koralowce);Rząd:Rugowa(Tetracorallia),Hexacorallia),Tabulata(denkowce).
Stromatopory-żyły kolonijnie,posiadały nieregularne,bryłowate kształty.Ich szkielet tworzą poziome blaszki i promieniście biegnące słupki>przewodnie dla Syluru i Dewonu.
Amphipory-posiadały szkielet w postaci gałązki,zbud.z blaszek i promieniście biegnących słupków.Przewodnie dla Dewonu.Występują masowo w `marmurach kieleckich',wykorzystywane masowo w architekturze.
Koralowce-należą do zwierząt morskich,które żyją pojedynczo(osobniczo)lub kolonijnie.Są to osiadłe parzydełkowce(mają komórki parzydełkowe,którymi się bronią).Większość korali w czasie swojego życia wytwarza szkielet zwany koralowiną(szkielet kolonijnych korali)lub koralitem(pojedynczy koral).Koralowina zbud.jest z węglanu wapnia,b.żadko z chityny.Korale to organizmy morskie(osiadły bentos morski).Ich nagromadzenia tworzą rafy.Żyją na głębokościach +-10m.Jedynie korale osobnicze schodzą na większe głębokości.Żyją w wodach ciepłych o temp.25-280C,zasoleniu 35promili,w wodach ciepłych,czystych zawierających dużo węglanu wapnia.Organizmy,które mają zdolność do tworzenia raf nazywamy Hematypowymi,a gdy nie mają takich zdolności to Ahematypowymi.Pojedynczy koral ma kształt kielicha,który jest podzielony przegrodami.Zew.osłonka nazywa się theca lub eutheca(jest pomarszczona).Wew.koral budują elementy promieniste,pionowe(septa,żeberka i słupki),elementy poziome i taugecjalne(denka i tabule).Korale kolonijne połączone są tkanką,która nazywa cenenchyma.Korale denkowe9tabulaty)nie posiadają przegród,ich szkielet jest zbud.z rurek o pokroju wieloboku lub owalu podzielona poziomymi denkami czyli tabulami.Przewodnie denkowe dla od Ordowiku do Permu.Cechy diag.:kształt,budowa przegród.
Typ:Mollusca(mięczaki);Gromada:Gastropoda(ślimaki);Gromada:Bivalvia,Lamellibranchiota(małże).
Ślimaki-posiadają wyodrębnioną głowę,nogę,worek trzewiowy i płaszcz.Początkowo były to organizmy morskie.Pojawiły się na przełomie Kambru i Ordowiku.W Karbonie pojawiły się w wodach morskich,następnie na lądzie.Zamieszkują wody płytkie.Na lądzie +-6 tys.m.W Wodzie do strefy CCD(do 5 tys.m).W otworze gębowym znajduje się tarka tzw.radula,a po jej bokach płytki,które zwiemy szczękami.Noga posiada system mięśni,które umożliwiają mu pełzanie.Niektóre posiadaja wyrostki skrzydełkowate,które umożliwiają zwierzęciu pływanie.W jamie płaszcze znajdują się skrzela.Mogą być przodoskrzelne(gdy skrzela znajdują się przed sercem),tyłoskrzelne lub płucodyszne(część jamy płaszcze została przekształcona u nich w worek płucny).Najbardziej charakterystyczną cechą jest skręcenie,tzw.torsja,worka trzewiowego,płaszcze i muszli o 1800w kierunku odwrotnym do ruchu wskazówek zegara w stosunku do głowy i nogi.[Budowa muszli:Zew.warstwa konchiolinowa zbud.z konchioliny tzw.periostracum.Środkowa w-wa ostracum(zbud.z aragonitu z domieszkami).Wew.w-wa hypostracum(zbud.z cienkich płytek aragonitu przekładanych płytkami konfolinu(substancja białkowa)].Większość ślimaków przodoskrzelnych posiada wieczko tzw.operculum,które zakrywa ujście(wytwarzane przez tylną część nogi).Ślimaki płucodyszne wytwarzają wieczko zimowe,czyli epifragme(wytwarzaja błonę przed okresem hibernacji).W śród ślimaków występują formy abernantne czyli poboczne np.Vermetus.[Budowa muszli:1)Szczyt.2)Skrętka(wszystkie skręty bez ostatniego).3)Ostatni skręt.a)ujście(niekiedy przechodzi w kanał syfonalny).b)warga wew.c)warga zew.].Formy muszli:wieżyczkowate,stożkowate,planispiralne,kołpakowate,wrzecionowate.
Małże-należą do mięczaków,nieposiadają wyodrębnionej głowy,posiadają 2 płaty płaszcza i przez to maja 2-skorupową muszlę.W płaszczu są 3 otwory:przedni do wysuwania nogi i 2 tylne do wysuwania otworów wpustowego i wyrzutowego.We wpustowym wchodzi woda z pokarmem i tlenem,a wyrzutowym jest usuwana.Należą do zwierząt skałotocznych.Niektóre za pomocą włókienek wydzielonych przez nogę przytwierdzają się do podłoża.Ligamentum-wiązadło łączace skorupy.Zamykają się za pomoca mięśni zwierających,jest to pęk grubych mięsistych włókien przyrośniętych do skorupy.Zwykle występują 2 lub 1 mięśień.Po mięśniach pozostają ślady przyczepu mięśni na wewnętrznej stronie muszli.Tam też zostaje linia przyrostu,która może być:1)równoległa do brzegu(Integripalitowa).2)z sinusem=zatoką(sinupaliatowa).Muszle zbud.jak u ślimaków,tylko ostrygi zbud.z kalcytu o strukturze płytkowej.Posiadają b.bogata ornamentacje.Skorupy łączą się ze sobą za pomocą zamka,który znajduje się na płytce na wew.stronie muszli,tam też są zęby i zagłębienia.Są ze sobą zespolone.Zamki mają duże znaczenie taksonomiczne,np.typ kryptodontowy(bez zębów);taksodontowy(drobne zęby);izodontowy(2 duże zęby);pachydontowy(2-3 zęby grube,soplowate).Wystepują gruboskorupowe małże o nietypowym wyglądzie,przewodnie dla Kredy,budujące wapienie rudystowe.Inoceramy również przewodnie dla Kredy.Cechy diag.:bud.zamków;ślady przyczepu mięśni;bud.skorupy;bud.wiązadła;linia przyrostu płaszcza.
Typ:Mollusca(mięczaki);Gromada:Cephalopoda(Głowonogi);Podgromada:Nautiloidea(Łodzikowate),Ammonoidea(Amonitowate),Belamnitida(Belemnity).
Głowonogi-pojawiły się w gr.Karbonie,b.licznie były reprezentowane w Paleozoiku i Mezozoiku.Pod koniec Kredy prawie wszystkie wyginęły.Wszystkie należą do org.wyłącznie morskich.Posiadają głowę opatrzoną czółkami,tzw.ramionami i lejkiem co jest charakterystyczną cechą głowonogów.Lejkiem zwierzęta wyrzucają wodę na zew.z jamy skrzelowej i służy on jako organ ruchu do poruszania się na zasadzie odrzutu.
Łodzikowate-pojawiły się na granicy Kambru i Ordowiku.Należą do tzw.zewnętrznie szkieletowych.Posiadają muszlę płasko,spiralnie zwiniętą lub skręconą na kształt rogu(wygiętą)lub prostą.Muszla składa się z:1)Fragmokomu:jest to część muszli podz8ielonej przegrodami na komory powietrzne albo gazowe.W każdej przegrodzie znajduje się otworek,przez który przechodzi mięsisty otworek tzw.syfon,który łączy komorę embrionalną,która nazywa się protokoncha z komorą mieszkalną zwierza.Syfon służył do regulowania ciśnienia w komorach gazowych;2)Komora mieszkalna:w której żyło i mieszkało zwierzę,zakończone ujściem.Miejsce zetknięcia się przegrody z wew.ścianą muszli nosi nazwę linii przegrodowej=linii lobowej.U łodzików linia ta była prosta lub lekko wygięta.Łodzikowate wyginęły pod koniec Kredy,do dziś pozostał jedyny przedstawiciel Nautilus,tzw.żywa skamiemiałość.Cechy diag.:kształt ujścia,kształt linii lobowej.
Amonitowate-należą do głowonogów,które pojawiły się w Dewonie i bezpowrotnie pod koniec Kredy wyginęły.W większości muszle posiadały płaską,spiralnie wygiętą.Ich część boczna tzw.strona brzuszna poniżęj,której przebiegał syfon,a przeciwna(niewidoczna)to strona grzbietowa.Posiadały one elementy przykrywające ujśćie,tzw,Aptych.Muszla zbudowana jest jak u Łodzików.Znane są tzw.amonity aberrantne(poboczne)np.Baculites.Typy linii lobowych:1)Goniatynowa:o linii przegrodowej załamanej,charakterystyczne dla form,które żyły w Paleozoiku,w której widoczne są siodła i zatoki;2)Ceratytowa:z gładkami siodłami,pofalowanymi zatokami,charakt.dla Form,które żyły tylko w Triasie;3)Amonitowa:charakt.dla amonitów właściwych,o siodłach i zatokach b.pofalowanych,charakt.dla form,które żyły w Jurze i Kredzie.Zatoka=lobus:cz.linii lobowej,wklęsła od str.ujścia.Siodło=sella:cz.wypukła od str.ujścia.Amonity miały b.dobrze rozwiniętą ornamentację zew.Cechy diag.:kszt.linii lobowej i ornamentacja skorupy.
Belemnity-pojawiły się w Karbonie,wyginęły bezpowrotnie pod koniec Kredy.Posiadają szkilet wew.,składający się z:1)Rostrum=Strzeałka:w kszt.stożka owalna w przekroju,zbud.z koncentrycznych pierścieni kalcytu;2)Alweola:znajduje się w górnej cz.rostrum,jest to zagłębienie;3)Fragmokon;4)Proostracum.
Typ:Briachiopoda(ramienionogi);Gromada:Inatticulata(bezzawiasowe),Articulata(zawiasowe);Typ:Conodonta(konodonty).
Ramienionogi-należą do zwierząt morskich,które podobnie jak małże posiadają 2-skorupową muszlę zamykającą ciało.Ale w odróżnieniu mają skorupy nierówne.Większa skorupa zakończona jest dziobem,pod którym znajduje się otwór na nóżkę(jest to tzw.skorupa brzuszna),ta mniejsza to grzebietowa.Nóżka jest kurczliwym organem,którym zwierze przytwierdza się do podłoża.Skorupy są silnie powiązane ze sobą za pomocą zawiasów,które tworzą 2 zębowe wyrostki w skorupie brzusznej i odpowiadające im 2 dołki w skorupie grzebietowej.Skorupy zamykają się również za pomocą mięśni zwierających.Dookoła otworu gębowego znajduje się charakt.narząd tzw.Lofofor=Ramiona,są to 2 wyrostki skórne zakończone spiralnie.Brachidium:szkielet wapienny lofoforu.U form najprymitywniejszych nóżka przechodzi między skorupami,a wyżej uorganizowane mająspecjalny otwór na nóżkę,który znajduje się pod dziobem skorupy brzusznej.Skorupy mają wapienne lub chitynowo-fosforanowo-wapienne.Cechy diag.:subst.bud.muszle,położenie otworu nóżkowego,oraz kszt.brachidium.
Konodonty-zębopodobne elementy szkieletowe,o dł.0,2-3mm,które są zbud.z fosforanu wapnnia.Ich stanowisko nie jest jasne,są one przewodnie dla osadów od Kambru do Triasu.Wyst.w postaci:1)Pojedyńczych zębów(Kambr-Sylur);2)Platformowych(Ordowik-Trias);3)Złożonych tzw.gałązkowych lub grzbietowych(Ordowik-Trias).Uważa się,że mogą to być szczęki pierścienic lub narządy chwytne aparatów gębowych lub aparaty gębowe bezszczękowych kręgowców lub strunowców.Należą do mikroskamieniałości.
Typ:Arthropoda(stawonogi);Gromada:Trilobita(trylobit).
Trylobity-należą do najstarszych kopalnych paleozoicznych skamieniałości.Były morskie,miały dł.od kilku mm do kilkunastu cm.Ich ciało było owalne i spłaszczone okryte od str.grzebietowej pancerzem.Cz.brzuszbna była pozbawiona pancerza.Pancerz składał się z luźno zestawionych lub zrośniętych segmentów,które dzieliły się na:1)cz.głowowa,czyli Cephalon,składał się z:a)glabelli,z jej boków znajdowały się policzki;b)szwy policzkowe;c)oczy(niektóre były ślepe);2)pancerz tułowaia czyli thorax,składał się z segmentów od 2-44.Przez środek przebiegała oś,tzw.axis,a po bokach byłu pleury,segmenty nie były zrośnięte;3)tarcza ogonowa,czylipygidium.Niektóre posiadały kolce.Na str.brzusznej znajdowały się odnurza,5par na tarczy głowowej i po jednej parze na każdym segmencie.Cechy diag.:bud pancerza.Są przewodnie dla starszego Paleozoiku.
Typ:Echinodermata(szkarłupnie);Gromada:Crinoidea(liliowce),Echinoidea(jeżowce).
Liliowce-należą do tzw,szkarłupni osiadłych,zwierząt morskich,ciało ic ma postać kielicha zbud.z płytek.Z kielicha wyrasta 5 ramion z systemem ambulakralnym.Kielich i ramiona umieszczone są na dł.łodydze zbud.z wapiennych członów.Środkiemłodygi biegnie kanał,a systemem korzeniowym przytwierdza się do podłoża.Po śmierci płytki szkieletu rozsypują się,a nagromadzenie tych płytek,tzw.trachitów,prowadzi do powst.wapieni krynoidowych.Pojawiły się w Paleozoiku,żyją do dziś.Cechy diag.:bud.szkieletu.
Jeżowce-tzw.szkarłupnie kolczaste,są morskie,wytwarzają wapienny pancerz kulisty lub o 2-bocznej symetrii.Pancerz składa się z 5 pasów interambulakralnych.Pasy te biegną od szczytu w kier.otworu gębowego,który znajduje się na dolnej str.skorupy.Płytki bud.pasy ambulakralne,posiadają pory,czyli otworki,a te drugie pasy przykryte są brodawkami,na których osadzone są kolce.W górnej cz.pancerza znajduje się tarcza szczytowa zbud.z 5 płytek ocznych i 5 płytek rozrodczych.1z płytek rozrodczych jest większa,pojryta jest licznymi porami,nazywa się płytką sitową lub madreporową.Na tarczy szczytowej znajduje się również otwór odbytowy(u regularnych),a u nieregularnych otwory przesunięte są względem siebie.U regular.w otworze gębowym znajduje się aparat szczękowy tzw.Latarnia Arystotelesa.Cechy diag.:bud.i wykształcenie pól ambulakralnych i interambulakralnych oraz bud.tarczy szczytowej.
Typ:Hemichorolata(półstrunowce);Gromada:Graptoloothina(graptolity).
Graptolity-wyłącznie kopalne.Pojawiły się w gr.Kambrze i w Karbonie wyginęły.Małe,morskie,kolonijne.Poszczególne miały rurkowate,chitynowe osłonki,tzw.teki,o wlk.od1-2mm.Teki były ze sobą połączone stanowiąc szkielet kolonii,tzw.rabolozon,który miał postać prostych lub rozkrzewionych gałązek.Posiadają czarna barwę,co związane jest z uwęgleniem chityny.Ogromne nagromadzenie bud.skały łupki grabtolitowe.Niektóre posiadały pęcherz pławny czyli pneumatofor,do którego kolonia była doczepiona,aby mogła się unosić.