Paradygmaty

Co to są paradygmaty?

Fundamentalne modele czy układy odniesieni, których używamy, by uporządkować nasze obserwacje i rozumowania; leżą u podstaw teorii i badań społecznych. ¹

Cechy paradygmatów:

• głęboko ukryte,

• milcząco zakładane,

• traktowane jako oczywiste,

• przypominają stwierdzenie: „tak już po prostu jest”,

• odgrywają w nauce i codziennym życiu znaczącą rolę,

• nie są ani prawdziwe ani fałszywe,

• jako sposoby patrzenia są tylko mniej lub bardziej użyteczne,

• każdy (z paradygmatów) oferuje odmienny sposób patrzenia na życie społeczne człowieka,

• pomagają również określić, które pojęcia uznajemy za ważne i adekwatne.²

Dwie korzyści płynące z uzmysłowenia sobie, że funkcjonujemy w ramach paradygmatu:

1. Jesteśmy w stanie łatwiej zrozumieć na pozór dziwne poglądy tych którzy funkcjonują

w ramach innego paradygmatu,

2. Czasem przydaje się wychodzenie poza własny praradygmat. Możemy ujrzeć nowe sposoby rozumienia i wyjaśniania rzeczy. Nie uda nam się to puki mylnie bierzemy własny paradygmat za rzeczywistość,³

Makroteoria i mikroteoria:⁴

Makroteoria	Mikroteoria
		Zajmuje się wielkimi, zagregowanymi bytami społecznymi, albo nawet całymi społeczeństwami (społeczeństwo pojmowane jako całość, albo przynajmniej duża jej część) np. stosunki międzynarodowe, wzajemne relacje między głównymi instytucjami w społeczeństwie, takimi jak władza, religia czy rodzina,	Zajmuje się problemami życia społecznego na poziomie jednostek i małych grup. (patrzenie na życie społeczne w sposób bardziej osobisty) np. umawianie się na randki, obrady ławy przysiegłych, stosunki między studentami a wykładowcami,

Oś rozróżnienia makroteorii i mikroteorii przecina też różne paradygmaty, które przeanalizujemy:

1. Wczesny pozytywizm:

August Comte oddzielił swoje badania od religii. Czuł, że wiara religijna może zostać zastąpiona badaniami naukowymi i obiektywnością. Jego „filozofia pozytywna” postulowała trzy stadia rozwoju historii. Stadium „teologiczne” dominowało na całym świecie aż do, w przybliżeniu 1300 roku. W ciagu kolejnych pięciuset lat stadium „metafizyczne” zastąpiło Boga ideami filozoficznymi takimi jak „natura” i „prawo naturalne”.

Comte czuł że zjawiska społeczne mogą być obserwowalne i wyjaśnione logiczne

i racjonalnie oraz, że socjologia może być naukowa, jak biologia czy fizyka (stadium III).

W pewnym sensie wszystkie badania społeczne wywodzą się od Comt'ego. Dał on podstawy do daleszgo rozwoju nauk społecznych.

2. Darwinizm społeczny:

Karol Darwin przedstawił ideę ewolucji poprzez proces doboru naturalnego. Teoria ta głosi, że gdy gatunek zmaga się ze swym środowiskiem naturalnym, jednostki najlepiej przystosowane mają największe szanse przetrwać na tyle długo, by się rozmonożyć. Jednostki gorzej przystosowane giną. Z czasem cechy tych, które przetrwają zaczynają dominować w danym gatunku.

Herbert Spencer wywnioskował, że społeczeństwo staje się coraz lepsze. Popierał system wolnej konkurencji, która jak sądził zapewniała ciągły postęp i doskonalenie.

3. Paradygmat konfliktu:

Karol Marks zasugerował, że zachowania społeczne mogą być postrzegane jako proces, w którym stale dochodzi do konfliktu - prób zdominowania innych i unikniecia cudzej dominacji. Marks skupił się przede wszystkim na walce między klasami ekonomicznymi. Był on także ideologicznie zaangażowany w przekształcanie związków ekonomicznych, które położyły by kres obserwowanemu przezeń uciskowi.

Choć paradygmat konfliktu często koncentruje się na walce klasowej, walece etniczej czy walce płci, właściwe byłoby jego stosowanie zawsze, gdy różne grupy mają przeciwstawne interesy. Na przykład można by go w sposób twórczy zastosować do wyjaśnienia związków między różnymi wydziałami jakiejś organizacji albo między studentami, wykładowcami i administracją.

4. Symboliczny interakcjonizm:

Georg Simmel zajął się tym jak jednostki wchodzą we wzajemne interakcje. Innymi słowy jego myśl i badania zwróciły się ku skali „mikro”. Zaczął od badania diad( grup dwuosobowych) i triad ( grup trzyosobowych). Pisał też o „sieci wewnatrzgrupowych powiązań”.

Paradygmat ten pozwala nam zrozumieć naturę interakcji w zwyczajnym życiu społecznym, ale również niezwykłe formy interakcji.

5. Etnometodologia:

Paradygmat ten podkreśla oddziaływanie struktur społecznych na zachowanie człowieka - tzw. efekt działania norm, wartości, czynników kontroli itd.

Harold Gerfinkel, współczesny socjolog, twierdzi, że ludzie ciągle tworzą strukturę społeczną poprzez swoje działania i interakcje, że w istocie tworzą swoje rzeczywistości.

Gerfinkel sugeruje, że ludzie nieprzerywalnie próbują zrozumieć życie, którego doświadczają. W pewnym sensie sugeruje, że każdy dziła jak badacz społeczny, stąd też termin etnometodologia, czyli inaczej „ metodologia ludowa”.

Badania w ramach paradygmatu etnometodologicznego czesto skupiają się na komunikacji.

6. Funkcjonalizm strukturalny:

Funkcjonalizm strukturalny, znany niekiedy także jako „teoria systemów społecznych”, wyrasta z pojęcia wprowadzonego przez Comte'a o Spencera: byt społeczny, taki jak organizajcja albo całe społeczeństwo, może być postrzegany jako organizm.

Spojrzenie na społeczeństwo jako na system społeczny szuka zatem „funkcji” jakie pełnią jego różne składniki.

7. Paradygmaty feministyczne:

Ralph Lipkowski.

Badacze patrzący na świat od strony paradygmatu feministycznego, zwrócili uwagę na te aspekty życia społecznego, których nie ujawniają inne paradygmaty. Częściowo teorie i badania społeczne skupiły się na różnicach między płciami oraz na tym w jaki sposób wiążą się one z resztą społecznej organizacji. Zwróciły uwagę na ucisk kobiet w wielu społeczeństwach, co z kolei rzuciło swiatło na samo zjawisko ucisku. Paradygmat feministyczny zmierzył się też z powszechnie używanymi pojeciami dotyczącymi konsensusu w społeczeństwie. ⁵

Bibliografia:

• Babbie Earl, 2004, Badania społeczne w praktyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa

1 Cyt. Babbie Earl, 2004,Badania społeczne w praktyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 55-56

2 Por. Babbie Earl,2004, Badania społeczne w praktyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s.55-63

3 Cyt. Babbie Earl,2004, Badania społeczne w praktyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 56

4 Por.Babbie Earl,2004, Badania społeczne w praktyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s.57

5 Całość Por. Babbie Earl,2004, Badania społeczne w praktyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s.57-63

---