OSOBOWOŚĆ
Na osobowość człowieka składa się:
Własny sposób reagowania ruchowego i emocjonalnego, określona wyobraźnia i pamięć, właściwe sobie postawy, motywacje, dążenia i zainteresowania. Właściwy każdemu człowiekowi sposób postrzegania samego siebie i tego, co go otacza, jego pragnienia, konflikty, jakie go dręczą, życie osobiste i wewnętrzne oraz zachowania społeczne.
Definicja psychologiczna:
„Termin osobowość jest używany dla oznaczenia zorganizowanej struktury cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do jej środowiska”.
Wg psychologów występują trzy kierunki badań osobowości:
geneza osobowości i jej przekształcenia: podstawowe znaczenie dla kształtu osobowości mają doświadczenia dzieciństwa, z którymi wiążą się emocje. Twierdzenie psychologów, że doświadczenia dzieciństwa są źródłem potrzeb emocjonalnych. Wg psychologów w zachowaniu człowieka nie od razu można dostrzec ciągłość, organizację i kierunek, czyli osobowość. Osobowość nie jest człowiekowi dana od zarania lecz kształtuje się z czasem.
zainteresowanie elementami, z jakich składa się osobowość i ich wzajemne powiązania: skupienie się na badaniach poszczególnych wymiarów osobowości, takich jak potrzeby, motywacje bądź reakcje emocjonalne i odporność na stres czy też sposób porządkowania doświadczeń w postaci schematów poznawczych. Badania te są wielce zróżnicowane i prowadzone za pomocą najrozmaitszych metod- od eksperymentów laboratoryjnych nad zwierzętami do rozmaitego rodzaju testów i kwestionariuszy.
zainteresowanie strukturami nerwowymi umożliwiającymi powstanie osobowości: osobowość nie jest przypadkowym zbiorem najróżniejszych cech, ale pewną całościową organizacją, która nadaje zachowaniom danego człowieka jednolitość i wewnętrzną spójność w czasie. Dlatego psycholodzy poszukują metody, która pozwoliłaby na badanie jej jako strukturalnie powiązanej całości.
Typy osobowości:
Osobowość autorytarna: została scharakteryzowana jako wyposażona w takie cechy, jak aprobata konwencjonalnych wartości i przyjętych zwyczajów, tendencja do surowego karania osób uznających normy odmienne od przyjętych przez daną osobę, bezkrytyczne podporządkowanie się autorytetom, niechęć do wnikania w psychikę tak własną, jak i innych ludzi, poczucie zagrożenia, także w silną skłonność do wrogości wobec innych grup i duży stopień etnocentryzmu, sztywność, oschłość, odrzucenie indywidualizmu i twórczej inwencji, preferowanie działania z pozycji siły identyfikowanie się ze sprawującymi władzę, projekcję własnych nieuświadomionych stanów emocjonalnych na otoczenie, wreszcie przesadne zainteresowanie sprawami seksualnymi.
Osobowość dla antropologa:
Antropolodzy zauważyli, że pewne składniki osobowościowe, które dotąd uważane były za cechy natury ludzkiej, nie występują w kulturach pozaeuropejskich. Dostrzegli także, że typy osobowości różnych kultur są odmienne oraz że w różnych kulturach występują inne ideały osobowości, to jest modele szczególnie cenionych własności i dyspozycji.
Antropolodzy wprowadzili pojęcia osobowości podstawowej i modalnej:
Osobowość podstawowa to część powiązanych ze sobą elementów osobowości występujących u przedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z jej instytucjami. Jest ona podłożem postaw uczuciowych i systemów wartości wspólnych dla członków danej grupy. Stanowi rodzaj kanwy, na której tworzą się zindywidualizowane formy osobowości. Twórcy tego pojęcia uważali, że najważniejsze znaczenie dla kształtowania się osobowości mają doświadczenia dzieciństwa, występowanie odmiennych osobowości podstawowych w poszczególnych kulturach wiązali w sposobach wychowywania dzieci. Inny bywa stopień rygoryzmu, zakres dyscypliny i intensywność okazywania uczuć. Zwracali uwagę, że sama organizacja rodziny różni się w poszczególnych kulturach.
Osobowość modalna nawiązuje do wartości występującej najczęściej w zbiorowości. To typ osobowości występujący najczęściej w danej populacji. Badając osobowość modalną skupia się uwagę na częstości występowania w danej zbiorowości pewnych cech psychicznych i ich powiązań. Pojęcie osobowości modalnej może odnosić się do każdej zbiorowości a nie tylko do takiej, która ma wspólną kulturę.
W socjologii współczesnej występuje zainteresowanie zróżnicowaniem typów osobowości w zależności od warunków społecznych.
Przykładem są badania przeprowadzone przez Alexa Inkelesa, który badał osobowość człowieka nowoczesnego. Badacz ten potraktował nowoczesność […] jako proces zmiany sposobów postrzegania jednostki, jako zbiór predyspozycji do działania w pewien określony sposób”.
Obecne osobowości nowoczesnej przypisuje się takie cechy jak otwartość na nowe doświadczenia, łatwość akceptacji zmian, innowacyjność i gotowość do podejmowania ryzyka, rozbudowana potrzeba osiągnięć, negowanie fatalizmu i przekonanie o możliwości zapanowania nad siłami przyrody, orientacja na teraźniejszość i przyszłość, aspiracje oświatowe i zawodowe, dążenie do zdobywania szerokich informacji, umiejętność kalkulowania i przewidywania, nastawienie liberalne i demokratyczne.
Innym przykładem są badania relacji między osobowością a zróżnicowaniem społecznym.
„Członkowie różnych klas społecznych z racji zróżnicowanych warunków życiowych , którymi się cieszą (lub które muszą znosić), zaczynają postrzegać świat na różne sposoby, rozwijają w sobie odmienne wyobrażenia rzeczywistości społecznej, różne aspiracje, nadzieje, obawy, a także odmienne idee tego, co jest w życiu godne pożądania. Wpływa to także na sposób wychowania dzieci.
We współczesnych społeczeństwach przemysłowych praca zawodowa zajmuje w życiu człowieka centralne miejsce., a jego pozycja w społeczeństwie zależy od posiadanego zawodu i wykształcenia. Doświadczenia związane z pracą z czasem zaczynają określać poglądy także na cały świat i siebie samego. Doświadczenie zawodowe silnej wpływa na kształtowanie osobowości niż cechy osobowości na wybór zawodu i sposób wykonywania pracy. W perspektywie procesów socjalizacji człowieka i kształtowanie jego osobowości odbywa się nie tylko w dzieciństwie, ale przez całe życie.
Zainteresowanie socjologiczne osobowością nie ogranicza się tylko do jej genezy i powiązania różnic osobowości z odmiennością społeczeństw i ich wewnętrznym zróżnicowaniem. Socjolodzy interesują się osobowością jako przedmiotem działania i zmian społecznych. W kwestionariuszowych badaniach socjologicznych uwzględniane
bywają skale pomiaru cech osobowości. Cechy te są wykorzystywane jako zmienne wyjaśniające tak orientacje światopoglądowe, jak i losy jednostek, ich sukcesy edukacyjne czy przesuwanie się w hierarchii społecznej.