\GENETYCZNA TEORIA TEMPERAMENTU BUSSA I PLOMINA

Temperament

• zespół dziedziczonych cech osobowości, które ujawniają się już we wczesnym okresie życia jednostki (już w pierwszym roku życia)

• stanowi on podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości

• pełni ważne funkcje w interakcji człowiek - środowisko

Podstawowe cechy temperamentu:

• emocjonalność (emotionality)

• aktywność (activity)

• towarzyskość (sociability)

EMOCJONALNOŚĆ - składniki:

Niezadowolenie (niezróżnicowana emocjonalność, dystres)

• tendencja do łatwego i silnego reagowania niepokojem, którego ważny składnikiem jest poziom pobudzenia układu sympatycznego (zdeterminowany genetycznie)

• trudności w zachowaniu spokoju

• duża wrażliwość na bodźce wywołujące niezadowolenie

• najlepszy behawioralny wskaźnik: płacz lub gotowość do płaczu

• wymiar: brak reakcji - intensywne, trudne do opanowania lub niekontrolowane reakcje (płacz, krzyk, napady złego humoru)

EMOCJONALNOŚĆ - składniki:

Strach

• tendencja do reagowania strachem

• wyodrębnia się z niezróżnicowanej emocjonalności (niezadowolenia) w 2-3 miesiącu życia

• wiąże się ze skłonnością do unikania awersyjnej stymulacji i bodźców zagrażających

• behawioralny wskaźnik: płacz lub przeraźliwy krzyk (wrzask)

• przejawy u dzieci: bieg, odskakiwanie, chowanie się, przerwanie aktywności lub jej zmiana

• przejawy u dzieci i dorosłych: reakcje mimiczne, reakcje fizjologiczne, uczucie narastającego napięcia, lęku i przewidywanie negatywnego wydarzenia

EMOCJONALNOŚĆ - składniki:

Złość

• tendencja do reagowania złością

• ujawnia się ok. 6 miesiąca życia

• wywołana przez bodźce, które drażnią lub frustrują

• obejmuje skłonność do:

• agresji, w której agesor jest rozzłoszczony i chce zadać ból lub wyrządzić szkodę ofierze;

• agresji instrumentalnej - umiarkowane napady złego humoru (przede wszystkim u dzieci)

• typowe przejawy u małych dzieci: atakowanie, odsuwanie lub odpychanie przedmiotów, lub głośne skarżenie się na szkodliwy bodziec

• wrogie nastawienie (awersja lub nienawiść) do innych

• przypisywanie negatywnych atrybutów osobom, wobec których jest się wrogo ustosunkowanym (u dzieci starszych i dorosłych)

AKTYWNOŚĆ

• jest związana z wydatkowaniem energii fizycznej i obejmuje tylko czynności motoryczne

• wymiar: bezruch - skrajnie energetyczne zachowanie

• jedyna cecha w teorii, która odnosi się do stylu zachowania

• główne składniki:

• tempo - szybkość działania

• wigor - siła lub intensywność reakcji

• drugorzędne składniki:

• wytrzymałość - tendencja do kontynuowania pracy / zabawy wtedy, gdy inni ją przerwali

• motywacyjny - potrzeba wydatkowania energii

TOWARZYSKOŚĆ

• tendencja do poszukiwania innych ludzi i przebywania z nimi oraz unikania samotności

• źródłem tej tendencji są nagrody jakie można uzyskać w kontakcie społecznym:

• wspólna aktywność

• uwaga otrzymywana od innych

• brak poczucia izolacji

• dowody na istnienie rzeczywistej interakcji (np. wyrażanie zainteresowania, zdziwienia, zgody, niezgody itp.)

• mała tolerancja na odosobnienie u osób o dużej towarzyskości

• tolerancja samotności u osób o małej towarzyskości

NIEŚMIAŁOŚĆ

• dotyczy zachowań przejawianych w obecności osób obcych lub mało znanych

• zahamowanie i skrępowanie

• poczucie napięcia i dyskomfortu

• dążenie do wycofania się z interakcji społecznych

1

---