Literatura zalecana:
Adamek I., Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 2000;
Rau K., Chodoń I., Ocenianie opisowe a rozwój dziecka. Poradnik dla nauczyciela. Poznań 1999;
Więckowski R., Pedagogika wczesnoszkolna, Warszawa 2001;
Pedagogika wczesnoszkolna, pod red. D. Klus-Stańskiej i M. Szczepskiej-Pustkowskiej, Warszawa 2009
Zagadnienia i najważniejsze pojęcia:
1. Podstawa programowa - znajomość treści programowych poszczególnych obszarów edukacyjnych; Treści dostępne na stronie MENu
2. Pojęcia: pedagogika wczesnoszkolna a edukacja wczesnoszkolna; Przedmiot pedagogiki wczesnoszkolnej; Funkcje pedagogiki/edukacji wczesnoszkolnej (wymienić, scharakteryzować swoimi słowami); Zadania edukacji wczesnoszkolnej;
Pedagogika wczesnoszkolna subdyscyplina nauk pedagogicznych, głównie teorii wychowania i teorii nauczania, zajmuje się wychowaniem i kształceniem dzieci w młodszym wieku szkolnym.
Edukacja wczesnoszkolna jako forma działalności prakseologicznej, ma charakter propedeutyczny, czyli wprowadza i przygotowuje do dalszej nauki
Zadania edukacji wczesnoszkolnej:
Rozwój intelektualny dziecka;
Kształtowanie zainteresowań i rozwój zdolności kierunkowych;
Osiąganie umiejętności wyrażania własnych myśli i rozumienie cudzych jako niezbędnego warunku komunikowania się i przyswajania wiedzy;
Opanowanie umiejętności poprawnego czytania ze zrozumieniem; kształtnego pisma i poprawnego pisania pod względem ortograficzno-gramatycznym; opanowanie czterech podstawowych działań arytmetycznych;
Rozwijanie twórczej aktywności dziecka w różnych formach: plastycznej, muzycznej, technicznej, teatralnej…
Wszechstronny rozwój dziecka w toku jego własnej aktywności;
Funkcje pedagogiki/edukacji wczesnoszkolnej
opiekuńcza;
diagnostyczno-prognostyczna;
kompensacyjno-usprawniająca;
poznawcza;
kształcąca;
wychowawcza;
3. Pojęcia: korelacja a integracja; Cechy kształcenia zintegrowanego;
Korelacja: Z łac. Correlatio oznacza zależność, wzajemny stosunek przedmiotów lub pojęć, wzajemną zależność;
W aspekcie pedagogicznym korelacja jest to sposób nauczania mający na celu wprowadzenie pewnej równoległości treściowo-programowej do realizacji różnych przedmiotów, czyli omawianie tych samych zagadnień na różnych zajęciach z punktu widzenia specyfiki danego przedmiotu;
Porządkowanie wiedzy z punktu widzenia korelacji następuje wówczas, gdy:
Najpierw określa się współzależności treściowe występujące w programach nauczania poszczególnych przedmiotów (zakresów edukacji);
A następnie merytorycznie wiąże się je ze sobą, tworząc układy integrujące treści kształcenia tych przedmiotów;
Integratio (łac.) - zespalanie, scalanie, tworzenie całości z części.
W aspekcie pedagogicznym: sposób nauczania mający na celu pokazywanie związków między wszystkimi przedmiotami nauczania oraz ukazywania nauki jako całości
Porządkowanie wiedzy z punktu widzenia integracji następuje wówczas, gdy:
Najpierw określa się zagadnienia przewidziane do poznania przez najmłodszych uczniów;
Następnie dobiera się do nich z różnych dyscyplin wiedzy odpowiednie treści programowe pozwalające na wielostronną analizę rozwiązywanych zagadnień;
Cechy kształcenia zintegrowanego (brak podziału na przedmioty; dzień jako podstawowa forma aktywności; dowolność regulowania czasu trwania poszczególnych fragmentów zajęć, w tym przerw; ocenianie opisowe zamiast stopnia, itp);
4. Cele operacyjne, metody, formy, środki dydaktyczne i zasady nauczania i wychowania, w tym błędy wychowawcze;
Cele dydaktyczne: w praktyce szkolnej wyróżnia się trzy rodzaje konstruowania celów kształcenia:
Konwencjonalne (tradycyjne, klasyczne), które formułuje się jako poznawcze, kształcące i wychowawcze);
Taksonomiczne (ujmują cele edukacyjne w pewnej hierarchii ze względu na ważność i czas ich realizacji. Cele taksonomiczne stanowią podstawę operacjonalizacji;
Operacyjne [stanowią opis zamierzonych osiągnięć uczniów; wyrażają to, co uczniowie będą umieli po zakończeniu dnia pracy, a czego nie umieli wcześniej; chodzi o efekty działań, np. uczeń wie (rozumie, zna); uczeń umie (potrafi, wykona)].
Metody wspierania aktywności dziecka wg Więckowskiego
INFORMACYJNE (PODAJĄCE)
Wyjaśnianie (werbalne, ilustrowane);
Narracja;
Opis (z wykorzystaniem okazów naturalnych i modeli);
HEURYSTYCZNE (POSZUKUJĄCE)
Problemowa;
Dyskusji;
Dialogu;
Formy organizacyjne wskazują, jak organizować pracę z uczniami stosownie do tego kto, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia;
Formy organizacji aktywności dzieci
AKTYWNOŚĆ INDYWIDUALNA
Jednolita
zróżnicowana
AKTYWNOŚĆ ZBIOROWA
Zbiorowa aktywność;
Aktywność grupowa (jednolita; zróżnicowana)
Formy organizacyjne kształcenia:
SZKOLNE:
Lekcyjne
Pozalekcyjne (wyrównawcze, koła zainteresowań, organizacji dziecięcych…)
POZASZKOLNE:
Praca domowa
Prace społeczno-użyteczne
Zajęcia w domach kultury
Zajęcia w ogniskach
Wycieczka
inne
Środki dydaktyczne stosowane w edukacji wczesnoszkolnej; to przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych, oddziaływujących na ich wzrok, słuch, dotyk…, ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości.
TECHNICZNE
Słuchowe (audycje radiowe, nagrania magnetofonowe, płyty…);
Wzrokowe (film niemy, przeźrocza);
Wzrokowo-słuchowe (film, programy komputerowe…)
KONWENCJONALNE
Podręcznik, Pomoce graficzne, Modele, Okazy naturalne, inne
Zasady nauczania - normy postępowania dydaktycznego, ich przestrzeganie umożliwia osiąganie celów kształcenia (normy prakseologiczne odnoszące się do działań praktycznych);
Zasada motywacji (każde działanie ucznia ma swoją przyczynę. Potrzeby uświadomione motywują do działania);
Zasada aktywności (świadomy i aktywny udział zależy od motywacji, od zainteresowań…);
Zasada praktyczności (wiązania teorii z praktyką, a przede wszystkim z otaczającą dziecko rzeczywistością przyrodniczą, społeczną, techniczną i kulturową; wskazuje na zależności);
Zasada bezpośredniości (poglądowości; bezpośredni wielozmysłowy kontakt z poznawaną rzeczywistością, czyli polisensoryczne poznawania: „dziecko tyle zna świata, ile ma go pod powiekami”, „dziecko poznaje świat rękoma”;
Zasada receptywności (przystępności; uczyć najpierw tego, co bliskie, potem tego, co dalekie; przechodzić stopniowo od łatwego do trudnego; od znanego do nieznanego);
Zasada systemowości (systematyczności; rozkład określonych działań w czasie: nawiązywanie do posiadanej już wiedzy; dzielenie nowego materiału na mniejsze logiczne części, streszczanie, powtarzanie całości);
Zasada trwałości (powtarzanie najważniejszych treści: orientacyjne; gruntujące, uzupełniające, porządkujące, utrwalające);
Zasada zespołowości (rozwojowi psychospołecznemu sprzyja sytuacja, gdy grupa społeczna w której uczestniczy jest bardziej zwarta i nastawiona na działanie w zespole; ważna jest wzajemna akceptacja w zespole klasowym);
Zasada indywidualizacji ( każda klasa tworzy zespół zróżnicowanych indywidualności, każde dziecko jest inne i wymaga indywidualnego podejścia).
Zasady wychowania - wskazują obiektywne prawidłowości, których przestrzeganie umożliwia nauczycielowi osiąganie założonych celów edukacyjnych;
Zasada życzliwości w stosunku do dziecka ( przejawianie pozytywnych uczuć do dziecka, rozumienie motywów postępowania, zaspokajanie potrzeb…);
Zasada zainteresowania osobistymi sprawami dziecka (niesienie pomocy, służenie radą…);
Zasada lojalności wobec dziecka (rzetelność, uczciwość, dochowywanie tajemnic…);
Zasada poszanowania godności dziecka (uznawanie potrzeb, odnoszenie się z szacunkiem, nie poniżanie, zaufanie…);
Zasada równego traktowania (postępowanie sprawiedliwe społecznie, nie przyznawanie przywilejów, nie robienie wyjątków, obiektywność ocen, dostosowanie wymagań do możliwości…);
Zasada poważnego traktowania (uzasadnianie poleceń, docenianie wysiłków, liczenie się z wyrażanym przez dziecko zdaniem, dotrzymywanie obietnic…);
Zasada wielkoduszności wobec dziecka (wybaczanie urazów i przewinień, nie traktowanie uchybień dziecka za przejaw złej woli, nie obrażanie się na dziecko…);
Zasada szacunku dla zdania i poglądów dziecka (zezwalanie na wyrażanie własnego zdania, tolerancja dla przekonań i poglądów, stosowanie życzliwej perswazji…);
Zasada samokrytycyzmu nauczyciela (umiejętność przyznania się do pomyłki, błędu, przeproszenia dziecka…).
inne
5. Ocenianie opisowe - temat, którego nie było na wykładach
Kontrola osiągnięć szkolnych w połączeniu z oceną jest nieodłącznym elementem procesu kształcenia. Na kontrolowanie i ocenianie składają się czynności nauczyciela, których celem jest zebranie informacji potrzebnych dla podjęcia rozumnej - obiektywnej i sprawiedliwej oceny postępów w uczeniu się i zachowaniu (Irena Adamek);
Właściwości oceny: obiektywność; jawność; jasność; instruktywność;
Ocenianie opisowe w edukacji wczesnoszkolnej to: opisywanie, informowanie o postępach ucznia w nauce i jego postępy w rozwoju.
Główne funkcje oceny opisowej (Ewa Misiorna):
informacyjna- ma wykazać, co dziecko rozumie, potrafi, czego nie rozumie.. Ważna jest też ocena wkładu pracy dziecka;
korekcyjna - ma wykazać nie tylko braki w wiedzy i umiejętnościach dziecka, ale również możliwości nadrobienia tych braków czy zaległości;
motywacyjna - ma zachęcić do podejmowania wysiłku, stwarzać nadzieje na osiągnięcie sukcesu, dodawać dziecku wiary w jego możliwości.
Walory oceny opisowej wg Ireny Adamek:
dostrzega wysiłek dziecka i umacnia wiarę we własne siły;
przygotowuje dziecko do samokontroli i samooceny;
zapewnia dziecku komfort psychiczny;
uczy rozsądnej współpracy i wzajemnej pomocy;
zachęca do podejmowania zadań, za które nie grozi negatywna ocena;
umożliwia osiąganie lepszych wyników w uczeniu się;
dowartościowuje, powoduje, że dziecko uczy się dla radości zdobywania wiedzy a nie dla stopni...