Wykład 5.03.2010r.

Temat: Metody pracy nauczyciela z dzieckiem w zakresie elementarnej nauki czytania.

Proces nauki czytania:

1. Etap przedliterowy (dźwięk - głoska).

2. Etap elementarnej nauki czytania (głoska - litera).

Nauka czytania to „zamierzony i planowy ciąg działań wychowawczych, które uwzględniają intensywność rozwoju dziecka oraz dostrzegają potrzebę włączenia doń spontanicznej dziecięcej aktywności” (Kamińska, 2000).

Cele elementarnej nauki czytania:

1. Wprowadzenie dziecka w dziedzinę samodzielnego czytelnictwa; pojmowanie znaków graficznych jako reprezentantów treści.

2. Rozwijanie stałych zainteresowań książką, jej rolą w kulturze narodowej i ogólnoludzkiej; kształtowanie nawyku sięgania po nią jako źródło wiedzy, doznań estetycznych , przeżyć emocjonalnych.

3. Wielostronny rozwój psychiczny dziecka: mowy, wyobraźni, pamięci, umiejętności porównywania, spostrzegania, łączenia faktów związkami przyczynowo-skutkowymi, czasowymi, przestrzennymi, wydłużenie czasu koncentracji uwagi.

Zadania nauczyciela:

1. Kształtowanie u dzieci motywacji do czytania.

2. Doskonalenie techniki czytania: rozpoznawanie znaków, obrazów graficznych i wiązanie ich w tekstach.

3. Rozwijanie mowy i myślenia dziecka w toku nauki czytania.

4. Kształcenia postaw społecznych dziecka.

Metoda w nauce czytania to „pewien zespół teoretycznie uzasadnionych działań, zmierzających tak w swoim założeniu, jak i praktyczne do zrealizowania określonego celu, którym jest opanowanie umiejętności czytania” (Kamińska, 2000).

Klasyfikacja metod nauki czytania:

1. Metody syntetyczne - istotą ich jest przechodzenie od elementu do całości.

• Metoda alfabetyczna: litera → głoska → sylaba → wyraz → zdanie

• Metoda fonetyczna: głoska → litera → sylaba → wyraz → zdanie

• Metoda sylabowa: sylaba samogłoskowa → sylaba złożona → litera → wyraz → zdanie

2. Metody analityczne - istotą ich jest wychodzenie od jednostek językowych mających określone znaczenie.

• Metoda wyrazowa: wyraz → sylaba → litera → głoska

• Metoda zdaniowa: zdanie → wyraz → sylaba → litera → głoska

3. Metody analityczno-syntetyczne - pozwalają poznać znaki graficzne języka oraz umożliwiają rozumienie tekstu.

• Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze wzrokowym.

• Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze funkcjonalnym (metoda Przyłubskich).

• Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze słuchowym.

4. Metod globalna - istotą jej jest uchwycenie charakterystycznych cech rozpoznawczych, rozróżniających poszczególne wyrazy.

Dyferencja - czyli wyodrębnienie z pewnych całości (wyrazów, zdań) ich elementów składowych i rozpamiętywanie tych elementów zawsze w odniesieniu do tych całości.

„Nie ma czegoś takiego, jak kłopot z czytaniem. Są natomiast kłopoty z nauczycielami i szkołami” (Herbert Kohl).

Temat: Nauka czytania metodą fonetyczno-literowo-barwną B. Rocławskiego.

„Świat głosek i liter”.

Połączenie techniki płynnego czytania ze zrozumieniem z nauką pisania.

Założenia:

1. Inne rozumienie fonemu (klasa głosek spokrewnionych akustycznie).

2. Rozwijanie słuchu w dwóch aspektach:

• Fonetycznym - zdolność do kwalifikowania głosek, jako przynależnych do określonych klas głosek.

• Fonetycznym - rozróżnianie cech głosek czyli różnic między głoskami należącymi do tej samej klasy.

3. Głoska w izolacji brzmi inaczej niż w sylabie czy wyrazie.

4. Stosowanie wyrazów o prostej budowie fonetycznej.

5. Alfabet składa się z 44 liter: a, ą, b, c, ch, ci, cz, ć, d, dz, dzi, dź, dż, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ni, ń, o, ó, p, r, rz, s, si, sz, ś, t, u, w, y, z, zi, ź, ż.

1. Weronika w krainie głosek i liter.

• Ćwiczenia doskonalące sprawność analizatora słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego.

2. Weronika w krainie sylab.

• Ćwiczenia doskonalące sprawność analizatora słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego.

Nabywanie umiejętności czytania:

1. Analiza i synteza słuchowa:

• sylabowa (pa-sek)

• mofemowa (pas-ek)

• logotomowa (p-as-ek)

• logotomowo-fonemowa (pase-k)

• fonemowo-logotemowa (p-asek)

• fonemowa (p-a-s-e-k)

2. Wiązanie fonemu z odpowiednią literą:

• wprowadzenie samogłosek

• wprowadzenie spółgłosek w odpowiedniej kolejności

- litery różniące się kształtem

- litery o podobnym kształcie

- litery różniące się znakiem diakrytycznym

- wprowadzenie dwuznaków

- wprowadzenie trójznaków

3. Czytanie wyrazów

• ślizganie się z litery na literę

• globalne czytanie wyrazów o dużej frekwencji

• płynne czytanie wyrazów

Materiał do ćwiczeń:

• glottodywanik

• klocki LOGO

„Głośne czytanie jest tą umiejętnością, która będzie zaświadczać o stopniu zaawansowania w czytaniu. Nie jest jednak tą umiejętnością, która przede wszystkim będzie służyła dziecku do czytania książek” (Rocławski, 1996).

Temat: Odimienna metoda nauki czytani Ireny Majchrzak.

„Czytanie jest wspaniałym ćwiczeniem niezależności umysłu w każdym wieku” (I. Majchrzak).

„Czy istnieje takie zdanie, słowo, sylaba lub dźwięk, które miałoby magiczną moc otwierania świata pisma? TAK. Takim słowem jest imię dziecka, które chcemy nauczyć czytać”

(I. Majchrzak).

Założenia:

1. Pismo tworzy swoisty łańcuch komunikacyjny, którego ogniwami są znaki graficzne.

2. Litery stanowią oddzielne elementy, podczas gdy między głoskami występują wzajemne zależności.

3. w celu rozpoznania liter jedynie analizator wzrokowy, analiza i synteza słuchowa są zbędne podczas czytania.

4. Wyeliminowanie kształtowania świadomości fonologicznej na rzecz sfery znaczeniowej poprzez rozpoznawanie związków między wyrazem a desygnatem.

Odimienna metoda nauki czytania: rozrywkowa, wtajemniczająca, skuteczna, ruchowa, intymna, uniwersalna, rozumna, dotyczy czytania a nie pisania, terapeutyczna, tania, łatwa, wizualna, bezstresowa.

Etapy:

I Czytanie globalne własnego imienia

Cel: pobudzenie sfery intelektualnej i afektywnej na widok graficznego symbolu samego siebie.

Poznanie zapisu graficznego własnego imienia połączone z jego całościowym wybrzmiewaniem i rozpoznawaniem znaczenia.

• Dostrzeganie różnic między zapisem poszczególnych liter w wyrazie.

• Rozpoznawanie swojego imienia wśród innych imion.

II Ściana pełna liter

Cel: Poznanie wszystkich liter alfabetu poprzez kojarzenie dźwięku z jego obrazem graficznym.

• Prezentacja kolejno każdego dnia jednej litery alfabetu.

• Rozpoznawanie większości liter oraz imion innych dzieci.

III Targ liter

Cel: Nabycie symbolicznego prawa do użytkowania wszystkich liter alfabetu i tworzenia wyrazów.

• Zabawy i gry z wykorzystaniem liter.

• Zabawy i gry z wykorzystaniem sylab.

• Zabawy i gry z wykorzystaniem wyrazów.

IV Nazywanie świata

Cel: Nadawanie przedmiotom z otoczenia ich symbolicznych pisemnych reprezentacji.

• Etykietowanie przedmiotów znajdujących się w sali.

• Dobieranie podpisów do ilustracji w formie wyrazów.

• Dobieranie podpisów do ilustracji w formie zdań.

Pierwsze lektury: „Opowieści sowy” cz. 1 i 2. Książki przeznaczone są dla dzieci w wieku przedszkolnym i nieco starszych, które stykają się ze słowem pisanym, ale same nie potrafią jeszcze czytać ani pisać. Opowiadania zawarte w tych zbiorach muszą więc być czytane na głos przez osobę dorosłą.

Gry czytelnicze: „Opowieści sowy” cz. 1 i 2. Składają się z fragmentów tekstów i ilustracji. Polegają one na samodzielnym dobraniu wyrazów a potem zdań, opowiadań na odpowiadających im obrazków, ilustracji. Dziecko może wykonać ćwiczenia jedynie wtedy, gdy zrozumie teksty w odpowiednim zbiorze.

Książka warta przeczytania: „W obronie dziecięcego rozumu”.

4

---