WIRTUALNY ODBIORCA W STRUKTURZE TEKSTU POETYCKIEGO (M. Głowiński)

I.

- dawniej przypisywano lit. funkcje instrumentalne, bo miała wywoływać działania na odbiorcy, natomiast nad rolą odbiorcy nie zastanawiano się

- wg Milla - poezja utrwala to, co powiedział poeta, gdy był sam, a przez publikowanie rozpowszechnia to

- „Poezja jest naturalnym owocem samotności i medytacji; wymowa - obcowaniem ze światem” - Mill

- wg Janion - poeta chcąc nie chcąc sytuował się wobec potencjalnych odbiorców, nawet wtedy, gdy buntował się przeciwko ich wartościom i poglądom

- pozytywistyczno - młodogramatyczne językoznawstwo nie ułatwiło odkryciu roli odbiorcy w utworze, gdyż lingwistyka interesowała się historią języka, a współczesne jezykozn. Wskazuje na aktywność obu stron (K. Buhler, R. Jacobson)

- sugestia - element języka poetyckiego, szukanie ukrytego sensu, jej odczytanie było zadaniem odbiorcy

- bezpośrednio kwestia odbiorcy wkroczyła do teorii literatury w pracach poświęconych powieści (poczytność gatunku, analiza powieści to analiza pozycji narratora i jego sposobów mówienia - do kogo mówi)

- JAK STRUKTURA UTWORU LIT. OKREŚLA ROLĘ ADRESATA?

1) nie jest to czytelnik z góry dany, działający wg wzorca

2) to aktywny uczestnik relacji

3) wymagania odbiorcy mają wpływać na dzieło

4) każdy utwór określa odbiorcę

II.

- przedmiotem analizy mogą być wypadki, w których odbiorca jest bezpośrednio w tekście przywoływany: przez zwroty do niego, lub takie konstrukcje, że podmiot mówiący wypowiada się w jego imieniu

- problem odbiorcy związany jest z „gramatyką poezji”

- rola odbiorcy wynika z użycia zaimków „ty”, „my”, form czas. Sprawiających wrażenie zwrotu do jakiejś osoby lub grupy (J.J. Lipski)

- „ty” może być odczytywane jako konkretna osoba utwór jako dok. Biograficzny

- do analizy tekstu nie jest ważne to, że zwraca się do konkretnego X, ale, że posługuje się konkretnym gatunkiem

- odbiorca inaczej był kształtowany w Oświeceniu (charakter okolicznościowy, odbiorca uogólniony) i romantyzmie ze względu na stopień intymności

- utwór może się koncentrować tylko na podmiocie, jest pisany z pozoru dla siebie, ale wg Eliota tak, by inny go dosłyszał

- poezja apelu - całkowicie ukierunkowana na odbiorcę

- liryka, w której występuje podmiot zbiorowy jako grupa - odbiorca jako jeden z uczestników „my” (uczestnik chóru wypowiadającego wiersz)

- obecność odbiorcy stanowi sprawę wyboru a nie konieczności

III.

- tekst przez strukturę zakłada pewne zachowania czytelnika, reguluje je i określa, pokazuje mu dyrektywy, które musi respektować, jeżeli nie chce popaść w konflikt lub rozminąć się z tekstem

- wiersz to wezwanie dla odbiorcy, czytelnik przyjmuje znaczenia konstrukcji jęz. I nadaje zespół znaczeń własnych, wiersz zakłada podwójny akt semantyczny (czytelnik przejmuje znaczenia, nadaje sensy)

- sytuowanie odbiorcy przez taki, czy Inn element konwencji lit. nie realizuje się w postaci raz na zawsze ustalonej, jest zależne od zmiennych układów historycznolit. (tym elementem jest gat. Lit.)

- rozpoznanie konwenci jest warunkiem wstępnym zrozumienia, czy też właściwej recepcji utworu

- rozumienie utworu zależy od:

1) oddalenia utworu od obowiązującej konwencji

2) konstrukcji sensów w wypowiedzi

3) stos. Poszczególnych El. Występujących w wypowiedzi

- różne konstrukcje zakładają różne postawy: 1) sens utworu wyłożony, a czytelnik ma go przyjąć 2) nie jest wyłożony (sens) - trzeba go rekonstruować w czasie lektury; obie postawy stawiają inne wymagania przed czytelnikiem, żądają czytania biernego (sens podany bezpośrednio, pokazywania prawd ogólnych i obowiązujących, dba o wygodę czyt. I jego energię) lub czynnego (wg Ingardena sposoby pojmowania dzieła, kontaktu z nim, zdeterminowane postawą podmiotu)

- zrozumienie utworu zależy od jego struktura, nie od takiego czy innego elementu, np. treści

---