Powrót

Jak podejmować trudne decyzje?

Uczniowie poznają metodę drzewa decyzyjnego, którą można stosować także przy rozwiązywaniu problemów decyzyjnych ze sfery życia publicznego. Uczą się rozpoznawać sytuacje wymagające podjęcia decyzji, precyzować cele, które chce się osiągnąć i określać wartości, którym decyzja powinna odpowiadać, poszukiwać różnych sposobów rozwiązania problemu, oceniać ich pozytywne i negatywne skutki, a przez to - podejmować optymalne decyzje w trudnych sytuacjach.

Cele

W czasie zajęć uczniowie:

• uczą się rozpoznawać sytuacje wymagające podjęcia decyzji;

• uświadamiają sobie, jakim celom i wartościom powinna służyć decyzja;

• uczą się poszukiwać różnych możliwych sposobów rozwiązania problemu decyzyjnego;

• oceniają pozytywne i negatywne skutki poszczególnych rozwiązań;

• uczą się dokonywać wyboru najkorzystniejszego wariantu;

• stosują model drzewa decyzyjnego w stosunku do rzeczywistych sytuacji życiowych.

Środki dydaktyczne

1. Schemat drzewa decyzyjnego "Sir Lancelot i smok"

2. Karta ze schematem drzewa decyzyjnego

Przebieg zajęć

1. Zapytaj uczniów czy i jakie decyzje musieli podjąć tego dnia. W razie trudności, poproś kilku, aby opowiedzieli wszystko, co ich spotkało tego dnia i poszukajcie wspólnie z całą klasą sytuacji, w których osoby te podejmowały jakieś decyzje (co zjeść na śniadanie, w co się ubrać, co napisać w wypracowaniu itp.). Pomoże to uczniom zdać sobie sprawę, że każdego dnia wszyscy podejmują wiele decyzji. Część z nich dotyczy rzeczy mniej ważnych, ale niektóre bardzo istotnych. Pewne decyzje podejmuje się niemal automatycznie, nad innymi trzeba się dłużej zastanowić i starannie rozważyć wszystkie możliwe warianty oraz ich konsekwencje. Poproś uczniów o podawanie przykładów decyzji:

* łatwych i trudnych;

* w sprawach mniej ważnych i bardzo ważnych;

* podejmowanych bez głębszego zastanowienia i po rozważeniu różnych rozwiązań i ich skutków.

2. Poinformuj uczniów, że na zajęciach zapoznają się z pewną metodą analizowania i rozwiązywania problemów decyzyjnych, która może im się przydać w różnych sytuacjach życiowych. Poproś teraz, aby każdy wyobraził sobie, że jest średniowiecznym rycerzem, który napotkał na swej drodze smoka i zastanawia się, czy podjąć z nim walkę. Narysuj na tablicy lub arkuszu papieru schemat drzewa decyzyjnego i poproś uczniów, by pomogli ci go uzupełnić, wypełniając kolejno następujące pola:

* SYTUACJA WYMAGAJĄCA PODJĘCIA DECYZJI

* CELE I WARTOŚCI

* MOŻLIWE ROZWIĄZANIA

* POZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI

Po wspólnym wypełnieniu schematu zaproponuj kilkorgu uczniom, by powiedzieli, jaką decyzję w tej sprawie podjęliby na miejscu średniowiecznego rycerza, i żeby ją uzasadnili opierając się na schemacie drzewa decyzyjnego. Możecie urządzić w klasie głosowanie, aby sprawdzić, ile osób opowiedziało się za jednym, a ile za drugim wyborem.

3. Zaproponuj teraz, aby ten sposób podejmowania decyzji zastosować do sytuacji, które są w życiu bardziej prawdopodobne niż spotkanie ze smokiem. Oto przykład (prowadzący może zmodyfikować tę historyjkę lub wymyśleć inną):

Janusz, Piotrek i Jacek są uczniami I klasy szkoły średniej. Od kilku dni paru kolegów z klasy III zaczęło ich prześladować. Twierdzą, że aby zostać pełnoprawnym członkiem szkolnej społeczności, trzeba - podobnie jak w wojsku - wkupić się w łaski starszych, bardziej zasłużonych kolegów. Każą oddawać sobie kieszonkowe, kupować papierosy, straszą pobiciem. Na najbliższy poniedziałek Janusz, Piotrek i Jacek mają przynieść im 50 zł, a jeśli tego nie zrobią, starsi koledzy - jak mówią - "stłuką ich na miazgę".

Rozdaj wszystkim schematy drzewa decyzyjnego i poproś, by samodzielnie je wypełnili. Wyjaśnij raz jeszcze zasady wypełniania schematu. W koronie drzewa należy określić cele i wartości, odnoszące się do problemu decyzyjnego, którymi kieruje się osoba podejmująca decyzję. Stanowią one zarazem kryterium oceny rozważanych możliwości i można wpisać je zaraz po określeniu problemu decyzyjnego. Warto zwrócić uwagę, że różne ważne cele i wartości w wielu wypadkach są trudne do pogodzenia - na przykład w przypadku Lancelota trudne do pogodzenia mogło się okazać zachowanie życia i równocześnie zdobycie sławy czy choćby zachowanie rycerskiego honoru.

4. Gdy uczniowie skończą samodzielną pracę, poproś, aby kilka osób odczytało swoje schematy i sprawdźcie, czy uczniowie podobnie zdefiniowali problem, jakie możliwe warianty decyzji wymyślili, jak ocenili ich wady i zalety oraz w imię jakich wartości i celów, ich zdaniem, Janusz, Piotrek i Jacek mogą działać.

Szczególnie wiele uwagi należy poświęcić poszukiwaniu i ocenie różnych możliwych decyzji. Nauczyciel powinien zadbać, żeby wśród rozważanych wspólnie możliwości znalazły się różnorodne rozwiązania (zgłosić problem wychowawcy klasy lub dyrekcji szkoły, zwrócić się o pomoc do innych starszych kolegów, zapisać się na kurs karate, pójść na policję, próbować przekupić napastników itp.).

Poproś, aby teraz każdy postawił się w sytuacji młodszych kolegów i na podstawie dokonanej uprzednio analizy podjął samodzielną decyzję - co zrobić? Sprawdźcie, ile osób podjęło poszczególne decyzje.

5. Uczniowie sami wymyślają podobne sytuacje decyzyjne, związane z życiem ich klasy, szkoły, społeczności lokalnej, gminy czy nawet państwa (na przykład - na kogo głosować w nalbliższych wyborach). Następnie w parach lub w większych grupach analizują je przy użyciu schematu drzewa decyzyjnego. Można zaproponować, żeby klasa podzieliła się na zespoły, które nawzajem obmyślą dla siebie trudne sytuacje decyzyjne. Zadbaj, by wszystkie problemy decyzyjne zostały poprawnie sformułowane oraz, by uczniowie zidentyfikowali wartości, którymi chcą się kierować zastanawiając się nad alternatywnymi rozwiązaniami. Uczniowie rozwiązują je w grupach, a następnie zdają relacje z pracy zespołowej całej klasie.

6. Zaproponuj teraz, żeby każdy zastanowił się nad jakąś decyzją, którą w najbliższym czasie ma podjąć i przeanalizował ją za pomocą drzewa decyzyjnego. Uczniowie mogą prosić swoich kolegów lub nauczyciela o pomoc przy poszukiwaniu możliwych rozwiązań oraz ocenie ich skutków. Gdy wszyscy wypełnią już swoje schematy, umówcie się, na którym spotkaniu uczniowie będą mogli podzielić się z klasą informacjami o tym, czy udało się zrealizować podjętą decyzję i jakie były jej skutki.

Pojęcia i terminy

*sytuacja decyzyjna *wartości *alternatywne rozwiązania *konsekwencje *drzewo decyzyjne

Uwagi

Prezentowana metoda pozwala zdiagnozować sytuację decyzyjną i ocenić konsekwencje różnych możliwych rozwiązań, nie należy jej jednak traktować jako magicznego narzędzia do podejmowania trudnych decyzji. Po wypełnieniu schematu trzeba jeszcze wybrać najlepsze z własnego punktu widzenia rozwiązanie.

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1

Przykład analizy problemu decyzyjnego: Sir Lancelot spotyka smoka

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2

Schemat drzewa decyzyjnego

Wskazówki: W "pniu" drzewa należy wpisać, na czym polega problem decyzyjny, czyli w jakiej sprawie trzeba podjąć decyzję. Następny poziom to "gałęzie", gdzie wpisuje się możliwe rozwiązania problemu. Nasz schemat ma tylko trzy "gałęzie", ale można wypełnić tylko dwie, albo dorysować następne. W "koronie" drzewa należy określić cele i wartości, którymi kieruje się osoba podejmująca decyzję. Stanowią one zarazem kryterium oceny rozważanych możliwości. Trzeci i czwarty poziom to miejsce na rozpisanie dobrych i złych (osobno!) konsekwencji poszczególnych wariantów rozwiązania problemu.

 

Początek strony

Powrót

---