Adam Szymański „SZKICE” syberyjskie 382 strony proza

cykl 10-u opowiadań o tematyce syberyjskiej

publikowane w „Kraju”

Szymański był zesłany na Syberie. narrator niemal utożsamia się z autorem

Srul z Lubartowa, opowiadanie A. Szymańskiego, prwdr. w petersb. „Kraju" 1885, wyd. na czele t.1 Szkiców, Petersburg1887. Bohaterem utworu jest małomiasteczkowy Żyd, zesłany z rodziną na Sybir, gdzie niezwykle intensywnie przeżywa nostalgią, tęskniąc do pol. krajobrazu i bliskich w kraju. W postaci Srulanie pozbawionej cech ujemnych, przedstawionej realistycznie, autor tworzy wyrazisty portret psychologiczny. Narrator-spowiednik charakteryzuje tło akcji i jej antecedencje, po czym pytaniami ułatwia zwierzenia bohatera; przeplatanie relacji zobiektywizowanej i lirycznego komentarza na wzór J. Turgieniewa stanowi cechę wyróżniającą utwór. S. z L. był wielokrotnie wznawiany i tłum. na języki obce, jest uznawany za najwybitniejszy utwór Szymańskiego.

Srul z Lubartowa

Pan Jędrzej Krawczykowski

Maciej Mazur

Stolarz Kowalski

Przewoźnik

Hanusia (najdłuższe) motyw konia, cierpiący człowiek- cierpiące zwierze

dwie modlitwy

Pan Antoni

uroczysta wigilia

Łzy

Łzy

Polały się łzy me czyste, rzęsiste,

Na me dzieciństwo sielskie, anielskie,

Na moją młodość górną i chmurną,

Na mój wiek męski, wiek klęski.

Mickiewicz.

W lirykach Mickiewicza dzieciństwo sielskie anielskie, a tu rodzi się wśród obcych, na obczyźnie. Pojawia się motyw łez, które koją, wyrażają tęsknotę, są łzy - łaski wiary. pojawia się motyw konia. Analogia cierpiący człowiek- cierpiące zwierze. Płacze koń, płacze narrator, który boi się że jego dziecko nie ujrzy ojczyzny. Skatowany koń zostanie na pewną śmierć.

Wyznaczniki cykliczności:

tytuł

narracja Ios., zachowuje swoją tożsamość

wspólna tematyka, miejsce wydarzeń

liczne powtórzenia np. motyw tęsknoty, rozpaczy, łez, samotności

przedmioty: listy, krzyż, opłatek wigilijny

powtarzalność zbiegów stylistycznych: stylizacja na język gwarowy i na język biblijny

wspólna nadrzędna problematyka

Przestrzeń Sybiru:

wielka, otwarta

mróz, śnieg

traumatyczne przeżycia dla Europejczyków

słabość człowieka, zależność od natury

cierpienia moralne

zwracają się ku Bogu i innym ludziom, przeciwstawiając się cielesności (modlą się, rozmawiają)

Budowa:

wstęp odnarratorski

pojawienie się głównego bohatera poprzedniego opowiadania

Przesłania 1 i ostatniego opowiadania najważniejsze, tworzą klamrę kompozycyjna

Postacie niekreowane odnarratorsko, narrator ich nie zna:

postacie pierwszoplanowe (zazwyczaj tytułowe)

postacie drugoplanowe (40, b. różne, Polacy, Żydzi, Rosjanie, różne religie, różne warstwy społeczne

Poetyki:

realizm

naturalizm

symbolizm

ekspresjonizm

Cykl otwarty; w sensie kompozycji, w sensie przesłaniowym, ideowym

Przesłania:

poszanowanie wszelkiego życia i cierpienia

apel o współodczucie, pomoc dla wszystkich

---