MAPA PODSTAWOWYCH POJĘĆ

• NA JAKIE PYTANIA ODPOWIADA PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA????

RODZAJE ZMIAN

• Uniwersalne. Wspólne. Unikatowe.

• Ilościowe. Jakościowe.

CZYNNIKI ZMIAN

• Zegar biologiczny: procesy dojrzewania.

• Zegar społeczny: procesy uczenia się.

BADANIE ZMIAN

• Obszar rozwoju: trafność doboru wskaźników rozwoju w obszarze społecznym, osobowości, poznawczym, behawioralnym.

• Przebieg rozwoju: trafność doboru operacjonalizacji pojęcia zmienności.

• Czynniki rozwoju: trafność modelu uwarunkowań.

CECHY ZMIAN ROZWOJOWYCH

• Tempo

• Rytm

• Cykle rozwoju. Fazy: progres, plateau, regres, kryzys itd

NATURA CZY ŚRODOWISKO

CZYNNIKI

I

MECHANIZMY ROZWOJU

NATURA czy WYCHOWANIE

• Francis Galton

• William Szekspir

• Richard Mulcaster

• Zygmunt Freud

Dwaj wielcy i zasłużeni dla psychologii rozwojowej filozofowie:

JOHN LOCKE
/1632 – 1704/, Anglia

• Umysł dziecka to czysta karta „tabula rasa”.

• Twórca ENWIRONMENTALIZMU / empiryzmu/

JAN JAKUB ROUSSEAU
/1712 – 1778/, Francja.

• Rozwój człowieka wynika z wrodzonych procesów kierujących pojawianiem się kolejnych zachowań.

• To twórca NATYWIZMU /biologizmu/.

SPÓR EMPIRYZMU Z NATYWIZMEM

• Nie ma niczego
  w umyśle, co by wpierw nie znajdowało się w zmysłach.

• „Umysł bardziej niż czystą kartę papieru przypomina blok marmuru, którego żyłki ograniczają to, o można z niego wyrzeźbić” (cyt. Leibnitz)

Teorie rozwoju można podzielić na:

• jednoczynnikowe

• dwuczynnikowe

• wieloczynnikowe

JEDNOCZYNNIKOWE DZIELIMY NA:

• biologistyczne / natywistyczne/ - najważniejsza jest rola dziedzicznych
  i wrodzonych dyspozycji psychicznych,
  z którymi dziecko przychodzi na świat i które ujawniają się wraz z dojrzewaniem.

• empirystyczne / enmironmentalistyczne/ - dziecko jest wytworem środowiska, w którym wzrasta.

Dwuczynnikowa teoria, to
inaczej teoria interakcyjna
/William Stern, 1871 – 1938/

• Odziedziczone dyspozycje są zawiązkami cech przekształcającymi się w trwałe właściwości pod wpływem środowiska.

Co powoduje zmiany rozwojowe i co je podtrzymuje?

• czynnik rozwoju – stan poprzedzający, przyczyna, wszystko, co wywiera określony wpływ na zjawisko rozwoju;

• proces rozwoju -uporządkowany w czasie ciąg zmian i stanów zachodzących po sobie.

CZYNNIKI ROZWOJU

• GENOTYP

• ŚRODOWISKO

• WYCHOWANIE

• AKTYWNOŚĆ WŁASNA

MARIA ŻEBROWSKA (1900-1978)

4-czynnikowa koncepcja
Marii Żebrowskiej

Zadatki

• cechy biologiczne,

• biologiczne uwarunkowania, predyspozycje, zawiązki,

• natura jednostki,

• genotyp, wyposażenie genetyczne,

• cechy wrodzone – zależą od genotypu, czyli od materiału genetycznego zawartego w chromosomach jednostki.

Środowisko

• fizyczne (materialne),

• społeczne,

• obcowanie z ludźmi i obcowanie z przedmiotami,

• organizacja przestrzenna i organizacja czasowa środowiska,

• stymulacja zewnętrzna niezamierzona.

Wychowanie

• wpływy intencjonalne,

• socjalizacja,

• kształcenie, nauczanie,

• modelowanie,

• ćwiczenie,

• instruowanie.

Aktywność podmiotu

• własna aktywność,

• spontaniczna,

• wewnętrznie motywowana.

3 RODZAJE KORELACJI GENOTYP A ŚRODOWISKO

• Pasywna: ludzie otrzymują genotypy skorelowane ze środowiskiem rodzinnym.

• Reaktywna: ludzie skłaniają innych do reakcji na swoje właściwości genetyczne

• Aktywna: ludzie poszukują lub tworzą środowiska skorelowane ze swymi właściwościami.

Są dwa podstawowe procesy rozwoju:
DOJRZEWANIE
UCZENIE SIĘ

• Dojrzewanie – aktualizacja zawartego w genach ogólnego programu rozwoju. Efektem dojrzewania są funkcje filogenetyczne, czyli wspólne dla całego rodzaju ludzkiego. Ćwiczenie jako takie nie odgrywa istotnej roli w ich pojawieniu się.

• Uczenie się – względnie trwała zmiana zachowania pod wpływem doświadczenia. To proces gromadzenia indywidualnych doświadczeń

MATURACJONIZM

• Na wagę dojrzewania zwrócił uwagę Arnold Gessell (1880-1961), twórca maturacjonizmu, teorii podkreślającej kluczową rolę dojrzewania.

• Gessell stworzył pojęcie „gotowości uwarunkowanej dojrzewaniem” (maturational readiness).

• organizm musi osiągnąć odpowiedni poziom dojrzałości, aby możliwy był skuteczny wpływ zewnętrznych oddziaływań, np. nauczania.

SKUTKI INTERAKCJI DOJRZEWANIA I UCZENIA SIĘ

• Przebieg rozwoju jest zróżnicowany.

• Dojrzewanie ogranicza rozwój, wyznacza jego granice.

• Kres dojrzewania jest rzadko osiągany /to tylko zastój/

• Pozbawienie możliwości uczenia się ogranicza rozwój.

• Stymulacja jest istotna dla pełnego rozwoju.

• Efektywność uczenia się zależy od właściwego dlań czasu /problem gotowości do uczenia się, okresów sensytywnych i krytycznych/.

Warto zapamiętać!

• Okres krytyczny: odcinek czasu, w którym pojawienie się lub brak pewnego rodzaju doświadczeń ma szczególne znaczenie dla organizmu. To samo doświadczenie mające miejsce przed lub po tym momencie będzie miało niewielki wpływ lub żaden.

• Okres sensytywny: to okres szczególnej wrażliwości, okres przejściowy do następnej fazy.

EPIGENEZA (Arystoteles)

• Proces rozwoju jako ciąg przekształceń zachodzących w ciągu życia zarówno na poziomie psychicznym, jak i na poziomie zachowania, pod wpływem działania wielu czynników.

• Wzory poznawcze i aktywności nie są bezpośrednio obecne w stadiach początkowych, a pojawiają się stopniowo, pod wpływem działania wielu czynników.

PREFORMIZM (PREFORMACJONIZM)

• Wszystkie właściwości organizmu są w nim obecne od samego początku, tj. od momentu poczęcia, a rozwój polega tylko na ich wzrastaniu.

Zasada epigenezy ma 2 interpretacje:

• Predeterministyczną – rozwój każdego organizmu można ujmować jako proces dojrzewania. Wpływy środowiskowe mają charakter pasywny;

• Probabilistyczną rola wpływów środowiska jest bardzo duża: inicjują i podtrzymują zmiany związane z dojrzewaniem..

SŁOWNICZEK

• Eugenika - filozofia selektywnej hodowli w odniesieniu do ludzi.

• Eutenia - doskonalenie rodzaju ludzkiego za pośrednictwem zmian w środowisku.

• Filogeneza – rozwój wszystkich organizmów żywych od najprostszych do najbardziej złożonych.

• Antropogeneza – rozwój życia psychicznego człowieka jako gatunku na przestrzeni wieku.

• Ontogeneza – rozwój jednostki od stadium zarodkowego do śmierci.