KONFLIKTY SPOŁECZNE

Istota konfliktu

Konflikt społeczny to niewątpliwie pewnego rodzaju dysfunkcja w organizacji,

społeczeństwie lub wyraz nieprzystosowania jednostki do społeczeństwa czy

organizacji.

Konflikt jednak występuje zawsze tam, gdzie istnieje sprzeczność:

· interesów co najmniej dwóch stron czy grup społecznych,

· wytyczonych celów,

· wyznawanych ideałów,

· uznawanych wartości.

Rozwój techniczny, technologiczny i gospodarczy, ostra konkurencja

w biznesie, rywalizacja, wszystkie te czynniki sprzyjają nie tylko postępowi

cywilizacyjnemu, ale również nasilaniu się konfliktów na różnych płaszczyznach. Zatem

śmiało można pokusić się o stwierdzenie, że konflikt jest wszechobecny w każdej

dziedzinie życia człowieka i wywołać mogą go różne przyczyny. Konflikt społeczny to

rywalizacja grup społecznych reprezentujących odmienne poglądy, dążących do

zdobycia konkretnych korzyści jakie daje zwycięstwo w konflikcie. Może być to

osiągnięcie władzy czy pokonanie przeciwnika lub zneutralizowanie konfliktu przez

osiągnięcie konsensusu.

Zatem konflikt społeczny można zdefiniować jako układ działań skierowanych

na siebie co najmniej dwóch stron o odmiennych poglądach i dążących do innych

celów.

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Rodzaje konfliktów społecznych

KKonofnlfilkitktglgolboablanlyny

KKonofnlfilkitktmmięidęzdyznyanraordoodwowyy

KKononflfilkitktwwewewnnętęrtzrnznyy

KKonofnlfilkitktinintetreprperesrosnonalanlnyy

KKononflfilkitktwwewewnnątąrtzrgzrguruppowowyy

KKonofnlfilkitktmmięidęzdyzgyrgurpuopwowyy

RROODDZZAAJJEE K KOONNFFLLIKIKTTÓÓWWSSPPOOŁŁEECCZZNNYYCCHH

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Konflikt wewnętrzny

Można go określić jako walkę z sobą samym.

Konflikt wewnętrzny to:

· położenie na szali dwóch wartości zazwyczaj sprzecznych ze sobą i za

zwyczaj jednakowo dla nas atrakcyjnych,

· dokonanie wyboru między dobrem a złem (zwłaszcza, gdy to drugie jest

bardzo ciekawe i wzbudza w nas dreszcz emocji),

· dochodzące do nas od osób trzecich (często dla nas ważnych np. rodziców,

nauczycieli czy przełożonych w pracy) sprzeczne informacje,

· również nazywany przez specjalistów „konflikt ról”, występujący u osób

bardzo ugodowych i łagodnych, od których oczekuje się zajęcia stanowiska

bardzo autorytatywnego lub powierzono takiej osobie funkcję wymagającą

cech autorytatywnych.

Konflikt wewnętrzny przejawia się w dwóch aspektach pozytywnym

i negatywnym. Dokonując dobrych społecznie wyborów są one również dobre i dla

nas. Jednak długotrwała wewnętrzna walka może również doprowadzić do wielu

lęków i napięć, które w efekcie utrudniają człowiekowi normalne funkcjonowanie.

Osoba taka miewa trudności w stosunkach interpersonalnych w grupie, w szkole czy

w pracy i w skrajnych przypadkach może wycofać się z życia społecznego. Napięcia

spowodowane konfliktami wewnętrznymi doprowadzają do przejaskrawienia

przyczyn konfliktu i powodują osobie je przeżywającej więcej problemów przy ich

rozwiązywaniu.

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Konflikt interpersonalny

Czyli konflikt między dwiema lub większą liczbą osób. Przyczyną waśni

zazwyczaj bywa:

· różnica zdań i poglądów np. różnica poglądów politycznych (często mówi się,

że gdzie spotyka się dwóch Polaków, tam występują trzy poglądy),

· sprzeczność interesów,

· rozbieżność celów,

· rywalizacja między osobami np. o przywileje, pozycje w grupie (klasie

szkolnej),

· walka o nagrody itp.

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Konflikt wewnątrzgrupowy

Funkcjonowanie grupy oparte jest na pewnych regułach postępowania jej

członków. Każda grupa posiada hierarchię zajmowanych pozycji i rządzi się swoim

kodeksem. Współżycie w grupie wymaga od jej członków podporządkowania się oraz

pewnych ustępstw i rezygnacji ze swoich swobód na rzecz ogółu. Nie zawsze wszyscy

przedstawiciele danej grupy zgadzają się z przyjętymi normami postępowania i nie

wyrażają aprobaty na podporządkowanie się, co jest zjawiskiem konfliktogennym.

Wszyscy żyjemy i działamy w jakiejś grupie społecznej począwszy od naszej

rodziny przez rówieśników i kolegów szkolnych do środowiska zawodowego.

Postrzegamy inaczej wyznaczone cele oraz metody ich realizacji. Często mamy inne

zdanie na dany temat lub po prostu zazdrościmy liderom grupy ich stanowiska,

szacunku innych, dóbr materialnych itd. Wymienione czynniki (i wiele innych nie

zawartych w tekście) są przyczyną konfliktu wewnątrz grupy. Jednak najczęstszym

powodem jego wybuchu jest nadmierna troska o swój interes (często łamane są normy

postępowania ogólnie przyjęte).

Konflikt w organizacji jest nieunikniony i stanowi niejako immanentną jej część,

dlatego też rozwiązywanie konfliktów stanowi główny cel funkcjonowania

wewnętrznego jej członków. Konflikt nie zawsze musi być destrukcyjny, może być

również konstruktywny. A.J. DuBrin uważa, że siła tkwiąca w konflikcie może wpływać

pozytywnie na:

· wzrost motywacji i energii, które można skierować na realizację celów

organizacji,

· porozumienie wewnątrz grupy, ponieważ strony muszą uzasadnić swoje

stanowiska, co doprowadza do lepszego zrozumienia istoty konfliktu,

· wzrost identyfikacji świadomości „ja” (jest to często przyczyną rozwikłania

konfliktu wewnętrznego).

Każdy konflikt należy rozwiązać jak najlepiej, ponieważ źle rozwiązany prowadzi

do nowych napięć i eskalacji problemów.

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Konflikt międzygrupowy

Przechodząc do pojęcia konfliktu międzygrupowego należy wyjaśnić

określenie „procesy społeczne”. Posługując się interpretacją J.Szczepańskiego

procesy społeczne można określić jako splot zależności międzyludzkich, które

w istotny sposób oddziaływują na życie ludzkie.

Tak więc procesem społecznym nazywamy względnie jednorodne serie zjawisk

powiązane zależnościami przyczynowymi lub strukturalno – funkcjonalnymi.

Procesy społeczne przybierają różną postać, a jedną z nich są właśnie

konflikty między grupami. Znane są konflikty między warstwami społecznymi,

które nabierają różnego charakteru. Mogą przebiegać w formie łagodnej

(np. demonstracji niezadowolonych grup zawodowych przeciwko grupie rządzącej)

lub w formie ostrej (np. otwartej walki przy użyciu broni). Różnorodność przejawów

form w sytuacjach konfliktowych jest ogromna, jednak mogą one przybierać

charakter:

· defensywny np. obrona interesów grupy, swoich przywilejów,

· ofensywny np. wywalczenie nowych praw i przywilejów, których grupa nie

posiadała.

Konflikty społeczne można podzielić również ze względu na sposób

przejawiania się i tu wyróżniamy:

· konflikty jawne,

· konflikty ukryte,

· konflikty inspirowane i kierowane,

· konflikty spontaniczne inaczej żywiołowe,

· konflikty ostre,

· konflikty łagodne.

Wszystkie wymienione rodzaje konfliktów społecznych mogą ulegać

deformacji, łączeniu oraz przeplataniu jednych z drugimi. I tak mogą powstać

kombinacje konfliktów np. konflikt jawny bądź ukryty może powstać w wyniku

czyjejś inspiracji i kierowaniu lub jego przyczyna może być spontaniczna

i żywiołowa.

Innego podziału konfliktów społecznych można dokonać ze względu na okres

jego trwania i tak wyróżniamy:

· konflikty długotrwałe np. konflikty między klasami społecznymi na tle

społeczno – ekonomicznym,

· konflikty krótkotrwałe (efemeryczne) szybko ulegające dezaktualizacji.

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Konflikt międzynarodowy

Konflikt międzynarodowy, jak możemy się domyślać, występuje między

dwoma lub kilkoma państwami. Znamy z historii przykłady długoletnich

i brzemiennych w skutkach konfliktów międzynarodowych, gdzie jedno państwo

zbrojnie występowało przeciwko drugiemu państwu. Współczesność niestety też

dostarcza nam okrutnych przykładów konfliktów międzynarodowych. Ale konflikty

między państwami nie muszą przybierać postaci otwartej walki zbrojnej, mogą to

być również konflikty o charakterze gospodarczym, gdzie występuje ostra walka

o rynki zbytu towarów i usług, dostępu do zasobów naturalnych. Znane są przykłady

nakładania embarga jednego państwa na drugie co w efekcie ogranicza rozwój

ekonomiczny i gospodarczy danego.

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Konflikt globalny

Aby zrozumieć definicję konfliktu globalnego musimy przybliżyć sobie i określić termin

globalizacja. Globalizacja jest to proces nie tylko ekonomiczno – gospodarczy ale także

polityczny, społeczny, kulturowy, informatyczny. Zatem jest to proces zmierzający do integracji

świata. Proces ten ma swoich gorących zwolenników i przeciwników antyglobalistów (ludzie

zrzeszeni w tym ruchu sami siebie nazywają „alterglobalistami”) i już na samym wstępie

wyjaśniania terminu globalizacji mamy do czynienia z konfliktem globalnym, ponieważ to

zjawisko podzieliło świat na dwa wspomniane wyżej „obozy”. Ale konflikty globalne to coś

więcej można tutaj wymienić całe zbiory sytuacji konfliktogennych, a najważniejsze z nich to:

1. Środowisko naturalne na naszym globie. Zła gospodarka przestrzenna poszczególnych

państw, przemysł, zła gospodarka odpadami, wszystkie te czynniki naruszają zasoby i obszary

przyrodnicze a w szczególności:

· zasoby naturalne, obszary przyrodnicze prawnie chronione (parki narodowe i rezerwaty

przyrody),

· zasoby naturalne i obszary przyrodnicze, które mogą ulec szybkiej degradacji i zniszczeniu

na skutek nadmiernej eksploatacji,

· ekosystemy świata zostały naruszony przez złą gospodarkę (np. wycinanie lasów

Amazonii),

· fauny morskiej przez różnego rodzaju katastrofy ekologiczne (np. wyciek ropy lub innej

substancji do oceanów na skutek czego zginęło tysiące ryb, ssaków morskich oraz ptaków),

budowy rurociągów gazowych i ropnych przez dno oceaniczne (z projektem budowy

takiego rurociągu nie zgodzili się ekolodzy, którzy są przekonani, że jest ona zagrożeniem

dla wielorybów szarych, których na całym świecie pozostało tylko 100 osobników).

2. Różnorodność wyznań religijnych i światopoglądowych. Konflikty na tle wyznań

religijnych doprowadzały już wielokrotnie w historii świata do długoletnich wojen. W czasach

nam współczesnych dalej ten problem jest otwarty.

3. Odmienność kultur narodowych i tradycji. Każdy naród ma odmienne tradycję i kulturę,

które dzięki szybkiemu przepływowi informacji (internet, telewizja, telefonia, a szczególnie

komórkowa) i rozwojowi transportu (samoloty, pociągi osiągające szybkość nawet do

200 km/h, rozbudowa autostrad) doprowadziły do nadmiernej migracji ludności czego

wynikiem jest przenikanie kultur i tradycji z jednego państwa do drugiego. Taki trend

doprowadza również do konfliktów globalnych.

4. Ekspansywność przemysłu i gospodarki krajów bogatych na rynki krajów

biedniejszych. Możemy zaobserwować tendencję w gospodarce światowej do rozszerzania

działalności gospodarczej krajów bogatych na inne rynki. Generalnie jest to pozytywne

zjawisko, jednak niesie za sobą poważne zagrożenia:

· nadmiernie wykorzystane są zasoby danego kraju,

· zbyt nisko opłaca się pracowników,

· brak odpowiednich warunków zatrudnienia np. łamanie praw pracowniczych, bhp itd.,

· zła gospodarka odpadami przemysłowymi co w efekcie prowadzi do skażenia środowiska

naturalnego i wiele innych.

Rozwiązywaniu światowych konfliktów sprzyja wysoki poziom edukacji społeczeństw, duża

kompetencja instytucji państwowych i organizacji społecznych.

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Style rozwiązywania konfliktów

UUlelgeagnanieie

WWspspółópłprarcaaca

KKomomprpormomisis

WWalaklaka

UUninkiaknaineie

SSTTYYLLEE R ROOZZWWIĄIĄZZYYWWAANNIAIA KKOONNFFLLIKIKTTÓÓWW

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Style rozwiązywania konfliktów

Współpraca

Istotą tego stylu jest partnerstwo obu stron. Współpraca wymaga od stron

zaangażowania emocjonalnego, umiejętności słuchania, wyrozumiałości,

a przede wszystkim kreatywnego myślenia. Współpraca jest trudnym stylem przy

rozwiązywaniu konfliktów, ponieważ przy wystąpieniu problemu nasze emocje

trudno trzymać na wodzy, a wyrozumiałość, tolerancja i umiejętność słuchania

często zastępuje rozdrażnienie i zdenerwowanie. Dlatego współpraca częściej jest

deklarowana przez strony niż stosowana w praktyce.

Kompromis

To sztuka polegająca na dojściu do porozumienia stron konfliktu. Kompromis

wymaga od partnerów ustępstw z jednej i z drugiej strony. Efektem ma być

wspólna płaszczyzna porozumienia.

Walka

Jest to dążenie do osiągnięcia swoich potrzeb i celów kosztem innych osób

stosując metody nacisku.

Walka to styl twardy i jednostronny, gdzie wygrywa jedna strona, ta która

dyktuje warunki, a druga w zasadzie ma biernie je przyjąć. Stosowanie tego stylu

jest bardzo ryzykowne. Niesie za sobą groźbę zerwania stosunków społecznych

z partnerem. W tym stylu należy wykazać się wyczuciem i finezją, umieć wyczuć

moment, w którym należy zmienić taktykę. Prowadzenie walki jednym stylem

jest wyczerpujące zarówno pod względem psychicznym jak i fizycznym. Każdy

powinien zrozumieć, że walka bez umiaru nie ma sensu i gdy przekroczy się

pewne granice to walczy się dla samej walki zatracając meritum sprawy.

KONFLIKTY SPOŁECZNE

Style rozwiązywania konfliktów

Unikanie

„Gra na zwłokę”, tak najprościej można opisać powyższy styl.

Charakterystycznym jest fakt, że jedna ze stron rezygnuje z realizacji własnych

potrzeb, jak i potrzeb strony przeciwnej. Stosowane przez strony uniki, mają na

celu opóźnienie rozwiązania konfliktów lub ich samoistne wygaśnięcie. Jednak

uników nie można stosować w nieskończoność w końcu musi nadejść moment

rozstrzygnięcia sporu. W przeciwnym razie jedna ze stron zaczyna manipulować

drugą, a konflikt pozostanie nierozstrzygnięty.

Uleganie

W tej metodzie strony są przyjaźnie do siebie nastawione. Są skłonne do

daleko idących ustępstw lub składają bardzo korzystne propozycje, by konflikt

został jak najszybciej rozwiązany. Jednak w praktyce szybkie porozumienie nie

oznacza osiągnięcia warunków dla nas korzystnych. Zwłaszcza gdy przeciwnik

stosował inny styl rozwiązywania konfliktów np. przyjął „twardą postawę”

stosując zastraszenie. Wówczas wobec takiej postawy naszego przeciwnika

czujemy się bezbronni, stojąc na pozycji przegranej. Dlatego warto kierować się

zasadą:

Ulegaj, wiedząc dlaczego to robisz, a nie dlatego, że inaczej nie umiesz.

Konflikty społeczne

Sztuka negocjacji i mediacji

Negocjacje

Negocjacje są sztuką porozumiewania się. I jest to sedno negocjacji.

Osiągnąć porozumienie czyli uzyskać satysfakcjonujący wszystkie strony poziom

rozwiązania.

Sprzeczne pragnienia, niezgoda między ludźmi, niezgodność interesów,

odmienność poglądów, wszystkie te czynniki (i wiele innych) wywołują

konflikty. Aby jednak nie przerodziły się w walkę, potrzebne są pewne ustalone

reguły postępowania i łagodzenia sporów – negocjacje. W negocjacjach strony

same aktywnie próbują znaleźć porozumienie poprzez stosowanie różnych

technik negocjacyjnych.

Na co dzień uczestniczymy w różnych sytuacjach konfliktowych, kierując

się intuicją i wyczuciem. Nie posiadając podstaw teoretycznych, kończą się one

nie zawsze dla nas pomyślnie. W momencie, gdy dajemy się ponieść emocjom

stoimy na przegranej pozycji, doprowadzamy do eskalacji konfliktu, osiągając

odwrotny skutek od zamierzonego.

Dlatego też znajomość sztuki negocjacji pozwala na zastosowanie zasad

sprawdzonych, podtrzymanie kontaktu ze stroną konfliktu, przeciwdziała

manipulacji, co daje szansę na porozumienie.

Mediacje

Mediacje to sztuka rozwiązywania konfliktów w której biorą udział trzy

strony: dwie strony sporu oraz mediator. Mediatorem jest osoba zaproszona przez

strony. Jej zadaniem jest doprowadzić do osiągnięcia porozumienia jednak nie

wolno mediatorowi podejmować decyzji lub opowiadać się za którąś ze stron

konfliktu. Osoba mediatora musi działać na zasadzie bufora czyli łagodzić

napięcia, zadawać pytania pomagające wyjaśnić przyczynę konfliktu.

Najlepszym efektem rozwiązania sporu jest okoliczność gdy zwaśnione strony

mogą wypowiedzieć swoje pretensje, żądania oraz odczucia. Zadaniem mediatora

jest zapewnienie takiej atmosfery, w której obie strony mogą wysłuchać się

nawzajem i wczuć się w położenie przeciwnika. Do porozumienia jednak strony

muszą dojść sami. Osiągnięte porozumienie w drodze mediacji jest najbardziej

efektywne, ponieważ ich uczestnicy mają świadomość aktywnego udziału w

sprawie, która ich bezpośrednio dotyczy.

Kodeks etyki mediatora tak określa jego działalność:

Podstawa działalności mediatora to poszanowanie praw, godności

i wolności człowieka oraz stały własny rozwój etyczny i profesjonalny.

TEORIA KONFLIKTÓW

SPOŁECZNYCH

(ćwiczenia)

Konflikt – wywodzi się od łac. „conflictus” (zderzenie)

Szeroki sposób

Konflikt – jest sprzecznością, rywalizacją, protestem, konkurencją, napięciem, agresją, walką.

Wąski sposób

Konflikt – rozróżnia się konflikt:

- od rywalizacji do konkurencji,

- od sprzeczności do konfliktu (Marksiści),

- od napięcia psychicznego i społecznego.

Konkurencja – ma wydźwięk negatywny. Prowadzi do wyeliminowania drugiego podmiotu.

Zwycięzca bierze wszystko. Obejmuje wszystkie dostępne formy walki.

Rywalizacja – jest zawsze konstruktywna. Polega na zamanifestowaniu wyższości nad przeciwnikiem. Jest to walka o uznanie np.: nagroda, stanowisko.

Wrogość – jest cecha postawy i jest predyspozycją do określonego zachowania. Najwięcej wrogości jest w konfliktach narodowych, religijnych, stereotypów, rasowych. Najmniej w konfliktach racjonalnych o wartości ekonomicznej.

Ujęcia konfliktu:

1. Semantyczne – określić czy konflikt znaczy to co znaczy. Przyjęcie konkretnej definicji może zawęzić lub rozszerzyć pole badawcze.

2. Socjologiczne – socjologowie uważają, że konflikty są powiązane z występowaniem sprzeczności o genezie strukturalnej lub funkcjonalnej czyli sprzeczności między elementami struktury społecznej lub w ich obrębie np.: w grupach, kategoriach, instytucjach społecznych.

Podział socjo–polityczny – istnieje na granicy miasto-wieś oraz we Francji między kościołem, a państwem.

3. Psychologiczne – konflikty rozgrywają się zawsze między ludźmi, więc nie można pominąć apsektów stanów emocjonalnych podmiotu. Bierze się pod uwagę uczucia, przekonania, postawy, zachowania i traktuje jako czynniki konfliktotwórcze lub eliminujące bądź łagodzące konflikrt. Czynnik emocjonalny jest istotnym elementem warunkującym wybuch, przebieg i zakończenie konfliktu.

4. Prakseologiczne – konflikt jest pojęciem znacznie szerszym niż walka. Jest to tzw. Kooperacja negatywna. Co najmniej 2 podmioty są ze sobą w konflikcie, gdy w pewnym miejscu i czasie ujawnione zostały i przeciwstawione kolidujące ze sobą intencje, niezgodne interesy, sprzeczne cele. Kiedy podmioty zaczną działać to konflikt przechodzi w fazę walki.

5. Ogólnosystemowe – podkreśla się 3 problemy:

- obiektywności,

- symbolizmu,

- dystrybucji.

Prawo ironii politycznej – wszystko co robisz aby ludziom pomóc przynosi im szkodę.

Natomiast wszystko co robisz aby ich skrzywdzić pomaga im.

System echa – dotyczy skutków konfliktu. Grupą, która najdotkliwiej odczuwa skutki strajku nie jest ta grupa, która strajk wywołała.

Rytualizm konfliktu – np.: negocjacje, procedura sądowa, rozmowy na wyższym szczeblu.

Typy konfliktów:

(I) Typologia analityczno – opisowa (kryteria):

1. Podmiot:

a) konf. jednostkowe (osoba – osoba) i zbiorowe (osoba – grupa, grupa – grupa),

b) konf. interpersonalne i grupowe (między państwami, narodami, rasami, kastami, klanami, rodzinami),

c) konf. między osobami (osoba – osoba, grupa – grupa, organizacja – organizacja, osoba – grupa, osoba – organizacja, grupa – organizacja),

d) konf. w małych grupach – między małymi i dużymi grupami.

2. Zasięg:

a) mikrokonflikty – małe grupy (w społecznościach lokalnych),

b) makrokonflikty – między małymi grupami lub społecznościami (np.: partiami, grupami religijnymi),

c) megakonflikty – konf. międzysystemowe, religijne, międzynarodowe.

3. Przedmiot:

a) treść:

- konf. polityczne, ekonomiczne, ideologiczne, wartości i celów, warstwowe, klasowe

- konf. socjologiczne, psychologiczne, semantyczne,

- instrumentalne, ekspresyjne,

b) forma – sposób przejawiania się konfliktu:

- antagonistyczne i nieantagonistyczne,

- racjonalne (podstawą są rzeczywiste interesy, walka jest logiczna, występuje w starciach grup interesów lub konf. politycznych) i irracjonalne (przyczyną są nieporozumienia, uprzedzenia, napięcia, walka jest ostra, chaotyczna, nieprzemyślana, dominują emocje, które są skoncentrowane na osobach, a nie problemach),

- konf. jawne (są widoczne w działaniach podmiotów, wykraczają często poza uwikłane strony aby zdobyć aprobatę publiczności), ukryte (walka występuje w postaci biernego oporu, polegają na uniemożliwianiu działań przeciwnika, organizowaniu opozycji, dezinformacji) i konf. częściowo ukryty (podmiot ukrywa lub przenosi na inną płaszczyznę motywy zachowań agresywnych),

- konf. zorganizowane (są jawne, zaprogramowane, taktyka i strategia walki, zestaw celów, sieć kontaktów i sposoby komunikowania się oraz metody postępowania) i niezorganizowane (żywiołowy, spontaniczny, często na bazie agresji),

- konf. łagodne i ostre,

- konf. inspirowane (prowokacje) i spontaniczne,

4. Czas trwania konfliktu:

- konf. długotrwałe i krótkotrwałe,

5. Charakter sprzeczności:

- konf. wewnętrzne i zewnętrzne,

- antagonistyczne i nieantagonistyczne,

- głowne i priorytetow

Klasyczne teorie konfliktu

1. Rodowód teorii konfliktowych

A. XIX- wieczne koncepcje darwinistyczne (Darwin, Sumner, Ratzenhofer) jako

ówczesna odpowiedź na pytanie Hobbesa o naturę i genezę porządku społecznego.

B. Marksowski, konfliktowy model społeczeństwa: Marks koncentrował się na

przyczynach zmiany społecznej, które upatrywał w sprzecznościach tkwiących w

strukturze społecznej. Dla Marksa konflikt jest nieuniknioną własnością systemów

społecznych a manifestuje się w spolaryzowanej przeciwstawności interesów

głównych sił systemu. Konflikt jest głównym źródłem zmiany w systemie

społecznym.

C. Polityczna koncepcja konfliktu V. Pareto: zdaniem Pareto niejednorodność

społeczeństwa jest zjawiskiem stałym, zmienne są tylko jej formy.

Heterogeniczność społeczeństwa polega przede wszystkim na podziale i opozycji

między masami a elitami. Konflikt prowadzi bądź do kooptacji lub wymiany.

Wymiana elit, walka między nimi, naleŜą do istoty społeczeństwa i nie mogą ulec

wygaśnięciu bądź zmianie.

D. „Organicystyczna” koncepcja konfliktu G. Simmla. Dla Simmla konflikt to coś

więcej niŜ odbicie sprzeczności interesów, to wcielenie instynktów wrogości.

Sprzeczności interesów mogą zaostrzać te instynkty, ale stosunki harmonii i

miłości mogą je łagodzić. Konflikty zdaniem Simmla niekoniecznie prowadzą do

załamania i zmiany systemu, czasami jest przeciwnie: konflikt staje się jednym z

głównych procesów działających w kierunku utrzymania całości społecznej i

integracji, jest czymś w rodzaju choroby, która ujawnia słabości organizmu, ale

takŜe w swoisty sposób go wzmacnia.

E. Kontekst teoretyczny i społeczny współczesnego zainteresowania konfliktem

społecznym.

a) lata 30-te: odsunięcie się od teorii konfliktowych (kierunek human

relations, pragmatyzm, utylitaryzm)

b) lata 50-te: ponowny rozkwit teorii konfliktowych: reakcja na ujęcie

funkcjonalistyczne, instytucjonalizacja konfliktów zbiorowych – powstanie

wielkich central związkowych AFL i CIO.

2. Struktura i dziedzina teorii konfliktu. Teoria konfliktu jest systemem załoŜeń, pojęć i

twierdzeń dotyczących społecznej natury konfliktu, jego kontekstu, przyczyn, przebiegu i

konsekwencji dla porządku społecznego. Większość istniejących teorii konfliktu jedynie w

niewielkiej części wyczerpuje tę definicję, koncentrując się bądź to przede wszystkim na

przyczynach, bądź przebiegu, bądź konsekwencjach konfliktu. W większości teorii

niejasności dotyczą przede wszystkim natury konfliktu.

3. Dialektyczna teoria konfliktu R. Dahrendorfa.

A. Odniesienie wobec funkcjonalizmu. Zdaniem Dahrendorfa teoria socjologiczna,

zwłaszcza w ujęciu T. Parsonsa, w zbyt duŜym stopniu koncentruje się na integracji

systemu, mniejszą wagę przywiązując do zjawisk braku stabilności, zmiany,

nierównowagi. Parsons nie dostrzegał Ŝe obok aspektu normatywnego,

odpowiedzialnego za integrację systemu, istnieje takŜe wymiar interesów, często

mających charakter antagonistyczny.

B. Koercyjna teoria społeczeństwa. Dahrendorf opowiada się za koercyjną teorią

społeczeństwa, w myśl której:

1. KaŜde społeczeństwo w kaŜdym momencie podlega procesom zmiany, zmiana jest

wszechobecna.

2. W kaŜdym społeczeństwie, w kaŜdym momencie występuje niezgoda i konflikt –

konflikt społeczny jest wszechobecny;

3. KaŜdy element w społeczeństwie przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany;

4. KaŜde społeczeństwo opiera się na przymusie stosowanym przez jednych jego

członków w stosunku do innych.

C. Dialektyczna teoria konfliktu. Źródłem spójności społecznej w myśl tej teorii jest

przymus oparty na zwierzchnictwie, czyli prawomocnym stosunku nadrzędności i

podporządkowania. Dychotomiczny charakter stosunku zwierzchnictwa wymusza

powstanie dwu odmiennych grup interesów. Interesy mają tu więc charakter

obiektywny. Quasi-grupy to takie grupy, które konstytuuje obiektywna wspólnota

interesów, z kolei grupy interesów to takie, w których ta wspólnota zostaje

uświadomiona i wyartykułowana. (inspiracja Marksa). Sprzeczność interesów

prowadzi do konfliktów, aczkolwiek aby konflikt zaistniał, musi zostać spełniony

szereg warunków: technicznych, organizacyjnych czy społecznych. NatęŜenie

konfliktu dotyczy wielkości zaangaŜowanej w konflikt energii i zaleŜy od kosztów

zwycięstwa bądź poraŜki zaangaŜowanych stron. Jego gwałtowność wiąŜe się

natomiast z przejawami konfliktu, a dotyczy środków zastosowanych przez grupy do

jego rozstrzygnięcia. Regulacja konfliktu jest niemoŜliwa, gdy podmioty konfliktu są

rozproszone lub niezorganizowane, musi istnieć takŜe zgoda, co do pewnych

formalnych reguł gry.

Konflikt w trojaki sposób prowadzi do zmiany struktury; poprzez całkowitą wymianę

osób na pozycjach władzy, częściową wymianę osób na pozycjach dominacji, oraz

poprzez zmianę struktury w sposób zgodny z dąŜeniami grupy podległej.

4. Funkcjonalna teoria konfliktu L. Cosera.

A. Krytyka funkcjonalizmu i dialektycznej teorii konfliktu. Coser z jednej strony

krytykuje parsonsowski fukcjonalizm z powodu jego niezdolności do podjęcia

problemu konfliktu. Z drugiej ma za złe Dahrendorfowi, Ŝe ten nie dostrzega

pozytywnych funkcji konfliktu.

B. ZałoŜenia funkcjonalnej teorii konfliktu. Opierając się na organicyzmie Simmla,

który rozpatruje konflikt jako proces zmierzający w pewnych warunkach do

utrzymania „organizmu społecznego” lub niektórych jego istotnych elementów, Coser

rozwinął wizję społeczeństwa, która podkreśla, Ŝe: 1. Świat społeczny moŜna

traktować jako system rozmaicie wzajemnie powiązanych części, 2. Wszystkie

systemy społeczne ujawniają braki równowagi wewnętrznej, napięcia i konflikty

interesów pomiędzy swoimi elementami; 3. Procesy zachodzące wewnątrz oraz

pomiędzy elementami składowymi systemu działają w róŜnych warunkach w kierunku

utrzymania, zmiany, wzrostu lub spadku integracji systemu i jego „adaptowalności”.

4. Wiele procesów, takich jak gwałtowne walki, odmienność poglądów, dewiacje i

konflikty, które zazwyczaj traktuje się jako procesy rozbijające system, mogą być

rozpatrywane w określonych warunkach jako procesy wzmacniające podstawę

integracji systemu, jak teŜ jego adaptowalności do środowiska.

C. Przyczyny konfliktu, zdaniem Cosera wybucha on dopiero wówczas, gdy podwaŜona

zostaje prawomocność relacji. Wybucha takŜe wówczas gdy mamy do czynienia nie z

bezwzględną deprywacją jakiejś grupy, ale z deprywacją względną wobec grup

odniesienia.

D. NatęŜenie konfliktu. Stopień emocjonalnego zaangaŜowania w dąŜeniu do konfliktu, a

więc jego natęŜenie wynika zdaniem Cosera z rodzaju stosunków wiąŜących

zantagonizowane strony; im te relacje są bardziej osobiste i pierwotne tym konflikt ma

ostrzejszy przebieg.

E. Gwałtowność konfliktu - zaleŜy od tego, czy jest on realistyczny (to znaczy dotyczy

rzeczywistych przyczyn) czy teŜ nierealistyczny, albo zastępczy (chodzi o

rozładowanie emocji). Poza tym w systemach sztywnych, gwałtowność konfliktu jest

większa, bo nie ma dostępnych alternatyw słuŜących jego rozwiązaniu.

F. Społeczne funkcje konfliktu – konflikt ma swoje konsekwencje zarówno dla

biorących w nim udział stron, jak i dla szerszego systemu. Jeśli chodzi o funkcje

wewnętrzne, niejednokrotnie przyczynia się on do zwiększenia integracji grupy,

ugruntowania istniejących norm lub pojawienia się nowych. Jeśli chodzi o

konsekwencje zewnętrzne - systemy społeczne dysponują róŜną tolerancją na konflikt.

W systemach elastycznych o zinstytucjonalizowanych wentylach bezpieczeństwa,

łatwiej o rozładowanie napięcia i przywrócenie równowagi. W systemach sztywnych,

potrzeba tych „wentyli’ rośnie z uwagi na uniemoŜliwienie bezpośredniej ekspresji

antagonistycznych roszczeń. Zdaniem Cosera, tym, co zagraŜa równowadze systemu,

jest nie konflikt jako taki, lecz sztywność struktury, która stwarza warunki dla

kumulacji wrogości wzdłuŜ jednej, głównej linii podziału.

5. Krytyka koncepcji konfliktu

A. Jednostronność, niejasność i brak precyzji (czym jest konflikt, w obrębie jakich

całości zachodzi?), pułapki teoretyczne: konflikt jako zmienna zaleŜna i

niezaleŜna, skutki i funkcje konfliktu.

B. Wewnętrzna dynamika konfliktu, jako proces niezaleŜny i autonomiczny.

C. UzaleŜnienie teorii konfliktowych od „funkcjonalistycznego” sposobu patrzenia na

rzeczywistość społeczną.

Teorie konfliktu w nowoczesnym społeczeństwie

1. Wspólne podstawy teorii konfliktu w nowoczesnym społeczeństwie.

A. Konflikt jako zjawisko, charakteryzuje wszelkie stosunki społeczne, nie tylko

stosunki klasowe.

B. Konflikt w równym stopniu rozgrywa się na płaszczyźnie świadomości społecznej,

kultury, jak i społecznej struktury.

C. Do konfliktu i przemocy dochodzi najczęściej w sferze dyskursu, a język staje się

równie „wydajnym’ narzędziem przemocy i konfliktu jak przemoc materialna.

D. Podobnie jak w klasycznych koncepcjach konfliktu, tutaj równieŜ źródłem konfliktu

jest struktura, aczkolwiek chodzi o strukturę dyskursu, w ramach której ujawnia się

nierównowaga w dostępie do środków symbolicznego przymusu.

E. Współczesny konflikt traci na wyrazistości, w coraz większym stopniu przybiera

formy subtelne i ukryte, ma charakter bardziej rozproszony i pośredni, natomiast w

skali często staje się powszechny i totalny.

2. Koncepcja konfliktu poklasowego R. Dahrendorfa.

A. Krytyka marksowskiej teorii kapitalizmu i dialektyki zmian formacji. Pojęcie

kapitalizmu jest teoretyczną hipostazą: realnie nie istnieją społeczeństwa

kapitalistyczne. Natomiast tym co realnie istnieje, to przemiany w sensie

technologiczno-materialnym oraz w zakresie praw politycznych, które nie zawsze

pozostają ze sobą w ścisłym związku.

B. Zasoby, uprawnienia, szanse Ŝyciowe. Uprawnienia są społecznie zdefiniowanymi

środkami dostępu do zasobów. Nie są ani dobre, ani złe, mają charakter jakościowy,

nie stopniowalny i niepodzielny. Zasoby mają natomiast charakter ilościowy,

stopniowalny. Historia zna przypadki mnoŜenia zasobów bez uprawnień, oraz

uprawnień bez zasobów. Szanse Ŝyciowe są produktem jednych i drugich: mają

charakter potencjalny i zawierają element wolnego wyboru. To właśnie rozwój szans

Ŝyciowych moŜe być miernikiem „postępu” i „dobrobytu”.

C. Społeczeństwo pracy i zatrudnienie jako klucz do szans Ŝyciowych w społeczeństwie

pracy. Oddzielenie obywatelskości od zatrudnienia było postępem (wolność do

niepracowania). JednakŜe długotrwałe pozostawanie bez pracy podnosi kwestie

uprawnień. Konsumpcja jawi się jako podstawowy desygnat przynaleŜności do

społeczeństwa obywatelskiego. Konflikt pojawia się pomiędzy tymi, którzy strzegą

swojego poziomu konsumpcji, czyli klasą średnią, a tymi, którzy zostają pozbawieni

moŜliwości konsumowania (podklasą), odmawiają więc legitymizowania podstaw

społeczeństwa. Rodzi to ryzyko anomii (bezkarne naruszanie norm) i rozpadu więzi

(rozruchy, getta).

3. Poststrukturalna teoria konfliktu M. Foucault.

A. Pojęcie dyskursu Pojęcie dyskursu odwołuje się do pozajęzykowych kontekstów

mówienia. Jest sferą, która funkcjonuje pomiędzy językiem, a konkretnymi

przejawami mówienia. Badanie dyskursu ma ujawnić strukturę danego systemu

wiedzy, ukryte w nim załoŜenia i przeświadczenia, a przede wszystkim jego

nieprzekraczalne granice.

B. Władza bez podmiotu we współczesnych społeczeństwach. KaŜdy dyskurs jest

zarazem systemem władzy, zawiera narzucenie określonej definicji prawdy i fałszu,

dobra i zła, normalności i patologii. Władza jest podstawowym i uniwersalnym

zjawiskiem społecznym, aczkolwiek nie ma podmiotu czy ośrodka władzy. Istnieje

raczej władza wszystkich nad wszystkimi przejawiająca się w stosowanych technikach

i technikach dominacji. Władza naleŜy przy tym do sfery kultury, nie polityki.

C. Konflikt i przemoc jako funkcja przemian w dyskursie władzy. Według Foucaulta w

historycznym procesie zmian, związanych z przemocą i dyscypliną następuje

stopniowa depersonalizacja konfliktu, a przemoc staje się funkcją struktur

nowoczesnego dyskursu. W proces kontroli społecznej, uwikłana zostaje wiedza,

przemoc przestaje być spektakularna, staje się ukryta i rozproszona, przez to jednak

nie mniej skuteczna, na pewno zaś maksymalnie zracjonalizowana. Z uwagi na

przestrzenny rozrost współczesnych społeczeństw i wzrastającą złoŜoność stosunków

społecznych podstawą władzy staje się wiedza zarówno z poziomu psychologii jak i

organizacji społecznej. W procesie uwewnętrznienia norm i zakazów to dusza staje

się więzieniem ciała, z drugiej strony zachodzi proces racjonalizowania elementów

przemocy i opresji, minimalizacji kosztów i nakładów związanych z przemocą

społeczną. W wyniku postępującego procesu desakralizacji, społeczeństwo zmuszone

ukryć bezpodstawność świeckich źródeł sprawiedliwości zmierza w kierunku

przesłonięcia własnej odpowiedzialności za akt wymierzania kary przestępcom. Kara

przestaje być karą, a staje się elementem resocjalizacji. Stąd pomiędzy sędzią a

karanym pojawia się cały ciąg reprezentantów społeczeństwa (psychologów,

pedagogów, socjologów), którzy usiłują przywrócić przestępcę społeczeństwu.

4. Poststrukturalna teoria konfliktu P. Bourdieu i J. C. Passerona.

A. Klasa, habitus, kapitał. Pojęcia te w terminologii Bourdieu nie mają wyłącznie

charakteru ekonomicznego, ale obejmują wszelkie sfery Ŝycia jednostki. I tak klasa to

środowisko klasowe, determinujące styl Ŝycia, gust, konsumpcję, stosunki rodzinne,

modę, a więc habitus jednostki, czyli system reakcji i sposobów dostosowywania się

do środowiska Ŝyciowego. Podobnie kapitał oznacza wszelkie zasoby, nie tylko

ekonomiczne, ale i społeczne, polityczne oraz kulturowe.

B. Koncepcja kulturowej dominacji klas. Nawiązując do marksowskiej kategorii

formacji społeczno-ekonomicznej, Bourdieu i Passeron twierdzą, Ŝe u podstaw

współczesnego panowania znajduje się układ sił między klasami składającymi się na

tą formację. W odróŜnieniu jednak od Marksa twierdzą, Ŝe ten układ sił

podtrzymywany jest przez działanie pedagogiczne, a więc obiektywną przemoc, czyli

narzucenie przez arbitralną władzę arbitralności kulturowej. Tak więc relacja konfliktu

i przemocy nie rozgrywa się w sferze stosunków produkcji, a w przestrzeni

symbolicznej. Działanie pedagogiczne jest dlatego obiektywną przemocą symboliczną

bo podlega arbitralnej selekcji znaczeń. Selekcja ta jest arbitralna poniewaŜ struktura i

funkcje kultury nie mogą być wydedukowane z Ŝadnej zasady ogólnej. Przemoc

symboliczna pojawia się w stosunku komunikowania, który moŜe wytwarzać swój

symboliczny efekt (wpływ) tylko pod dwoma warunkami; 1. Arbitralność wdroŜonych

w komunikowaniu pedagogicznym treści nigdy nie jawi się w swej prawdzie; 2.

Działanie pedagogiczne obejmuje autorytet pedagogiczny i względną autonomię

instancji (szkoły, uczelnie) powołanej do jego realizacji. Tym samym arbitralność i

autorytet jawią się jako oczywiste, co pomaga podtrzymać istniejące w obrębie

formacji układy sił.

5. Podsumowanie

A. Współczesne koncepcje konfliktu podąŜają w ślad za przemianami złoŜonych

społeczeństw, do których analizy nie sposób zastosować koncepcji klasycznych.

B. Istotne miejsce we współczesnych koncepcjach konfliktu zajmuje język i kultura, jako

najwaŜniejsze źródła i nośniki napięć oraz przemocy.

C. Współczesne teorie konfliktu posługują się znacznie bardziej metaforycznym i

wieloznacznym systemem pojęć niŜ ich klasyczne poprzedniczki, w znacznie

większym teŜ stopniu otwarte są na dokonania innych dyscyplin naukowych.

TYPOLOGIA Darhendorfa:

- Podmioty konfliktowe czyli role, grupy pierwotne, organizacje, grupy wtórne, klasy i warstwy, państwa narodowe, bloki państw,

- Stosunki pomiędzy tymi podmiotami – równości, całości, części, nadrzędności, podrzędności.

TYPOLOGIA DEUTCHA:

- Relacje pomiędzy podmiotami, przyczynami i przedmiotami konfliktu,

1. konflikt realny – przyczyny obiektywne, prawidłowo odczytany przez strony, znają one cel konfliktu,

2. konflikt częściowo realny – przyczyny są obiektywne, dobrze znane możliwości rozwiązania konfliktu, ale strony nie chcą zawrzeć kompromisu,

3. konflikt przemieszczony ze względu na podmiot – powodem jest stan niezadowolenia z istniejącego stanu rzeczy, toczy się między niewłaściwymi osobami, przedmiotem nie są główne cele stron,

4. konflikt przemieszczony ze względu na przedmiot – przyczyny są obiektywne, dobrze odczytane ale strony przenoszą konflikt na inną płaszczyzną,

5. konflikt utajony – przyczyny konfliktu są obiektywne ale brak jest otwartego starcia stron (walki). Konflikt nie pojawia się z powodu sankcji społecznych, konsekwencji przegranej, braku psychicznej gotowości do otwartego konfliktu,

6. konflikt fałszywy - brak jest obiektywnych przyczyn ale istnieje otwarta walka wywołana przez określone strony psychiczne – inaczej konflikt iluzoryczny.

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA FORMĘ WALKI:

- formy proste: bojkot, sabotaż, szykana, agresja słowna i fizyczna,

- formy złożone: protest, bunt, rewolucja, wojna.

Konflikt społeczny jest procesem, który można opisać za pomocą różnych zmiennych. Poniższe modele charakteryzuje dowolność w wyróżnianiu faz i doboru zmiennych.

1. MODEL WRIGHT`A

Skonstruowany dla konfliktów międzynarodowych rozgrywających się między państwami lub grupami państw. Podkreśla się w nim behawioralne aspekty konfliktu i stany psychiczne stron. STADIA:

- Uświadomienie sobie sprzeczności, które mogą dotyczyć celów, przekonań, opinii, uczuć,

- Wzrastające napięcie pomiędzy stronami, w tej fazie konflikt wchodzi w stadium dające się zaobserwować z zachowań aktorów. Siła tego napięcie zależy od stosunku sił stron, częstotliwości i bliskości kontaktu,

- Faza warunkowana siłą napięcia między stronami, jest to faza rozwiązania sprzeczności drogą militarną. Strony używają siły o niskim potencjale np. powodują incydenty graniczne,

- Otwarta walka militarna – wojna, dochodzi do niej wówczas, gdy sprzeczności pozostające nierozstrzygnięte a napięcie wzrasta. Każda ze stron chce wymusić rozwiązanie zgodne ze swoim interesem.

2. MODEL TILLY`EGO.

Jest to model do wyjaśniania zjawisk przemocy zbiorowej został on zbudowany w oparciu o badania empiryczne. STADIA:

- Zmiana strukturalna,

- Zmiany w organizacji grup,

- Moblizacja grup, której źródłem są zmiany i sprzeczności,

- Działania grup na zewnątrz, których celem jest zdobycie władzy albo dostępu do niej,

- Wzajemnie wrogie relacje,

- Otwarty konflikt międzygrupowy tzw. kolektywna przemoc,

3. MODEL HOLSKIEGO.

Model prakseologiczny bo mówi o wpływie sytuacji zewnętrznej na postępowanie stron i sprawność tego postępowania. Kryzys na arenie międzynarodowej niekorzystnie wpływa na polityków i wojskowych, powoduje u nich stres, dodatkowym negatywnie wpływającym czynnikiem jest presja czasu – wówczas popełniają oni 3 podstawowe błędy:

- Przeceniają możliwości przeciwnika

- Widzą tylko niektóre alternatywy,

- Koncentrują się na skutkach doraźnych bez dostrzegania przyszłych.

Te 3 błędy powodują dodatkowe błędy praktyczne:

- Pośpiech w działaniu,

- Niezbyt efektywne działanie.

Przykładem takiego modelu konfliktu jest wojna w IRAKU.

4. MODEL DEUTCH`a.

Skupia się na zagadnieniach z psychologii społecznej takich jak: percepcja, komunikacja i porozumiewanie się, postawy, nastawienia i przekonania, racjonalizacja i redukcja dysonansu poznawczego. Wówczas konflikt staje się procesem przebiegającym zgodnie z mechanizmami psychologicznymi. DEUTCH zbudował dwa modele:

- Konfliktu konstruktywnego,

- Konfliktu destrukcyjnego.

Postępowanie ludzi uwikłanych w konflikt przebiega na zasadzie sprzężenia zwrotnego o charakterze dodatnim tzn., że zarówno kooperacja jak i rywalizacja wykazują tendencję do samo utrwalania się. Współpraca rozpoczyna dobroczynną spiralę rosnącego poziomu kooperacji pozytywnej, podczas gdy rywalizacja otwiera niebezpieczną spiralę narastającej rywalizacji.

5. MODEL TURNER`a.

Odnosi się do systemów społecznych. Turner przyjął dwa warunki, które nazwał warunkami granicznymi teorii:

- Systemy społeczne składają się z wzajemnie powiązanych elementów,

- Występuje w nich nierówny podział dóbr pożądanych,

Warunki te powodują utratę legitymizacji władzy i pokrzywdzeni przestają ją popierać. STADIA:

- Nierówny podział dóbr,

- Świadomość sprzeczności oraz postulat zmiany zasad podziału,

- Emocjonalne pobudzenie grup upośledzonych warunkowane stopniem zdolności socjotechnicznych i kontrolnych władzy państwa,

- Pojedyncze wybuchy frustracji i niezadowolenia – pojawiają się konflikty w mikroskali które mogą dać początek makrokonfliktom,

- Wzrost czynnika emocjonalnego,

- Próby organizowania się i tworzenia grup nacisku,

- Otwarty konflikt – w zależności od charakteru kultury może mieć rózne formy przebiegu ( gwałtowny lub łagodny), skutkiem tego konfliktu są zmiany strukturalne i przynajmniej częściowe zmiany zasad podziału dóbr.

Konflikty w PRL np. 1956,70.

6. MODEL PANDY`EGO.

Stadia:

● Powstanie sprzeczności i konkurencji między członkami grupy,

● Racjonalizacja, czyli uświadomienie sobie sprzeczności,

● Personalizacja konfliktu, czyli uświadomienie sobie w psychice członków grupy napięć, frustracji, wrogich nastawień i postaw, stresu,

● Świadomy atak, czyli otwarty konflikt,

● Normalizacja stosunków.

Podsumowując: konflikt to taki proces w którym można wyodrębnić 3 podstawowe stadia:

● Powstanie sprzeczności i ich uświadomienie,

● Dążenie do ich rozwiązania poprzez walkę,

● Rozwiązanie konfliktu.

KONFLIKT wynika z uwarunkowań konfliktotwórczych, które można podzielić na obiektywne i subiektywne. Oprócz nich istnieje również konkretna przyczyna, która doprowadza do wybuchu konfliktu. Należy dodać, że pomimo uwarunkowań konfliktotwórczych i przyczyn, konflikt może nie pojawić się. Dzieje się tak wtedy, gdy są one zbyt słabe albo nieistotne dla stron, albo też strony nie wykazują gotowości do otwartego konfliktu. Mogą wybrać wtedy polubowne rozwiązanie albo odsunąć konflikt w czasie. Istnieje też sztuczna przyczyna konfliktu czyli prowakacje stosowane w różnych celach np. dla odwrócenia uwagi od ważnych celów lub w celu skłócenia stron.

Fazy przebiegu konfliktu (dla szerszej definicji):

1. Sytuacja przed konfliktowa:

● Faza sprzeczności w grupie lub pomiędzy grupami,

● Faza napięcia, która powstaje na bazie sprzeczności, sprzyja powstawaniu barier psychicznych i utrudnia interakcje między jednostkami,

2. Sytuacja konfliktowa:

● Faza racjonalizacji sprzeczności i pojawienia się podziałów międzyludzkich,

● Próby rozwiązania konfliktu poprzez walkę,

3. Sytuacja pokonfliktowa:

● Faza eliminacji konfliktu i normalizacji sytuacji np. wskutek zwycięstwa, negocjacji, czy wyczerpania,

● Faza napięć pokonfliktowych.

SPRZECZNOŚCI – są to przeciwstawne względem siebie siły społeczne, interesy, opinie, postawy, dążenia, tendencje rozwojowe.

Sprzeczności są podstawą antagonizmu choć nie zawsze prowadzą do konfliktów. J. Sztaniszkisz (chyba przekręciłem ale nie chce mi się sprawdzać) twierdzi, że w strukturze społecznej obecny jest mechanizm który powoduje powstawanie sprzeczności w strukturze, ujawnia się on i jest powielany. Sprzeczność jest naturalnym destruktorem systemu i występuje w nim wtedy gdy:

● Dochodzi do konkurencji jednostek i/lub grup w realizacji celów (konflikt międzygrupowy),

● Niektórzy członkowie grupy nie są gotowi aby realizować cele grupy (konflikt wewnątrzgrupowy),

● Sytuacja nie sprzyja realizacji celów jednostek lub grup,

● Część grupy nie posiada psychicznej gotowości do współpracy z całością lub niektórzy członkowie łamią zasady i normy grupowe.

PRZYCZYNY SPRZECZNOŚCI:

1. niezgodność interesów – konfliktogenna i dysfunkcjonalna staje się wtedy, gdy aktorzy odmiennie oceniają realia, pojawiają się wtedy przeciwstawne oczekiwania i rywalizacja o dostęp do dóbr,

2. dezorganizacja społeczna – to takie zaburzenia strukturalne, które powoduje, że grupa przestaje efektywnie funkcjonować, najczęściej pojawia się w grupach wyspecjalizowanych i sformalizowanych czyli organizacjach (instytucjach o charakterze ekonomicznym, zakładach pracy, placówkach badawczych), ponieważ występuje w nich podział zadań, dominują stosunki sformalizowane, więzy nieformalne istnieją w znikomym stopniu,

3. dysonans motywacji – odnosi się do zadań, jakie grupa ma realizować, wynika z braku akceptacji dla tych zadań i minimalizowanych zobowiązań grupowych. Przyczyną niedorozwoju może być też zmęczenie fizyczne, psychiczne oraz trudności w wywiązywaniu się ze zobowiązań. Prowadzi to do napięc w grupie głównie między kierownictwem a członkami,

4. przemieszczenie motywacji – niedorozwój w dziedzinie zadaniowej a przerost w dziedzinie stosunków interpersonalnych. Motywacja przemieszcza się w 3 kierunkach:

● z zadań i celów na płaszczyznę stosunków koleżeńskich,

● ze sfery zobowiązań moralnych na korzyści materialne,

● gdy interesy indywidualne wypierają grupowe.

5. dezintegracja społeczna – towarzyszy każdej z przyczyn sprzeczności, powstaje na jej podstawie i jednocześnie je stymuluje. Jej istotą jest rozpad więzi psycho społecznych tzn., że spada gotowość do współpracy, zmniejsza się solidarność grupowa, interesy indywidualne biorą górę nad kolektywnym.

Napięcie SPOŁECZNE: to stan frustracji, niepokoju, niezadowolenia, jest to element stresu zbiorowego powstałego wskutek oddziaływania takich samych stresów na całą grupę.

SKUTKI NAPIĘĆ SPOŁECZNYCH:

● pojawiają się zachowania agresywne, dewiacyjne (odbiegające od przyjętych norm),

● panika, strach, niepokój,

● ucieczka.

Pojawiają się w grupie incydenty, zatargi, kłótnie, spory, wytwarza się też niezbyt przyjemny klimat o wyraźnie destrukcyjnym charakterze, który źle wpływa na kondycję psychiczną i stosunki w grupie (negatywny wpływ napięcia). Niskie napięcie działa natomiast mobilizująco.

Napięcie wyraża się w zachowaniach:

● racjonalnych – grupa ma powody do napięcia a mając te powody działa racjonalnie by daną sytuację poprawić np. pisząc skargi, wysuwając żądania czy organizując protesty,

● nieracjonalnych – jednostki w grupie nie posiadają świadomości swojego stanu psychicznego tym samym nie działają logicznie a więc próby eliminacji napięć są z góry skazane na niepowodzenie lub mogą pogorszyć sytuację grupy.

Czynniki wywołujące napięcia:

● obiektywne – problemy w realizacji zadań, celów, planów, wpływ środowiska, naciski, przymus, kryzys,

● subiektywne – bariery psychiczne, zaburzenia emocjonalne, zachowania dewiacyjne.

Nie jest możliwa sytuacja w której nie występuje napięcie. Stan ten towarzyszy każdemu ludzkiemu działaniu. Napięcie jest tylko do pewnego stopnia funkcjonalne, konstruktywne a to zależy od siły działania stresora i właściwości psychofizycznych jednostki, czyli głównie odporności na stres.

Skutki stresu zgodnie z prawem JERKESA – DOBSONA mogą przebiegać w 3 fazach:

● mobilizacja,

● rozstrojenie,

● destrukcja.

Natomiast skutki frustracji to:

● agresja,

● fiksacja,

● regresja (prymitywizm).

Stres w fazie mobilizacji występuje na poziomie dreszczyku emocji, wówczas posiada pozytywny wpływ na aktora. Napięcie działa pozytywnie także w sytuacji, gdy nie zostanie przekroczony próg tolerancji na stres i frustrację, czyli aktor nie utraci zdolności ich regulacji. Istotne są także mechanizmy eliminujące napięcia tzw. antystresory.

NAPIĘCIA PATOLOGICZNE – mają charakter wybitnie negatywny i są to:

1. wrogość – uzasadniona skłonność do zachowań agresywnych,

2. uprzedzenia – niechęć wobec innych, ich postępowania, pozycji lub cech osobistych, ŹRÓDŁA UPRZEDZEŃ: przesądy, stereotypy, umysłowe, poczucie zagrożenia,

3. pogłoski i plotki – plotka jest przekazywana z ust do ust, jest szkodliwa dla reputacji i jest terapeutyczna dla jej autora i szkodliwa dla jej „bohatera”,

4. incydenty i zatargi – krótkotrwałe konflikty o charakterze słownym lub fizycznym. Incydenty są charakterystyczne dla sytuacji gdy napięcie przechodzi przez próg tolerancji a grupa nie potrafi poradzić sobie ze stresem w związku z tym reaguje agresywnie.