Przedmiot psychologii współczesnej, dziedziny psychologii.
a) Psychologia - nauka o procesach psychicznych i zachowaniu człowieka.
=> Zachowanie - efekt różnych doświadczeń, inteligencji, hierarchii potrzeb, wartości i postaw.
b) Podział psychologii:
=> Psychologia teoretyczna:
* Ogólna - nauka o struktorze osobowości i procesach psychicznych człowieka dojrzałego i zdrowego.
* Społeczna - nauka zajmująca się procesami zachodzącymi w społeczeństwie oraz interpersonalnymi relacjami między jednostkami.
* Rozwoju - zajmuje się ona człowiekiem od chwili poczęcia do śmierci, procesami charakterystycznymi dla danych okresów rozwoju.
W ramach tej psychologii wyróżniami prychologie:
- prenatalna (dziecka poczętego)
- dziecka okresu przedszkolnego
- dziecka okresu wczesnoszkolnego
- okresu dorastania
- wieku średniego
- wieku starszego (gerontopsychologia)
=> Psychologia stosowana:
* Kliniczna - zajmuje się zaburzeniami procesów psychicznych
* Zdrowia - zajmuje się wpływem psychiki na zdrowie człowieka
* Wychowawcza zajmuje się relacjami między wychowawcą a wychowankiem
* Uczenia się - zajmuje się procesami uczenia się
* Reklamy - zajmuje się wpływem reklamy na psychikę człowieka
* Polityczna
* Sportu
Psychologia kliniczna, przedmiot badań, metoda badań.
a) Jest to pierwsza psychologia, która wyłoniła się z filozofii i teologii. Zajmowała się badaniem przeżyć człowieka
b) Introspekcje - zgłenianie "wnętrza" człowieka.
Behawioryzm.
a) Przedmiot badań - zachowanie.
b) Relacja między układem aktywnym i reaktywnym
=> Układ aktywny - środkowisko
=> Układ reaktywny - człowiek
c) Rodzaje sterowania:
=> Pozytywne - nagrody
=> Negatywne - kary
d) Terapie:
=> Awersyjna - terapia polega na zestawieniu tego, co przyjemne z tym co nieprzyjemne
=> Desensybilacyjna - odczulanie, odwrażliwianie.
Skuteczność kar w wychowaniu:
a) Negatywne następstwa kar:
=> Zaburzenia emocjonalne
=> Ucieczki od źródeł karania
=> "Kara uczy jak karać"
=> Zahamowanie aktywności
b) Warunki karania:
=> Osoba, która karze musi mieć autorytet
=> Należy znać zasady odpowiedniego karania
=> Kara musi być adekwatna do negatywnego zachowania
=> Nagrody powinny dominować w wychowaniu
Psychoanaliza.
a) Przedmiot badań - podświadomość
b) Struktura osobowości:
=> ID - kieruje się przyjemnościami, odwołuje się do naszych potrzeb, popędów , instynktów
=> Superego - jest to sfera odwołująca się do moralności
=> Ego - jest to sfera realności, kompromis między ID i Superego
c) Przyczyny zaburzeń:
=> Negatywne emocje
=> Stres
=> Lęki
=> Podświadomość
d) Cele psychoterapii:
=> Uświadamianie tego, co leży u podstaw zaburzeń
=> Eliminacja zaburzeń
Mechanizmy obronne.
a) Funkcje:
=> Pozwalają zachować dobrą opinię o samym sobie
=> Obniżają poziom lęku
=> Pozwalają odnaleźć się w trudnej sytuacji
b) Rodzaje mechanizmów obronnych:
=> Represja (wyparcie) - zniechęcenie do podświadomości przykrych doświadczeń z okresu dzieciństwa
=> Projekcja - rzutowanie nieakceptowanych przez siebie wad na inne osoby
=> Racjonalizacja - to fałszowanie motywów postępowania. Jednostka obniża wartość celów lub podnosi (w zależności od sytuacji w jakiej się znajduje) po to, aby poczuć komfort psychiczny.
=> Substytucja - jest to zastępowanie celu, który okazał się nie do osiągnięcia innym.
Różnice między behawioryzmem i psychoanalizą.
- Behawioryzm Psychoanaliza
- Zachowanie Przedmiot badań Nieświadomość (podświadomość)
- Zwierzęta Obiekt badań Człowiek chory psychicznie
- Laboratorium Miejsce badań Środowisko
- Niewłaściwe bodźce Przyczyny zaburzeń Przykre, traumatyczne przeżycia w
w środkowisku dzieciństwie
- Terapia awersyjna i Metody pomocy Wolne skojarzenia, interpretacja snów,
desensybilizacyjna analiza oporu i przeniesienia
- Modyfikacja Cele pomocy Uświadamianie przyczyn zaburzeń
zachowań, eliminacja
negatywnych reakcji
Psychologia poznawcza.
a) Człowiek w psychologii poznawczej - badacz, nie tylko bierny odbiorca, ale też w aktywny sposób szuka informacji i zapamiętując je, sam tworzy treści i może nimi sterować.
b) Rodzaje sterowania:
=> Zewnętrzne - sterowanie poprzez aktualne napływające informacje
=> Wewnętrzne - sterowanie poprzez informacje zakodowane w strukturach poznawczych. Dotyczy ono naszych relacji z innimi osobami, naszych poglądów.
c) Struktury poznawsze:
=> Charakterystyka pod względem treści i cech formalnych:
* Treść - kiedy mówimy o czyimść systemie wartości, planach, celach
* Warstwa formalna:
- Otwarte - pozytywne, przyjmuje informacje odnośnie swoich poglądów i potrafi je modyfikować
- Zamknięte - negatywne, nie dopiszcza do siebie nowych informacji, które zaburzyły by jego poglądy i opinie.
=> Struktury proste i złożone:
* Proste - proste, konkretne spojrzenie na różne sytuacje, spojrzenie "czarno-białe"
* Złożone - spojrzenie na sytuację z różnych stron
=> Konkretność i abstrakcyjność:
* Konkretność - poziom widzenia człowieka bazuje na zewnętrznych obserwacjach, konkretach
* Abstrakcja - uogólnianie pewnych zachowań, bierze się pod uwagę ogół zachowań
d) Osobowość - zorganizowany system struktur poznawczych
e) Przyczyny zaburzeń:
=> Złe oddziaływanie wychowawcze
=> Złe ukształtowanie struktury poznawczej
f) Cele psychoterapii:
=> Modyfikacja struktur poznawczych.
Psychologia humanistyczna.
a) Sposób widzenia człowieka:
=> Człowiek jest istotą żyjącą w zbiorowości
=> Jest istotą wolną w wyboracg, ale odpowiedzialną za nie
b) Krytyka idei psych. humanistycznej:
=> Zanegowali metody badawcze
=> Nie uwzględnili wpływu rodziny w samorealizacji człowieka
=> Twierdzili, iż człowiek z natury jest dobry, jednak twierdzili również, że to w wychowaniu rozstrzyga się jaki on będzie, czym zaprzeczali swojej pierwotnej idei
=> Twierdzili, że człowiek żyje tu i teraz
=> Idee psych. humanistycznej są nieraz wykorzystywane przez sekty
c) Teoria dezintegracji pozytywnej:
=> Człowiek ma szanse rozwoju wtedy, kiedy potrafi konstruktywnie przechodzić przez kryzysy w życiu
=> Istnieje 5 etapów dezintegracji:
* Integracja pierwotna - zaspokajanie swoich potrzeb
* Dezintegracja jednopoziomowa - silne, egoistyczne dążenie do przyjemności
* Dezintegracja wielopoziomowa spontaniczna
* Dezintegracja wielopoziomowa zorganizowana
* Integracja wtórna
Fizjologiczne podstawy zachowania.
a) Układ nerwowy:
=> Kieruje innymi układami
=> Występuje w zgodzie z innymi układami
=> Zamienia bodziec z receptora na impuls
=> Pod względem:
* Budowy dzieli się na:
- Ośrodkowy
+ mózg
+ rdzeń kręgowy
- Obwodowy
+ nerwy czaszkowe i rdzeniowe
* Czynności:
- Somatyczny - zależy od naszej woli
- Autonomiczny - niezależny od naszej woli
+ Sympatyczny (współczulny) - aktywny w stanach mobilizacji, działa aktywizująco na większość naszych układów
+ Parasympatyczny (przywspółczulny) - działa w stanach relakcu, odpoczynku, działa spowalniająco
b) Dominacja mózgowa
=>Jedna półkula mózgu dominuje nad drugą, półkule nie są symetryczne, funkcjonalnie są zróżnicowane
c) Dynamiczna lokalizacja funkcji w mózgu
=> W mózgu nie ma określonych miejsc ośrodków, dopuszcza się możliwość regeneracji komórek nerwowych, funkcje ośrodków uszkodzonych są przejmowane przez ośrodki nie uszkodzone, dunamicznie się lokalizują i organizują w zależności od zadania jakie ma wykonać człowiek
d) Ośrodki mowy:
=> Ośrodek Wernickiego (lewy płat skroniowy)
e) Lokalizacja - dominacja lewej półkuli, jednak to prawa jest wiodąca
=> Skrzyżowana lateralizacja
=> Lateralizacja nieokrślona
Myślenie.
a) Jest to przetwarzanie informacji zgromadzonej w:
=> Spostrzeżeniach - bodźcach odbieranych z otoczenia
=> Wyobrażeniach - materiale myślowym
=> Pojęciach - planowanie, wnioskowanie
b) Składniki myślenia:
=> Materiał myślowy - spostrzeżenia, wyobrażenia, pojęcia
=> Operacje
=> Reguły - inaczej wzory, wg których można dokonywać operacji na danym materiale myślowym
* Heurystyki - przepisy zawodne, przewidujemy z pewnym prawdopodobieństwem, ale nie dają nam 100% pewności uzyskania przewidywanego wyniku
* Algorytmy - wzory, które po zastosowaniu dająnam 100% pewności uzyskania oczekiwanego wyniku
c) Rodzaje myślenia:
=> Konkretne
=> Abstrakcyjne
=> Ze względu na wartość wyniku
* Produktywne - występuje, gdy zdobytą wiedzę wykorzystamy w nowych sytuacjach
* Reproduktywne - mówi o wytwarzaniu nowych treści. Dzieli się na:
- Twórcze - nowe sposoby, tworzą się nowe treści
- Nietwórcze - wykorzystujemy starą wiedzę
d) Problemy
=> Podział ze względu na:
* Ilość danych początkowych:
- Otwarte - mało danych na początku
- Zamknięte - dużo danych na początku
* Liczbę dopuszczalnych prawidłowych wyników:
- Dywergencyjne - dopuszczają wiele możliwych wyników
- Konwergencyjne - dopuszczają jedno poprawne rozwiązanie
e) Problemy twórcze (dywergencyjne) oceniamy pod względem:
=> Płynności wypowiedzi, ilości wypowiedzi, wartości wypowiedzi
=> Giętkości myślenia - jakość wytażana w zmianie punktu myślenia
=> Oryginalność - wypowiedź nie banalna, rzadko występująca, zaskakująca
=> Wrażliwość na problemy
Twórczość.
a) Rodzaje:
=> Indywidualna
=> Grupowa
b) Cechy wytworów twórczych:
=> Płynne wypowiedzi, wartościowe
=> Oryginalność
=> Odnoszą się do problemów
=> Są zmienne
c) Twórczość odwołuje się do wartości:
=> Indywidualnych
=> Grupowych
=> Społecznych
=> Historycznych
d) Model K. Urbana:
=> Skłądniki odwołujące się do osobowości twórcy:
* Myślenie dywergencyjne
* Zdolności ogólne (inteligencja)
* Zdolności specjalne (zdolności na poziomie ponad przeciętnym w danej dziedzinie)
=> Skłądniki odwołujące się do czynności
* Zaangażowanie zadaniowe
* Motywy
* Tolerancja wieloznaczności
=> Perspektywy twórczości:
* Indywidualna
* Grupowa
* Społeczno-historyczna
Etapy rozwoju poznawczego:
a) Sensoryczno-motoryczny (od 0 do 2 r.ż.) - etap zmysłowo-ruchowy. Dziecko zaczyna chodzić, jego materiałem poznawczym są spostrzeżenia. Dziecko myśli o przedmiotach o ile nimi manipuluje. POjawiają się pierwsze oznaki myślenia poznawczego.
b) {rzedoperacyjny (od 2 do 7 r.ż.) - spostrzeżenia i wyobrażenia odgrywają główną rolę w myśleniu. Dziecko aby coś poznać musi to zobaczyć, dotknąć, poczuć zmysłami. Nie posiada operacji odwracania, brak wykształtowanego pojęcia masy, ciężaru, objętości. Dziecko charakteryzuje się egoizmem i egocentryzmem. Dziecko nie potrafi patrzeć z perspektywy drugiej osoby, dla niego jego punkt widzenia jest najważniejszy. Myślenie jest transdukcyjne (od szczegółu do szczegółu)
c) Operacji konkretnych (od 7 do 11-12 r.ż.) - występuje odwracalność myślenia. Umiejętności dokonywania operacji w umyśle. Ustala się pojęcie stałości (masa, ciężar, objętość). Spostrzeżenia i wyobrażenia są nadal materiałem myślowym. Wyobrażenia odgrywają większą rolę. Materiał myślowy jest konkretny, bazuje na wyobrażeniach.
d) Operacje formalne (od 12 r.ż. wzwyż) - materiałem myślowym są tu pojęcia. Na tym etapie możliwe już jest dokonywanie operacji abstrahowania. Występuje umiejętność odróżniania formy od treści. Umiejętność teoretyzowania na pojęciach.
Style poznawcze:
a) Preferowany przez jednostkę sposób poznawczego opracowywania rzeczywistości
b) Refleksyjny - jednostka pracuje wolno, dokładnie, zazwyczaj podaje poprawny wynik
c) Inpulsywny - jednostka pracuje szybko, ale wynik jest zazwyczaj błedny
d) Niezależny od pola spostrzeżeniowego - większa samodzielność w udzielaniu odpowiedzi
e) Zależny od pola spostrzeżeniowego - swoją odpowiedź uzależnia od innych
Inteligencja
a) To złożona sprawność umysłowa przejawiająca się w zdolności do logicznego myślenia i umiejętności wykorzystwania wiedzy w nowych sytuacjach.
b) Teoria Cattela:
=> Inteligencja płynna - związana jest z materiałem genetycznym, biologicznym rozwojem organizmu, do jej badania bardziej jest wskazana skala werbalna, wykonawcza rozwija się do okresu dojrzewania
=> Inteligencja skrystalizowana - związana z profilowanym, ukierunkowanym kształceniem, które krystalizuje zdolności człowieka, rozwija się do późnych lat, szansa na jej rozwinięcie jest duża.
c) Triasowa teoria inteligencji Stemberga:
=> 3 subteorie:
* Komponentów - skupia się na procesach umysłowych, które są istotne, aktywne w integralnym zachowaniu, w sprawnym funkcjonowaniu inteligencji (pamięć, koncentracja uwagi, uczenie się)
* Kontekstu (kontekstualna) - inaczej środowiskowa, koncentruje się na zdolności adaptacji jednostki, wskazuje,że inteligentne zachowanie wyraża się w umiejętności znalezienia się w środowisku, umiejętności zachowania się w danej sytuacji
* Doświadczenia - wskazuje na umiejętność wykorzystania doświadczenia w nowych sytuacjach, umiejętność uczenia się w tych sytuacjach, ważne jest reagowanie na nowość, automatyzm czynności.
d) Poziomy inteligencji w normie:
=> Dzieci poniżej przeciętnej, ale w normie zarówno w skali werbalnej jak i motorycznej
=> O powolnym przebiegu procesów intelektualnych - wykonują zadania prawidłowo, ale wolniej
=> Dzieci upośledzone umysłowo, ale bogato stymulowane - uczą się w trakcie zabawy, wolniej myślą, wolniej wykonują zadania, ale niektórych nie rozumieją, iloraz skali werbalnej jest wyższy niż w niewerbalnej, ale poziom myślenia nie jest najlepszy, powinny kończyć szkołę specjalną.
=> Pochodzą z ubogich rodzin, sprawne intelektualnie, ale ubogo stymulowane, zaniedbane, są różnice między skalą werbalną, a niewerbalną, w szkole stymulacja może być bogata, dziecko ma szanse lepiej się rozwijać i jego poziom intelektualny może wzrosnąć, należy uczulić nauczyciela, aby włożył w to więcej wysiłku
=> Dzieci z tzw. parcjalnymi deficytami rozwoju, albo częściowymi zaburzeniami rozwoju, mogą dotyczyć percepcji wzrokowej i słuchowej, mogą się tu mieścić dyslektycy, w szkole te problemy się ujawniają, nauczyciel to zauważa i interweniuje, dziecko wysyła się na badania
e) Upośledzenie umysłowe (niepełnosprawność intelektualna)
=> Dotyczy ona intelektu, nie jest chorobą psychiczną, ale stanem znacznego oniżenia poniżej przeciętnej funkcjonowania intelektu
=> 4 stopnie niepełnosprawności intelektualnej (poniżej 69 pktów.)
* Lekkie (-15)
* Umiarkowane ( -15)
* Znaczne (-15)
* Głebokie (poniżej 24)
=> Przyczyny niepełnosprawności intelektualnej:
* Zaburzenia w okresie rozwojowym.
Bilogiczne o społeczne przyczyny zaburzeń.
a) Biologiczne:
=> Pierwotne - związane z nieprawidłościami w momencie poczęcia
=> Wtórne - związane z nieprawidłowościami po poczęciu
b) Społeczne:
=> Środowisko rodzinne może być przyczyną zaburzeń. Stwarzając złe warunki może hamować i zaburzać rozwój dziecka.
* Postawa rodzicielska - pewna stała tendencja do postępowania i odnoszenia się do dziecka.
- Postawy negatywne:
+ Odrzucająca
+ Unikająca
+ Nadmiernie chroniąca
+ Nadmiernie wymagająca
- Postawy pozytywne:
+ Akceptacji
+ Współdziałania
+ Rozumnej swobody
+ Uznania praw w możliwości dziecka
* Postawy dają style wychowania:
- Negatywne:
+ Autorytarny
+ Liberalny, nadmiernej swobody
+ Niekonsekwentny
- Pozytywne:
+ Demokratyczny
+ Autorytarny
=> Środowisko szkolne - ważny jest nauczyciel i jego osobowość, program nauczania, relacje rówieśnicze.
=> Massmedia - zbyt wczesne wprowadzenie w dorosłe życie, niekontrolowany odbiór.
Pojęcie normy w psychologii.
a) Typy rozumienia normy:
=> Statystyczny - normą jest to, co posiada większość
=> Społecznie-kliniczny - dotyczy określenia pewnej granicy
=> Teoretyczny - istnieje pewien ustalony wzór, ideał.
Motywacja. Czynniki konstytuujące motywacje, rodzaje motywacji.
a) Motywacja:
=> Jest to pewien proces dążenia do czegoś. Wewnętrzny czynnik pobudzający do działania, podtrzymujący to działanie i ukierunkowujący osiągnięcie celu.
* Składniki motywacji:
- Uświadomienie sobie przedmiotu
- Ocenić szanse zaspokojenia potrzeby
b) Rodzaje motywacji:
=> Zewnętrzna - wynikająca z zewnętrznych nacisków
=> Wewnętrzna - wynikająca z wewnętrznej chęci, potrzeby osiągnięcia czegoś, działaność sama w sobie sprawia nam przyjemność.
Potrzeby:
a) Klasyfikacja:
=> Potrzeby bilogiczne
=> Oitrzeby prychologiczne
b) Przyczyny różnic w intnsywności i stylu zaspokajania potrzeb
=> Czynniki wewnętrzne
=> Czynniki zewnętrzne
c) Następstwa niezaspokajania potrzeb:
=> Potrzeba niezaspokojona dominuje w wyobraźni i myśleniu
=> Prowadzi do apatii, depresji, wycofania się z aktywności
=> Choroby psychosomatyczne
=> Objawy nerwicowe
=> Próby samobójcze
=> Agresja, frustracja, uciekanie do uzależnień.
Temperament. Teorie temperamentu, typy, wymiary i cechy.
a) Temperament:
=> Jest to zespół cech zachowania, przejawiający się w charakterystyce czasowej na poziomie energetycznym. Można go określić obserwując czyjeś zachowanie.
b) Teorie temperamentu:
=> Kipokratesa
=> Gallena
=> Kretschmen'a
=> Pawłowa
c) Typy temperamentu:
=> Flegmatyk
=> Sangwinik
=> Choleryk
=> Melancholik
d) Wymiary i ich cechy
=> Czasowy:
* Szybkość reagowania
* Tempo reagowania
* Trwałość reakcji
* Ruchliwość
* Rytmiczność
=> Energetyczny
* Reaktywność:
- Osoby mało reaktywne poszukują bodźców
- Osoby silnie reaktywne nie muszą poszukiwać dodatkowych bodźców.
Osobowość.
a) Cechy osobowości dojrzałej:
=> Dojrzałość fizyczna
=> Dojrzałość emocjonalna
=> Dojrzałość intelektualna
=> Dojrzałość społeczna
b) Prawidłowości rozwoju w sferze moralnej:
=> Poziom moralny otoczenia
=> W rozwoju moralnym można się zatrzymać
=> Rozwój moralny jest niezależny od nabytej wiedzy
=> Rozwój moralny przebiega od anomii, heteronomii do autonomii
c) Cechy wyborów moralnych na poszczególnych poziomach
=> Przedkonwencjonalny - świadomość narzucanych norm z zewnątrz
=> Konwencjonalny - podleganie pewnym prawom, konwencjom
=> Pokonwencjonalny - z refleksją patrzy na obowiązujące prawo.