Nauczyciel w placówkach pozaszkolnych

Kod klasyfikacji: 235906

Rozdział klasyfikacji: Nauczanie, wychowanie i działalność kulturalna

Klasa klasyfikacji: Instruktorzy, nauczyciele pozaszkolni i wychowawcy

Zadania i czynności

Głównym zadaniem każdego nauczyciela w placówce pozaszkolnej jest wychowywanie poprzez sztukę i organizowanie wolnego czasu uczestników zajęć. Nauczyciele, instruktorzy, trenerzy, wykładowcy, prowadzą zajęcia z przedmiotów, które albo nie występują w szkolnictwie, albo też odbywają się w ramach dodatkowych, nieobowiązkowych zajęć. Pracę nauczycieli w placówkach pozaszkolnych można podzielić na zajęcia prowadzone z młodzieżą szkolną, których celem jest przekazywanie wiedzy i umiejętności związanych z kulturą i sztuką (granie ról w teatrzykach, rozwijanie uzdolnień w zakresie muzycznym, plastycznym, tańca itp.), rozwijanie wyobraźni, pobudzenie twórczej aktywności, umożliwienie samorealizacji oraz wdrożenie młodego pokolenia do świadomego i twórczego udziału w kulturze, sporcie, a zwłaszcza spełnienie istotnego zadania, jakim jest zapewnienie uczestnikom zajęć możliwości twórczego spędzenia czasu wolnego. Od uczestników zajęć wymaga się nie tylko wrażliwości, lecz także swoistej aktywności, a przede wszystkim wysiłku poprzez doświadczenie samego siebie. Ideą działań teatralnych jest wielka wspólna zabawa, przybierająca charakter aktywności spontanicznej, a jednocześnie stanowiąca odpowiedź na psychiczne potrzeby dziecka. Działania te mają pobudzić potencjał twórczy podopiecznych, rozbudzić ich wyobraźnię, kształcić umiejętność koncentracji, uczyć precyzyjnego kontaktowania się i swobodnego tworzenia w zespole. Dzięki tym działaniom, dziecko poznaje samego siebie, nabiera zaufania do siebie i własnych możliwości. W Odróżnieniu od nauczyciela pracującego w szkole, każdy nauczyciel - instruktor, trener, pracujący w placówce wychowania pozaszkolnego jest twórcą własnego, autorskiego programu pracy. Praca nauczyciela w placówce pozaszkolnej wyróżnia się wśród innych tym, że nauczyciel, instruktor bądź trener kształtuje zdolności i talent dziecka i ma możliwość indywidualnego kontaktu z wychowankiem. Każde zajęcia muszą być ciekawe i satysfakcjonujące uczestników. Dobry nauczyciel dba nie tyko o wymierny sukces grupy w postaci zajmowanych miejsc na przeglądach i festiwalach, ale przede wszystkim o wszechstronny rozwój każdego dziecka - tego zdolnego z tzw. talentem i tego mniej utalentowanego, aby każde dziecko mogło osiągnąć sukces na miarę swoich możliwości. Postępy dzieci czynione podczas zajęć nie są oceniane w tradycyjny sposób, lecz w formie oceny opisowej bądź wyrażanej ogólnej opinii. Uczestnicy zajęć pozaszkolnych przychodzą na nie dobrowolnie (nie są to zajęcia obowiązkowe - np. w Młodzieżowym Domu Kultury, świetlicach terapeutycznych, ośrodkach wychowawczych i przeciwdziałających uzależnieniom, klubach emerytów i rencistów itp.). Inny - terapeutyczny charakter ma praca nauczyciela na oddziale szpitalnym z dziećmi -pacjentami. Cel osiągany jest tu poprzez zabawę i wypełnianie wolnego czasu. Aby pomóc dziecku, trzeba nauczyć się myśleć jak ono. Kolejną grupę nauczycieli w placówkach pozaszkolnych stanowią osoby prowadzące zajęcia w postaci kursów, seminariów, sympozjów, konferencji, bądź warsztatów, których celem jest dokształcanie, doskonalenie posiadanych umiejętności i wiedzy oraz zdobywanie nowych kwalifikacji i uprawnień, przygotowanie słuchaczy do egzaminów państwowych. Zajęcia organizowane są przez instytucje zajmujące się dokształcaniem jak Zakłady Doskonalenia Zawodowego, Naczelna Organizacja Techniczna, Centra Techniki i Wynalazczości itp. Prowadzący zajęcia to osoby posiadające przygotowanie pedagogiczne, wysokie kwalifikacje zawodowe i duże doświadczenie praktyczne. Kadrę wykładowców stanowią najczęściej nauczyciele, inspektorzy, rzeczoznawcy, instruktorzy, lekarze i specjaliści w określonych branżach.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Nauczyciel w placówce pozaszkolnej pracuje w rożnych warunkach w zależności od specjalności, którą reprezentuje. Najczęściej są to pomieszczenia zamknięte: sale w domach kultury, świetlice, sale wykładowe, sportowe, widowiskowe, pracownie. Dla części nauczycieli praca wykonywana jest głównie na wolnym powietrzu. Na przykład instruktor prowadzący naukę jazdy podczas ćwiczenia manewrów na placu manewrowym, trener zespołu sportowego (np. piłkarskiego) czy instruktor lotnictwa. W okresie zimy część zajęć treningowych przenoszona jest do sali sportowej. W pracy na stanowisku nauczyciela w placówce pozaszkolnej zasadniczo nie występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe. Ze względu jednak na nadmierny często wysiłek głosowy są oni narażeni na przewlekłe choroby narządu głosu. W większym stopniu dotyczy to nauczycieli pracujących z liczniejszymi grupami osób. Nie ma natomiast zagrożenia związanego z warunkami pracy. Pomieszczenia w których pracują instruktorzy są zazwyczaj wentylowane i praktyczne nie występują zagrożenia związane z ulatnianiem się oparów klejów, farb czy lakierów (np. w modelarniach). Także w przypadku nauki jazdy na placu manewrowym instruktor rzadko narażony jest na ekspozycję spalin, gdyż po udzieleniu kursantowi niezbędnych wskazówek dotyczących techniki kierowaniem pojazdem dalej przygląda się jego poczynaniom stojąc w bezpiecznej odległości. Od nowoczesnego nauczyciela wymaga się znajomości obsługi biurowego (kserokopiarki, fax-u) oraz komputera w zakresie instalowania i obsługi programów multimedialnych.

warunki społeczne

Niezależnie od miejsca zatrudnienia praca nauczyciela w placówce pozaszkolnej ściśle związana jest z kontaktami z ludźmi. Są to kontakty niezbędne i często bardzo intensywne. Związane to jest z charakterem pracy nauczyciela, który musi kontaktować się z podopiecznymi i uczestnikami szkoleń podczas nauczania, opiekować się dziećmi i młodzieżą, odpowiadać na niezliczoną liczbę pytań zadawanych zwłaszcza przez najmłodszych podopiecznych, udzielać rad oraz organizować przebieg zajęć. Najczęściej w celu komunikowania się z ludźmi wykorzystywany jest sposób ustny, co stwarza zagrożenie wystąpienia przewlekłej choroby narządu głosu, zakwalifikowanej do chorób zawodowych. W pracy nauczyciela dominuje praca indywidualna. Wykonuje on pracę samodzielnie według opracowanego programu. Praca z założenia nie jest narażona na konflikty z ludźmi.

warunki organizacyjne

Praca nauczyciela w placówce pozaszkolnej jest na ogół stała i odbywa się w godzinach popołudniowych i wieczornych. Ma to związek z tym, że uczestnicy zajęć przed południem albo się kształcą, albo też zajęci są pracą zawodową. Daje to szansę dodatkowej pracy nauczycielom zatrudnionym w placówkach oświatowych. Nauczyciel w placówce pozaszkolnej pracuje zazwyczaj średnio ok. 7 godzin dziennie. Jedynie wykładowcy i instruktorzy, zaangażowani do prowadzenia różnego rodzaju kursów i szkoleń wykonują pracę także w godzinach przedpołudniowych. Odbywa się to często w ramach prowadzenia własnej działalności gospodarczej, a ich dzienny wymiar czasu pracy sięga nawet 12 godzin na dobę, a zdarza się, że więcej. W zależności od potrzeb nauczyciel w placówce pozaszkolnej prowadzi zajęcia także w dni wolne od pracy, wyjeżdżając ze swoimi podopiecznymi na przeglądy, festiwale, konkursy, zawody sportowe. Czas pracy nauczyciela zasadniczo jest stały. W zależności od rodzaju placówki nauczyciele prowadzą zajęcia zarówno z dziećmi i młodzieżą jak również z osobami dorosłymi i ludźmi w podeszłym wieku. Mają także wykłady wśród osób „trudnych” i niezaradnych życiowo, często uzależnionych od nałogów. Praca nauczyciela jest okresowo kontrolowana pod względem realizacji przyjętego planu pracy, zastosowanych metod działania, tempa pracy oraz osiąganych efektów. Czynności wykonywane w pracy mają charakter niezrutynizowany, są nieprzewidywalne i uzależnione od przygotowania do zajęć ich uczestników. Na bieżąco wprowadzane są korekty oraz indywidualne zajęcia z podopiecznymi. Nauczyciel za swoją pracę ponosi odpowiedzialność głównie społeczno - moralną. Odpowiada także za bezpieczeństwo i zdrowie osób z którymi prowadzi zajęcia. Jego praca nie wymaga wyjazdów poza stałe miejsce pracy z wyjątkiem przypadków dojazdu na zawody, przeglądy bądź konkursy w których bierze udział grupa osób z którą prowadzi zajęcia. Często odbywa się to w dniach wolnych od pracy. Od nauczyciela nie wymaga się specjalnego ubrania. Oczekuje się jednak, aby zawsze ubrany był schludnie, czysto i odpowiednio do wykonywanej pracy.

Wymagania psychologiczne

Na nauczycielach, którym powierza się kształcenie i wychowanie młodego pokolenia, ciąży duża odpowiedzialność, dlatego nauczyciel w placówce pozaszkolnej winien posiadać rozwiniętą umiejętność nawiązywania kontaktu z ludźmi i cechować się postawą zrozumienia i życzliwości wobec innego człowieka. To on, jako organizator zajęć pozaszkolnych, winien wyróżniać się inicjatywą, umiejętnością wpływania na opinie innych , samodzielnością , niezależnością, wytrwałością i cierpliwością w dążeniu do osiągnięcia zamierzonego celu. Dużą w tym rolę odgrywa empatia. Bo właśnie umiejętność wczuwania się w indywidualne przypadki każdego z uczestników zajęć pozwala na osiąganie zamierzonych efektów szkoleniowych. Nauczyciel w placówce pozaszkolnej winien wyróżniać się także umiejętnościami kierowniczymi. To od niego zależy, jak przebiegać będą zajęcia, czy będą interesujące, w jaki sposób wykorzystana zostanie przerwa i czy uczestnicy będą z nich zadowoleni. Ważną umiejętnością, często wykorzystywaną podczas zajęć zwłaszcza z dziećmi i młodzieżą szkolną, są uzdolnienia artystyczne nauczyciela: plastyczne, muzyczne, taneczne czy teatralne, bo zademonstrowanie bezpośrednio przez prowadzącego sposobów wykonywania określonej twórczości, zademonstrowanie kroków tanecznych czy pokazanie jak należy zagrać określoną rolę, najszybciej przynosi oczekiwane efekty. Nauczyciel musi mieć świadomość, że podlega ciągłej obserwacji. Dlatego powinien być odporny emocjonalnie i nie uzewnętrzniać swojego gniewu czy niezadowolenia, kiedy efekty jego pracy odbiegają od zamierzonych. Musi też mieć łatwość w przerzucaniu się z jednej czynności na drugą - raz pełniąc np. rolę reżysera przedstawienia teatralnego, by za chwilę stać się scenografem czy rozjemcą w jakiej konfliktowej sprawie pomiędzy podopiecznymi.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Zasadniczo przed kandydatami do pracy na stanowisku nauczyciela w placówce pozaszkolnej nie stawia się specjalnych wymagań w tym zakresie, wyjątek stanowią tylko trenerzy, instruktorzy w modelarniach, nauczyciele tańca czy instruktorzy lotnictwa. Efekt ich pracy zależy często od osobistego pokazu poprawności wykonania zadania. W innych, nie wymagających szczególnej sprawności fizycznej zawodach, mogą pracować nauczyciele z dysfunkcjami w zakresie ruchu kończyn, dającymi się korygować wadami słuchu czy wzroku. Bardzo dobre efekty w pracy odnoszą np. poruszający się na wózkach inwalidzkich nauczyciele prowadzący kursy z zakresu informatyki. Niedopuszczalne jest natomiast zatrudnianie na stanowisko osób z niedorozwojem umysłowym, uzależnionych bądź będących nosicielami chorób zakaźnych. Jako nauczyciel nie powinny pracować również osoby, których wygląd zewnętrzny nie budzi powszechnej akceptacji.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Kandydatom do pracy stawia się coraz bardziej wysokie wymagania. Pracodawcy najchętniej zatrudniają kandydatów legitymujących się dyplomem ukończenia wyższej uczelni z przygotowaniem pedagogicznym. W placówkach zajmujących się prowadzeniem szkoleń i kursów od nauczycieli wymaga się często także długoletniego doświadczenia zawodowego. Bardziej liberalne są w tym zakresie placówki z uczniami i młodzieżą szkolną jak domy kultury, świetlice, miejsca dziennego pobytu. Tam liczą się potwierdzone kwalifikacje, a zwłaszcza umiejętność nawiązywania kontaktu z młodzieżą i „zarażania” jej prowadzonymi zajęciami. Mile widziane są uzyskane dodatkowe specjalizacje związane np. z wykształceniem artystycznym w różnych dziedzinach lub innymi kierunkami, które są przedmiotem prowadzonych zajęć.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Możliwości awansu i rozwoju kariery zawodowej są niewielkie. Najwyższym stanowiskiem, które może osiągnąć nauczyciel w placówce pozaszkolnej jest objęcie jej kierownictwa. Wiąże się to jednak z koniecznością znacznego ograniczenia zajęć dydaktycznych do konieczności całkowitej z nich rezygnacji włącznie i skupieniu się na zajęciach administracyjnych i organizacyjnych związanych z kierowaniem placówką.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Nie ma ograniczeń pod względem wieku. Bywa, że w placówce obok młodych, dobrze wykształconych nauczycieli pracują ich starsi lub znacznie starsi byli wychowawcy. Często przynosi to niespodziewane, pozytywne efekty, będące owocem współpracy rutyny i wieloletniego doświadczenia starszych nauczycieli z fantazją i dobrym przygotowaniem teoretycznym ze strony nauczycielskiej „młodzieży”.

Polecana literatura

Czasopisma: "GŁOS NAUCZYCIELSKI" tygodnik społeczno-oświatowy tel./fax: [phone] Centrala: (022) 826 10 11 wew. 262 http://www.glos.pl e-mail: [e-mail] Książki: Maria Piszczek - RÓWNE SZANSE, Wyd. „Seventh Sea”, 2001 Bogusław ¦liwierski - EDUKACJA POD PRˇD, Oficyna Wyd. „IMPULS”, Kraków, 2001

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---