Spółdzielnia - przedsiębiorstwo, które ustanowione zostało na zasadach prawa spółdzielczego, odmiennego nieco od prawa spółek handlowych. Jest to zgodnie z obowiązującą w Polsce ustawą, "dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób" (nie mniejszej niż dziesięciu osób fizycznych lub nie mniej niż trzech osób prawnych), zwanych "członkami spółdzielni". Liczba członków może być zmienna (nie może jednak spaść poniżej ustawowych 10 (lub 3) osób fizycznych (lub prawnych). Jednakże do istnienia spółdzielni produkcji rolnej wystarczy, że zrzeszonych jest 5 osób. Każdy członek spółdzielni musi zadeklarować w niej co najmniej jeden udział, chyba, że statut spółdzielni przewiduje większą ich ilość; na podstawie postanowień statutu może też być zastrzeżona potrzeba wniesienia wkładu, np. rzeczowego (maszyny, grunt, zwierzęta) do spółdzielni. W odróżnieniu od spółek prawa handlowego ("kapitałowych") członkowie zakładający spółdzielnię nie muszą dysponować żadnym określonym przez prawo minimalnym kapitałem założycielskim (dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością począwszy od roku 2001 jest to 50.000 złotych). Inną istotną różnicą charakteryzującą spółdzielnię jest fakt, że zmiana liczby członków i zmiana funduszu udziałowego jest wewnętrzną sprawą spółdzielni, realizowaną na poziomie jej zarządu lub rady nadzorczej, gdy tymczasem np. podwyższenie kapitału zakładowego spółki akcyjnej wymaga skomplikowanej procedury publicznej emisji akcji, a w spółkach z o.o. dodatkowo nawet sprzedaż udziałów innej osobie musi - dla swej skuteczności - zostać każdorazowo zgłoszona do Krajowego Rejestru Sądowego. Jeszcze inna różnica wynika z ustawowej dobrowolności zrzeszania się i polega na tym, że spółdzielca może w każdej chwili (po upływie niewygórowanego, np. jednomiesięcznego, okresu wypowiedzenia) wystąpić ze spółdzielni i nie musi w tym celu - tak jak w spółkach - szukać nabywcy na swoje udziały, co niekiedy, w firmach o kiepskiej kondycji ekonomicznej, może nie być łatwe.

Spółdzielnię na zewnątrz reprezentuje jej zarząd, a prace zarządu kontroluje rada nadzorcza.

Celem istnienia spółdzielni jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie zrzeszonych członków. Członkowie spółdzielni uczestniczą w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanych udziałów i nie odpowiadają wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania. Zysk z działalności spółdzielni nazywany jest nadwyżką bilansową i na koniec roku obrachunkowego wypłacany jest członkom spółdzielni proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów.

Spółdzielnia może stać się wspólnikiem prawa handlowego przez nabycie udziałów. Decyzję w tej sprawie podejmują członkowie spółdzielni na walnym zgromadzeniu (jest to bowiem decyzja strategiczna).

Najpowszechniejszą obecnie odmianą spółdzielni są spółdzielnie mieszkaniowe, także rolne, mleczarskie, inwalidzkie. Rzadsze są tzw. "spółdzielnie pracy", powszechne jeszcze przed rokiem 1989. Spółdzielnie mieszkaniowe zazwyczaj mają zapisane jako cel nie tyle wypracowywanie nadwyżki bilansowej do podziału między członków, tylko budowę i administrowanie posiadanymi zasobami mieszkalnymi w interesie mieszkańców - członków spółdzielni.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - spółka prawa handlowego, obecnie regulowana przez Kodeks spółek handlowych. Określony umową związek kilku podmiotów (wspólników), w którym odpowiadają oni wobec wierzycieli spółki tylko do wysokości imiennych udziałów w spółce, zapisanych w umowie spółki (wyjątkiem jest zadłużenie podatkowe).

Prawo nie ogranicza liczby wspólników, oznacza to, że udziałowcem może być zarówno jedna jak i np. 1000 osób.

Wspólnikiem może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna czy jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej (np. spółka jawna).

Najważniejsze cechy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (wg obowiązującego w 2006 prawa polskiego):

• umowa spółki w formie aktu notarialnego;

• wspólnicy odpowiadają wobec wierzycieli tylko do wysokości imiennych udziałów w spółce (na tym polega pojęcie „ograniczonej odpowiedzialności”), za wyjątkiem zobowiązań wobec skarbu państwa;

• spółka posiada osobowość prawną;

• każdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wglądu do ksiąg i dokumentów spółki;

• wpis do KRS (Krajowego Rejestru Sądowego);

• kapitał zakładowy to minimum 50.000 zł;

• wkłady na pokrycie kapitału zakładowego mogą być wniesione w formie gotówki lub aportów, minimalna wartość udziału to 50 zł;

• do zarejestrowania spółki konieczna jest całkowita wpłata kapitału zakładowego. Udziały muszą zostać pokryte w całości przed złożeniem wniosku do Krajowego Rejestru Sądowego; obecnie (w odróżnieniu od sytuacji w latach 90. i wcześniej) nie ma problemu z pokryciem udziałów przed rejestracją spółki, bowiem z chwilą zawarcia umowy powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, która jest podmiotem praw i obowiązków; można więc spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji założyć konto bankowe, uzyskać REGON oraz NIP;

• organy spółki:

• Zgromadzenie wspólników - najwyższa władza spółki, podejmuje uchwały większością zwykłą lub (w ważnych dla spółki sprawach - kwalifikowaną) w głosowaniu jawnym, lub niekiedy (np. wybory, lub gdy zażądają tego wspólnicy) - tajnym;

• Zarząd - bieżące kierownictwo spółki, reprezentuje ją na zewnątrz, upoważnione jest do podejmowania decyzji ekonomicznych do 1/10 kapitału zakładowego spółki (chyba, że otrzyma upoważnienie do zarządzania większymi kwotami od wspólników), skład Zarządu jest jedno- lub wieloosobowy (liczebność określa umowa spółki), a powołują go albo wspólnicy, albo Rada Nadzorcza (zależy to od umowy spółki);

• Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna (nie są one konieczne, mogą być też obydwa te organy) - sprawujące nadzór nad działalnością Zarządu;

• wyłączenie wspólnika wymaga decyzji sądu;

• rozwiązanie spółki (z przyczyn zawartych w umowie, uchwałą wspólników lub z innych przyczyn wymienionych w kodeksie spółek handlowych; może to być m.in. upadłość (potocznie „bankructwo”) lub likwidacja, następuje dopiero w chwili wykreślenia z rejestru;

• rozwiązania po przeprowadzeniu likwidacji nie przeprowadza się, jeśli ogłoszono upadłość.

Spółka akcyjna - rodzaj spółki kapitałowej. W Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie kodeksu spółek handlowych, wcześniej regulował ją kodeks handlowy. Kapitał akcyjny spółek akcyjnych podzielony jest na akcje. Akcje te mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie. Spółki akcyjne zamiast podania pełnej nazwy mogą używać skrótu S.A. według Kodeksu spółek handlowych, art. 305, par. 2, jednak pod względem ortograficznym ^{[1] [2]} poprawnym jest skrót SA, którego nie dopuszcza kodeks (np.: Telewizja Polska SA, Polskie Koleje Państwowe SA).

• kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy otrzymują akcje (możliwe etapowe pokrywanie kapitału zakładowego - jest na to 1 rok, do założenia spółki potrzebne 25%),

• powstaje z chwilą zawiązania spółki (objęcie wszystkich akcji),

• nabywa osobowość prawną w chwili wpisania do rejestru przedsiębiorców,

• akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, lecz ponoszą ryzyko kapitału oraz czerpią zyski (np.: w postaci dywidendy),

• statut + umowa (w umowie oświadczenie, że zgadza sie na brzmienie statutu oraz o zobowiązaniu do wniesienia wkładów),

• wpis do KRS

• minimalny kapitał akcyjny wynosi 500 000 zł, a wartość nominalna akcji to minimum 1 gr.,

• akcje: imienne i na okaziciela, aportowe i gotówkowe, zwykłe i uprzywilejowane; są niepodzielne, cena emisyjna nie może być niższa od nominalnej,

• zysk dzielony proporcjonalnie do wysokości posiadanych udziałów,

• organy spółki: Zarząd (powołany max. na 5 lat, reprezentuje spółkę na zewnątrz); Rada nadzorcza (min. 3 członków, w sp. publicznych min. 5, powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie akcjonariuszy, wykonuje stały nadzór); Zgromadzenie Akcjonariuszy,

• na członku zarządu ciąży tzw. "zakaz konkurencyjny",

• rozwiązanie spółki może nastąpić:

• z przyczyn przewidzianych w statucie;

• w wyniku uchwały Walnego Zgromadzenia;

• upadłość (bankructwo);

• inne przyczyny wymienione w kodeksie spółek handlowych;

• rozwiązanie następuje w drodze postępowania likwidacyjnego; likwidatorami są ostatni członkowie zarządu, likwidatorów może ustanowić sąd,

• w przypadku upadłości jest prowadzone postępowanie upadłościowe.

PNB (Produkt Narodowy Brutto)

To wartość wszystkich dóbr i usług finalnych (końcowych) wytworzonych przez naród (ogół obywateli w kraju i za granicą) w danym roku.

PNB uwzględnia efekty handlu zagranicznego i przepływy kapitałów między krajami.

PNB nie uwzględnia produktów wytworzonych przez obcokrajowców w danym kraju, dlatego nie odzwierciedla faktycznej kondycji gospodarki.

PKB (Produkt Krajowy Brutto)

To wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych w Polsce w danym roku, zarówno przez Polaków jak i obcokrajowców.

PKB nie uwzględnia produkcji Polaków za granicą.

Do PKB nie zalicza się sprzedawanych dóbr używanych, np. używany samochód był już zaliczony do PKB w latach poprzednich.

Na wartość PKB składają się:

• wydatki konsumpcyjne społeczeństwa - żywność, dobra trwałe, usługi,

• inwestycje prywatne,

• dobra i usługi nabywane przez rząd np. inwestycje w edukację, poprawa infrastruktury (drogi, mosty),

• eksport netto czyli różnica między eksportem a importem.

PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto (transfery netto czyli nadwyżkę napływu dochodów z zagranicy nad odpływem dochodów z kraju) z tytułu własności za granicą.

PKB i PNB są podawane w cenach bieżących czyli w cenach rzeczywistych, po jakich zostały nabyte wytworzone dobra i usługi - nominalne PKB.

Realne PKB - wartość nominalna PKB po uwzględnieniu inflacji (czyli wzrostu poziomu cen dóbr i usług).

Dynamika PKB czyli wskaźnik tempa wzrostu, przedstawia się w tzw. cenach stałych, czyli takich samych w obu porównywalnych okresach.

Przykład:

Chleb 1 zł za kg i cukier 2 zł za kg, produkcja 1000 kg jednego i drugiego

Rok I PKB 3000 zł (1 x 1000 + 2 x 1000)

Rok II chleb dalej 1zł, cukier 2,20 za kg

Realny PKB dalej 3000 zł, bo przyjmujemy ceny stałe z I roku. Jeśli ze zmianom cen zwiększymy produkcję chleba o 10% i cukru o 20%, to nominalny PKB w II roku wynosi 3740 zł (1 x 1100 + 2,20 x 1200),

realny PKB 3500 zł (1 x 1100 + 2 x 1200)

Dynamika to zmiana absolutna podzielona przez poziom danej wielkości w roku wyjściowym, wyrażona w procentach

(500 zł : 3000 zł) x 100 = 0,166 x 100 = 16,6 %

Dochód - nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania (czyli wszelkie koszty poniesione w celu uzyskania przychodu).

Dochód jest podstawą od której oblicza się podatek dochodowy.

Przychód - wszelkie pożytki, w pieniądzu i w innych świadczeniach, jakie otrzymuje osoba prowadząca działalność gospodarczą (osoba fizyczna lub osoba prawna) lub wykazująca się inna formą działalności

np. pracą, działalnością wykonywaną osobiście.

Przedsiębiorca (podmiot działalności gospodarczej) - osoba, która prowadzi firmę wytwarzającą wyroby lub świadczącą usługi w celach zarobkowych.

Działalność gospodarcza - w rozumieniu ustawy Prawo działalności gospodarczej to zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Osoba fizyczna - w rozumieniu prawa każdy człowiek, który po urodzeniu nabywa osobowość prawną (podlega obowiązującemu prawu)

Osoba prawna - jednostka organizacyjna dysponująca zespołem ludzi do realizowania określonych celów, której przepisy prawa przyznają osobowość prawną. Przysługują jej prawa i obowiązki zawarte w kodeksie cywilnym i kodeksie karnym.

Może stawać w sądzie jako strona, może zawierać umowy, ma zdolność do zaciągania zobowiązań, ma zdolność procesową, upadłościową, układową.

Osobowość prawna to zdolność jednostki organizacyjnej do bycia podmiotem praw i obowiązków w stosunkach cywilno-prawnych.

Osobowość prawną przyznaną szczególnymi przepisami mają m.in.

przedsiębiorstwa państwowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, fundacje.

Osobami prawnymi nie są szkoły, jednostki wojskowe, urzędy państwowe czy gminne.

---