Hanna Kubicka - Brak pracy - przykład zagrożenia rozwoju społeczno-kulturowego i praktyka społeczna
Ogólna charakterystyka zjawiska
Transformacja przyczyniła się do bezrobocia.
Dla ekonomistów bezrobocie oznacza niewykorzystanie jednego czynnika wytwórczego, natomiast socjologia skupia się na konsekwencjach bezrobocia: stanie bezczynności zawodowej jednostek zdolnych i gotowych do pracy, dla których podstawą egzystencji są dochody. Pedagodzy dodatkowo skupiają się na konsekwencjach psychospołecznych i możliwościami wsparcia.
Stopa bezrobocia waha się w granicach od ok. 17 do 25%. W dużych miastach bezrobocie jest niższe niż w małych. Najwyższa stopa bezrobocia występuje na obszarach wiejskich.
Najtrudniejszą sytuację mają też młodzi wchodzący na rynek pracy i osoby po 45 roku życia (40 - 60%).
Stopa bezrobocia jest też wyższa u osób z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym, zawodowym bądź ogólnym. Największe szanse znalezienia pracy mają ludzie po studiach.
Udział kobiet i mężczyzn w stopie bezrobocia jest porównywalny.
Bezrobocie ma charakter strukturalny, wynika ze zmiany gospodarki i kryzysu produkcji.
Zmiany spowodowane utratą pracy
Osoba bezrobotna poza własnym wyborem zostaje wyłączona ze struktury życia społecznego. Sytuacja ta jest sytuacja wielorakiej deprywacji i zagrożenia. Tracąc pracę człowiek przestaje występować w roli zawodowej wobec innych i nie ma jej instytucjonalnego potwierdzenia.
Osoba pozbawiona pracy może się bronić przed tą myślą np. nie rejestrując się w UP.
Tracąc pracę odczuwa się poczucie krzywdy, niepewność i lęk o jutro. Traci się szansę na własny rozwój. Wzrastają konflikty i zagrożenie uzależnienia się. Mężczyzna czuje, że nie wywiązuje się z roli żywiciela rodziny, kobieta mniej dotkliwie to odczuwa poświęcając się wykonywaniu prac domowych. Następuje nawet profesjonalizacja w tym kierunku.
Przyjęcie statusu osoby bezrobotnej rozwija poczucie niskiej wartości, zależności od innych ale też pojawia się uczucie, że pomagający darzą sympatią i chętnie się zwraca do nich o pomoc. Ta zależność od innych wzmaga chęć wyizolowania się. Rodzi się przeświadczenie o utracie szacunku u innych.
Brak pracy - zagrożenie rozwoju społeczno-kulturalnego rodziny
Istnieje ścisły związek między postępowaniem rodziców a dzieci. Szkoła czy rówieśnicy mogą kompensować nieprawidłowości występujące w rodzinie. Ale warunki materialne rodziny rzutują na pozycję dziecka w grupie, jego atrakcyjność. Dzieci z biednych rodzin mają trudności w szkole, nie posiadają odpowiedniego zaplecza np. książek nie uczestniczą w wycieczkach. Są izolowane, wychowują się w atmosferze lęku więc mają utrudniony rozwój społeczno-emocjonalny.
Trudna sytuacja materialna pociąga za sobą obniżanie zaspokajania innych potrzeb np. jedzenia ale też kultury. Nieraz jedynym kontaktem dziecka z nią jest telewizja. Nawet szkoły ograniczyły zajęcia pozalekcyjne. Wpływa to na rozwój edukacyjno-kulturalny dziecka.
Problemy finansowe rodzą konflikty, zakłócają spoistość rodziny i powodują sięganie do kar fizycznych.
Obserwuje się też spadek autorytetu rodziców. Dziecko oczekuje zaspokajania konsumpcyjnego stylu życia jaki narzuca środowisko, rodzice tego nie zapewniają. Dziecko traci też pewien wzór jak ma pełnić rolę matki czy ojca w przyszłości.
Działania wspierające jednostki i grupy w sytuacji braku pracy
Bezrobocie uznano za czynnik stwarzający zagrożenie wyłączeniem społecznym. Polska przyjęła Wspólnotowy Program Przeciwdziałaniu Wykluczeniu Społecznemu na lata 2002-2006. Przyjęto Ustawę o Zatrudnieniu Socjalnym, która stwarza możliwość dostępu do rynku pracy.
Kluby integracji społecznej organizują programy terapeutyczne, zatrudnieniowe i samopomocowe, świadczą porady prawne.
Spółdzielnie socjalne jak Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka” organizują warsztaty np. stolarskie., podopieczni hodują zwierzęta.
Wsparcie społeczne jest to rodzaj interakcji w celu pomocy jednostce/grupie w przezwyciężeniu problemu. Konieczne są tu sieci powiązań np. w grupie rówieśniczej. Sieć wsparcia może budować Centra i Kluby integracji społecznej. Dają nie tylko pomoc i wsparcie instrumentalne ale też emocjonalne, są miejscem spotkań ludzi z podobnymi problemami.
Szkoła z kolei może nieść pomoc materialną we współpracy z MOPS-ami i innymi instytucjami, organizować dziecku czas wolny, prowadzić zajęcia edukacyjne dla bezrobotnych.
Bezrobotnych włącza się w rozwiązywanie problemów lokalnych czy wytwarzanie przedmiotów artystycznych.