DÓJ MECHANICZNY

Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową, działaniem, obsługą i spraw­dzaniem działania dojarki mechanicznej oraz ocena pracy pulsatora na pod­stawie wykonanego pulsogramu.

Budowa dojarki mechanicznej

W dojarkach mechanicznych starano się odtworzyć zjawiska, jakie zacho­dzą podczas ssania mleka przez cielęta. Wykorzystuje się do tego celu podciś­nienie wytwarzane przez pompę próżniową oraz działanie membrany gumowej oddzielającej komorę podstrzykową
i ko­morę międzyścienną kubków udojowych. Membrana ta jest uformowana w postaci gumy strzykowej. Dojarka mechanicz­na składa się z trzech zasadniczych zespołów:

— agregatu do wytwarzania podciśnienia (wraz z instalacją podciśnienia w oborze),

— aparatu udojowego (wraz z rurociągiem mlecznym w oborze),

— urządzenia do mycia.

Rozwój techniki dojenia mechanicznego wprowadza nowe rozwiązania i dodatkowe urządzenia. Mogą nimi być:

— urządzenie do przygotowania krowy do dojenia (mycie i masaż strzyków, automatyczne zakładanie kubków udojowych);

— urządzenie do mechanicznego zdejmowania kubków udojowych;

— urządzenie do sterowania przebiegiem doju, do rejestracji ilości i jakości udojonego mleka (możliwość podłączenia do komputera);

— urządzenie do pielęgnacji strzyków.

Przykład dojarki mechanicznej jest dojarka konwiowa, w której udojone mleko zostaje odprowadzone do konwi. Jest ona stosowana w oborach z małą ilością krów, lub jako dodatkowa dojarka w dużych oborach. Agregat do wytwarzania podciśnienia ma na celu zapewnienie stabilnego podciśnienia o wartości 50 kPa i doprowadzenie go na miejsce podłączenia aparatu udojowego. Pompa próżniowa wytwarza ciśnienie wynikające
z działania łopatek, a wiec lekko pulsujące, które następnie jest wyrównywane
w zbiorniku wyrównawczym i osiąga poziom nastawiony na zaworze regulacyjnym. Zbiornik wyrównawczy jest jednocześnie akumula­torem energii uzupełniającym wydatek pompy w chwilach zwiększonego jej obciążenia. W najniższym miejscu zbiornika powinien być umieszczony zaworek odwadniający. Zastosowanie łopatek
z grafitu eliminuje konieczność ich okresowego smarowania i zapobiega dostawaniu się cząsteczek oleju do mleka w chwili wyłączenia pompy, kiedy powietrze zaczyna przepływać w kie­runku odwrotnym — od pompy do przestrzeni o niskim ciśnieniu —
a więc do rurociągu i nawet do konwi.

W wypadku stosowania pompy próżniowej ze stalowymi łopatkami, wymaga­jącymi smarowania, konieczne się staje stosowanie zaworu zwrotnego, zapobiega­jącego przepływowi powietrza przez pompę w kierunku aparatu udojowego.

Hałas powietrza wytwarzanego przez pompę jest tłumiony za pomocą tłu­mika. Dostosowanie ciśnienia wytwarzanego przez pompę (zależnego od stanu pompy) do oporów powstających na długości rurociągu podciśnienia następuje na zaworze regulacyjnym, który wpuszcza powietrze wyrównawcze w wypadku, gdy pompa wytwarza zbyt duże podciśnienie. W celu zwieszenia dokładności ustawiania podciśnienia,
w nowych układach stosuje się zawory regulacyjne z częścią pomiarową rozdzieloną
i przesuniętą o ok. l metr w kierun­ku aparatu udojowego w stosunku do części otwierającej dopływ powietrza wyrównawczego do rurociągu. W tym przypadku pomiar i wskazanie podciś­nienia następuje w miejscu znacznego ustabilizowania się podciśnienia.

Rurociągi podciśnienia przebiegające przez oborę powinny być pochylone tak, aby skroplona para wodna mogła spływać w jednym kierunku, gdzie w najniższym miejscu jest zamontowany zawór odwadniający. Pochylenie rurociągu w stosunku do linii poziomej powinno wynosić od 2 do 5%. Na rurociągu próżniowym w miejscach,
w których należy podłączyć aparat udojo­wy są zainstalowane zawory umożliwiające łatwe i szybkie podłączenie, zwane popularnie kurkami stanowiskowymi.

Aparat udojowy

Aparat udojowy, to zespół 4 kubków udojowych podłączonych do wspólnego kolektora i pulsatora. Pulsator zamontowany na pokrywie konwi jest poprzez tę konew podłączony za pomocą elastycznego przewodu do rurociągu podciśnienia. Kubek udojowy, to sztywny korpus wykonany ze stali nierdzewnej lub innego materiału,
w którym jest umiejs­cowiona elastyczna guma strzykowa tak ukształtowana, że tworzy ona komorę podstrzykową i komorę międzyścienną. Komora podstrzykowa za po­mocą króćca mlecznego i przewodu mlecznego jest połączona z komorą mlecz­ną kolektora. Komora miedzyścienną jest połączona z komorą powietrzną kolektora.

Dojenie składa się z dwóch taktów: ssania i masażu. W trakcie taktu ssania w komorze międzyściennej i komorze podstrzykowej kubka udojowego, panuje podciśnienie (50 kPa). Strzyk jest rozluźniony i podciśnienie wysysa mleko ze strzyka, które następnie przepływa do komory mlecznej kolektora i stamtąd do konwi lub rurociągu mlecznego. W trakcie tąktu masażu w komorze międzyściennej panuje ciśnienie atmosferyczne a w komorze podstrzykowej podciśnienie. Powoduje to zaciśnięcie strzyku — mleko nie wycieka. Zmienne podciśnienie jest doprowadzone tylko do komory międzyściennej. Powoduje ono kolejne następowanie fazy ssania i fazy masażu. W komorze podstrzykowej panuje stale podciśnienie.

Kolektor służy do gromadzenia mleka ze wszystkich strzyków w jeden strumień, do rozdziału zmiennego podciśnienia na poszczególne kubki udojowe oraz do zmian rodzaju pracy aparatu udojowego w czasie dojenia, zdejmowania kubków udojowych i mycia. Zaworek kolektora w trakcie zakładania kubków udojowych na strzyki uszczelnia komorę mleczną, umożliwiając zachowanie pełnego podciśnienia.

Kubki udojowe zakładane są na strzyki pojedynczo. Gdy jeden jest na­kładany, pozostałe zwisają do dołu. Skośne ścięcia króćców mlecznych, do których szczelnie przylegają ścianki gumowe zwisających przewodów mlecz­nych stanowią zawór uniemożliwiający wlot powietrza do komory podstrzyko­wej kubków zwisających w dół. Jest to konieczne do zachowania podciśnienia w kubku udojowym zakładanym na strzyk (a więc podniesionym, w którym ścięcie króćca nie zamyka przewodu) i spowodowania przyssania się kubka do strzyku. W przeciwnym razie założony kubek spada ze strzyku w chwili, gdy dojarz zakłada następny kubek. W trakcie dojenia uszczelka zaworka dolega do korpusu kolektora uszczelniając komorę mleczną, ale umożliwiając do­zowanie, niewielkiej ilości powietrza przez szczelinę. Powietrze to ułatwia płyniecie mleka wzdłuż przewodów, powodując bąbelkowame mleka, co umoż­liwia z kolei obserwację spływu mleka do konwi lub rurociągu. Doprowadzenie powietrza z obory do świeżo wydojonego mleka jest niepożądane, powoduje bowiem zanieczyszczenie mleka bakteriami, przenoszenie zapachów z obory oraz zapoczątkowuje utlenianie kwasów nienasyconych występujących w mle­ku już
w najwcześniejszym stadium pozyskiwania mleka. Dlatego ilość dozo­wanego powietrza powinna być jak najmniejsza. Jest ona jednak konieczna wszędzie tam, gdzie nie ma innego sposobu zasygnalizowania końca doju, niż obserwacja mleka wypływającego.

W czasie mycia aparatu udojowego uszczelka zaworu jest owinięta na koł­nierzu kolektora, uszczelniając całkowicie komorę mleczną i odsłaniając do my­cia wszystkie powierzchnie stykające się z mlekiem.

Pulsator hydromechaniczny ma za zadanie wytwarzać pulsy pod­ciśnienia o odpowiedniej częstotliwości. Obecnie pulsatory wytwarzają dwa niezależne cykle pulsów przesunięte
w fazie, umożliwiając dój przemienny, to znaczy, że gdy w jednej parze kubków udojowych jest faza ssania, to w drugiej

— faza masażu. Pulsator ma więc symetrycznie ułożone dwie komory powie­trzne oraz dwie komory z płynem hydraulicznym. Komory powietrzne są oddzielone od komór hydraulicznych za pomocą elastycznych membran. Komory hydrauliczne są połączone za pomocą przewodu rurowego wyposażonego w kryzę. Podciśnienie doprowadzone z przewodu podciś­nieniowego do jednej z komór powietrznych za pomocą np. przewodu, powoduje wyciskanie płynu z prawej komory hydraulicznej do lewej przez przewód i kryzę. Trwa to do chwili, gdy dwustabilny przerzutnik przełączy podciśnienie z przewodu do przewodu
i przepływ płynu w przewodzie zmieni kierunek. Wraz z przewodem przesuwa się suwak, łącząc z próżnią na przemian przewód, które są połączone z ko­morami powietrznymi kolektora i przez te komory z komorami międzyściennymi kubków udojowych. Przesuwanie suwaka powoduje również zadziałanie przerzutnika i cykl się powtarza. Częstotliwość, która powinna wyno­sić 60 cykli na minutę zależy od kryzy oraz lepkości płynu hydrauliczne­go. Efektem działania pulsatora jest zmiana stałego podciśnienia w komorze A na dwa szeregi przesuniętych w fazie pulsów w przewodach powietrznych. Na rysunku tym pokazano również sposób podziału cyklu na poszczególne fazy: a, b, c, d, których pomiar pozwala na ocenę pracy pul­satora.

---