ZWIĄZEK NAUCZANIA Z WYCHOWANIEM
Nauczanie i wychowanie to dwa podstawowe rodzaje oddziaływań pedagogicznych (oddziaływanie pedagogiczne jest pojęciem nadrzędnym dla nauczania i wychowania).
CECHY WSPÓLNE NAUCZANIA I WYCHOWANIA
oddziaływania pedagogiczne;
występują te same osoby (uczeń, wychowanek - nauczyciel, wychowawca);
obydwa rodzaje oddziaływań mają u swego podłoża uczenie się (ucznia-wychowanka) jako niezbędny warunek skutecznego nauczania i wychowania. Jest to proces polegający na powstawaniu względnie trwałych zmian w sposobie przeżywania i zachowania jednostki.
oddziaływania zmierzające do wywołania określonych, względnie trwałych zmian w zachowaniu.
w interakcjach pedagogicznych podmiotem jest nie tylko uczeń-wychowanek, ale także nauczyciel-wychowawca. Skuteczność oddziaływań uwarunkowana jest jego osobą.
Wskazane cechy wspólne decydują o nierozłączności nauczania i wychowania. Każdemu nauczaniu, jeśli tylko jest ono prowadzone w szerszym zakresie - towarzyszy wychowanie, podobnie nie ma wychowania bez nauczania (oczywiście zawsze któreś z tych oddziaływań dominuje).
RÓŻNICA MIĘDZY NAUCZANIEM A WYCHOWANIEM
O nauczaniu mówimy wówczas, gdy powstające zmiany dotyczą bezpośrednio szeroko rozumianej sfery poznawczej i wykonaniowej. Wyrażają się one w tym, że jednostka więcej wie i umie. Następuje przyswajanie nowych sprawności, wiadomości, umiejętności, zmieniają się sposoby operowania nimi przez jednostkę.
O wychowaniu mówmy wtedy, gdy wpływy, a więc i zmiany, dotyczą sfery emocjonalno-motywacyjnej, systemu wartości. W przypadku wychowania mówi się o oddziaływaniu na osobowość
Mówiąc o wychowaniu mamy na myśli ujmowanie tego pojęcia w znaczeniu:
węższym- jako oddziaływanie na rozwój dzieci i młodzieży;
szerszym - jako oddziaływanie na człowieka w ciągu całego jego życia (edukacja ustawiczna).
W procesie wychowania zachodzi interakcja pomiędzy wychowawcą i wychowankiem.
Wyodrębnione są dwie role: wychowującego i wychowywanego, co oznacza, że wychowanie jest interakcją między dwoma podmiotami (relacja osoba-osoba, osoba-grupa).
Jest to relacja niesymetryczna:
istnieje różnica kompetencji między obiema stronami w zakresie wiedzy, poziomu różnych umiejętności,
istnieje różnica w zakresie wiedzy na temat celu i metod działania wychowawczego (wychowujący wie, ku czemu zmierzają jego działania, jakie kolejno chce osiągnąć cele, jakie musi stworzyć warunki, jakimi posługiwać się środkami.
istniej różnica władzy (to poczucie różnicy jest obecne u partnerów a także podzielane społecznie; (obserwujemy od kilku lat spadek prestiżu zawodu nauczyciela).
FUNKCJE WYCHOWANIA
Powszechną, uniwersalną i ogólną funkcją wychowania są oddziaływania wywołujące z założenia względnie trwałe i pozytywne zmiany w aktywności i zachowaniu człowieka i (lub) grup społecznych (czyli oddziaływanie na aktywność człowieka w celu wywołania u niego określonych zmian).
Oprócz swojej podstawowej funkcji wychowanie spełnia wiele funkcji specjalnych, np.:
podział ze względu na obszar aktywności
wychowanie przez sztukę (uwrażliwienie na piękno, wyzwolenie kreatywności ...);
wychowanie przez pracę;
wychowanie przez sport ...
podział ze względu na procesy psychiczne lub sfery rozwoju psychofizycznego (wychowanie fizyczne, umysłowe, emocjonalne, społeczne, moralne, religijne, estetyczne).
EMANCYPACYJNA - (inaczej wyzwalająca) wiąże się z organizowaniem takich warunków działania w środowisku, aby rozwijająca się osoba mogła w pełni odkryć i wykorzystać swój potencjał rozwojowy. Funkcja ta wiąże się więc z respektowaniem interesu indywidualnego.
SOCJALIZACYJNA - wiąże się z przygotowaniem ludzi do podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz w sposób nienaruszający porządku społecznego. Funkcja ta wiąże się więc z respektowaniem interesu społecznego.
Relacja między tymi funkcjami zmienia się w kolejnych okresach życia osoby. W okresie wczesnego dzieciństwa, przedszkolnym i szkolnym dominuje socjalizacyjna, zaś w okresie dojrzewania emancypacyjna. W okresie dorosłości zależy od typu środowiska w którym osoba przebywa (tzn. w grupach towarzyskich i rodzinie raczej emancypacyjna, w pracy socjalizacyjna)