WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE I OBYWATELSKIE - NOTATKA

PATRIOTYZM I ZWIAZANE Z NIM POJĘCIA

Patriotyzm to umiłowanie ojczyzny wyrażone w poczuciu odpowiedzialności za nią.

Można go wyrazić w rozmaity sposób - wyrażany był na przestrzeni wieków w różny sposób - od ofiary życia za Ojczyznę, po pracę organiczną, od udziału w powstaniach, po budowanie organizacji społecznych , od walki w obronie kraju - po wspieranie życia gospodarczego.

Postawa taka jest potrzebna także dziś: w szkole, pracy, życiu prywatnym.

Polega na realizacji zobowiązań wobec wspólnoty obywatelskiej i narodowej, jak również zachowaniu pamięci o ludziach którzy tę odpowiedzialność realizowali przed nami.

Dzisiejsze pokolenie młodych dużo lepiej niż starsze generacje przystosowuje się do nowych form i szybkiego tempa komunikacji społecznej. Chcąc skutecznie konkurować z telewizją i komputerem - szkoła i inne instytucje edukacyjne - w tym muzea - muszą dążyć do szybkiego wdrażania i wykorzystywania nowoczesnych technologii.

Sukces Muzeum Powstania Warszawskiego wskazuje, że ta drogą łatwiej jest przyciągnąć młodych ludzi do tradycyjnych tematów.

Pojęcia związane z patriotyzmem:

• Patriotyzm lokalny - regionalny, wyraża się w przywiązaniu do własnego regionu

• Patriotyzm Narodowy -to poczucie szczególnej więzi z narodem, a więc z tą wspólnotą, do której się należy i z której się pochodzi

• Kosmopolityzm - nie ma nadrzędnych praw i norm, człowiek od nikogo nie zależy, jest wolnym obywatelem świata, bez przynależności do żadnego narodu czy kultury.

• Nacjonalizm - uznanie narodu za najwyższe dobro w sferze politycznej ( interes narodowy ważniejszy od dobra jednostki).

• Patriotyzm zakładowy - „miłość” do miejsca pracy

• Patriotyzm Narodowy to poczucie szczególnej więzi z narodem, a więc z tą wspólnotą, do której się należy i z której się pochodzi

• Szowinizm - jest skrajną i wynaturzoną postacią nacjonalizmu. Bezkrytyczne uczucie przywiązania do własnego narodu albo przywódcy- przy jednoczesnym ośmieszaniu innych narodów.

• Internacjonalizm - postawa dążenia do zrównania w prawach wszystkich narodów, współpracy i przyjaźni pomiędzy nimi.

WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE W HISTORII

W ciągu ojczystej historii silnie kształtowało się pojęcie służby ojczyźnie - poczynając już od średniowiecznej służby rycerskiej. W wychowaniu rycerskim umiłowanie wolności , miłości do ziemi ojczystej, konieczności ponoszenia ofiar - zajmowały ważne miejsce. W tych warunkach patriotyzm nie mógł oznaczać nic innego jak wierność panującemu- uosabiającemu większą wspólnotę , jednak nie można tu postawić znaku równości pomiędzy odczuciem wspólnoty terytorialnej, a przywiązaniem do narodu, którego istoty nikt sobie wówczas nie uświadamiał.

Kształtowaniu uczuć przywiązania do ziemi ojczystej był podporządkowany program słynnej Akademii Jana Zamoyskiego, a później Collegium Nobillium.

Współczesny patriotyzm, który wyraża się w przywiązaniu do całego terytorium narodowego pojawił się w Europie na przełomie XVIII i XIX wieku - wraz z formowaniem się nowoczesnych społeczeństw.

Patriotyzm narodowy w XIX wieku przybierał różne formy : od romantycznego patriotyzmu insurekcyjnego- poprzez patriotyzm pracy organicznej - prezentowany w Wielkopolsce od lat 40., aż po patriotyzm nowoczesny, czyli nacjonalizm.

Nacjonalizm przybrał postać ideologiczną i narodził się wraz z koncepcjami Z. Balickiego i R. Dmowskiego.

W niepodległej Polsce duży wpływ na edukację patriotyczną wywarła pedagogika wychowania narodowego, a potem pedagogika wychowanie państwowego. Radykalizacja haseł w latach 30 XX wieku doprowadziła m.in. do gett ławkowych oraz zaostrzyła stosunki z Ukraińcami w Galicji Wschodniej. Świadek wydarzeń Jan Nowak Jeziorański tak napisał nacjonalizmie: „Nacjonalizm wyrasta z patriotyzmu[...] jest pewnym przerostem patriotyzmu[...]prowadzi własny naród do katastrofy[...]”.Druga wojna światowa potwierdziła te słowa. Oprócz wielkiego heroicznego patriotyzmu, były także bratobójcze walko polsko -ukraińskie. Wśród wielu przykładów niesienia pomocy Żydom znajdujemy również przypadki szmalcownictwa, a nawet pogromu Żydów w miasteczku Jedwabne.

W okresie poststalinowskim pojęcie patriotyzmu i wychowania patriotycznego wróciło do łask, tyle tylko że przez włodarzy PRL - U traktowane było instrumentalnie.

Dla Gomułki, Gierka i Jaruzelskiego równał się przekonaniu, że polską racją stanu jest wierność Związkowi Radzieckiemu. Z patriotyzmu miała wynikać ówcześnie inspirowana przez Moczara antysemicka nagonka w 1968r. Patriotyzmem motywowany był stan wojenny, czy w końcu działania UB, SB - prześladujące opozycję.

Można stwierdzić, że początkowa faza patriotyzmu była bardzo postępowa - oparta na miłości do kraju ojczystego, zmierzając do likwidacji zasklepiałych struktur feudalnych i zaprowadzenia społecznej sprawiedliwości. W miarę rozwoju społeczeństw kapitalistycznych narastały sprzeczności, które przyczyniły się do powstania różnych deformacji patriotyzmu (nacjonalizmu, szowinizm, kosmopolityzm, solidaryzm klasowy, nihilizm narodowy, rasizm, faszyzm).

POLSKA TRADYCJA W ZAKRESIE EDUKACJI OBYWATELSKIEJ

W polskiej myśli społecznej od dawna akcentowano znaczenie wychowania obywatelskiego. Czynili to m.in. Szymon Marycjusz z Pilzna, A. Frycz - Modrzewski.

W okresie Oświecenia szukając sposobów umacniania Rzeczypospolitej, ze szczególna siłą eksponowano ten nury wychowania.

Problematyka w.o. znajdowała swoje odbicie w pracach S. Konarskiego, H. Kołątaja, S. Staszica. Wśród XIX- wiecznych pisarzy zainteresowanych tematyką wychowania obywatelskiego znajdujemy Trenkowskiego, Libelta i innych. Cele wychowania obywatelskiego realizowano w Akademii Jana Zamoyskiego założonej w 1594 roku. Duże zasługi w dziedzinie wychowania obywatelskiego należą do Collegium Nobillium. Jej twórca - Stanisław Konarski pragnął uczynić ze szkolnictwa „ kuźnię wychowania obywatelskiego”. Dalszymi ogniwami na tej drodze były: Szkoła rycerska i działalność KEN- pierwszego w Europie świeckiego ministerstwa oświaty.

W latach zaborów ze względu na brak własnego państwa wysiłek wychowawczy koncentrował się wokół kształtowania gotowości do walki o niepodległość.

W Polsce Ludowej treści i zadania w.o. są wyznaczane sytuacją polityczną, gospodarczą i społeczną.

Współcześnie, w warunkach szybkiego rozwoju nauki, techniki, współpracy narodowej edukacja obywatelska wiąże się z wszechstronnym wykształceniem ludzi. W celu lepszej realizacji zadań w ramach edukacji obywatelskiej wprowadzono do szkół na każdym szczeblu - przedmiot wychowanie obywatelskie- w roku 1968 do szkół średnich, a w 1966 - do Szkół Podstawowych.

	WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE	WYCHOWANIE OBYWATELSKIE
OBSZARY ODDZIAŁYWAŃ WYCHO- WAWCZYCH	Kształtowanie określonych postaw patriotycznych (kształcimy wiedzę, motywację, wpływamy na emocje). Przygotowanie do działań praktycznych związanych z powyższymi postawami.
CEL WYCHOWANIA	Cel wychowania patriotycznego pojmowany jest w kategorii służby własnemu narodowi i krajowi. Polega na kształtowaniu przywiązania, miłości do kraju ojczystego, jego przeszłości i teraźniejszości. Ponadto poczucia odpowiedzialności za jego rozwój i miejsce zajmowane wśród innych krajów. Ważne jest tu uświadamianie obowiązków względem własnego kraju.	Cel wychowania obywatelskiego sprowadza się do kształcenia świadomości mechanizmów funkcjonowania nowoczesnego państwa oraz gotowości do podejmowania obowiązków względem niego. Ważne jest tu wdrażanie młodych do wykonywania czekających ich obowiązków oraz świadomego korzystania z przysługujących im praw.
PRZEKAZYWANE TREŚCI	Treści nauczania patriotycznego obejmują: Godło i hymn państwowy Pieśni patriotyczne, utwory literackie o tematyce historyczno -patriotycznej Sylwetki wielkich Polaków Lokalne miejsca pamięci narodowej Szkolny samorząd uczniowski Samorząd terytorialny Wartości i normy życia społecznego Święta i uroczystości państwowe Dziedzictwo kulturowe Ceremoniał i patron szkoły	W ramach przedmiotu wiedza o społeczeństwie - treści edukacji obywatelskiej podzielone są na następujące obszary: Obywatel w demokratycznym państwie Udział w życiu lokalnej społeczności Naród i patriotyzm Prawo, prawa człowieka i przeciwdziałanie dyskryminacji. Polska, Europa i świat
STOSOWANE METODY	Metody informacyjne - dotyczące informacji natury intelektualnej Do tej grupy zaliczamy prowadzenie pogadanek dotyczących ojczyzny, prelekcji związanych z własnymi doświadczeniami życiowymi uczniów, opracowywanie utworów literackich o treściach patriotycznych, dyskusje o aktualnym stanie narodu. Metody interioryzujące - związane z sferą emocjonalną -uczuciami Oglądanie sztuk teatralnych, filmów z wątkiem patriotycznym, organizacja spotkań z uczestnikami ważnych wydarzeń, aktywny udział uroczystościach narodowych, zwiedzanie miejsc związanych z wydarzeniami historycznymi, kultywowanie obyczajów państwowych. Regulatory postępowania - kształtujące wolę jednostki Krótkie, zwięzłe, doraźne uwagi, nagradzanie wychowawcze, szczegółowe analizowanie zachowań
REGIONALIZM JAKO ELEMENT WYCHOWANIA	Zdaniem Jerzego Nikitorowicza w procesie kształcenia międzykulturowego zadaniem szkoły i nauczyciela jest: Wdrażanie do dostrzegania inności, uwrażliwianie na inność Kształtowanie świadomości o równorzędności wszystkich kultur Kształtowanie potrzeby ustawicznego „wychodzenia” na pogranicza własnej kultury Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów związanych z uprzedzeniami i stereotypami Kształtowanie otwartości i tolerancji Wzbudzenie chęci poznania i współpracy z innymi kulturami Dążenie do wytworzenia u wychowanków autentycznego zaangażowania poprzez fascynację innymi kulturami i ludźmi.
WYZWANIA WSPÓŁCZES- NOŚCI	Zagadnienie kształcenia obywatelskiego Polaków nie spotkało się z należytą uwagą rządów po 1989 roku. Brak woli politycznej ze strony administracji państwowej w opracowaniu całościowego modelu edukacji obywatelskiej powoduje, że działania z zakresu tego kształcenia w masowej skali - nie przynoszą zadowalających rezultatów. W związku z powyższym, w zakresie edukacji obywatelskiej konieczne jest: Prowadzenie jej w sposób ciągły - informując obywateli o prawach, bieżących tematach społecznych Obecność programów tłumaczących powody i konsekwencje przeprowadzanych reform, funkcjonowaniu państwa Edukacja obywatelska powinna przeciwdziałać deficytom ( Polacy pod względem zaufania do ludzi, instytucji, zdolności do rozwiązywania problemów - klasują się na ostatnich miejscach wśród krajów europejskich).
POLSKIE INSTYTUCJE, ORGANIZACJE, STOWARZYSZE- NIA	Biuro Bezpieczeństwa Narodowego- kształtowanie, rozwijanie i promowanie postaw patriotycznych Polaków jest jednym z jego głównych zadań. Związek Patriotów Polskich ( ZPP) - organizacja polityczna powołana w lutym 1943 roku przez komunistów polskich w ZSRR. Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Jest instytucją naukową o uprawnieniach śledczych Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych wielośrodowiskowa organizacja kombatancka zrzeszająca obywateli polskich, którzy walczyli o wolność, suwerenność i niepodległość kraju w formacjach Wojska Polskiego, sojusznicy armii państw koalicji antyhitlerowskich, podziemnych organizacji ruchu oporu oraz byłych więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych i stalinowskich łagrów. Polskie Towarzystwo Historyczne (PTH) - jest jednym z najstarszych stowarzyszeń naukowych w Polsce. Powstało w 1886 roku we Lwowie. Przez dziesiątki lat związane było z najważniejszym periodykiem naukowym środowiska historycznego - „ Kwartalnikiem Historycznym”. FUNDACJE DZIAŁAJACE NA RZECZ KSZTAŁCENIA OBYWATELSKIEGO: Fundacja Edukacja dla Demokracji Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej Fundacja im. Roberta Schumana
POLSCY PATRIOCI	R. Traugutt Sikorski J. Poniatowski Długosz T. Kościuszko Dmowski Słowacki, Kołątaj Sienkiewicz, Wałęsa Kochanowski, Szymborska Mickiewicz, Wyspiański Miłosz, Staszic
CZASOPISMA	W HISTORII: WSPÓŁCZESNE: „Orzeł Biały” „Plus. Pismo Obywatelskie” „Demokrata Polski” „ Niezależna Gazeta Obywatelska” „Niepodległość” „Gazeta Polska” „Strażnica” „Tygodnik Solidarność” „Kwartalnik historyczny” „Poznaj swój kraj” „Wiadomości historyczne”
PIEŚNI PATRIOTYCZNE	BOGURODZICA; BOŻE COŚ POLSKĘ, CZEŚĆ CI POLSKO, MAZUREK DĄBROWSKIEGO, GAUDE MATER POLONIA, MAZUREK TRZECIEGO MAJA; ROTA;WARSZAWIANKA;
WIERSZE PATRIOTYCZNE	„HYMN DO MIŁOŚCI OJCZYZNY” - NORWID „ GAWĘDA O MIŁOŚCI ZIEMI OJCZYSTEJ” -SZYMBORSKA „ELEGIA O ... (CHŁOPCU POLSKIM) „ - K.K. BACZYŃSKI

1

---