Rola GATT/WTO w liberalizacji handlu

• Cele i zasady GATT

• Rundy negocjacyjne pod auspicjami GATT

• Działalność WTO i Konferencje Ministerialne w ramach WTO

• GATT - UKŁAD OGÓLNY W SPRAWIE TARYF CELNYCH I HANDLU - (ang. General Agreement on Tariffs and Trade)

• był głównym forum liberalizacji handlu międzynarodowego po II wojnie światowej. Wszedł w życie 1 stycznia 1948 r.

• Pełnił funkcję umowy wielostronnej, nakładającej na sygnatariuszy określone prawa i obowiązki, a jednocześnie funkcję organizacji międzynarodowej, pod auspicjami której podejmowano konkretne inicjatywy i działania w sferze polityki handlowej.

• Układ ten powstał jako rozwiązanie tymczasowe, mające służyć powołaniu Międzynarodowej Organizacji Handlu (ITO).

• Wobec niepowołania ITO, GATT przetrwał do 1994 r.

• Głównym celem GATT była stopniowa obniżka stawek celnych i osłabie­nie innych barier w handlu międzynarodowym (liberalizacja handlu) oraz eliminowanie dyskryminacji i przyczynienie się w ten sposób do rozwoju handlu międzynarodowego. Ponadto Układ zobowiązywał do niewprowadzania nowych barier.

ZASADY GATT - tworzyły swego rodzaju kodeks dobrego postępowania w handlu międzynarodowym i były podporządkowane realizacji zadań Układu. Zasady te przejęła Światowa Organizacja Handlu (WTO)

1. ZASADA NIEDYSKRYMINACJI I RÓWNEGO TRAKTOWANIA - poprzez zastosowanie klauzuli największego uprzywilejo­wania (KNU) - obowiązującej w stosunkach między stronami Układu

• ISTOTĄ KNU JEST RÓWNOŚĆ TRAKTOWANIA ZAGRANICZNYCH PARTNERÓW: nie można przyznać szczególnych korzyści tylko jednemu partnerowi. Nie można dyskryminować jakiegokolwiek partnera będącego stroną porozumienia w stosunkach hand­lowych - należy udzielić mu wszystkich przywilejów, jakie uzyskali inni członkowie GATT (WTO).

• WYJĄTKI - możliwość tworzenia stref wolnego handlu i unii celnych.

2. ZASADA WZAJEMNOŚCI, tj. równości korzyści i koncesji - żaden członek GATT-WTO nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych ani też do udzielania innych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów od partnera.

• WYJĄTEK: różnego rodzaju jednostronne preferencje krajów rozwiniętych przyznawane towarom z krajów rozwijających się - zwłaszcza tzw. Powszechny System Preferencji Celnych (GSP) - niższe stawki celne w imporcie z krajów rozwijających się niż z krajów pozostałych) tym.

3. ZASADA MOŻLIWOŚCI INTERWENCJI W HANDLU (np. w celu ochrony rodzimego przemysłu) JEDYNIE ZA POŚREDNICTWEM STAWEK CELNYCH

• Cła zostały uznane za w zasadzie jedyny dozwolony środek interwencji państwa w handlu ze względu na to, że:

• wpływają na poziom ceny i tym samym na popyt, a więc nie naruszają zasadniczo mechanizmów rynko­wych

• cła są przejrzyste (taryfy celne są publikowane)

• Prawie wszystkie inne formy oddziaływania państwa na obroty handlowe powinny być — zgodnie z zasadami GATT-WTO — wyeliminowane.

• WYJĄTEK - stosowanie ograniczeń ilościowych w celu ochrony bilansu płatniczego, ochrony zdrowia obywate­li, zapewnienia bezpieczeństwa itp. (są to tzw. ogólne wyjątki).

4. KLAUZULA NARODOWA

• produkt importowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie niż analogicz­ne produkty pochodzenia krajowego. Zasada ta dotyczy w szczególności obciążeń podatkowych, a także innych przepisów i wymagań w zakresie sprzedaży, zakupu, przewozu, dystrybucji i użytkowania tych towarów na rynku wewnętrznym.

ISTOTNYM ELEMENTEM SYSTEMU HANDLOWEGO GATT-WTO SĄ PROCEDURY DZIAŁANIA W PRZYPADKU NIEPRZESTRZEGANIA ZASAD LUB INNYCH ZOBOWIĄZAŃ UKŁADU I POJAWIENIA SIĘ KONFLIKTÓW MIĘDZY PARTNERAMI.

• Wszystkie te zasady oznaczają pewne podporządkowanie polityki hand­lowej krajów członkowskich normom i dyscyplinom GATT-WTO, a tym samym ograniczenie narodowej suwerenności w kształtowaniu stosunków z partnerami handlowymi.

• Ograniczenie to daje wymierne korzyści:

• Istnieje łatwiejszy i bardziej pewny dostęp do rynków zagranicznych

• Zmniejsza się ryzyko zawierania transak­cji handlowych

• System jednolitych norm wielostronnych w większym stopniu ułatwia rozwój handlu niż porozumienia bilateralne (np. dwustronne)

JEDNYM Z NAJWAŻNIEJSZYCH EFEKTÓW FUNKCJONOWANIA GATT BYŁO
10-KROTNE OBNIŻENIE PRZECIĘTNEGO POZIOMU CEŁ

Podstawowe funkcje, jakie GATT pełnił w okresie powojennym (Budnikowski/Kawecka-Wyrzykowska):

• stworzenie i nadzorowanie systemu zasad w handlu, ułatwiających jego prowadzenie i zapewniających jego uczestnikom stabilność warunków wymiany;

• prowadzenie rokowań w sprawie redukcji ceł i zniesienia innych utrudnień w rozwoju handlu międzynarodowego oraz hamowanie tendencji protekcjonistycznych;

• dokonywanie oceny sytuacji w handlu światowym i poszukiwanie sposobów usunięcia przeszkód krępujących jego rozwój;

• rozstrzyganie sporów dotyczących wykonywania zobowiązań przez członków wobec innych członków Układu Ogólnego;

• okresowa modyfikacja przepisów i procedur Układu w celu do­stosowania ich do zmian w gospodarce światowej.

RUNDY NEGOCJACYJNE GATT

• RUNDY (negocjacje handlowe) - były głównym instrumentem liberalizacji handlu międzynarodowego prowa­dzonej na forum GATT. Odbywały się co kilka lat.

• W ramach GATT odbyło się 8 RUND NEGOCJACYJNYCH:

• w Genewie - 1947

• w Annecy - 1949

• w Torquay - 1950-51

• w Genewie - 1955-56, 1961-62 (tzw. Runda Dillona), 1963-67 (tzw. Runda Kennedy'ego), 1973-79 (tzw. Runda Tokijska)

• w Punta del Este (1986-94) - tzw. Runda Urugwajska

• W każdej kolejnej rundzie uzgadniano obniżkę stawek celnych na większość towarów przemysłowych będących przedmiotem wymiany międzynarodowej.

• Praktycznie wyłączone z redukcji były artykuły rolne ze względu na:

• duże znaczenie strategiczne i polityczne

• dążenie krajów do samowystar­czalności w zakresie podstawowych produktów.

• W RUNDZIE TOKIJSKIEJ:

• po raz pierwszy podjęto na szerszą skalę próbę redukcji nie tylko ceł, lecz także przeszkód pozataryfowych. Trudność - ze względu na:

• odmienne i nieporównywalne ze sobą mechanizmy działania tych instrumentów

• np. normy techniczne i zdrowotne, same w sobie są pożądane, ponieważ zapewniają odpowiednią jakość towarów. (Przeszkodami w handlu stają się, gdy są stosowane zbyt rygorystycz­nie lub ogranicza się nimi handel)

• trudno jest odróżnić zasadne i bezzasadne użycie takich środków.

• W związku z tymi trudnościami uzgodniono tzw. KODEKSY - bardziej precyzyjne i przej­rzyste zasady regulujące stosowanie niektórych środków pozataryfowych, tak aby środki te nie stanowiły przeszkód w handlu.

• W toku Rundy Tokijskiej uzgodniono sześć kodeksów odnoszących się do:

• barier technicznych w handlu

• dumpingu i procedur antydumpingowych

• subwen­cji i ceł antysubwencyjnych

• licencji importowych

• wyceny wartości towarów na potrzeby wymiaru cła

• zakupów rządowych

• RUNDA URUGWAJSKA - ostatnie rokowania pod przewodnictwem GATT (zakończone podpisaniem Aktu Końcowego 15 kwietnia 1994 r.). UZGODNIONO:

• Konieczność dalszej redukcji ceł

• wyeliminowanie w ciągu 10 lat „dobrowolnych" ograniczeń eksportu

• zawarto porozumienie w sprawie regulacji i liberalizacji handlu artykułami rolnymi. (wszystkie środki pozataryfowe stosowane w handlu rolnym miały odtąd zostać zastąpione cłami, a te miały być dalej obniżane w ciągu 6 lat, przeciętnie o 36%. Obniżone zostały także subsydia w eksporcie rolnym.

• W czasie negocjacji wypracowano także:

• Układ Ogólny w sprawie Handlu Usługami (GATS)

• Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS) oraz

• porozumienie w sprawie środków dot. inwestycji i związanych z handlem (TRIMS).

• szereg uzgodnień i interpretacji poszczególnych artykułów Układu ogólnego GATT, które wraz z tekstem oryginalnym stanowią tzw. UKŁAD GATT 1994

• zmiany i uzupełnienia do tekstu GATT - by wzmocnić reguły międzynarodowego systemu handlowego, poważnie naruszone (w poprzednich latach) przez wiele odstępstw i wyjątków od zasad GATT, w tym przez posunięcia protekcjonistyczne.

DZIAŁALNOŚĆ WTO I KONFERENCJE MINISTERIALNE W RAMACH WTO

• Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT) został 1 stycznia 1995 r. zastąpiony przez powołanie ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU (World Trade Organization), o szerszych kompetencjach niż GATT.

• GŁÓWNYM ZADANIEM WTO jest:

• liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami,

• prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel,

• rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej.

• Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym

• WTO przyjmując większość zasad i uregulowań GATT, zapoczątkowała nową erę w polityce handlu światowego.

• Niezależnie od kontrowersji związanych z jej bieżącym funkcjonowaniem WTO stopniowo staje się wiodącą organizacją w międzynarodowych stosunkach gospodarczych - należą do niej obecnie 153 państwa

• STATUT WTO PRZEWIDUJE REGULARNE KONFERENCJE MINISTERIALNE ODBYWAJĄCE SIĘ CO 2 LATA.

• Konferencje Ministerialne są NAJWAŻNIEJSZYM ORGANEM WTO:

• oceniana jest na nich dotychczasowa działalność WTO,

• nakreślane są plany jej rozwoju i perspektywy dalszego działania

• wytyczane są konkretne cele do osiągnięcia w określonym czasie, głównie w zakresie obniżek stawek celnych.

• Rozstrzygają one często problemy na szczeblu politycznym, których nie udało się rozwiązać w trakcie rozmów w Genewie.

• Do końca 2010 r. odbyło się 8 KONFERENCJI.

• I KONFERENCJA MINISTERIALNA WTO odbyła się W SINGAPURZE - grudzień 1996 r.

• Postawiono tam kolejny krok na drodze liberalizacji handlu poprzez wypracowanie porozumienia ITA (porozumienie w sprawie sprowadzenia do poziomu 0% stawek celnych na produkty technologii informatycznych)

• podjęto takie tematy jak handel i konkurencja
  i przejrzystość w zakupach rządowych.

• Działalność WTO w tym okresie uzyskała wysoką ocenę, a szczególnie przychylnie przyjęto pomyślne zakończenie negocjacji w sprawie telekomunikacji podstawowej, usług finansowych oraz ITA.

• Powtórzono przywiązanie krajów członkowskich do sprawy dalszej stopniowej liberalizacji handlu towarami i usługami.

• II KONFERENCJA MINISTERIALNA WTO W GENEWIE - maj 1998 r.

• Miała charakter przejściowy. Jej konkretnym rezultatem było formalne uruchomienie procesu przygotowań i dyskusji na temat tzw. Rundy Milenijnej.

• Przyjęto programy działań dotyczą­cych zasad wdrażania istniejących porozumień, handlu elektro­nicznego oraz przygotowano się do tzw. rokowań mandatowych w handlu produktami rolnictwa i usługami.

• III KONFERENCJA MINISTERIALNA WTO W SEATTLE. 30.XI - 3.XII 1999 r.

• zakończyła się zawieszeniem obrad. W wyniku nie osiągnięcia porozumienia, głównie pomiędzy UE, USA i krajami rozwijającymi się nie powstał żaden oficjalny dokument uzgodniony przez państwa WTO.

Konferencja ujawniła przede wszystkim:

• Upór i nieustępliwość wszystkich państw WTO w prezentacji i obronie swoich stanowisk oraz niechęć do kompromisów.

• słabe przygotowanie organizacyjne

• niedostateczne wcześniejsze konsultacje

• protesty antyglobalistów

• sprzeciw krajów rozwijających się wobec poszerzania zagadnień kontrolowanych przez WTO - Czuły się one pokrzywdzone postanowieniami Rundy Urugwajskiej, którym nie mogły sprostać, co w efekcie doprowadziło do pogor­szenia ich sytuacji ekonomicznej.

• Rozpoczęcie nowej rundy uzależniły złagodzenia ich zobowiązań wynikających z członkostwa w WTO.

• Kraje rozwinięte pozytywnie zareagowały na postulaty i zadeklarowały rozpoczęcie dyskusji, która miałaby doprowadzić do wielu ustępstw na rzecz krajów słabiej rozwiniętych

IV KONFERENCJA MINISTERIALNA WTO W DOHA, (stolicy Kataru) - listopad 2001 r.

• Uzgodniono kompromisowy tekst deklaracji końcowej dotyczący rozpoczęcia nowej rundy wielostronnych negocjacji liberalizacyjnych, która będzie pełniej uwzględniać interesy krajów rozwijających się - stąd nazwa Runda Rozwojowa Doha (ang. Doha Development Agenda -DDA).

• Program negocjacji obejmował 40 różnych obszarów tematycznych. Najważniejsze z nich dotyczyły:

• implementacji (wdrażania) porozumień WTO,

• liberalizacji sektora rolniczego,

• rozszerzenia dostępu do rynków towarów nierolnych (są to głównie towary przemysłowe, ryby oraz produkty rybołówstwa, z ang. Non-Agricultural Market Access, skrót: NAMA),

• dalszej poprawy jakości i skuteczności systemowych reguł GATT/WTO,

• ochrony praw własności intelektualnej (TRIPS),

• porozumienia w sprawie środków dotyczących inwestycji i związanych z handlem (TRIMS),

• handlowych aspektów ochrony środowiska.

• Uzgodniono podjęcie negocjacji w sprawie antydumpingu i subsydiów

V KONFERENCJA MINISTERIALNA W CANCUN (w Meksyku) - wrzesień 2003 r.

• W trakcie konferencji ujaw­niły się sprzeczności między członkami WTO w kilku kwestiach. Największe kontrowersje wzbudziła propozycja zniesienia subsydiów do eksportu produktów rolnych.

• Największe kontrowersje wzbudziła propozycja zniesienia subsydiów do eksportu produktów rolnych.

• Za takim rozwiązaniem opowiadała się większość krajów rozwijających się, dla których artykuły te stanowią główne źródło wpływów eksportowych.

• Przeciwnikiem zlikwidowania subsydiów eksporto­wych była UE. Proponowała ich redukcję o 45%.

• Sojusznikiem UE okazały się afrykańskie kraje AKP (AKP (ang. ACP) - Afryka, Karaiby, region Pacyfiku. Grupa państw - głównie byłych kolonii krajów EWG - zrzeszonych na mocy porozumienia z Georgetown (1975) w celu koordynacji polityki względem WE).

• W rezultacie nieprzejednanych stanowisk w zasygnalizowanych kwestiach negocjacje, na formalny wniosek krajów rozwijających się, zostały przerwane.

• Negocjacje trwały nadal i 31 lipca 2004 r. doprowadziły do OGÓLNEGO POROZUMIENIA W SPRAWIE LIBERALIZACJI HANDLU ŚWIATOWEGO. Zostało ono zawarte w GENEWIE.

Porozumienie, którego najważniejszym fragmentem są kwestie rolne, przewiduje:

W kwestiach rolnych

• natychmiastowe zmniejszenie środków wsparcia wewnętrznego zakłócającego handel w tym sektorze o 20%

• stopniowe zmniejszanie sub­sydiów eksportowych, aż do ich całkowitego wyeliminowania

• obniżenie ceł importowych na produkty rolne, (według zasady większej redukcji w przypadku wyższych stawek, ale jednocześnie przy zachowaniu wyższych ceł na szczególnie ważne produkty)

W innych kwestiach

• Redukcji bądź całkowitej eliminacji ulegną cła na importowane produkty przemysłowe, (choć porozumienie nie zawiera szczegóło­wych ustaleń w tej sprawie).

• wskazano na konieczność wypracowania konkretnych propozycji dotyczących liberalizacji w sektorze usług.

• Państwa rozwijające się - zostaną potraktowane w sposób szczególny, w celu zapewnienia im bezpieczeństwa żywnościowego oraz utrzymania na właściwym poziomie warunków życia ludności.

• Przewidziano dla nich:

• dłuższe okresy wprowadzania zobowią­zań,

• mniejszą skalę redukcji ceł i większą liczbę produktów rolnych wymagających stosunkowo wysokiej ochrony.

• kraje najbiedniejsze uzyskają pełny dostęp do rynków krajów rozwiniętych i nie będą musiały redukować ceł impor­towych.

• rokowania całego pakietu liberalizacyjnego w ramach rundy z Dauha zostały zakończone na…

• SZÓSTEJ KON­FERENCJI MINISTERIALNEJ w dniach od 13 do 18 grudnia 2005 r. W HONGKONGU

• Członkowie WTO - nie osiągnęli porozumienia w sprawie ostatecznego dokumentu kończącego negocjacje

OSIĄGNIĘCIA:

• znaczne postępy w zakresie uproszczenia przepisów handlowych

• W kwestii handlu produktami rolnymi i nierolnymi - ustalono na dzień 1 kwietnia termin osiągnięcia porozumienia w sprawie całościowych zasad dotyczących większej liberalizacji

• 2013 r. - termin ostatecznego zniesienia środków wspierania eksportu

• Do 30 kwietnia 2006 r. - wypracować rozwiązania dotyczące środków dyscyplinarnych mających zastosowanie do:

• kredytów eksportowych,

• państwowych przedsiębiorstw handlowych

• pomocy żywnościowej

• handel usługami - uzgodniono:

• przedstawienie poprawionych wniosków 31 lipca 2006 r.

• rozpoczęcie wielostronnych negocjacji w konkretnych sektorach do 28 lutego 2008 r.

• osiągnięcie porozumienia w sprawie pakietu „handlowego i rozwojowego” - dla krajów rozwijających się, a zwłaszcza krajów najsłabiej rozwiniętych

• Kraje rozwinięte (i kraje rozwijające się, które mają takie możliwości):

• przyznanie do 2008 r. dostępu do swoich rynków bez wprowadzania kontyngentów lub opłat celnych dla przynajmniej 97% produktów pochodzących ze wszystkich krajów najsłabiej rozwiniętych

• CEL? - zapewnienie stabilności, bezpieczeństwa i przewidywalności

• Deklaracja Ministerialna WTO z Hong Kongu nakreśliła „mapę drogową” dalszych negocjacji DDA WTO.

• Brak porozumienia w kluczowych obszarach - rolnictwa oraz NAMA i przełożone terminy uzgodnienia tzw. szczegółowych zasad negocjacji (modalities) dla tych obszarów negocjacyjnych -spowodowały znaczne spowolnienie prac.

21 -30 LIPCA 2008 - mini RUNDA ROZWOJOWA WTO W GENEWIE

• Brak porozumienia pomiędzy USA a Indiami i USA a Chinami dotyczącego specjalnych mechanizmów ochronnych dla produktów rolnych - przerwanie negocjacji.

• Do przerwania negocjacji w ramach Rundy Rozwojowej WTO doszło z powodu braku kompromisu w rozmowach pomiędzy USA a Indiami oraz USA a Chinami w sprawie specjalnych mechanizmów ochronnych dla produktów rolnych.

• Była to najdłuższa sesja ministerialna w historii całego WTO. Jednocześnie obejmowała najszerszy zakres tematyczny dotyczący handlu i regulacji z nim związanych

• Nie doszło do zawarcia porozumienia w odniesieniu do modalities w kluczowych obszarach tych negocjacji, tj. w towarach rolnych oraz NAMA.

• Odnotowany został pewien postęp w zakresie liberalizacji handlu usługami w ramach odbywającej się podczas ww. Konferencji tzw. Signalling Conference.

Unia Europejska aktywnie uczestniczyła w negocjacjach Rundy Rozwojowej WTO, a w trakcie ostatniej konferencji w Genewie była gotowa do zakończenia tego etapu rozmów. Polska delegacja uzyskała od Komisji Europejskiej zapewnienie o zabezpieczeniu polskich interesów w rolnictwie, w szczególności w zakresie utrzymania specjalnych klauzul ochronnych (w tym na owoce miękkie) i swobody kształtowania Wspólnej Polityki Rolnej po roku 2013.

VII Konferencja Ministerialna w Genewie 29.11-2.12.2009 r.

• Nie miała ona charakteru negocjacyjnego.

• Stanowiła raczej przegląd ogólnego stanu negocjacji Rundy Doha oraz funkcjonowania WTO w pozostałych obszarach działalności.

• Projekt porozumienia w zakresie rolnictwa w Rundzie Doha nie był więc przedmiotem rozmów.

• W trakcie konferencji członkowie składali ogólne deklaracje co do jak najszybszego zakończenia rundy, podkreślając jej aspekt rozwojowy, w szczególności z punktu widzenia krajów rozwijających się.

• Szczególną uwagę zwrócił postulat Stanów Zjednoczonych uzyskania większych koncesji w dostępie do rynku krajów rozwijających się, co spotkało się z ich zdecydowanym sprzeciwem.

• Istotny wpływ na przebieg negocjacji ma pewne usztywnienie się strony amerykańskiej w negocjacjach, co jest związane ze zmianą administracji, oraz kryzys w finansach i handlu światowym.

6

---