2.zasada prawa intertemporalnego i zasady postepowania za przesteępstwo, Prawo karne


I. ZASADY PRAWA INTERTEMPORALNEGO (MIĘDZYCZASOWEGO)

Zasady prawa intertemporalnego wchodzą w grę, gdy po popełnieniu czynu stanowiącego przedmiot prawnokarnej oceny następuje zmiana porządku prawnego odnoszącego się do czynu. Zasady prawa intertemporalnego rozstrzygają, którą z ustaw należy zastosować w razie zmiany ustawy po popełnieniu przestępstwa.

Zmiana porządku prawnego może polegać na:

  1. Penalizacji, czyli wprowadzenia karalności czynu dotychczas zabronionego pod groźbą kary.

  2. Depenalizacji, czyli rezygnacji z karalności czynu dotychczas zabronionego pod groźbą kary.

Szczególnym przypadkiem depenalizacji jest dekryminalizacja (depenalizacja częściowa), czyli przeniesienie czynu z kategorii przestępstw do kategorii wykroczeń.

  1. Modyfikacji penalizacji, czyli zmiany konsekwencji prawnokarnych popełnienia czynu.

  2. Stabilizacji penalizacji, czyli braku zmiany konsekwencji prawnokarnych popełnienia czynu.

Nie jest zmianą ustawy zmiana wykładni sądowej w stosunku do określonych znamion czynu zabronionego lub konsekwencji skazania..

Czas orzekania to nie tylko czas wydania wyroku rozstrzygającego o odpowiedzialności karnej oskarżonego, lecz także czas orzekania we wszystkich fazach postępowania karnego (przygotowawczego, głównego, wykonawczego), w których ma zapaść rozstrzygnięcie dotyczące losu osoby przeciwko której toczy się postępowanie.

Czas popełnienia czynu zabronionego - czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany (art. 6§1 k.k.).

ZMIANA USTAWY PRZED PRAWOMOCNYM ORZECZENIEM (art. 4§1 k.k.)

- odnosi się tylko do przypadku modyfikacji penalizacji

Generalnie obowiązuje zasada stosowania ustawy nowej, a wyjątek stanowi zasada stosowania ustawy względniejszej.

Obowiązuje zakaz retroaktywności przepisu karnego surowszego (lex severior retro non agit), natomiast prawo względniejsze dla sprawcy działa wstecz (lex mitior retro agit).

Zasada ta ma znaczenie zarówno gwarancyjne jak i kryminalnopolityczne (norma prawna ma motywować do określonego zachowania się, co jest oczywiście niemożliwe wstecz).

Zasadę nie działania prawa surowszego wstecz wyrażają:

Ustawa względniejsza dla sprawcy to ustawa, która zastosowana w konkretnej sprawie, biorąc pod uwagę całokształt konsekwencji wynikających z zastosowania konkurencyjnych ze sobą ustaw, przewiduje dla sprawcy najłagodniejsze konsekwencje. Sąd winien rozważyć, która jest względniejsza dla sprawcy w konkretnym przypadku. Sąd powinien, mając na uwadze wszystkie zasady i dyrektywy wymiaru kary przewidziane w danej ustawie, wymierzyć w konkretnej sprawie karę na podstawie ustawy nowej i ustawy obowiązującej poprzednio, a następnie przyjąć za podstawę wymiaru kary tą ustawę, której konsekwencje skazania są względniejsze dla sprawcy.

Art. 4§1 k.k. stosuje się do tzw. ustawy pośredniej tzn. takiej, która weszła w życie po popełnieniu czynu zabronionego, ale przestała obowiązywać przed czasem orzekania.

ZMIANA USTAWY PO PRAWOMOCNYM ORZECZENIU (art. 4§2, §3 i §4 k.k.)

  1. modyfikacja karalności czynu:

    1. gdy zaostrzenie odpowiedzialności karnej - nie wpływa na sytuację skazanego

    2. gdy złagodzenie odpowiedzialności karnej:

      • art. 4§2 k.k.