Nasz naród jak lawa... ocena społeczeństwa polskiego w III cz. Dziadów

Lawa symbolizuje zniewolone społeczeństwo polskie. Na zewnątrz jest zimną, zastygłą skorupą - to ludzie, którzy postępują zgodnie z oczekiwaniami zaborcy, lecz nie mają oni nic wspólnego z autentycznym życiem narodu, które musi rozwijać się w utajeniu ze względu na politykę zaborcy. I właśnie to utajone życie jest nazwane przez Wysokiego "gorącą lawą". Oczywiście są też ludzie wyzbyci wszelkich zasad moralnych, goniący za łaską i korzyścią materialną, obojętni na sprawy narodowe, nie cofający się przed denuncjacją rodaków. Tym zdemoralizowanym środowiskom przeciwstawia poeta patriotyczną młodzież spiskową. Młodzież mówi po polsku o sprawach narodowych, przypomina kaźnie i męczarnie więzionych patriotów. Potępia arystokrację za jej służalczość, gardzi zdrajcami. Rodzi się w niej chęć poświęcenia. W scenie więziennej Mickiewicz złożył hołd młodzieży za jej szlachetność, patriotyzm, solidarność i nieugiętość w obliczu zaborcy.