Sztompka:
Struktura - niezbywalny atrybut i pierwotne ogniwo każdej komorki społecznej. Niezależnie czy makro czy nie, hierarchiczna czy nie.
4 idee stanowiące fundament pojęcia struktur:
- idea relacji - stosunki pomiedzy elementami
- idea regularnosci - prawidłowości, powtarzelności, trwałości.
- idea głębokiego ukrytego i fundamentalnego wymiaru.
- idea determinującego wyznaczającego wpływu wobec zjawisk empirycznych.
4 wymiary struktury spoleczne( ramy w których przebiegają dzialania)
1. wymiar normatywny - sieć norm, wartości.
2. wymiar idealny - sieć idei, przekonan, poglądów.
3. wymiar interakcyjny - siec wzajemnie powiązanych i ukierunkowanych zadań.
4. wymiar interesów - interesy, szanse życiowe, rozklad wiedzy, bogactwa, prestiżu.
5 dylematów związanych z badaniem struktur społ. (Domański)
1. perspektywa holistyczna - mikrostrukturalna (kiedy traktujemy strukturę jako całość)
2. uniwersalizm - historyzm (zrozumiec uniwersalne prawa czy konkretny moment czasowy)
3. obiektywne i świadomościowe (czy str. spol. obiektywnie istnieje, normy i wartości w świad. społ.)
4. realne - w umyśle badacza (czy realnie istnieje struktura społeczna założona w umysle badacza)
5. dynamika - stałość (czy struktura jest trwającą, czy nieustannie się zmiania)
Struktura spoleczna Domanskiego:
- uporzadkowana całość, określony układ stosunków między elementami składowymi.
- pojęcie denotujące trwałe formy - wzory zależności tworzących strukturę.
- nie jest układem statycznym, immenentnym stanem struktur społecznych, jest dynamiczna równowaga.
- struktura społeczna jest jakością fundamentalną. jej ogniwa stanowią konstrukcję wypełniającą formy życia społ.
Typy struktur (Rybicki):
- zawodowa - (zawód - specjalny rodzaj stałgo zatrudnienia) zawód w sensie obiektywnym i subiektywnym.
- klasowa - (charakter ekonomiczny)
- rozmieszczenie ludności - (terytorialne)
Cechy makrostruktur (Rybicki):
- samoistność - podst. cecha. Funkcja zaspokojenia potrzeb, lecz również zdolność wyznaczania ram i keirunku życia społ.
- złożoność
- heterogeniczność
Zasada wyrozniajaca makro:
- ustrój politea - cecha dominująca makro
- wielkośc, sklad - (złozonośc na różnych płaszczyznach: etnicznej, klasowej, religijnej)
- podziały klasowe - (rodzaj klas, istnienie relacji klasowych)
- podział pracy
- stosunki formalne vs. nieformalne
Typy układu struktur:
- równorzędne - społeczności lokalne. Ten sam rodzaj grupy i ten sam rząd wielkości.
- koncentryczne - gmina, region, państwo
- zachodzące na siebie - stan rycerski, naród.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Struktura spoleczna (Ossowski):
System międzyludzkich zalezności, dystansów i hierarchii zarówno w nieorganizacyjnej jak i organizacyjnej formie. Struktura klasowa - szczeglnie doniosły aspekt struktury społecznej.
Koncepcja dychotoniczna:
- uwydatnianie antagonistycznych stosunków. Klas może być wiele, ale zawsze będą miały swoje przeciwieństwo.
- całe społeczeństwo jako struktura dwuwarstwowa.
Warunki spełnienia:
- obiektywnie struktura jest blizsza takiemu schematowi.
- obraz dwudzielnej struktury przemawia do pewnych klas, sprzyja ich interesom.
* w społeczeństwie gdzie jedna klasa uciska drugą.
* w klasach uprzywilejowanych, gdzie są sztywno ustalone bariery między innymi warstwami.
Schemat gradacji: prosta i złonożona:
Koncepcja gradacyjna:
- społeczeństwo przedstawione w postaci warstwowego układu trzech lub wiekeszej liczby klas, z których każda jest pod takim samym wyższa lub niższa od innych.
- gradacja prosta: aspekt struktury społecznej gdzie sysem niższych i wyższych klas jest oparty na stopniowaniu jakiejś obiektywnie wymienialnej cechy.
- gradacja syntetyczna - o pozycji decyduje kilka czynników. Synteza w świadomości.
Pojecie klasy (Ossowski):
Klasa: pojęcie nadrzędne o dwojakiej specyfice:
- klasa jako grupa, która traktuje sie jako jeden s podstawowych składnikow struktury społecznej.
- wyróżniona ze wzgledu na stosunki wlasności lub szerzej ekonomiczne (wtedy np. odpadają stany)
- system klasowy jprzeciwstawia sie grupą do których przynależnośc jest ustalona instytucjonalnie i gdzie przywileje lub ich brak wynikają z faktu zaliczenia jednostki do grupy.
Trzy wspólne założenia:
- klasy jako system grup najwyzszego rzedu w strukturze społecznej
- podzial klasowy dotyczy pozycji społecznych związanych z systemami przywilejow i uposledzeń nie wyznaczonych przez kryteria biologiczne.
- przynaleznosć jednostki do klas społecznych jest względnie trwała.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Klasa (Weber) - każda gr. ludzi znajdująca się w jednakowym położeniu klasowym - zależne od zaopatrzenia w dobra, zewn. pozycji życiowej, wewn. losu życiowego. [EKONOMICZNE]
Klasa posiadania - posiadanie lub nieposiadanie dobr rzeczowych, które są niezbędne do funkcjonowania przedsiębiorstwa.
- pozytywnie uprzywilejowani - kupcy, amatorzy, przedsiębiorcy przemysłowi i rolni, bankierzy finansisci
- w pewnych okoloicznościach - wolne zawody, robotnicy o monopolistycznych kwalifikacjach (rzadkich)
- negatywnie uprzywilejowani - robotnicy (wykwalif, przyuczeni, nie wykwalif)
- klasy stanu średniego - samodzielni chłopi i rzemieślnicy, urzednicy, reszta wolnych zawodów, pewne grupy robotników
Stan: połozenie stanowe - pozytywne lub negatywne uprzywilejowanie w domenie szacunku społ. i stanowych monopoli (szacunek wyraza sie przez treść norm wystepujacych w danym stosunku społ.) [POZAEKONOMICZNE]
Stany sposobu życia i stany zawodowe:
a) sposób zycia
b) formalne a wychowanie
c) prestiż pochodzenia lub zawodowy.
Wysilki grupowe wykonywane przez klasy:
- dzialania masowe - jednorodnosc, podobenstwo i regularnosc wielu działan wykonywanych przez osoby zajmujace identyczne polozenie klasowe i indywidualna lub zblizona reakcje na sytuacje zewnetrzne
- działania wspolnotowe - wszystkie jednorondne lub dopełniajace sie dziłania wiekszej lub mniejszej liczby członków danje klasy, uznawane przez subiektywnie odczuwalna wspólzależnosc do tej klasy
- działania uspołecznione - to uzgodnienie lub powiazanie interesów członków klasy, towrzenie stowarzyszen i organizacji
Stany położenia:
Pozytywne lub negatywne uprzywilejowanie w domenie szacunku społecznego i stanowych monopoli, te same położenie stanowe - stany.
Szacunek a godnosc (Typy stanow):
Szacunek - wyraża się przez treść zobiektywizowanych norm występujących w danych stosunku społecznym (regulują postępowania osób, zachowanie)
Szacunek - mamy do czynienia ze stanami
Godnośc - szacunek we własnej grupie.
Okazywanie szacunku wiąze się z conurbium (dzieleniem łoża) i komensalizm (dzielenie stołu)
Stany:
- Stany jako prywatni posiadacze środków zarzadzania i panowania politycznego (np. monopol na broń)
- Stany sposobu życia
- Stany zawodowe (wykonywanie zawodu kttóremu przypisany jest prestiż)
- Stany urodzenia (szacunek społeczny jest związany z urodzeniem, dziedziczny szacunek. grupa dzięki urodzeniu)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Struktura kastowa Indii, warny, dzati i jak powstaje:
- Kazdy jest przyporzadkowany do varny - rodzi sie i umiera w kasćie, obowiazuja go zasady zach, utozsamaia sie.
- zajecia czyste - np wiara, nieczyste - cielesność
- stopień rytualnej czystości warunkuje przynależność do kast, cechy:
- nieuchronnosć pozycji i losu społ zdeterminowanego urodzeniem
- hierarchiczność pozycji społ.
- sztywny dystans pomiędzy grupami kastowymi
- reguły stojące na straży czystośći rytułalnej
- relacje miedzy nimi opatrzone sankcjami
7 cech varn
- endogamia
- wspólnota stołu
- gradacja hierarchiczna
- prestiż braminu
- zakres nakazów, zakazów, ktore powodują nieczystość rytualną
- przypisane tradycje i zawody o tym samym statusie i imieniu ryt.
- respektowanie zasad o niezmiennośći pozycji spolecznej, zdeterminowanej urodzeniami
Typy Varn:
Bramini - studiowanie, nauczanie
Ksatnya - bronia lud
Vasyna - ofiary, studia, hodowla, uprawa ziemi
Sudria - słuzyc pozostałym klasom i niedotykalni(czandalowie)
3 koncepcje tłumaczace powstawanie kast
- akcentująca ideologię - konsekwencja wartosci i przekonań dotyczacych rozroznienia ze wzgledu na czystosc
- akcentujace władzę - role i przywileje sa funkcja władzy jaka sprawuja rozne grupy
- status kast łacznym produktem ideologii i wladzy
Dżati - endogamiczne grupy krewniacze związane z zawodami, wykonywane kiedys
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Naród:
Naród to wybrażona wspólnota polityczna, wyobrażona jako nieuchronnie ograniczona (nie obejmuje całej ludzkości) i suwerenna (każdy ma prawo do wolnosći)
W.Wesołowski - Typologia narodu:
1. Podłoże fizyczne
a) ludzie
b) terytorium
c) język - czynniki graniczny
2. układ gospodarczy, polityczny, kultura symboliczna
3. ideologia, potoczna świadomość, charakter narodowy
Rainer Lepsius - koncepcja narodu:
Naród jest pewnym ładem, wyobrażonym kulturowo zdefiniowanym wyobrażeniem, które określa pewną zbiorowość ludzi jako określoną calość . Jakiego rodzaju powinna być całość wynika to z kryteriów określenia zbiorowości w wyobrażeniach dotyczących narodowego ładu społecznego.
* naród jako lud
* naród jako wspólnota kulturowa
* naród jako klasa
* naród jako wspólnota obywatelska
Co decyduje o zaliczeniu kogoś do jakiegoś narodu?
Ernest Gellner --> dwie osoby należą do tego samego narodu jeśłi:
* uczestniczą w tej samej kulturze (system znaków, idei, skojarzeń, sposobów zachowania, porozumiewania się)
* uważają, że należą do tego samego narodu i są przekonane, że z tytułu przynależnosci do tego samego narodu mają określone prawa i obowiązki.
Ernest Gellner
* nacjonalizm stwarza narody a nie narody stwarzają nacjonalizmy
* nacjonalizm --> przede wszystkim zasadą polityczną, która głosi, że jednostki polityczne powinny pokrywać się z jednostkami narodowościowymi
"Narody nie zostały wpisane w naturę rzeczy. Nie stanowią politycznego odpowiednika rodzajów naturalnych(...) Narody są pojęte jako naturalny dany sposób klasyfikowania ludzi (...) takie narody są mitem. Realnie istnieje tylko nacjonalizm, który czasem przekształca zastane kultury w narody, czasem kultury owe wymyśla a czasem unicecestwia."
Edward Mayer
Naród - najsubtelniejszy i najbardziej skomplikowany twór zrodzony przez ewolucję historyczną
Hugh Seton - nie potrafi podać naukowej def, zjawisko to istaniało i istnieje:
- pojęcie nie jest użyte przez uczonych - termin potoczny, w róznych środowiskach rózne znaczenie
- rózne narody i kryteria
Wszyscy zgadzają się, że naród jest historycznie ukształtowaną trwała wspólnotą ludzką, na to co konstytuuje te wspólnote nie ma zgody, mogą być
- terytorium
- język
- wspólnota kultur, obyczajów, układu psychicznego
- wspólnota przeszłosci gospodarczej
- wspołne pochodzenie
- państwo
Naród:
-kulturowy lub szukający państwa
-naród państwowy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
DAVIS I MOORE
Założenia:
- kazde zjawisko pełni określoną funkcję w systemie społecznym
- wskazanie tej funkcji to wyjaśnienie zjawiska.
- te same elementy moga pełnić rózne funkcje.
- te same funkcje moga pełnić rózne elementy.
Davis i Moore:
- próba uchwycenia związkow uwarstwownienia z innymi typami porzadku spłecznego.
- nie ma społ. nieuwartwowionego.
- stratyfikacja to nierowny podział korzysci materialnych i prestiżu spol.
Uważali że państwo powinno dbrac o motywacje, aby jednostki chciały obejmować pozycje i pełnić obowiążki z nimi związane. Uważali za ważne, by istotne pozycje były wykonywane najsumienniej. A najwiekszych kożysci dostarczają pozycje które:
- sa najwazniejsze dla społeczeństwa.
- wymagają największego przygotowania, treningu, umiejętności.
- mają szczupłe kadry.
Trudno ocenic funkcjonalną wartość, dlatego zwracają uwage na:
a) na ile pozycja jest funkcjonalnie niezastapiona.
b) na ile inne pozycje zależą od naszej.
Odmiany systemow uwarstwienia:
-stopień specjalizacji (wyspecjalizowany i niewyspecjalizowany)
- nacisk funkcjonalny
- rozpiętośc dystansow spłecznych (egalitarny i nieegalitarny)
- zakres szans (ruchliwe otwarte, i nieruchliwe zamknięte)
- stopień solidarności warstwowej [klasowej] (zorganizowane i niezorganizowane)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KONFLIKT
dwie tradycje:
Marks - historia napedzana walka klas, nieuchronnosc konfliktów klasowych, prowadzących do wyzszych stadiów, swiadomosc konfliktów klasowych
Simmel - socjologia formalna, zrozumienie zasad rzadzacych ludzkimi interakcjami, jednostki a nie klasy nosicielami konfliktów, konflikty sposobem regulacji zycia społecznego
Konflikt w społeczeństwie: Dwie teorie.
a) integracyjna (utopijna): teoria społ. ujmuje jako funkcjonalnie zintegrowany system utrzymywany w równowadze przez pewne ustalone i powtarzające się procesy.
b) koercyjna (racjonalna): poł. jako forma organizacji utrzymywanej przez siłe i przymus.
Teoria funkcjonalizmu Darrendorfa:
załozenia:
- każde społeczeństwo jest wzglednie trwała, stabilna wspólnotą elementów
- każde społ jest dobrze zintegrowaną strukturą elementów
- każdy element jest funkcjonalny, tzn. Przyczynia się do jego trwania
- każda istniejąca struktura społ opiera sie na zgodnym podzielaniu przez jej członków wartości
Założenia koercyjnej wizji społeczeństwa:
1) każde społ. w każdym momencie podlega procesom zmiany, zmiana jest wszechobecna.
2) w kazdym społ., w każdym momencie występuje niezgoda i konflikt. konflikt jest wszechobecny.
3) każdy element w społ. przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany.
4) każde społ. opiera się na przymusie stosowanym przez jednych jego czł. wobec drugich.
Klasa społeczna:
jest rozumiana jako zorganizowana lub nie zbiorowosć jedn. Majacych wspolne intersy
jawne lub ukryte, uwarunkowane i zwiazane ze struktura zwierzchnictwa
Klasy:
- stanowiaca prawo (gr. Rzadzaca)
- towarzyszacy stanowiacym prawo-klasa usług
- podporzadkowani władzy dwoch pierwszych grup
- wolni i intelektualisci.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Lewis A Coser model stabilno-mieszany:
Konflikty wyjaśnia się poprzez odwołanie do własności danej struktury jak i te własności danej str. Wyjaśnia się poprzez odwołanie się do konfliktu.
Analiza Cosera:
Nierówny poziom zintegrowania systemu prowadzi do:
- wybuchu konfliktu pomiędzy częsciami systemu
- tymczasowa integracja systemu
- zwiększona elastyczność strukt. systemu
- zwiększa zdolność systemu do rozwiązywania przez konflikt przyszłych braków równowagi wewn.
- pozwala adaptować się do zmieniających się warunków
Dwa typy grup o róznej podatności na konflikt zewnętrzny:
- Grupa o ścisłej wiezi wewnętrznej charakteryzująca się znaczną częstotliwością interakcji i znacznym zaangazowaniem cżłonków mają tendencje do tłumienia konfliktu.W jednym momencie wybuchają wszystkie nagromadzone sprzeczności.
- Grupy w której członkowie angazują tylko częsc osobowości, nie kumuluje sie w nich wrogość. Członkowie nie koncentruja się na jednym konflikcie.
Dwa typy grup o róznej podatności na konflikt zewnętrzny:
- Grupy uwikłane w ciągła walkę wymagają calkowitego zaangazowania a wtedy brak tolerancji dla konfliktu. Rozbicie grupy i wydalenie dycydentów.
- Grupy nie uwikłane w ciagłą walkę ze środowiskiem zewnętrznym są bardziej elastyczne i tolerancyjne na konflikt. co stabilizuje strukture.
Funkcje konfliktu społecznego:
Konflikt w grupie społ. może przyczynić się do osiagniecia jedn. lub przywrócenia jedności i spoistości zagrożonej przez wrogie i antagonistyczne uczucia między jej członkami.
Zależy to od:
problemu którego dotyczy spór, typu struktury, ale tylko jeżeli konflikty społ dotyczą celów wartości lub interesów, a są nie sprzeczne z podstawowymi założeniami, na którym opierają się stosunki społeczne, zamiast większej zdolności adaptacyjnej - zniszczenie systemu.
Dzięki ujawnianiu się konkurencyjnych żądań, systemy społeczne są w stanie przekształcić swoje struktury dla wyeliminowania źródeł niezadowolenia
Skorygować stosunki władzy i systemu norm zgodnie z odczuwanymi potrzebami podgrupy-jezeli jednak konflikt wiąże sie z zaprzestaniem uznawania prawomocności systemu społecznego, wtedy wystepuje grożba zniszczenia struktury.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Klasa twórcza:
- wytwarza kapitał kreatywny.
- kreatywne rozwiązywanie problemów.
- praca samodzielna, niestandartowe podejscia, wymyślanie nowych idei.
- Naukowcy, inżynierowie, wykładowct, poeci, pisarze.
- Technologia, Tolerancja, Talent
Underclass:
Przyczyny (Szafenberg):
- przyczyna w samych wykluczonych i ich zachowaniach.
- działania innych ludzi.
- przyczyna w konstrukcji domu
- bezosobowe procesy na które nikt nie ma wpływu.
Przyczyny (Lipiński):
- systemowe - logika systemu wytwarza wykluczonych.
- strukturalne - brak dopasowania struktuey społecznej do rynku pracy wyklucza pewne gr. osób
- kulturowe - deficyt kapitalu kult.
- indywidualna - nietrafne obyczaje jdn.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Teoria klas społecznych (Marks):
1. Koncepcja społeczeństwa klasowego: określa ogólne warunki powstawania i istnienia społeczeństw, w których istnieje podział pracy pomiędzy klasami wykonującymi prostą pracę reczną a klasami uprzywilejowanymi zajmującymi się kierownictwem
2. Model biegunowy
leży u podstaw skomplikowanych struktur klasowych
* na jednym biegunie - uprzywilejowani--> monopol i kontrola nad pracą i rozdziałem produktów tej pracy
* na drugim biegunie podporządkowanie i zależność związane z pracą wykonawczą ludzi pracujących nie panujących nad kontrolą i rozdziałem produktów
3. Schemat wieloczłonowych struktur klasowych
* kategorie podstawowe
* kategorie niebędące klasami podstawowymi - przeżytki lub zarodki nowej formacji
4. Schemat rozwiniętej struktury klasowej
- kryteria wyróżnienia odłamów i warstw
* ekonomiczne --> zawód, kwalifikacje, formy kapitałowe
* system kastowy i stanowy
* polityczne
* narodowe, rasowe, religijne
* ekologiczne , terytorialne
Należy uwzględnić :
- zdeklasowanych lumpen proletariat( underclass)
- inteligencja
- prestiż i etos