STANY NIEPRZYTOMNOśCI - SPIĄCZKI

Wojciech Gaszyński, Anna Samborska-Sablik

Stan przytomności określają pobudzenie i świadomość. 5% wszystkich pacjentów przyjmowanych na oddziały intensywnej terapii to chorzy z zaburzeniami świadomości. Wczesna ocena głębokości zaburzeń świado­mości i(lub) przytomności oraz identyfikacja ich przyczyny decyduje zazwyczaj o skuteczności leczenia.

Definiując świadomość jako: "zdolność odbierania, rejestrowania i zintegrowanego przetwarzania informacji, a także celowego reagowania na bodźce" rozróżnia się 2 pojęcia - przytomności i świadomości.

Świadomość określa się jako zdolność interaktywnego przeżywania doznań, świadomych działań i przeżyć psychicznych. Czym zatem jest przytomność? - czuwaniem, potencjalną zdolnością odbierania bodźców i reagowaniem na nie, ale niekoniecznie zdolnością świadomą. Inaczej mówiąc, przytomność jest czysto fizycznym odbieraniem i przekazywa­niem bodźców przez komórki nerwowe. Stopień zaburzeń przytomności jest bezpośrednio związany z uszkodzeniem poszczególnych pięter układu nerwowego.

213

Szybką i prostą ocenę zaburzeń świadomości umożliwia 15-stopniowa skala Glasgow (Glasgow Coma Scale, GCS) przedstawiona w tab. 1-25. Zaburzenia świadomości definiowane jako GCS < 15 do 40 rŻ. i > 80 rż. częściej dotyczą kobiet. Szczyt zachorowań występuje w okresie 40-80 rż.; w tej grupie wiekowej 2-krotnie częściej chorują

mężczyźni.

Wśród zaburzeń świadomości wyróżnia się zaburzenia jakoś-

ciowe i ilościowe (tab. 1-26). Do zaburzeń ilościowych zalicza się

śpiączkę (coma), sopor (semicoma) oraz zamącenie świadomości, czyli ogłuszenie, senność, odurzenie. Śpiączka jest określana jako stan podobny do snu, z którego pacjenta nie można wybudzić. Charak­teryzuje ją całkowity brak reaktywności na bodźce zewnętrzne. We­dług GCS o śpiączce mówi się przy punktacji < 9/15. Śpiączkę należy różnicować z innymi stanami chorobowymi, w których występuje faktyczna lub pozorna niewrażliwość czy brak reakcji na bodźce zewnętrz-

ne (tab. 1-27 i 1-28).

214

4.1. Przyczyny śpiączek

Przyczyną śpiączki może być każdy proces prowadzący do rozlanego uszkodzenia kory mózgu, zwłaszcza pnia mózgu i tworu siatkowatego wzgórza. Do naj częstszych mechanizmów powodujących tego typu uszko­dzenia należą:

- uogólniony napad z czasowym porażeniem neuronów;

- wstrząśnienie mózgu;

- leki powodujące porażenie komórek układu siatkowatego (np. bar-

biturany, alkohol, leki uspokajające); - zaburzenia metaboliczne;

- zmiany destrukcyjne (np. guzy, zawały, krwotoki);

215