Do XVI w. więzienia były głównie miejscem kaźni, tortur, zemsty.

XVII i XVIII w. - z europejskich domów poprawy, domów dla włóczęgów i domów pracy przymusowej wyrasta instytucja więzienia. Przyczyny: ekonomiczna (możliwość wyzysku więźniów), historiozoficzna (myśli Oświecenia).

3 ważne zakłady:

- dom poprawy (Bridewell), Anglia, XVI

- dom rządności i dyscypliny (dyscyplina, nauka, praca, brak koedukacji), Amsterdam, XVI

- przytułek San Michele (religia, nauka rzemiosła, nocna izolacja w celach), Rzym, XVII

---

- więzienie Marszałkowskie w W-wie (czysto, postępowo, opieka lekarska, przepustki), XVIII

- twierdza gandawska (moralne odrodzenie przez pracę, system celkowy), 1775

- Gloucester - nasladowca systemu celkowego z Gandawy

Rozwój systemu celkowego w USA (cele: ekspiacja, zadośćuczynienie, samorefleksja)

Oświecenie - uznanie wolności za wartość -> kara uwięzienia, ograniczenie kary śmierci

System pensylwański (Filadelfia, 1790) - odosobnienie:

- reguła bezwzględnego odosobnienia dziennego i nocnego

- praca więźniów w osamotnieniu

- regeneracyjna potęga samotności

System auburnski (Auburn, 1816; Sing-Sing) - milczenie:

- cele bez okien i drzwi, z kratami

- odosobnienie nocne, wspólna praca

- nakaz milczenia

Rozwój systemu penitencjarnego w USA -> "gorączka penitencjarna" w Europie, K. Lucas wydaje "Reforma więzień na bazie teorii uwięzienia": przeciwnik odosobnienia, uspołecznianie więźniów, kształtowanie dobrych nawyków (higiena, religia), system progresji: oddział wyjątkowy, próby i zaufania, kształcenie służby więziennej

Progresywny ustrój penitencjarny (cele: reedukacja, wychowanie), Szwajcaria, Anglia, Irlandia

System genewski (1833):

- segregacja więźniów wg stanu moralnego, prognoz, wieku, popełnonych przestępstw

- 4 reżimy odbywania kary

System Maconochi'ego - progresywny (Norfolk):

- nagrody i kary, zbieranie punktów za np. koleżeńskość, pracę

- system rozwinął Irlandczyk Crofton, uznawany za twórcę systemu progresji. Trzy fazy kary:

- okres surowego reżimu: 9 mies, odosobnienie; cel: samorefleksja,

- okres ciężkiej pracy: połowa kary, wspólna w dzień, izolacja w nocy

- okres izolacji półwolnościowej: 6 miesięcy, wynagrodzenie za pracę, ograniczony dozór, przejście go dawało warunkowe zwolnienie i okres próby

System regrsywny (USA, Atlanta):

- odwrócenie systemu progrsywnego, więzień zaczyna w reżimie najłagodniejszym

Wady systemu progresji:

- skupienie się na materialnych dążeniach więźniów,

- wzmacnianie pragnienia osiągania nagród, chciwości

- automatyzacja działań personelu (zachowanie więźnia -> nagroda, bez wglądu w rzeczywistą zmianę)

1907 - w Brukseli otwiera się więzienne laboratorium antropologiczne,

1921 - pierwsze oddziały psychiatryczne

Typologia zakładów karnych

Belgia (wysoka specjalizacja):

- zamknięte, półotwarte, otwarte

- dla dorosłych, dla młodocianych

- dla rycydywistów, dla sprawców przestępstw nieumyślnych

- dla osób pow. 65 rż., dla chorych, dla niepełnosprawnych

- dla mówiących po flamandzku/po francusku

USA:

- US Penitentiaries (dorośli z karą pow. 5 lat)

- Federal Institutions (dorośli, 2-5 lat, chorzy)

- Federal Youth Centers (15-21 lat, kary poniżej 2 lat)

- Federal Prison Camps (krótkoterminowe kary)

- Federal Correction Institutions (chorzy psychicznie, suicydalni)

- zakłady półotwarte intensywnego oddziaływania

Polska:

Zakłady otwarte (cele otwarte, praca poza więzieniem bez dozoru, własne rzeczy), półotwarte (cele otwarte za dnia, zatrudniani poza więzieniem, możliwość używania własnych rzeczy) lub zamknięte (cele tlyko czasowo otwarte, zajęcia wewnątrz zakładu, praca nadzorowana):

- dla młodocianych (< 24)

- dla odbywających karę po raz pierwszy

- dla recydywistów

- areszt wojskowy

Władzę sprawuje dyrektor, powołuje Komisję Penitencjarną. KP: kieruje do zakładów karnych, ustala program oddziaływań resocjalizacyjnych.

Rozdział płci: "zapobiega wzajemnej demoralizacji skazanych niewiast i mężczyzn" :) Przyjmuje się, że kobiety odbywają karę w zakładach półotwartych, chyba że względy bezpieczeństwa lub stopień demoralizacji uzasadnia inny typ zakładu.

System odbywania kary:

- programowego oddziaływania: nauka, zatrudnienie, kontakty z rodziną

- terapeutyczny: uposledzeni, uzależnieni, zaburzeni

- zwykły: mogą korzystać jedyni z dostępnej w zakładzie eudkacji i pracy