Myœlšc o magii najczęœciej wyobrażamy sobie czarownice, magów, sztukmistrzów, czarnoksiężników, cudotwórców i uzdrowicieli. Wymownym przykładem obrazujšcym œwiat magii widziany oczami dziecka jest cieszšcy się cišgłym zainteresowaniem cykl filmów o Harrym Potterze. Magia i zjawiska paranormalne sš także często tematem horrorów, thrillerów czy też ksišżkowych bestsellerów. Jest także natchnieniem dla muzyki black metalowej, która jest wcišż popularna wœród częœci fanów heavy metalu na całym œwiecie. Jednak patrzšc szerzej na to zjawisko, trudno powstrzymać się od refleksji na temat miejsca, jakie w œwiadomoœci współczesnego człowieka ono zajmuje. Nasilajšcy się obecnie proces sekularyzacji wzmacnia zainteresowanie magiš. W sytuacji tej powstajš pytania czy stopniowe pozbawianie rzeczywistoœci, w której żyjemy komponentów duchowych i religijnych zagraża wierze? Czy magia jest szkodliwa dla religii? Porównywanie tajemnic wiary do magii jest z pewnoœciš nadużyciem w oczach człowieka wierzšcego. Jednak paradoksalnie to, co łšczy wiarę i magię to fakt, że oba te zjawiska sš nierozerwalnie zwišzane z duchowym, niematerialnym i ponętnie tajemniczym wymiarem naszej rzeczywistoœci. Co więcej wierzšcy sš œwiadomi istnienia cudów, życia pozagrobowego, mocy uzdrawiajšcej Chrystusa Pana. Jednak bezpoœrednie doœwiadczenie cudu, będšcego znakiem od Boga, nie jest koniecznym warunkiem do nawrócenia, czy wiary.

Czym jest magia?

Według Concise Oxford Dictionary magia jest to : "wywieranie zafałszowanego wpływu na przebieg zdarzeń przez okultystyczne władanie siłami natury lub duszami....przez wzywanie diabłów, aniołów". Definicja ta podkreœla, nie tylko to, że magia i okultyzm łšczš się ze sobš, ale także przekonuje nas o jej dwubiegunowym charakterze (biała i czarna magia). W definicji New Websters Dictionary magia to : "sztuka osišgania niezwykłych efektów za pomocš nadludzkiej władzy nad siłami natury; czary; jakakolwiek paranormalna siła lub oddziaływanie nie do odparcia; kuglarstwo, robienie sztuczek i kreowanie œwiata iluzji". Trudno osšdzić czy magia jest dobra, czy zła, analizujšc etymologię tego słowa. Wyraz "magia" pochodzi od łacińskiego magicus co oznacza "odwołujšcy się do czarów" lub też od greckiego mageia, co okreœla teologię Magów. Istniejš dwa sposoby wyjaœnienia tego, kim byli Magowie. Po pierwsze, Magowie to mędrcy, którzy przyszli do narodzonego Dziecištka Jezus, aby złożyć mu hołd. Po drugie nazwa "Mag" mogła odnosić się do starożytnej kasty kapłanów Zoroastry w Medii i Persji. Byli oni przez tradycję uznawani za władajšcych nadprzyrodzonymi siłami. To, co jest elementem wspólnym wszystkich definicji magii, to fakt, że słowo to odnosi się do nadprzyrodzonej mocy oraz skutków jej oddziaływania na ludzi i otoczenie. Być może fakt, że Magowie mogli być mędrcami, składajšcymi hołd Synowi Bożemu sprawia, że magia w literaturze œwiatowej nie jest interpretowana tylko w kategoriach zła i działań okultystycznych wymierzonych w dobro i godnoœć człowieka.

Oblicza magii

Magia ma kilka oblicz. Można wyróżnić magię białš i czarnš, naturalnš i okultystycznš. Marzeniem każdego człowieka jest szczęœcie oraz zdrowie w sensie psychicznym, fizycznym i społecznym. Według magów marzenie to można realizować dwoma drogami wytyczonymi przez czarnš lub białš magię. Sš one różne i wzajemnie wykluczajš się. Zwolennik czarnej magii kieruje się zasadš osobistej korzyœci. Zwolennik białej magii postrzega nie tyle korzyœć, co działanie, które przyniesie mu nagrodę. Kształtuje on w sobie poczucie zgodnoœci z naturš przy zachowaniu nad niš kontroli w takim zakresie, w jakim jest to możliwe (nie czuje się kimœ ważniejszym i zna swoje miejsce w przyrodzie). Wyznawca czarnej magii, poœwięcajšc się, niszczšc rzeczy materialne, ludzi, stwarzajšc pozory przyjaznych zamiarów próbuje uzyskać dla siebie korzyœci płynšce z oddania się siłom wyższym. Natomiast reprezentant białej magii chce czerpać zadowolenie z rzeczy materialnych i kontaktów z ludŸmi, poprzez doskonalenie siebie. Zwolennicy czarnej magii ignorujš naturę i jej prawa. Buntujš się przeciwko niej wtedy, gdy przeczy ich kaprysom i fanaberiom. Praktykujšcy białš magię próbujš zrozumieć przyrodę i mechanizmy jej działania. Przyjmujš jš takš, jaka jest. Dla zwolenników czarnej magii nadrzędnym celem istnienia jest pełne zaspokojenie wszystkich popędów, gdyż nie wierzš oni w królestwo boże. Dla entuzjastów białej magii głównym celem jest osišgnięcie zadowolenia przed œmierciš. Można je uzyskać, kierujšc się mšdroœciš polegajšcš na zdolnoœci do przewartoœciowania własnych pragnień w taki sposób, aby były one możliwe do spełnienia. Biała i czarna magia stanowiš dwie przeciwne postawy wobec życia. Mogš być one obecne u ludzi w wielu kontekstach takich jak : zachowanie, œwiatopoglšd, œwiadomoœć. W rzeczywistoœci zachowanie ludzi oscyluje wokół dwóch głównych barw : bieli i czerni. Jednak, majšc na względzie wszystkie odcienie szaroœci, można powiedzieć, że oddzielenie czerni od bieli nie jest zadaniem łatwym. Zarówno dobro (biel), jak i zło (czerń) mogš współistnieć ze sobš w przestrzeni tradycji, kultury i religii. Patrzšc na wspomniane odcienie szaroœci, odróżnienie dobra od zła staje się coraz trudniejsze, gdyż pomiędzy całkowitš bielš a pełnš czerniš, istnieje wiele innych barw i odcieni różnišcych się nasyceniem. Czasami przecież czarni magowie - sprawcy destrukcji, ubierajš się na biało, a nie na czarno, jak chce tradycja. Oszukujš w ten sposób opinię publicznš, deklarujšc fałszywš wolnoœć, dobro i tworzenie. Pomimo tych kontrowersji i trudnoœci zwišzanych z rozróżnianiem dobra i zła, biała i czarna magia to dwie różne jakoœci.

Magia w okresie odrodzenia

W tym okresie obowišzujš trzy teorie magii : teoria podobieństw (analogii), doktryna spiritualistyczna (duchowa) oraz koncepcja demoniczna. Teoria podobieństw zakłada, że œwiat został stworzony w taki sposób, że podobieństwa i analogie odpowiadajš prawdziwym skojarzeniom, a magiczne mechanizmy czerpiš energię z tzw. pierwotnej, boskiej harmonii. Tylor i Frazer trafnie podważyli to założenie, uznajšc że doktryna podobieństw opiera się na pomieszaniu fałszywych relacji z prawdziwymi. Mag kojarzy pewne fakty w umyœle. Następnie popełnia błšd, zakładajšc, że sš one powišzane ze sobš. Np. stosujšc tę teorię może on uznać, że wnętrze orzecha włoskiego przypomina wyglšdem ludzki mózg; a więc zjedzenie orzecha może sprzyjać rozwojowi mózgu. Zupełnie inaczej tę teorię rozumiał znawca magii i kontrowersyjny obrońca czarownic Korneliusz Agrippa. Uważał, że utajone relacje podobieństwa i analogii liter oraz nazw nie dajš się wyjaœnić zgodnie z logicznš regułš przyczyna-skutek, lecz w oparciu o innš, nieznanš nam zasadę. Ponadto zakładał, że prawdziwe relacje podobieństwa między aspektami "magicznej rzeczywistoœci" sš częœciowo lub nawet całkowicie niedostępne dla przeciętnego człowieka. Mogš być zaœ odczytane tylko przez wybranych. Z kolei Marsilio Ficino, w De vita coelitus comparanda pisał, że czarne jedzenie powoduje wzrost poziomu czarnej żółci w organizmie, zaœ porażonego przez skorpiona œmiertelnym jadem człowieka, można zawsze wyleczyć, gdy konstelacja gwiazd na niebie jest w znaku skorpiona. Przykłady te ilustrujš, że magowie kreujš œwiat zafałszowany, iluzoryczny, na co wskazujš też współczesne definicje magii.
Teoria spiritualistyczna odwołuje się do subtelnego medium, przekazujšcego oddziaływania magiczne. Jest to niewidzialny duch (spiritus), który przeniknšł wszelkie stworzenie. Wg Ficino jest on "subtelnym ciałem" wzbogaconym o dodatkowe właœciwoœci przez Agrippę. Wyjaœniał on, że "siły naszej duszy sš przekazywane do członków ciała za pomocš ducha, a cnota duszy œwiata przenika wszystkie rzeczy". Duch przenosi właœciwoœci okultystyczne przy pomocy ziół, kamieni, metali, zwierzšt. Proces ten zachodzi dzięki słońcu, księżycowi, planetom i gwiazdom, które sš kultywowanymi bóstwami (astrologia). Pojęcie ducha można także rozumieć w kontekœcie promieni Al-Kindi. Wszystkie rzeczy wcišż wysyłajš promienie widzialne (œwietlne) lub niewidzialne. Uczucia i emocje duszy prawdopodobnie wynikajš z działania promieni, które wpływajš na różne obiekty na Ziemi (spiritus ymaginarius).
Trzeciš jest teoria, która zakłada, że magia jest dziełem demonicznych istot. W tym przypadku polega ona na oddawaniu czci pogańskim bożkom (wierzenia ludowe, kult voodoo) lub diabłu. Bożki te sš demonami, które służš szatanowi. Przypisywanie magii demonicznego charakteru (czarna magia) ma miejsce już w Starym Testamencie i we wczesnej literaturze apokryficznej. Czarna magia jest dużo starsza od białej.

Magia a przeszłoœć i współczesnoœć

Kluczowy w zrozumieniu współczesnej magii jest system symboli i rytuałów opracowany przez przedstawiciela Hermetycznego Zakonu Złotego Brzasku, Samuela MacGregor Mathersa. Teoria podobieństw ma szczególne znaczenie w systemie Złotego Brzasku oraz we wszystkich formach rytuałów magicznych, którym dał on poczštek. Pierwszym faktem istotnym dla zrozumienia magii w obecnych czasach jest to, że współczeœni magowie nie lubiš odwoływać się do Osoby Boga-Stwórcy. Różnicę między czasami minionymi (renesans) a współczesnymi w pojmowaniu istoty magii, najłatwiej dostrzec we fragmencie pochodzšcym z ksišżki okultysty Israela Regardie: "Pomimo, że rytuały odwołujšce się do Złotego Brzasku cišgle posługujš się językiem podkreœlajšcym wiarę w osobowego Boga, to według mnie takie jego zastosowanie stanowi poetyckš lub dramatycznš konwencję...". Tak więc obecnie techniki magiczne sš technikami psychologicznymi służšcymi kształtowaniu mistycznej œwiadomoœci.
Innš teoriš, która wywiera wpływ na współczesnš magię jest koncepcja spiritualistyczna (duchowa). Trzeba zauważyć, że "delikatna substancja" odpowiedzialna za przekazywanie magicznej siły ulega przekształceniu w ducha (spiritus) w odrodzeniu oraz w elektryzujšcy lub magiczny fluid, który osišgnšł rozgłos w XVIII wieku dzięki Franzowi Antonowi Mesmerowi. W XIX wieku wymiar duchowy został poddany "stopniowej psychologizacji". Obecnie okultyœci rzadko dostrzegajš subtelne rozróżnienia dotyczšce ewolucji istoty duchowej. Dla nich ważne jest tylko to, że istnieje "coœ w rodzaju delikatnej substancji", która zapełnia lukę między umysłem a ciałem. Według nich magia opiera się głównie na siłach duchowych psychiki, co oddaje zdanie "to w umyœle działa magia". Współczeœnie magowie głoszš, że psychika, a dokładniej wyobraŸnia w połšczeniu z pragnieniem i wiarš, stanowiš magicznš siłę, która w otoczeniu może wprawiać rzeczy w ruch (telekineza, psychokineza).
Ostatniš koncepcjš, która oddziałuje na magię w obecnych czasach, jest teoria wpływu demonicznego. Z pewnoœciš czarna magia wcišż poważnie zagraża wierze w Boga przez chociażby naruszanie przykazania: "nie będziesz miał bogów cudzych przede mnš". Ten typ magii jest także kultywowany przez istniejšce na œwiecie grupy czcicieli szatana. Współczeœnie, co jest także dla wiary niebezpieczne, Bóg może być np. zastępowany przez naturę (biała magia). Zabieg taki może służyć swoistemu usprawiedliwieniu magii, jako czegoœ, co nie zagraża religii, ani wierze w Boga. Jednak tak tylko może się wydawać. Co więcej, tradycyjna teoria wpływu demonicznego, odwołujšca się do czarnej magii, może w sytuacji wyjaœniania zjawisk paranormalnych regułami białej magii, nie stanowić wyraŸnej dla człowieka alternatywy. Może to w œwiadomoœci społecznej powodować nieprawdziwe odczucie braku zagrożenia ze strony magii dla wiary w Boga.
LITERATURA:
Hanegraaff W.J., How magic survived the disenchantment of the world, "Religion" Vol.33, 2003, s. 357-380.
New Webster's Dictionary of The English Language. Surjeet Publications 1989.