Niszcząca i budująca działalność mórz:
Wody morskie i oceaniczne w strefie wybrzeża są w ciągłym ruchu, który powoduje niszczenie brzegu – czyli abrazję, lub jego nadbudowywanie. Rodzaj tej działalności zależy przede wszystkim od typu wybrzeża, jeśli wybrzeże jest wysokie to będzie ono raczej niszczone wybrzeża niskie będą raczej nadbudowywane.
Działalność niszcząca:
Działalność niszcząca zależy przede wszystkim od siły fali oraz od odporności skał. Masy wody uderzają o wysoki brzeg rozbijają i rozkruszają skały powodując ich odpadanie. Fala oddziałuje głównie mechanicznie ale na wybrzeżach zbudowanych ze skał węglanowych może dochodzić do oddziaływania chemicznego – rozpuszczania.
Działanie fal prowadzi do powstania podcięć i nisz abrazyjnych w skale, nisza powiększa się i dochodzi do oberwania się brzegu, co prowadzi do osuwania się skał i cofania się brzegu. Wysokie strome urwisko nadbrzeżne nosi nazwę klifu lub falezy. U podnóża klifu oberwany materiał skalny jest rozkruszany i przemieszczany przez falowanie i prądy w głąb morza. Przemieszczany materiał niszczy dno i formuje jednocześnie platformę abrazyjną. Jest to płaska powierzchnia słabo nachylona w kierunku morza. Na platformie abrazyjnej mamy materiał grubszy, przedłużeniem platformy abrazyjnej w stronę morza jest platforma akumulacyjna – tu jest osadzany materiał drobniejszy. Tempo niszczenia klifu jest zależna od odporności skał, dlatego też wybrzeża klifowe charakteryzują się urozmaiconą linią brzegową, z licznymi zatokami i ostańcami twardszych skał przyjmujących bardzo malownicze kształty typu mostów, kominów łuków itp. Przykładowe prędkości niszczenia brzegów klifowych: na wyspie Wolin 0,9-1,0 metr na rok, rejon Kołobrzegu 0,5-1,0 metr na rok, w Wielkiej Brytanii brzeg cofa się nawet od 5 do 14 metrów na rok.
Działalność budująca:
Na wybrzeżach niskich (płaskich) rozwijają się przede wszystkim formy związane z akumulacyjną działalnością morza. Na takich płaskich niskich wybrzeżach tworzą się przede wszystkim piaszczyste plaże, leżące pomiędzy zasięgiem fal sztormowych a najniższym poziomem wody. Na plażę stale wkraczają fale niosące luźny materiał, który jest częściowo zostawiany gdy fala wraca, bo już nie ma takiej siły aby zabrać cały materiał który niosła gdy wkraczała na plażę. Tak dochodzi do budowania plaży.
Maksymalny zasięg plaży wyznacza wał burzowy – o wysokości 1-3 metry, są one zbudowane z materiału skalnego wyrzucanego podczas sztormu, często w obrębie tych wałów powstają wydmy.
Materiał piaszczysty, skalny jest usypywany także prze przybrzeżne prądy morskie, akumulacja materiału niesionego przez prądy odbywa się zazwyczaj w miejscu załamania linii brzegowej, w efekcie powstają wydłużone piaszczyste nasypy, z których z czasem powstają kosy (Półwysep Helski, Mierzeja Wiślana). Rozwijająca się kosa może odciąć zatokę częściowo (np. Zatoka Pucka) lub całkowicie. W drugim przypadku kosa przekształca się w mierzeją, zaś po jej wewnętrznej stronie powstaje zalew (np. Zalew Wiślany) lub jezioro przybrzeżne (np. Jamno).
Na wybrzeżach nachylonych bardzo łagodnie fale mogą się załamywać daleko od brzegu i tam akumulować niesiony materiał. Tak powstają piaszczyste wały, które z czasem mogą wyłonić się na powierzchnię – tworzą wówczas barierę nazywaną lido, oddzielają one fragment morza tworząc lagunę.
Typy wybrzeży:
W zależności od przebiegu linii brzegowej oraz czynników kształtujących wyróżnia się wybrzeża:
fiordowe: chrakateryzuje się występowaniem długich, wąskich, głębokich zatok morskich. Są to zalane przez morze żłoby polodowcowe na obszarze górskim. Są to zalane głębokie U-kształtne doliny polodowcowe (Wybrzeża Norwegii, Szkocji, Grenlandii, Patagonii, Nowej Zelandii, Alaski),
szkierowe (szerowe): złożone z ogromnej ilości skalistych wysepek (szkierów), są to zalane mutony (baranie łby) wystające ponad powierzchnię wody, to zalany obszar polodowcowy (Bałtyk wybrzeże Finlandii, Szwecji, Alaski),
dalmatyńskie (pacyficzne): jest to zalany obszar górski, na którym pasma górskie są równoległe do linii brzegowej, szczytowe partie gór tworzą długie, wąskie wyspy lub półwyspy, równoległe do brzegu, wybrzeże dalmatyńskie znajduje się na Adriatyku,
riasowe: powstaje w miejscu, gdzie morze graniczy z obszarem górskim, pasma górskie tworzą półwyspy, a zatopione wyloty dolin – zatoki. Ten typ wybrzeża można spotkać w Irlandii, Grecji, Hiszpanii, Portugalii,
limanowe: powstaje wskutek zalania ujściowego odcinak jarów, niektóre limany mają połączenia z morzem, inne są odcięte piaszczystym wałem, typowe wybrzeże limanowe znajduje się nad Morzem Czarnym,
klifowe: wysokie, strome, wybrzeże modelowane przez abrazję (np. klify wyspy Wolin oraz tzw. kępy w Trójmieście),
mierzejowe: wybrzeże akumulacyjne z piaszczystymi kosami i mierzejami odcinającymi dawne zatoki morskie, obecnie są to jeziora przybrzeżne lub zalewy (jezioro Łębsko, Zalew Wiślany),
lagunowe: wybrzeże akumulacyjne podobne do mierzejowego, powstaje na obszarach o dużych wahaniach poziomu morza podczas pływów, półwysep nazywa się lido, a płytka zatoka – laguna, występuje w rejonie Zatoki Meksykańskiej,
wyrównane: wybrzeże bez zatok i półwyspów, przeważnie linia brzegowa okrywa się z uskokiem tektonicznym (atlantyckie wybrzeże Francji),
deltowe: niskie wybrzeże, gdzie materiał skalny niesiony przez rzekę zsypuje płytkie morze,