1. POJĘCIE MIĘDZYNARODOWEJ KONKURENCYJNOŚCI GOSPODAREK

W fachowej literaturze spotyka się wiele definicji międzynarodowej konkurencyjności gospodarek. Najbardziej powszechne z nich to:

1. A. Boltho – zdolność kraju do kształtowania realnego poziomu kursu walutowego oraz stosowanie polityki wewnętrznej, gwarantującej równowagę bilansu wewnętrznego i zewnętrznego kraju¹

2. R.J. Carbaugh – zdolność do czerpania korzyści z możliwości, jakie stwarza światowy rynek

3. R.B. Reich – wkład krajowej gospodarki do gospodarki światowej, niosący ze sobą wzrost dobrobytu obywateli bez obciążania przyszłych pokoleń

Podsumowując wszystkie definicje konkurencyjność międzynarodową można określić jako²:

• Osiągania dynamicznego wzrostu gospodarczego

• Tworzenia warunków dla rozwoju międzynarodowej konkurencyjności na poziomie przemysłów oraz firm działających w ramach krajowych przemysłów i branż

• Produkowania dóbr i usług, akceptowalnych na rynku światowym w warunkach wolnego handlu, przy jednoczesnym wzroście realnych dochodów ludności w długim okresie

• Tworzenia większego od konkurentów na rynku światowym bogactwa

Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki danego kraju jest sumą konkurencyjności podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie tego kraju, bezwzględnie zaliczając do nich przedsiębiorstwa. Takie pojmowanie jest najbliższe rozważaniom Portera, który nie zdefiniował jednoznacznie międzynarodowej konkurencyjności gospodarek. Zauważył jednak, że to zjawisko jest napędzane przez cztery determinanty, które nazwał „diamentami ”³:

1. Warunki czynnikowe - pozycja kraju pod względem zasobności w czynniki produkcji i infrastrukturę, które są niezbędne do konkurowania w danym przemyśle

2. Warunki popytowe – popyt na wyroby lub usługi danego przemysłu na rynku wewnętrznym

3. Powiązane i wspierane przemysły – obecność lub brak przemysłów dostawczych i pokrewnych, które odpowiadają standardom konkurencji międzynarodowej

4. Strategia firm, ich struktura i rywalizacja między nimi – państwo kształtuje warunki, które określają sposób tworzenia przedsiębiorstw, ich organizowanie i wewnętrzne zarządzanie oraz wyznaczają charakter rywalizacji na rynku zewnętrznym.

SPOSOBY MIERZENIA KONKURENCYJNOŚCI

Badaniem konkurencyjności gospodarek zajmuje się wiele instytutów, najbardziej precyzyjne i kompleksowe wyniki badań i analiz podają: Międzynarodowy Instytut Rozwoju Zarządzania (International Institute for Management Development), Światowe Forum Gospodarcze (World Economic Forum) oraz Instytut Banku Światowego (World Bank Institute). Pierwsza z organizacji już w roku 1989 zaczęła publikować coroczne raporty zawierające ranking najbardziej rozwiniętych krajów świata.

Dane, jakie wykorzystywane są w raportach dzielą się na:

• Ilościowe – dane statystyczne pozyskiwane z międzynarodowych oraz regionalnych organizacji gospodarczych, ośrodków naukowo-badawczych, instytucji komercyjnych, a także z organizacji przedstawicielskich IMD.

• Jakościowe – dane, pochodzące z ankiet przesyłanych do przedstawicieli najwyższego szczebla zarządzania w firmach objętych badaniem. Ankietowani mogą zaopiniować jedynie warunki na terytorium swojego kraju.

Dane ilościowe wraz z jakościowymi tworzą kryteria cząstkowe, one zaś podzielone zostały na cztery grupy – czynniki konkurencyjności, zawierające z kolei po pięć podgrup (podczynników) każda.

Czynniki konkurencyjności oraz ich składniowe⁴:

1. Osiągnięcia ekonomiczne/sytuacja gospodarcza (economic performance) – dotyczy wskaźników makroekonomicznych

• Ceny – między innymi wskaźnik poziomu cen, wskaźnik inflacji

• Zatrudnienie – np. stopa bezrobocia, poziom zatrudnienia w poszczególnych sektorach

• Gospodarka narodowa – wielkość PKB i jego dynamika, wielkość oszczędności, poziom inwestycji

• Handel międzynarodowy – wielkość importu i eksportu dóbr i usług, saldo rachunku obrotów bieżących

Tabela 1 „Ranking krajów pod względem osiągnięć gospodarczych (economic performance)”

Kraj (miejsce w roku 2008)	Wskaźnik rok 2009	Kraj (miejsce w 2008)	Wskaźnik rok 2009
USA (1) Chiny(2) Hong Kong(5) Luksemburg(4) Katar Niemcy(6) Holandia(7) Singapur(3) Malezja(8) Belgia(19) Wielka Brytania Indie(18) Szwajcaria(9) Tajlandia(12) Australia(15) Kanada (11) Francja(13) Austria(17) Norwegia (10) Szwecja(22) Słowienia(25) Peru(14) Dania(26) Japonia(29) Czechy(20) Bułgaria(38) Tajwan(21) Meksyk(33)	100.00 75.201 72.654 70.387 64.051 63.222 57.140 54.440 54.357 53.292 52.962 52.807 52.493 52.133 51.974 49.168 48.676 48.023 47.263 46.100 45.863 45.687 43.806 43.568 43.128 42.434 42.346 41.727	Argentyna(37) Nowa Zelandia(34) Brazylia(41) Rumunia(35) Węgry(39) Słowacja(32) Chile(43) Litwa(28) Irlanida(24) Izrael(27) Polska(31) Finlandia(36) Indonezja(52) Portugalia(44) Chorwacja(40) Kazachstan Korea(47) Hiszpania(30) Wochy(45) Estonia(23) Rosja(49) Kolumbia(46) Filipiny(42) Grecja(48 Jordan (51) Turcja(53) Ukraina(50) Południowa Afryka Wenezuela(54)	40.615 39.325 37.351 36.560 36.428 36.400 35.885 35.218 34.916 34.822 34.724 34.624 33.296 32.703 31.067 30.879 30.837 30.820 30.130 29.733 29.567 29.266 28.820 27.010 26.236 20.235 15.163 9.679 2.465

Źródło: http://www.worldcompetitiveness.com/wcc/

1. Efektywność biznesu (business efficiency) – ocena efektywności funkcjonowania przedsiębiorstw w badanym kraju między innymi pod względem ich innowacyjności, rentowności

• Praktyki zarządzania – np. elastyczność firmy w dostosowywaniu się do turbulentnego otoczenia

• Finanse – np. efektywność działania sektora bankowości

• Produktywność – w ujęciu gospodarki jako całości

• Rynek pracy – np. wykształcenie, kwalifikacje pracowników

• Wpływ procesów globalizacji na warunki funkcjonowania przedsiębiorstw

Tabela 2 „Ranking krajów pod względem wydajności biznesu – business efficiency”

Kraj (miejsce w roku 2009)	Wskaźnik rok 2009	Kraj (miejsce w roku 2008)	Wskaźnik rok 2009
Hong Kong (1) Dania (5) Szwajcaria (7) Singapur (2) Finlandia (17) Szwecja (8) Australia (6) Holandia (12) Kanada (11) Norwegia (13) Indie(20) Austria(15) Malezja(14) Chile(22) Luksemburg(9) USA (3) Irlandia(4) Japonia(24) Niemcy(28) Izrael(16) Nowa Zelandia(18) Tajwan(10) Belgia(23) Katar Tajlandia(25) Słowacja(26) Brazylia(29) Wielka Brytania(19) Korea(36)	79.138 72.345 71.322 71.061 70.348 69.128 67.656 66.782 62.818 61.667 60.073 58.189 58.064 58.000 56.807 56.558 55.736 54.685 52.457 51.794 51.125 50.882 48.488 48.297 48.082 46.579 46.198 45.522 45.166	Południowa Afryka(38) Turcja(37) Filipiny(31) Peru(30) Kazachstan Litwa(41) Czechy(34) Chiny(33) Indonezja(44) Słowenia(32) Kolumbia(39) Estonia(27) Francja(35) Portugalia(43) Jordan(21) Hiszpania(40) Meksyk(55) Bułgaria(48) Włochy(46) Grecja(42) Polska(50) Wenezuela(53) Węgry(45) Ukraina(52) Rosja(49) Chorwacja(51) Rumunia(47) Argentyna(54)	41.736 41.155 40.232 38.112 37.586 36.533 35.234 33.358 31.790 30.417 30.124 28.362 28.334 26.481 26.126 25.505 23.468 21.512 20.153 19.336 19.123 17.526 15.844 14.262 13.425 11.310 9.045 6.760

Źródło: http://www.worldcompetitiveness.com/wcc/

1. Efektywność rządu (government efficiency) – pozwala ocenić w jakim stopniu polityka rządu danego kraju sprzyja konkurencyjności jego gospodarki

• Finanse publiczne – poziom deficytu budżetowego, dług państwowy

• Ramy instytucjonalne – ocena działalności banku centralnego

• Ramy biznesowe – polityka konkurencji na rynkach kapitałowych

• Edukacja – inwestycje w szkolnictwo, kursy

• Polityka fiskalna – jakość przepisów podatkowych

Tabela 3 „Ranking krajów pod względem wydajności rządu (government efficiency) ”

Kraj (miejsce w roku 2009)	Wskaźnik rok 2009	Kraj (miejsce w roku 2008)	Wskaźnik rok 2009
Singapur(1) Hong Kong (2) Szwajcaria 3 Dania(4) Katar Finlandia(13) Nowa Zelandia (6) Australia (5) Kanada (8) Szwecja (11) Norwegia(15) Irlandia (7) Chile (9) Holadia (17) Chiny (12) Luksemburg(16) Tajlandia(22) Tajwan(16) Malezja(19) USA(18) Kazakhstan Estonia(10) Izrael (21) Austria(24) Litwa(36) Południowa Afryka(28) Niemcy(26) Bułgaria(29)	79.562 78.253 72.626 70.758 70.231 67.961 67.648 67.534 64.539 61.872 60.996 58.031 55.229 54.260 53.905 52.986 51.984 50.734 48.760 46.183 46.036 45.253 43.775 43.761 41.675 41.623 41.401 41.334	Portugalia(27) Wielka Brytania(24) Czechy(33) Jordan(25) Indonezja(38) Słowacja(31) Indie(23) Korea(37) Belgia(42) Słowenia(43) Rosja(30) Japonia(39) Peru(32) Filipiny(41) Hiszpania(34) Polska(49) Meksyk Francja(45) Kolumbia(35) Turcja(44) Rumunia(48) Węrgy(47) Chorwacja(50) Brazylia(51) Grecja(46) Włochy (53) Wenezuela (55) Ukraina(52)	40.693 40.409 40.321 39.641 39.092 38.917 37.693 35.294 35.282 35.139 35.116 34.552 31.180 31.176 30.249 29.060 28.842 28.239 26.737 23.836 22.276 20.499 20.111 18.821 18.643 17.001 16.328 9.835

Źródło: http://www.worldcompetitiveness.com/wcc/

1. Infrastruktura (infrastructure):

• Technologie

• Badania i rozwój

• Edukacja

• Zdrowie i środowisko

Instytut Banku Światowego stworzył nieco inny podział czynników konkurencyjności. Model Banku Światowego obejmuje praktycznie wszystkie elementy zawarte w przyjętej definicji konkurencyjności. Są one jednak nieco przemieszane⁵:

1. Ogólna sytuacja gospodarcza (ocena wysokości PKB per capita i jego dystrybucję)

2. Dynamika gospodarcza (inwestycje i wzrost produktywności, handel, konkurencyjność i struktura eksportu, polityka handlowa, rola rządu w gospodarce)

3. Dynamika finansowa (ocena poziomu długu publicznego, poziom zadłużenia

prywatnego, rynek kapitałowy, inflacja)

1. Infrastruktura i klimat inwestycyjny (sieci informacyjne i komunikacyjne, infrastruktura

fizyczna, stabilność społeczno-polityczna)

1. Zasoby ludzkie (kapitał ludzki, kapitał intelektualny

Tabela 4. „Ranking krajów od względem wskaźnika INFRASTRUCTURE” – od najlepiej rozwiniętych (rok 2008)

kraj	wskaźnik	Kraj	wskaźnik
USA Szwajcaria Finlandia Szwecja Australia Kanada Niemcy Islandia Japonia Dania Francja Singapur Austria Norwegia Holandia Belgia Tajwan Wielka Brytania Malezja Izrael Luksemburg Hiszpania Nowa Zelandia Hong Kong Irlandia	100  86.402  86.029  84.556  82.478  81.991  78.093  77.256  76.424  76.248  76.194  74.995  73.472  70.097  69.476  64.248  64.165  60.54  60.513  60.468  55.884 52.614   52.532  48.186  48.076	Włochy Kolumbia Czechy Turcja Tajlandia Rosja Brazylia Rumunia Południowa Afryka Argentyna Estonia Polska Filipiny Węgry Indie Grecja Wenezuela Chile Meksyk Jordan Słowenia Portugalia Słowacja Indonezja	43.902  38.862  38.289  34.856  34.287  33.73  33.354  32.659  32.295  32.139  30.251  30.13  29.316  28.05  27.239  26.999  26.87  22.602  21.323  20.995  20.295  20.141  17.311  9.584

Źródło: http://www.nationmaster.com

Wyżej wymienione wskaźniki konkurencyjności dość ogólnie przedstawiają stan gospodarek krajów, w celu głębszej analizy stanu i konkurencyjności polskiej gospodarki zostaną omówione następujące wskaźniki:

1. Wskaźnik Wolności Gospodarczej

2. Eksport

3. Import

4. Konkurencyjność, uwzględniając wszystkie filary

Ad.1

Wskaźnik Wolności Gospodarczej - Index of Economic Freedom

Jest on opracowywany w corocznym raporcie publikowanym przez The Wall Street Journal i Heritage Foundation. Zawiera opis przepisów, ograniczeń oraz stosowania przymusu przez władze w aspekcie gospodarki danego państwa. Każdemu państwu przyznaje się punkty za niezależne zmienne, które dzieli się na 10 kategorii, mających wpływ na wolność gospodarczą. Są to:

• Polityka handlowa

• Obciążenia podatkowe

• Interwencje rządu w gospodarce

• Polityka monetarna

• Przepływ kapitału i inwestycje zagraniczne

• Bankowość i finanse

• Płace i ceny

• Prawa własności

• Regulacje prawne

• Aktywność czarnego rynku

Maksymalna liczba uzyskanych punktów to 100. Im więcej punktów uzyska dany kraj, tym mniejszy zakres interwencji ma państwo w gospodarkę i większa jest wolność gospodarcza. Tak powstaje ranking od największej ilości punktów, czyli w czołówce znajdują się państwa o najmniejszej wolności gospodarczej. Zależnie od wyników państwa można podzielić na: wolne, w zasadzie wolne, w zasadzie bez wolności i bez wolności⁶.

Tabela 5 „Lista krajów uwzględniając Wskaźnik Wolności Gospodarczej”

miejsce	kraj	wskaźnik	miejsce	kraj	wskaźnik	miejsce	kraj	wskaźnik
1	Hong Kong	89.7	28	Botswana	70.3	53.	Kostaryka	65.9
2	Singapur	86.1	28	Litwa	70.3	54.	Trynidad i Tobago	65.7
3	Australia	82.6	30	Belgia	70.1	55.	Macedonia	65.7
4	Nowa Zelandia	82.1	31.	Korea Płd.	69.9	55.	Jamajka	65.5
5	Irlandia	81.3	31.	Salwador	69.9	57.	Kolumbia	65.5
6	Szwajcaria	81.1	33.	Urugwaj	69.8	57.	Malezja	64.8
7	Kanada	80.4	33.	Czechy	69.8	59.	Panama	64.8
8	USA	78	35.	Słowacja	69.7	59.	Słowenia	64.7
9	Dania	77.9	36.	Hiszpania	69.6	61.	Portugalia	64.4
10	Chile	77.2	37.	Norwegia	69.4	62.	Rumunia	64.2
11	Wielka Brytania	76.5	38.	Armenia	69.2	63.	Francja	64.2
12	Mauritius	76.3	39.	Katar	69	63.	Arabia Saudyjska	64.1
12	Bahrajn	76.3	40.	Barbados	68.3	65.	Tajlandia	64.1
14	Luksemburg	75.4	41.	Meksyk	68.3	65.	Turcja	63.8
15	Holandia	75	42.	Kuwejt	67.7	67.	Czarnogóra	63.6
16	Estonia	74.7	42.	Oman	67.7	68.	Madagaskar	63.2
17	Finlandia	73.8	42.	Izrael	67.7	69.	Dominikana	63.2
18	Islandia	73.7	45.	Peru	67.6	69.	Polska	63.2
19	Japonia	72.9	46.	ZEA	67.3	69.	RPA	62.8
20	Makao	72.5	46.	Bahamy	67.3	72.	Grecja	62.7
21	Szwecja	72.4	48.	Malta	67.2	73.	Włochy	62.7
22	Austria	71.6	49.	St .Vincent i Grenadyny	66.9	73.	Bułgaria	62.3
23	Niemcy	71.1		Łotwa	66.2	75.	Uganda	62.2
24	Cypr	70.9	50.	Węgry	66.1	76.	Namibia	62.2
25	Saint Lucia	70.5	51.	Jordan	66.1	76.	Rep. Ziel. Przylądka	61.8
26	Gruzja	70.4	51.	Albania	66	78.	Belize	61.5
27	Tajwan	70.4				79.	Kirgistan	61.3

źródło: www.imf.org/external/pubs/ft/spn/2009/spn0925.pdf

kolor czerwony: kraje wolne

kolor żółty: kraje w zasadzie wolne

kolor niebieski: kraje umiarkowanie wolne

Tabela 6 „Sytuacja Polski w zakresie Wolności Gospodarczej - porównanie roku 2007 i 2009”

wskaźnik	wartość w 2005	wartość w 2009
wydatki rządu	58	46
swoboda wymiany międzynarodowej	65	88
regulacja działalności firm	53	62
wolność inwestycji	b.d.	60
wolność pieniądza	82	78
praworządność	52	46
wolność rynku	b.d.	62

Źródło: na podstawie danych: http://www.heritage.org; http://www.freetheworld.com

Według statystyk sytuacja Polski w dziedzinie wolności gospodarczej poprawiła się biorąc pod uwagę wartości czynników, wpływających a wolność gospodarczą. Znacznie wzróśł wskaźnik swobody wymiany międzynarodowej, liberalizacja handlu wpływa na polepszenie wymiany z innymi krajami. Niestety widać także spadek wskaźnika praworządności, rządy kraju są chwiejne i ciężko jest utrzymać jednolitą politykę rozwojową. Największą swobodą gospodarczą od lat cieszy się Hong Kong i Singapur, wciąż jednak ponad 100 krajów pozostaje w większości lub całkowicie pozbawionych wolności gospodarczej. Są to między innymi: Ukraina, Iran i większość krajów afrykańskich.

Ad.2

Pojęcie handel międzynarodowy uwzględnia eksport oraz import dóbr do danego kraju. Wielkość eksportu mówi o ilości dóbr i usług wytworzonych w kraju i sprzedanych innym krajom. Z kolei wielko ość importu to ilość dóbr i usług sprowadzonych i zakupionych z innych krajów. Aby utrzymać równowagę gospodarki władze państw powinny kontrolować, aby obie wielkości były na podobnym poziomie.

Tabela 7. Ranking państw pod względem eksportu – czołowe 50 państw; porównanie roku 2003 i 2009 (uporządkowane od najwyższej pozycji) w USD

Rok 2003		Rok 2009
Kraj	Wartość	kraj
USA	714,500,000,000	Australia
Niemcy	696,900,000,000	Norwegia
Japonia	447,100,000,000	Dania
Chiny	436,100,000,000	Indonezja
Francja	346,500,000,000	Polska
Wielka Brytania	304,500,000,000	Indie
Kanada	279,300,000,000	Z. E. Arabskie
Włochy	278,100,000,000	Finlandia
Holandia	253,200,000,000	Turcja
Hong Kong	225,900,000,000	Puerto Rico
Korea Poł.	201,300,000,000	Czechy
Belgia	182,900,000,000	Bułgaria
Meksyk	164,800,000,000	RPA
Hiszpania	159,400,000,000	Filipiny
Tajwan	143,000,000,000	Portugalia
Singapur	142,400,000,000	Iran
Rosja	134,400,000,000	Argentyna
Szwajcaria	110,000,000,000	Izrael
Szwecja	102,800,000,000	Wenezuela
Malezja	98,400,000,000	Algieria
Irlandia	98,310,000,000	Ukraina
Arabia Saud.	86,530,000,000	Kuwejt
Austria	83,450,000,000	Nigeria
Tajlandia	75,990,000,000	Słowacja
Brazylia	73,280,000,000	Chile

Źródło: http://www.wto.org/english/news_e/pres10_e/pr598_e.htm

Czołowymi eksporterami już od wielu lat są USA, Chiny, Japonia oraz Niemcy, ponieważ ich gospodarki należą do najprężniej rozwijających się na świecie. Obecnie liderem w dziedzinie eksportu są Chiny, gdzie rozwija się przemysł wytwórczy w związku z czym niezbędne są surowce. Najczęściej pozyskuje się je z ubogich (lecz zasobnych w surowce) krajów Afryki. Eksport Polski w ciągu 6 lat wzrósł prawie dwukrotnie, jednakże zjawisko to było obecne także w innych krajach, toteż pozycja Polski przesunęła się w górę zaledwie 5 miejsc (z 32 na 27). W tabeli przedstawiono 50 kolejnych państw pod względem wielkości eksportu.

W 2003 Polska była w pierwszej dziesiątce eksporterów takich towarów jak: skóry, futra, soki, przetwory owocowe, owoce mrożone (16,3% światowego eksportu), wyposażenie dystrybucji elektryczności, meble, wyroby drewniane, węgiel drzewny i kamienny, koks (13,5%), złom, silniki spalinowe (10%), żelazne materiały kolejowe, wyposażenie pojazdów szynowych, ceramika, wyroby hutnicze, statki (14,4%), kotły, turbiny, siarka, zużyta odzież. Pod względem wartości w 2003 najwięcej wyeksportowano takich towarów jak: samochody, statki, części samochodowe, silniki spalinowe, meble, kable, odbiorniki telewizyjne, węgiel kamienny, hutnicze wyroby konstrukcyjne, opony.

Proeksportowość w Polsce w roku 2008 wyniosła 25%. Badania wykazują, że najczęstsze kierunki ekspansji polskich firm są obszary pokrewne kulturowo lub bliskie pod względem geograficznym: Europa Zachodnia (obecnych 88 proc. spośród ankietowanych firm), Europa Środkowa z Bałkanami (71 proc.) Europa Wschodnia (61 proc.).

Najwięcej firm działa na rynku niemieckim (75%), kolejne miejsca zajmują Czechy i Ukraina
(48%), nieco mniej na rynku francuskim, rosyjskim i węgierskim. W 2009 roku 38% przychodów firm produkcyjnych pochodziło z działalności zagranicznej, tendencja od kilku lat jest wzrostowa.

Od wielu lat Polska ma problemy z utrzymaniem zewnętrznej równowagi w wymianie towarów i usług. W ciągu mijającej dekady nasz eksport wzrósł dwukrotnie a import aż pięciokrotnie. W 1999 r. udział eksportu w naszym PKB nieznacznie przekroczył 19 proc., podczas gdy w Czechach sięgał 47 proc. a w Słowacji 55 proc. Wartość eksportu na jednego mieszkańca wynosiła w 1999 r.: w Polsce 710 USD, w Czechach - 2,2 tys. USD, na Węgrzech - 1,8 tys. USD, a w Słowenii - 4,2 tys. USD.

Polska na promocje eksportu przeznacza przeciętnie 10 mln. USD rocznie, czyli pięciokrotnie mniej niż Węgry i aż dwudziestokrotnie mniej niż Hiszpania.
W ostatnich latach w Polsce deficyt handlu zagranicznego (rejestrowanego) wzrósł z 5 proc. PKB (6,1 mld. USD w 1995 r.) do 12 proc. PKB (18,5 mld. USD w 1999 r.). Jest to wyjątkowość polskiej gospodarki. Nasz kraj, aczkolwiek dysponuje dużą gospodarka , w dziedzinie eksportu pozostaje "karłem". Udział Polski w eksporcie światowym wyniósł w 2009 roku 1%, wyprzedzamy m.in. Węgry (0,7%), Czechy (mniej niż 1%), Słowację (0,6%). W ciągu 5 lat polski eksport wzrósł o 20 proc., podczas gdy import aż o 60 proc. Grozi to kryzysem walutowym.

W 2008 roku koszty eksportu z Polski wzrosły o 10 procent w stosunku do roku poprzedniego. Polskie rolnictwo eksportowało 5 razy mniej w stosunku do produkcji innych krajów UE i np. Węgier. Hiszpania dowiodła, ze jest możliwe w krótkim czasie prawie czterokrotne zwiększenie eksportu rolno-spożywczego po objęciu rolnictwa wspólna polityka rolna.

Główne wskaźniki⁷:

• wskaźnik dynamiki eksportu w okresie 2007-2009 wyniósł blisko 155%

• udział gospodarki polskiej w światowym eksporcie w latach 1990 – 2006 wzrósł odpowiednio z 0,4% do 1%

• wartość eksportu na jednego mieszkańca w 2006 roku w świecie wynosiła 1697 USD, a w Polsce 2874 USD. Dynamika zmian tego wskaźnika w latach 1990 – 2006 wyniosła dla świata 261% , a dla Polski 76%. Jedynie w roku 2001 dynamika ta była ujemna i wyniosła -0,7%, w pozostałych latach była na poziomie około 4 – 6%

• wartość eksportu na jednego mieszkańca w roku 2009: 3545 USD (Słowacja 14385 USD; Czechy 13261 USD; Francja 5290 USD)

• udział eksportu w PKB w 2008 to zaledwie 25%, przy czym w 2003 miał wartość 8,8. Na Słowacji wskaźnik ten wynosi 86%, na Węgrzech 80%, w Czechach 76%, na Litwie 55% (rok 2008)

• udział w światowym eksporcie (2009r.): 1%

Ad.3

Pod względem wartości w 2003 najwięcej importowano w kolejności takich towarów jak: ropa naftowa, samochody, lekarstwa, gaz ziemny, statki, części samochodowe, maszyny cyfrowe oraz czytniki optyczne itp., kamery telewizyjne z transmiterami radio-telefonicznymi, części do silników samochodowych, inne towary naftowe.

Tabela 8 „Ranking państw pod względem importu – zestawienie z lat 2003 i 2008”

rok 2003	rok 2008
Kraj	Wartość
USA	1,604,000,000,000
Niemcy	585,000,000,000
Chiny	397,400,000,000
Wielka Brytania	363,600,000,000
Japonia	346,600,000,000
Francja	339,900,000,000
Włochy	271,100,000,000
Kanada	240,400,000,000
Hong Kong	230,300,000,000
Holandia	217,700,000,000
Hiszpania	197,100,000,000
Korea Płd.	175,600,000,000
Belgia	173,000,000,000
Meksyk	168,900,000,000
Singapur	121,600,000,000
Tajwan	119,600,000,000
Szwajcaria	102,200,000,000
Szwecja	83,270,000,000
Australia	82,910,000,000
Austria	81,590,000,000
Rosja	74,800,000,000
Malezja	74,400,000,000
Indie	74,150,000,000
Tajlandia	65,300,000,000
Polska	63,650,000,000

Źródło: na podstawie statystyk www.wto.org

Jak widać pionierami w dziedzinie eksportu i importu są te same państwa: Niemcy, Chiny, USA, Japonia. Świadczy to o zrównoważonym rozwoju gospodarek tych państw. Polska pod względem importu awansowała z 27 miejsca w roku 2003 na miejsce 18 w 2009. Nie można tego zjawiska oceniać od razu jako pozytywnego, ponieważ trzeba zbadać jego relacje z importem. Na szczęście w przypadku naszego kraju import nie przekracza eksportu w dużym stopniu, więc można uznać ten wzrost za pozytywny.

Wskaźniki⁸:

• wskaźnik dynamiki importu w okresie 2007-2009: 142%

• udział gospodarki polskiej w światowym imporcie w latach 1990 – 2006 wzrósł odpowiednio z 0,3 proc. do 1,1 proc

• wartość importu na jednego mieszkańca w 2006 roku w świecie wynosiła 1715 USD, a w Polsce 3295 USD. Dynamika zmian tego wskaźnika w latach 1990 – 2006 wyniosła dla świata 255 proc., a dla Polski 1318 proc.

• Wartość importu na jednego mieszkańca w roku 2009: 5629 USD (Czechy: 13466 USD; Słowacja 14501 USD; Francja 8412 USD )

• Udział importu w PKB w roku 2003 miał 11%, a w roku 2009 aż 40%

• Wskaźnik zrównoważenia obrotów ((eksport-import)/eksport) w 2009 roku: -0,59

Ad.4

Wskaźniki konkurencyjności kraju przyjmują wartości 0-100, przy czym im większy wskaźnik tym większa konkurencyjność kraju. Poniżej przedstawiono tabelę najbardziej konkurencyjnych gospodarek świata.

Pozycję Polski w światowych rankingach konkurencyjności trudno uznać za zadowalającą. Według Raportu Globalnej Konkurencyjności 2006-07, Polska to najmniej konkurencyjna gospodarka w gronie krajów UE-25. Zajęła w tym rankingu 48 miejsce, lokując się tuż za Grecją (47) oraz dość daleko za Estonią (25), Czechami (29) i Słowenią (33) przodującymi w Europie Centralnej i Wschodniej. Główna słabość wynika z niskiej jakości i sprawności instytucji, co dało Polsce zaledwie 73 lokatę, najgorszą spośród 9 grup czynników, tzw. filarów, determinujących poziom produktywności i konkurencyjności. W rankingu zawartym w Raporcie Globalnej Konkurencyjności 2007-08, pozycja Polski uległa pogorszeniu. Oceny te korespondują z wynikami obszernego studium nt. „Klastry w nowych rajach członkowskich UE-10” przeprowadzonego przez Ketelsa i Sölvella (2006) wskazujących jednoznacznie, że Polska pozostaje w tyle biorąc pod uwagę występowanie i siłę klastrów biznesowych, uznawanych coraz powszechniej za główną siłę sprawczą rozwoju gospodarczego.

Według raportu Globalnej Konkurencyjności Polska jest najmniej konkurencyjną gospodarką wśród krajów UE-25 (obszar UE po rozszerzeniu w 2004). Zajęła w tym rankingu 48 miejsce w świecie, lokując się tuż za Grecją (47), dość daleko za Estonią (25), Czechami (29) i Słowenią(33). Główna słabość wynika z niskiej jakości i sprawności instytucji.

Tabela 9 „Miejsce polskiej gospodarki według oceny filarów konkurencyjności”

		Miejsce w rankingu
Charakter gospodarki	Filary konkurencyjności	2006-07
Gospodarka oparta na zasobach	Instytucje infrastruktura stabilność makroekonomiczna zdrowie i edukacja podstawowa	73 57 70 26
Gospodarka oparta na efektywności	Edukacja wyższa i kształcenie Efektywność rynku dóbr Efektywność rynku pracy Poziom rozwoju rynku finansowego Przyswajalność technologii Rozmiar rynku	33 64 51 -
Gospodarka oparta na innowacjach	Zaawansowanie praktyk biznesowych	63 44
Indeks globalnej konkurencyjności	48	51

Źródło: Opracowanie na podstawie danych: www.wef.com

W rankingu indeksu globalnej konkurencyjności Polska spadła o 3 miejsca. Największe pogorszenie pozycji nastąpiło w przypadku instytucji (spadek z 73 na 82 miejsce), infrastruktury (spadek z 57 na 80 miejsce), zdrowia i edukacji podstawowej (spadek z 26 na 36 miejsce) oraz innowacyjności (spadek z 44 na 58 miejsce). Pierwsze trzy z wymienionych czynników są traktowane jak filary konkurencyjności gospodarek opartych na zasobach, zaś poziom innowacyjności to jeden z dwóch filarów konkurencyjności gospodarek opartych na innowacjach. W uzasadnieniu nie najlepszej oceny konkurencyjności polskiej gospodarki, oprócz wspomnianej już ogólnie słabości instytucji, wskazano na korupcję, przestępczość, uznaniowość i łatwo podlegający wpływom system prawny oraz mało sprzyjający prawom własności klimat.

Polska nie ma szczęścia do rankingów, w odróżnieniu od większości krajów średnio i wysoko rozwiniętych gospodarczo, w Polsce od początku transformacji nie miał miejsca wewnętrzny kryzys finansowy, nie było także zagrożenia pojawienia się go. Niestety nasz kraj stał się ofiarą zewnętrznych kryzysów finansowych i nie zawsze udało się wyjść z nich obronną ręką, stąd też niektóre statystyki stały się niekorzystne. Nie można jednak uznawać ogólnej sytuacji polskiej gospodarki jako złą w dobie globalizacji i dynamicznego rozwoju światowych gigantów. Należy patrzeć nie tylko na jakim miejscu państwo się plasuje, ale także jakie osiąga wyniki, i nie można porównywać jego gospodarki z USA czy Chinami, lecz z krajami o podobnej wielkości gospodarek np. Czechy, Słowacja, Francja. W takich porównaniach Polska nie wypada najgorzej.

BIBLIOGRAFIA:

1. „Międzynarodowe stosunki gospodarcze” red. naukowa Jan Rymarczyk, rozdział 8 – Franciszek Adamczuk

2. Baza Publikacji - Katedra Mikroekonomii - WNEiZ US, rozdział III – „Analiza wpływu czynników środowiska zewnętrznego na konkurencyjność przedsiębiorstwa”

3. Boltho, A (1996) “The Assessment: International Competitiveness”, Oxford Review of Economic Policy

4. Bossak J.W. 2004: „Międzynarodowa zdolność konkurencyjna kraju I przedsiębiorstw. Wyzwania dla Polski na progu XXI wieku”. Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa

5. www.wef.com

6. www.imf.org

7. http://www.heritage.org

8. http://www.freetheworld.com/

9. http://www.wto.org/

10. www.instytut.info

11. www.worldbank.org

---

1. BOLTHO, A (1996) “The Assessment: International Competitiveness”, Oxford Review of Economic Policy↩

2. „Międzynarodowe stosunki gospodarcze” red. naukowa Jan Rymarczyk, rozdział 8 – Franciszek Adamczuk↩

3. BAZA PUBLIKACJI - Katedra Mikroekonomii - WNEiZ US, rozdział III – „Analiza wpływu czynników środowiska zewnętrznego na konkurencyjność przedsiębiorstwa”↩

4. Według IMD 2001↩

5. www.instytut.info/Badania/Konkurencyjność↩

6. http://www.worldaudit.org↩

7. opracowanie własne na podstawie danych z :http://www.stratfor.com/; www.money.pl; www.gus.pl; www.worldbank.org↩

8. opracowanie własne na podstawie danych z :http://www.stratfor.com/; www.money.pl; www.gus.pl; www.worldbank.org↩