1. Pojęcie produktu krajowego brutto (PKB). Składniki i sposoby obliczania PKB.
PKB. miernik wartości rynkowej wszystkich dóbr końcowych i usług wytworzonym w kraju w ciągu roku.
PKB można mierzyć dwojako:
PKB nominalny – wyrażony jest w bieżących cenach rynkowych, jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.
PKB w cenach rynkowych = C + I + G
PKB realny (uwzględniający inflację – spadek i wzrost siły nabywczej jednostki pieniężnej)– obliczany jest w cenach stałych albo niezmienianych.
PKB w cenach bazowych = C + I + G – TE
Pomiar PKB przez sumowanie wydatków.
Składowe (składniki) PKB (Y):
+ konsumpcja (C)
+ inwestycje brutto (I)
+ zakupy rządowe (G
+ export netto dóbr i usług (X)
A więc otrzymujemy:
Y = C + I + G + X
– pomiar PKB poprzez produkcję jako suma wielkość produkcji w różnych gałęziach gospodarki: w rolnictwie, górnictwie, przemyśle itp.: wartość dodana.
PKB (Y) = Σ wartości dodanych wytworzonych przez wszystkie przedsiębiorstwa
. Pomiar PKB poprzez sumowanie dochodów jako całkowity dochód sumując płace i zyski uzyskane przez różne grupy wytwarzające PKB
Składowe (składniki) PKB (Y):
+ dochody czynników należących do gospodarstw domowych (DI) dochody rozporządzalne gospodarstw domowych,
+ dochody czynników należących do przedsiębiorstw (GBS) – oszczędności brutto przedsiębiorstw,
+ dochody czynników należących do państwa (TN) – podatek netto, dochody podatkowe netto,
Y = DI + GBS + TN
Przeciw PKB:
nie obejmuje dochodów pracy uzyskiwanych poza granicami kraju,
nie obejmuje dochodów z kapitałów z zagranicy,
obejmuje dochody cudzoziemców pracujących na terenie danego kraju,
obejmuje dochody cudzoziemców z zainwestowanego w danym kraju kapitału,
obejmuje amortyzację,
mierzony jest w cenach zakupów towarów przez konsumentów
nie obejmuje gospodarki szarej strefy, nie będącej przedmiotem sprawozdawczości (hazard, prostytucja, handel narkotykami, wzajemna wymiana usług, przemyt, domowa uprawa roślin dla celów spożywczych),
obejmuje zanieczyszczenie i degradację środowiska, powstająca np. na skutek uprzemysłowienia i urbanizacji.
nie obejmuje ujemnych efektów zewnętrznych (hałas, korki, które wpływają na uciążliwość życia)
nie uwzględnia czasu wolnego,
Inne miary dobrobytu:
Dochód narodowy (produkt narodowy brutto)
uwzględnia podatki,
uwzględnia pozycje pomniejszające pensje obywateli przed ich wypłatą,
PNB – jest równy całkowitej produkcji finalnej wytworzonej przy użyciu nakładów będących własnością obywateli danego kraju w ciągu roku.
- nie obejmuje amortyzacji,
- mierzony jest w cenach uzyskanych przez przedsiębiorstwa ze sprzedaży produktów (różnica w akcyzie i podatku od sprzedaży),
- nie obejmuje płatności transferowych (darowizn przedsiębiorstw),
- obejmuje rozbieżności statystyczne,
- obejmuje dotacje dla przedsiębiorstw zarządzanych przez państwo (państwowych)
Realny PNB per capita (na jednego mieszkańca) - Informuje na jak zmieniała się stopa życiowa przeciętnego obywatela. Realny PNB per capita = realny PNB/liczbę mieszkańców. Im większa jest liczba ludności, tym mniejsza ilość dóbr i usług przypadających na 1 osobę.
DEFICYT BUDŻETOWY – to ujemna różnica między dochodami a wydatkami budżetowymi ustalona dla okresu rozliczeniowego, najczęściej jest to rok kalendarzowy. Gdy wynik tej różnicy jest dodatni, wówczas mamy do czynienia z nadwyżką budżetową.
Finansowanie deficytu – pozyskiwanie środków umożliwiających dokonanie wydatków wyższych od zgromadzonych dochodów. Finansowanie odbywa się poprzez:
Drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych. Powoduje to jednak zmniejszenie realnych wydatków rzeczowych oraz pogorszenie sytuacji materialnej pracowników sfery budżetowej.
Zaciąganie kredytów w bankach. Ta forma finansowania zmniejsza jednak możliwości kredytowe sektora prywatnego i może spowodować podniesienie stóp % kredytów. Nazywa się to efektem wypierania.
Najpowszechniejszą forma finansowania deficytu budżetowego jest dług publiczny. Metoda ta polega na tym, że skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku bankom komercyjnym, instytucjom ubezpieczeniowym, przedsiębiorstwom oraz podmiotom osobom indywidualnym.
Ulokowanie całości wyemitowanych przez Skarb Państwa obligacji w banku centralnym. Jest to nic innego jak emisja pieniądza.
Sprzedaż obligacji bankom komercyjnym. Może mieć ona różny wpływ na podaż pieniądza w zależności od tego, jak dług państwa zostanie potraktowany przez banki komercyjne.
Ulokowanie obligacji w pozabankowym sektorze prywatnym. Ta operacja jest niepieniężnym finansowaniem deficytu budżetowego
Sprzedaż obligacji podmiotom zagranicznym lub obniżenie poziomu rezerw dewizowych państwa.
Dług publiczny obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych (administracja rządowa i samorządowa, sądy, trybunały, państwowe szkoły wyższe, ZUS, KRUS, NFZ) ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.
9 BUDŻET PAŃSTWA I JEGO FUNKCJE (kserowka wykład)
10 EFEKTY WYPYCHANIA INWESTYCJI PRYWATNYCH PRZEZ WYDATKI RZĄDOWE
Wydatki rzadowe osłabiają naturalną żywotność gospodarki gdyż rząd finansuje duże programy robót publicznych Np. w dziedzinie infrastrukturygospodarczej i budownictwa mieszkaniowego a także działalność produkcyjną eliminuje tych z tych dziedzin prywatnych inwestorow i hamuje rozwoj sektora prywatnego.
Można także przyjąc inne stanowisko które mówi o tym że podniesienie stopy procentowej bardziej wpływa na wydatki inwestycyjne małych przedsiębiorstw oraz na zakupy ratalne dobr konsumpcyjnych. Niż na wydatki inwestycyjne dużych przedsiębiorstw.
11AKTYWNA I PASYWNA POLITYKA FISKALNA
Istota aktywnej polityki fiskalnej jest podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wyfatków budżetowych które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze.
Aktywna plityka fiskalna polega na świadomym interwencjoniźmie wymagającym każdorazowo podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych takich jak: zwiekszenie / ograniczenie wydatkow budżetowych na określone cele (np. roboty publiczne).
Słabościa APF jest to , iż decyzje dotyczące korygowania działania instrumentów fiskalnych wymagają zmian legislacyjnych w programach budżetowych.
Pasywna polityka fiskalna polega na wykorzystaniu właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego , zatrudninia i innych wielkości ekonomicznych . Instrumenty te samoczynnie bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowanych reaguja na zmiane
Koniunktury z tego tez względu okresla się je jako automatyczne stabilizatory koniunktury.
Określenie automatyczne stabilizatory koniunktury sugeruje że instrumenty te działają samoczynnie bez potzreby ingerencji państwa.
Do najważniejszych automatycznych stabilizatorów koniunktury zaliczyć należy :
-podatki od dochodow ludności
-podatki od przedsiębiorstwa
-podatki pośrednie(nakładane na artykuly konsumpcyjne)
-zasiłki dla b.ezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych
-programy pomocy dla rolnictwa (subwencje, polityka gwarantowania cen produktów rolnych)
Od ASK oczekuje się aby w okresie recesji hamowały spadek globalnego popytu, a w okresei ekspansji hamowały jego wzrost.
Skutkiem działania ASK jest tendencja do powstawania deficytu budżetowego w okresach recesji oraz nadwyzek budżetowych w okresach ożywienia gospodarczego.
12 Co to jest pieniądz? Omów funkcje pieniądza i motywy popytu na pieniądz.
Pieniądz jest to powszechnie akceptowany środek wymiany, którym dokonujemy płatności za dostarczone towary, dobra, wykonywane usługi. Najczęściej wymienia się następujące jego cechy:
Funkcje:
-Środek wymiany – pośrednictwo w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towar i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany
-Miernik wartości towarów (jednostka obrachunkowa)– dzięki istnieniu pieniądza pojawia się kategoria ceny, która jest niczym innym jak wartością dobra wyrażoną w pieniądzu
-Środek płatniczy – ta funkcja wiąże się z jego zdolnością do regulowania różnych zobowiązań z tytułu zaciągniętego kredytu, płacenia należnego podatku, kary pieniężnej itp.
-Środek tezauryzacji (gromadzenie pieniądza jako skarbu) – podstawą tej funkcji pieniądza jest zaufanie: jako nabywcy wierzymy, że pieniądze zachowują wartość
-Środek wymiany międzynarodowej – pieniądz może być środkiem rozliczeń międzynarodowych – tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających stabilną walutę.
Keynes zwrócił uwagę na trzy motywy popytu na pieniądz:
- motyw transakcyjny – jest to dążenie do posiadania gotówki w celu dokonywania zaplanowanych zakupów dóbr i usług. Motyw ten odzwierciedla fakt nie doskonałej synchronizacji przychodów i wydatków w czasie:
- motyw ostrożnościowy. – jest to utrzymanie pewnego zasobu gotówki na pokrycie wydatków, których nie jesteśmy w stanie przewidzieć (nieplanowane, korzystne). Motyw ten odzwierciedla fakt niepewności świata. Podstawą obu motywów jest dochód. Popyt zmienia się bezpośrednio i proporcjonalnie z dochodem;
- motyw spekulacyjny – jest to dążenie do posiadania gotówki w przewidywaniu spadku ceny innych aktywów i w przewidywaniu przyszłych zysków.
16 GŁÓWNE NARZĘDZIA BANKU CENTRALNEGO ODDZIAŁUJĄCE NA WIELKOŚĆ PODAŻY PIENIĄDZA W GOSPODARCE
Do najważniejszych narzędzi wykorzystywanych przez bank centralny do kontrolowania podaż pieniądza należą:
1)zmiany stopy rezer obowiązkowych
2)zmiany stopy redyskontowej
3)operacje otwartego rynku
Stopa dyskontowa: jest stopą procentową , według której banki komercyjne skupiają weksle handlowe od swoich klientow przed terminem ich płatności.
Stopa redyskontowa: jest stopą procentową pobieraną przez bank centralny od pożyczek udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio przez nie zdyskontowanych weksli lub innych paierow wartościowych.
17 AKTYWNA I PASYWNA POLITYKA PAŃSTWA NA RYNKU PRACY
AKTYWNA POLITYKA PAŃSTWA NA RYNKU PRACY : się na wykorzystaniu szeregu instrumentów ekonomicznych. Zgodnie z powszechnie stosowaną klasyfikacją , można w niej wyodrębnić politykę makroekonomiczną oraz politykę mikroekonomiczną.
Polityka makroekonomiczna plega na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych (podatków , wydatków budżetowych) i pieniężnych (stopy procentowej podaży pieniądza) w celu zredukowania bezrobocia.
Polityka mikroekonomiczna obejmuję zespół instrumentów mających na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy oraz redukcję bezrobocia w określonych grupach siły roboczej . W skład jej instrumentów wchodzą
-publiczne programy zatrudnienia
-pozyczki dla przedsiebiorstw w celu utworzenia nowych miejsc pracy
-szkolenia zawodowe
PASYWNA POLITYKA PAŃSTWA NA RYNKU PRACY : obejmuje różnorodne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych. Należy wymienić tutaj przede wszytskim zasiłki dla bezrobotnych , jednorazowe odszkodowania dla osób zwalniających się z pracy oraz dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę. Najważniejszą formą pomocy finansowej są zasiłki dla bezrobotnych.
18 BEZROBOCIe, GŁÓWNE POJĘCIA I DEFINICJE (NP. AKTYWNI ZAWODOWO , BIERNI , STOPA BEZROBOCIA ITP.)
Bezrobocie to sytuacja, w której istnieje grupa pracowników zdolna do pracy oraz gotowych ją podjąć, lecz nieznajdująca możliwości zatrudnienia
Bezrobotni : osoby w wieku produkcyjnym (jako granice wieku produkcyjnego przyjmuje się w Polsce 18-59lat dla kobiet i , i 18-64lat dla mężczyzn) , które:
są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz
Pozostają bez pracy, pomimo podjęcia poszukiwań pracy.
Aktywni zawodowo : (określani jako zasób siły roboczej) zaliczamy te osoby w wieku produkcyjnym które są zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach dla danej gospodarki.
Bierni zawodowo: to wszyscy pozostali w wieku produkcyjnym
Stopa bezrobocia – wielkość statystyczna opisująca nasilenie zjawiska bezrobocia w danej populacji.
Współczynnik aktywności zawodowej (az): stosunek lioczby aktywnych zawodowo , a więc zasób siły roboczej (Sr) do liczby ludności w wieku produkcyjnym (Lp)
az=Sr / Lp
im wiekszy wspolczynnik tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chcę pracować zawodowo.
Wskaźnik stopy bezrobocia: wyraża stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej
TYPY BEZROBOCIA:
Bezrobocie frakcyjne : powstaje ono w związku z powolnością przystosowań struktury siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na niedoskonale funkcjonującym rynku pracy.
Bezrobocie strukturalne powstaje w rezultacie niedopasowań struktury podaży siły roboczej i popytu na siłe roboczą , przede cwszytskim w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym i regionalnym.
Bezrobocie ukryte - rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego.
Bezrobocie koniunkturalne - Keynesowska teoria przymusowego bezrobocia przyjmuje, że jest ono wywołane zbyt małym popytem konsumpcyjnym i inwestycyjnym, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych, poziom popytu stale ulega wahaniom, czyli jest zależny od koniunktury, stad nazwa bezrobocia
19 Bezrobocie i przyczyny tego zjawiska. Bezrobocie równowagi i naturalna stopa bezrobocia.
Bezrobocie jest pojęciem ściśle związanym z zagadnieniem pracy a ściślej mówiąc z rynkiem pracy. Zjawisko bezrobocia to nic innego jak nadwyżka podaży pracy reprezentowanej przez pracowników poszukujących pracy nad popytem na pracę reprezentowanym przez pracodawców poszukujących pracowników.
Definicja bezrobocia mówi, iż bezrobocie jest zjawiskiem polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować (warunek ten często się pomija jako trudny do weryfikacji) nie znajduje żadnego zatrudnienia.
Podstawowym miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia czyli stosunek ilości bezrobotnych do ilości wszystkich ludzi zdolnych do pracy.
Przyczyny bezrobocia
· likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa
· zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi
· ograniczanie produkcji· brak informacji o miejscach pracy
· brak mobilności· przeniesienie zakładu do innego rejonu
· niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników
· zmiany w technologii· wysokie obciążenia fiskalne
Bezrobocie naturalne jest częścią bezrobocia faktycznego i stanowi pewien nieunikniony i niezbędny dodatni poziom bezrobocia towarzyszący rozwijającej się gospodarce. Wiąże się ono z naturalną dynamiką procesów zachodzących na rynku pracy, czyli powstawania nowych i likwidowania już istniejących miejsc pracy oraz ze zmianą aktywności siły roboczej.