Słowniczek składników kosmetycznych cz. I

dr inż. Magdalena Sikora

2007-08-28

Nasz redakcyjny ekspert ds. kosmetyków - dr Magdalena Sikora z Politechniki Łódzkiej wyjaśnia, co kryje się pod nazwami najczęściej używanych składników kosmetycznych.

A

• Alantoina - pochodna mocznika, działająca regenerująco, przyspieszająca odnowę i ułatwiająca gojenie uszkodzonego naskórka. Wykazuje silne właściwości łagodzące i kojące. Zmniejsza pieczenie i zaczerwienienie skóry wrażliwej na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Ma działanie nawilżające, powoduje wygładzenie i zmiękczanie skóry. Preparaty z alantoiną polecane są do pielęgnacji cery wrażliwej, skłonnej do uczuleń i podrażnień. Wykorzystuje się ją także w preparatach przeciwtrądzikowych, po opalaniu, dezodorantach, płynach do kąpieli, zasypkach, pudrach kosmetycznych.

• AHA - alfa-hydroksykwasy - naturalne kwasy występujące w wielu owocach, ale również w mleku. Działanie ich polega na delikatnym rozpuszczaniu substancji spajających komórki warstwy rogowej naskórka. Stymulują produkcję kolagenu i elastyny, ułatwiają wchłanianie substancji biologicznie aktywnych z preparatów kosmetycznych. Pobudzają zdolność do utrzymania naturalnej wilgotności skóry, likwidują przebarwienia i poprawiają jej koloryt.

• Algi - glony, wodne rośliny o zróżnicowanej budowie, będące cennym źródłem wielu substancji aktywnych biologicznie, m. in. witamin z grupy B, biorących udział w metabolizmie tłuszczy i białek, witamin E, C, §- karotenu, polifenoli, mikroelementów, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), w tym także kwasu g-linolenowego, mukopolisacharydów, węglowodanów, dzięki którym wykazują szerokie spektrum aktywności biologicznej. Chronią keranocyty i fibroplasty przed działaniem wolnych rodników, zapewniają prawidłowe funkcjonowanie skóry, opóźniając procesy jej starzenia. Wzmacniają barierę lipidową skóry, wykazują silne działanie nawilżające. Regulują pracę gruczołów łojowych, działają bakteriostatycznie, likwidują stany zapalne naskórka. Obecny w wielu glonach kwas alginowy stymuluje przemianę materii i przyczynia się do usuwania złogów tłuszczu, a także ze względu na efekt drenażu tkanek działa wyszczuplająco i detoksykująco. Są składnikiem wielu preparatów pielęgnacyjnych oraz antycelulitowych.

• Aloes (Aloe vera) - ekstrakt bogaty w aminokwasy, witaminy, mikroelementy. Wykazuje działanie silnie nawilżające, biostymulujące, bakteriobójcze, oczyszczające. Aktywizuje i poprawia ukrwienie skóry, pomaga w utrzymaniu jej równowagi kwasowej.

• Aminokwasy - podstawowe elementy strukturalne protein, otrzymywane w wyniku ich hydrolizy. Związki biologicznie aktywne, uczestniczące w biosyntezie wielu związków w komórkach, dobrze przyswajane przez naskórek. Wykazują zdolność zatrzymywania wilgoci, są składnikiem NMF (Natural moisturizing factor), czyli naturalnego czynnika nawilżającego skórę. Działają nawilżająco, zwiększają działanie higroskopijne innych składników NMF. Zmiękczają i uelastyczniają naskórek.

• Arnika górska (Arnica monatana) - roślina bogata w kwasy tłuszczowe, aminy i fitosterole. Ekstrakty dobrze wchłaniają się przez naskórek, docierając do naczynek włosowatych, które wzmacniają i obkurczają. Wspomagają krążenie krwi, zmniejszają obrzęki i zaczerwienienia, łagodzą podrażnienia, uszkodzenia i stany zapalne skóry. Charakteryzują się działaniem oczyszczającym, regenerującym.

• Arbutyna - pochodna hydrochinonu, naturalny czynnik o działaniu depigmentacyjnym, polegającym na regulowaniu produkcji podstawowego barwnika skóry - melaniny, oraz równomiernym rozmieszczaniu jej w naskórku. Wykazuje dobrą skuteczność działania w stosunku do różnego rodzaju plam pigmentacyjnych, nie powodując jednocześnie odczynów alergicznych oraz odbarwiania zdrowej skóry. W preparatach kosmetycznych znajduje zastosowanie zarówno czysta arbutyna, jak i wyciągi z roślin ją zawierających, szczególnie z mącznicy lekarskiej, przy czym działanie wybielające czystego związku jest skuteczniejsze niż ekstraktów.

• ASC III - pochodna hydroksyproliny, aktywator biosyntezy zanikającego z wiekiem kolagenu III (Amplifier of Synthesis of Colagen III), odpowiedzialnego za prawidłowe nawilżenie skóry. Wpływa na pobudzenie pamięci komórkowej i odblokowuje proces syntezy włókien kolagenowych. Nadaje skórze odpowiednią elastyczność, poprawia jej napięcie, wygładza zmarszczki, powoduje odświeżenie i rozjaśnienie cery.

• Azulen - substancja czynna rumianku, wykazująca działanie przeciwzapalne, łagodzące, bakteriostatyczne oraz powodująca zmniejszenie obrzęków. Stosowany w preparatach do skóry podrażnionej, z odczynami zapalnymi.

B

• Biooleje - naturalne oleje o wysokiej zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, zawierające ponadto inne związki biologicznie czynne, takie jak witaminy, fosfolipidy i fitosterole. Wykazują działanie farmakologiczne, mają zdolność przenikania do skóry właściwej, gdzie normalizują jej aktywność. Wpływają na stan nawodnienia, poprawiają elastyczność i miękkość skóry. Zapobiegają jej łuszczeniu.

• Biotyna (witamina H) - witamina z grupy rozpuszczalnych w wodzie. Istotna dla prawidłowego funkcjonowania skóry i włosów. Bywa określana mianem Koenzymu R. Reguluje gospodarkę hydro-lipidową, wzmacnia działanie naskórka, wpływa na procesy związane z jego rogowaceniem. Normalizuje czynność gruczołów łojowych, przeciwdziała łojotokowemu zapaleniu skóry, zwiększa poziom jej nawilżenia. Zapobiega wczesnemu siwieniu włosów, ich przetłuszczaniu i wypadaniu.

• Bisabolol - naturalny składnik rumianku o bardzo silnych właściwościach kojących, łagodzących i przeciwinfekcyjnych. Łagodzi podrażnienia skóry, chroni przed powstawaniem zaczerwienień i uczuleń, zapobiega powstawaniu stanów zapalnych.

C

• Ceramidy - substancje tłuszczowe, będące naturalnym składnikiem lipidów skóry. Stanowią główny element spoiwa wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe w warstwie rogowej naskórka. Wraz z towarzyszącymi kwasami tłuszczowymi tworzą jego barierę wodno-lipidową określaną mianem cementu międzykomórkowego. Wywierają znaczący wpływ na spójność i elastyczność naskórka. Dostarczane w preparatach kosmetycznych uzupełniają ceramidy naturalne, których ilość zmniejsza się wraz z wiekiem. Chronią skórę przed działaniem niekorzystnych czynników zewnętrznych. Hamują procesy jej fizjologicznego starzenia się. Zmniejszają utratę wody, regulując jej zawartość w warstwie rogowej. Działają przeciwzmarszczkowo, przywracają prawidłowe napięcie i elastyczność skóry. Są wykorzystywane w preparatach do pielęgnacji skóry cienkiej, suchej, starzejącej się. Stosuje się je także w szamponach i odżywkach do włosów.

• Chitozan - polisacharyd (wielocukier) otrzymywany głównie z okrywy skorupiaków o silnych właściwościach ochronnych. Tworząc na powierzchni skóry film okluzyjny, zatrzymuje wodę zapewniając jej odpowiednie nawilżenie. Przywraca skórze właściwą wilgotność i elastyczność. Przyspiesza proces ziarninowania i gojenia ran. Reguluje równowagę białkowo-cukrową skóry. Wykazuje działanie bakteriobójcze. Znajduje zastosowanie w preparatach pielęgnacyjnych do skóry suchej z wyraźnymi oznakami starzenia. Równie chętnie stosowany w produktach do pielęgnacji włosów.

• Chlorofil - zielony barwnik występujący w roślinach i glonach. Przyspiesza regenerację naskórka oraz gojenie drobnych podrażnień skóry. Charakteryzuje się działaniem antyseptycznym i ściągającym. Ze względu na swoje właściwości chętnie stosowany w kremach szczególnie przeznaczonych do cery tłustej, pastach do zębów, dezo-dorantach.

• Cholesterol - związek z grupy steroli obecny niemal we wszystkich żywych tkankach zwierzęcych i roślinnych. Naturalny emulgator i przeciwutleniacz. Przenika przez warstwę rogową, zmiękcza skórę, ułatwia przenikanie innych składników preparatów kosmetycznych. Wykazuje działanie nawilżające.

• Cytokiny - substancje białkowe zaliczane do grupy glikoproteidów znajdujące się i poruszające się w przestrzeniach międzykomórkowych (citos - komórka, kinesia - ruch). Podstawowa rola, jaką pełnią w organizmie związana jest z przekazywaniem informacji pomiędzy komórkami. Stymulują wzrost syntezy kolagenu i elastyny oraz produkcję kwasu hialuronowego, podstawowych składników odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie skóry. Wykazują działanie antyoksydacyjne. Stosowane miejscowo mają zdolność do opóźniania i zapobiegania niekorzystnym zmianom spowodowanym starzeniem się. W efekcie ich działania następuje wyraźne zmniejszenie zmarszczek, wygładzenie skóry, poprawa jej kolorytu.

D

• Drożdże - grzyby, które dzięki zawartości fosfolipidów, witamin z grupy B, witaminy D oraz siarki wpływają na metabolizm komórkowy, wykazują właściwości detoksykujące i regeneracyjne. Hamują czynność gruczołów łojowych, ograniczają tworzenie zaskórników, działają oczyszczająco i ściągająco. Często wykorzystywane w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji skóry łojotokowej i trądzikowej.

E

• Ekstrakty roślinne - układy pozyskiwane z całych roślin lub ich części za pomocą ekstrakcji odpowiednio dobranym rozpuszczalnikiem, najczęściej alkoholem etylowym, glikolem propylenowym lub olejami roślinnymi. Stosowane w celu podwyższenia wartości funkcjonalnej kosmetyku. W zależności od zawartości związków czynnych opóźniają procesy starzenia skóry, nawilżają, ściągają i napinają skórę, pochłaniają promieniowanie UV, wybielają i likwidują przebarwienia, łagodzą podrażnienia, stymulują krążenie w naczyniach krwionośnych. Wchodzą w skład większości preparatów zarówno do pielęgnacji skóry jak i włosów.

• Elastyna - biogenne białko występujące w skórze będące wraz z kolagenem podstawowym składnikiem włóknistej tkanki łącznej. Dzięki ciągliwości i sprężystości swoich włókien najdoskonalszy biologiczny elastomer. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie skóry, zapewniając jej odpowiednią elastyczność i rozciągliwość. Wykazuje działanie nawilżające. Stosowana zarówno w preparatach do pielęgnowania skóry jak i włosów.

• Enzymy - biokatalizatory o specyficznym działaniu, regulujące metabolizm komórek i tkanek. Układy zbudowane z części białkowej (apoenzymu) i grupy prostetycznej (koenzymu). Umożliwiają przebieg większości reakcji zachodzących w żywych organizmach, w tym także w skórze. Najczęściej stosowane są enzymy pochodzenia roślinnego. Umożliwiają lub przyspieszają określone procesy chemiczne. Powodują odnowę komórkową, neutralizują szkodliwe produkty przemiany materii. Dezaktywują wolne rodniki, rozkładają i usuwają uszkodzone utlenianiem proteiny i lipidy. Odgrywają istotną rolę w fizjologii skóry właściwej, biorąc udział w metabolizmie tkankowym.

• Escyna - aktywny składnik wyciągu kasztanowca, działający przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo i uszczelniająco na ściany naczyń krwionośnych, zwłaszcza dużych, umieszczonych pod powierzchnią skóry. Znajduje zastosowanie w preparatach do pielęgnacji cery ze skłonnością do rozszerzonych i pękających naczynek oraz trądziku różowatego.

• Euceryna - ważny składnik kosmetyczny otrzymywany w wyniku połączenia lanoliny z wazeliną lub olejem parafinowym. Znakomity emulgator o silnych właściwościach higroskopijnych. Chłonąc duże ilości wody, zatrzymuje wilgoć w naskórku, powodując jego miękkość i elastyczność. Stosowana do produkcji kremów, mleczek, maseczek, oliwek kosmetycznych, preparatów upiększających.

F

• Filtry UV - związki chroniące skórę przed działaniem promieni ultrafioletowych. Filtry UVA - związki pochłaniające lub odbijające promieniowanie z zakresu ultrafioletu o długości fali 320-400 nm, które mają zdolność przenikania do skóry właściwej. Zapobiegają trwałemu uszkodzeniu włókien kolagenu i elastyny, osłabianiu naturalnych mechanizmów obronnych skóry. Przeciwdziałają jej fotostarzeniu. Filtry UVB - związki pochłaniające lub odbijające promieniowanie z zakresu ultrafioletu o długości fali 280-320 nm chronią komórki naskórka, tkankę łączną, zapobiegają uszkodzeniom struktury DNA i RNA. n

• Fitantriol - alkohol wielowodorotlenowy wspomagający utrzymanie poziomu wilgoci w skórze i we włosach. Wpływa dodatnio na adsorpcję substancji biologicznie czynnych między innymi D-pantenolu i aminokwasów. Szczególnie chętnie stosowany w preparatach do pielęgnacji włosów, które chroni przed mechanicznymi uszkodzeniami oraz nadaje im odpowiedni połysk.

• Fitohormony - roślinne odpowiedniki hormonów ludzkich, wykazujące analogiczne działanie bez towarzyszących często terapii hormonalnej skutków ubocznych. Pobudzają proces odnowy komórek, zwiększają ich zdolność do przyswajania substancji biologicznie aktywnych. Sprzyjają usuwaniu toksyn, neutralizują wolne rodniki. Stosowane zewnętrznie w kosmetykach zapobiegają utlenianiu i uszkodzeniu błon komórkowych, hamują działanie enzymów, np. kolagenezy rozkładającej włókna podporowe skóry właściwej. Aktywują produkcję kolagenu i elastyny opóźniając procesy starzenia skóry. Stymulują produkcję kwasu hialuronowego zatrzymującego wodę i zapewniającego odpowiednie nawilżenie skóry, dzięki czemu zwiększa się jej napięcie i elastyczność, poprawia koloryt. Powodują wyraźne spłycenie zmarszczek. Wykazują działanie kojące i przeciwzapalne.

• Fitosterole - związki pochodzenia roślinnego wzmacniające barierę naskórkową, hamujące utratę wody, działające ochronnie i nawilżająco. Wykazują silne działanie przeciwzapalne, regenerująco-kojące, przeciwalergiczne i immunostymulujące.

• Flawonoidy - żółte barwniki organiczne rozpuszczalne w wodzie, występujące w wakuolach komórek roślinnych, nadające barwę różnym częściom roślin. Występują w liściach, kwiatach, owocach, gdzie mogą wywierać wpływ nie tylko na ich kolor, ale także na smak. Należą do nich m. in. rutyna, kwercetyna, hesperydyna. Czasami określane mianem witaminy P. Występują m. in. w owocach cytrusów, dzikiego bzu czarnego (Sambucus nigra L.), gryce zwyczajnej (Fagopyrum sagittatum) i innych roślinach. Zaliczane do grupy skutecznych antyoksydantów. Chronią przed utlenianiem lipidy, zabezpieczają przed destrukcją DNA, regulują poziom cukru w komórkach. Wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne (hamują uwalnianie histaminy) oraz przeciwmutagenne. Są czynnikiem ochronnym w stosunku do naczyń kapilarnych. Stabilizują witaminę C wpływając korzystnie na biosyntezę kolagenu, a zatem także na poprawę stabilności tkanki łącznej. Są doskonałym, naturalnym filtrem promieniochronnym, zwłaszcza wobec uszkadzających skórę właściwą promieni UVA.

• Folacyna - rozpuszczalna w wodzie witamina znana jako witamina B9 lub M, biorąca udział w metabolizmie białek, odgrywająca dużą rolę w syntezie kwasów nukleinowych DNA i RNA. Wpływa na metabolizm cukrów i aminokwasów. Ułatwia wzrost komórek skóry. Uelastycznia i regeneruje skórę, opóźniając procesy jej starzenia. Stosowana w preparatach o działaniu regenerującym, poprawiającym elastyczność i koloryt skóry.

• Fosfolipidy - tłuszcze złożone, stanowiące istotny element budulcowy błon komórkowych, składnik struktur skórnych. Są naturalnymi emulgatorami. Wykazują silne działanie nawilżające i natłuszczające. Zmiękczają naskórek, ułatwiając resorpcję i penetrację substancji biologicznie czynnych preparatów kosmetycznych. Regulują pracę gruczołów łojowych zapobiegając przetłuszczaniu się skóry i włosów.