Gospodarki rozwinięte (charakterystyka wybranych krajów).
Zróżnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego krajów wynika np. z nierównomiernego rozmieszczenia i dostępności bogactw naturalnych, zasobów siły roboczej i jej jakości , a także warunków geograficznych , kulturowych , historycznych a także politycznych które to ułatwiają lub wręcz przeciwnie utrudniają rozwój gospodarczy jak i społeczny.
Dogodne warunki klimatyczne, wodne i glebowe, korzystne ukształtowanie powierzchni niewątpliwie ułatwiają gospodarowanie , a niekorzystne warunki przyrodnicze opóźniają procesy rozwoju gospodarczego a także społecznego. W niektórych jednak przypadkach dobrze rozwiniętymi gospodarczo nie są kraje o dużej liczbie i dogodnym środowisku geograficznym lecz te, (które mimo braku takich czynników )potrafiły stworzyć odpowiednie warunki finansowo-organizacyjne i korzystając z najnowszych osiągnięć postępu technicznego , zdobyć światowe rynki zbytu.
Aby lepiej zobrazować czym charakteryzuję się gospodarka rozwinięta zagadnienie te przedstawię na przykładzie trzech krajów nazywanych przez niektórych „mocarstwami” . Będą to Stany Zjednoczone, Japonia i Luksemburg. Wszystkie te państwa znajdują się w różnych, nie zależnych od siebie częściach świata.
Stany Zjednoczone państwo w Ameryce Północnej, położone nad Oceanem Spokojnym, Oceanem Atlantyckim i Oceanem Arktycznym. W światowej gospodarce zaczęły odgrywać liczącą rolę dopiero w XIX wieku , w XX wieku kraj ten był już liderem pod względem np. wielkości PKB na świecie . Obecnie PKB brutto wynosi 6260 mld dolarów USA (2007). W gospodarce amerykańskiej nasilają się procesy typowe dla okresu postindustrialnego, charakteryzujące się dynamicznym rozwojem usług i wzrostem ich udziału w produkcie krajowym brutto, przy jednocześnie zmniejszającym się udziale przemysłu i rolnictwa co za tym idzie stają się one państwem wysoko zurbanizowanym. Ciągle jednak kraj ten przoduje w produkcji rolnej na świecie. Turystyka także stała się jednym z najpoważniejszych źródeł dochodu np. regionu południowego Stanów Zjednoczonych.
Na świecie czołowe pozycje zajmują koncerny amerykańskie : związane z przemysłem samochodowym(General Motors , Ford, Chrysler Group ), paliwowym (Exxon , Mobil) elektrycznym i elektronicznym (General Electric, IBM), chemicznym , spożywczym (Coca Cola, Philip Morris)oraz lotniczym (Boeing). Także wśród największych banków świata znajdują się banki amerykańskie. Stany Zjednoczone posiadają i eksploatują ogromne zasoby surowców mineralnych. Największe znaczenie ma wydobycie surowców energetycznych: ropy naftowej, węgla, gazu ziemnego i uranu. Duże znaczenie dla gospodarki ma również wydobycie rud miedzi, molibdenu, wanadu , wolframu i siarki. Stany Zjednoczone posiadają największe w świecie zasoby złota (ok. 262 mln uncji), duże rezerwy dewizowe (54 mld dolarów USA) oraz zasoby pieniężne (1646 mld dolarów) zgromadzone w bankach komercyjnych i federalnych. USA przoduje w różnych dziedzinach gospodarki więc i to że posiada najdłuższą na świecie sieć transportową nie robi wielkiego wrażenia na innych krajach bogatej północy.
Strukturę wiekową ludności Stanów Zjednoczonych do ok. połowy XX w. cechowała przewaga roczników młodych, liczba mężczyzn przewyższała liczbę kobiet, malejący przyrost naturalny i wydłużający się czas życia (mężczyźni około 75 lat, kobiety - 81 lat) wpływają na proces starzenia się społeczeństwa. Struktura zatrudnienia ludności Stanów Zjednoczonych jest typowa dla krajów wysoko rozwiniętych.
Japonia to państwo w Azji Wschodniej, położone na Wyspach Japońskich na Oceanie Spokojnym. Dochód narodowy osiągnął wartość 37 800 USD natomiast wartość produktu krajowego brutto według parytetu siły nabywczej wynosi 33,8 tys. dolarów USA, na 1 mieszkańca (2007).Tak jak przystało na kraj wysoko rozwinięty największy udział w wytwarzaniu PKB mają usługi i handel zagraniczny oraz przemysł i budownictwo udział rolnictwa w wytwarzaniu tego miernika jest znikomy. Podobnie do USA w gospodarce Japonii największe przedsiębiorstwa związane są z przemysłem samochodowym( Toyota, Nissan Motor, Mitsubishi), elektrotechnicznym, elektronicznym (Sony , Canon) a także maszynowym .
Japonia jest jednym z największych światowych inwestorów, wartość japońskich inwestycji za granicą wynosi w przybliżeniu 300 mld dolarów USA. Japonia ma największy udział w wymianie usług. Eksportuje głównie maszyny, urządzenia, sprzęt transportowy. Są to, więc produkty wysoce przetworzone, co wymaga nowoczesnej technologii. Kraj ten ma rozwinięte wszystkie gałęzie gospodarki więc importuje niewiele. Japonia wytwarza rocznie 8mln 56 tys. szt. samochodów. Co za tym idzie państwo to posiada sprawną sieć komunikacyjną dzięki wysokiemu zmotoryzowaniu i rozwiniętej turystyce.
Kontrolowanie liczby urodzeń wpłynęło na zmniejszenie przyrostu naturalnego(1%). Struktura wiekowa typowa dla krajów rozwiniętych, przeważająca ilość kobiet nad mężczyznami, społeczeństwo starzejące się( średnia długość życia : mężczyźni- 78, kobiety -85 lat). Występuje wysoki wskaźnik zurbanizowania .
Luksemburg , państwo w Europie położone między Belgią, Francją i Niemcami. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca według parytetu siły nabywczej wyniósł 80,8 tys. dolarów USA (2007). Jest to kraj posiadający około 200 banków.
Rozwinięty jest przemysł maszynowy, chemiczny, spożywczy, cementowy, metalowy i skórzany. Na rok 2005 produkcja energii elektrycznej wyniosła tu 3,2 mld kW·h z czego 73% dostarczają hydroelektrownie. Kraj ten posiada dużą ilość gruntów ornych i podstawą rolnictwa intensywnego jest uprawa np. pszenicy czy jęczmienia , ziemniaków , winorośli i buraków cukrowych więc produkcja żywności zaspokaja potrzeby kraju. Podstawą rolnictwa jest hodowla bydła (głównie mlecznego) i trzody chlewnej.
Również tutaj duży wpływ na rozwój gospodarki ma turystyka. W gospodarce kraju zaobserwować możemy ujemny bilans handlowy. Luksemburg eksportuje stal, maszyny, wyroby metalowe , gumowe i tworzywa sztuczne. Importuje natomiast środki transportu, produkty naftowe, surowce mineralne, odzież i żywność. Kraj ten kładzie w miarę duże nakłady finansowe na rozwój przemysłu. Tak więc około 90% ludności znajduje zatrudnienie w usługach.
Średnia długość życia społeczeństwa wynosi: mężczyźni -75 lat, kobiety -82 lata . Zaobserwować możemy także niski przyrost naturalny.
Źródła:
Nowa Encyklopedia Powszechna. Zielona Sowa, Kraków 2003.
Bogumiła Fruboes: Podstawy geografii ekonomicznej .PWE, Warszawa 1997,2001.
Rafał Matera , Janusz Skodlarski: Gospodarka światowa. Geneza i rozwój. PWN, Warszawa 2004.
www.encyklopedia.pwn.pl