1. Formy państwa, cele i funkcje

Wg. Arystotelesa
*zwyrodniałe: (celem jest dobro rządzących ) tyrania, oligarchia, demokracja
*prawidłowe: (celem jest dobro ogółu ) monarchia, arystokracja, politea

Klasyfikacja państw wg. Platona: timokracje (rządy odważnych), oligarchie (rządy bogatych), demokracje (słabe rządy ludu), tyranie (ustroje strachu i niewolnictwa). Idealne państwo to polis rządzone przez mędrców (filozofów).

Tyrania- ustrój/system/forma rządów charakteryzująca się tym, ze jest sprawowana przez jednostkę, która nie podlega prawu, a która to prawo egzekwuje.

Forma państwa- Wg. T. Langera forma państwa to sposób zorganizowania i sprawowania władzy państwowej. Wyróżniał element strukturalny(jak władza w panstwie jest zorganizowana) oraz element funkcjonalny(jak władza w państwie działa).
Sposób sprawowania władzy w państwie, sposób rządzenia w panstwie, sposoby urzeczywistniania państwowego kierownictwa społeczeństwem, całokształt metod i sposobów sprawowania władzy przez grupy społeczne, do których należy władza państwowa.

na formę państwa składają się:
-organy
-ustrój
-suweren
-terytorium, ustrój terytorialny
-prawa jednostek

Trójelementowa koncepcja formy państwa:
- struktura i stosunki między organami naczelnymi (forma rządu)
- budowa terytorialna państwa (ustrój terytorialny)
- zasady i metody sprawowania władzy (reżim polityczny)

Najpopularniejsze rozróżnienie form państwowych:
-formy demokratyczne
-formy niedemokratyczne (autokratyczne, antydemokratyczne)

Doskonalą formą państwa jest demokracja, gdyż jest to ideał, do którego ludzkośc dąży od wieków, jednak ideału tego nie udało się dotychczas w pełni zrealizować.

Machiavelli uważał, że nie ma ustroju idealnego, przystosowanego do wszelkich zadań państwa, ale że forma państwa jest zależna od zadań, jakie państwo ma do spełnienia.

2. System polityczny
To pojecie bardzo szerokie, obejmuje struktury władzy publicznej, w tym państwo, jak również instytucje publiczne, organy władzy państwowej, zinstytucjonalizowane formy aktywności obywateli (partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia), jak również panujące poglady filozoficzne i polityczne.

To zasady na których opiera się system władzy i metody, którymi dysponuje władza w stosunkach z obywatelem. (wg. T. Langera)

*reżimy demokratyczne, cechy:

• istnienie mechanizmów zapewniającym obywatelom udział we władzy

• społeczna kontrola działania aparatu państwowego

• wolne wybory

• przedstawicielski charakter istotnych instytucji decyzyjnych

• weryfikacja metod rządzenia

odmiana r. Demokratycznego to r. liberalno-demokratyczny (suwerenność narodu, pluralizm polityczny, podział władzy, tolerancja, wolność, równość, porządek, sprawiedliwość)

*reżimy niedemokratyczne, cechy:

• obywatele nie mają wpływu na działalność organów państwowych

• dział. tych organów pozostaje poza kontrolą społ.

• organy same określają zakres swojego działania

• organy przedstawicielskie albo nie istnieją albo są nieistotne

• wolności i prawa jednostki są ograniczone

• środek sprawowania władzy to czasami przymus fizyczny

Reżim niedemokratyczny to reżim, w którym brak materialnych i formalnych gwarancji jego demokratyczności (wg. T, Langera)

Odmianami reżimu niedem. Są r. Autokratyczny i r. Totalitarny

Czynniki wpływające na formę państwa wg. H. Groszyka:

• wewnętrzne o charakterze społ. => czynniki ekonomiczne, polityczne, ideologiczne, historyczne

• Zewnętrzne o chrakterze społ. => stosunki między państwami a organizacjami państw

• O charakterze przyrodniczym => kształt terytorium, skład narodowościowy, środowisko geograficzne

Zmiany w państwie dokonują się w sposób pokojowy (zmiana ustawodawstwa) lub niepokojowy.

3. Ustrój polityczny
Są to podstawowe zasady i idee polityczne ustrojodawcy, na podstawie których zbudowana jest władza panstwowa, których rozwinięcie następuje w treści ustawy zasadniczej bądź w drodze ustawodawstwa zwykłego.

*państwo jednolite :
-nie posiada w swojej budowie odrębnego organizmu państwowego
-jednostki administracyjne podporządkowane są organom centralnym
-jednolite obywatelstwo bez obywatelstwa jednostek podziału terytorialnego
-jednolity system prawny ustalany przez organy centralne

Autonomia terytorialna polega na przyznaniu poszczególnym jednostkom terytorialnym samodzielności w podejmowaniu decyzji ich dotyczących np. Katalonia i Kraj Basków w ramach Hiszpanii.

Samorząd terytorialny – związek lokalnej społeczności powołany do wykonywania zadań admin. Państwowej; ograniczony jest tylko do stosowania prawa.

-unia personalna – tylko głowa państwa łączy dwa lub więcej państw
-unia realna – oprócz wspólnego władcy państwa mogą mieć wspólne inne organy. Niezależny mają status prawno międzynarodowy
-konfederacja – powołany do realizacji pewnych zamierzeń, istnieją organy konfederacji ale władza sprawowana jest za pośrednictwem org. państw członkowskich, luźna więź między członkami, a władzą konfederacji, suwerenne, ale niektóre czynności wykonują razem
-federacja – składa się z jednostek niezależnych prawnie i samodzielnych politycznie, strategiczne dziedziny polityki zależą od federacji, a nie od podmiotów, podwójne obywatelstwo, dwuizbowy parlament

4. Organ państwowy
To część składowa, ogniwo aparatu państwowego, jego wyodrębniony element różniący się od innych w 3 aspektach:
-zakres kompetencji i zadania powierzone do realizacji
-swoista budowa, struktura
-tryb działania

5. Źródła prawa
I fontes iuris oriundi – źródła powstania/pochodzenia prawa
a)źródła pochodzenia prawa w sensie formalnym
-są to akty normatywne, zwane także aktami prawotwórczymi, które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa (ustawy, rozporządzenia, precedensy, dekrety)
b) źródła pochodzenia prawa w sensie materialnym
-rozumiane jako ogół okoliczności/czynników o ekonomicznym, kulturowym, politycznym, społecznym czy religijnym charakterze, których oddziaływanie wpłynęło na treść/formę obowiązującego w danym państwie prawa.
c) źródła powstania prawa w sensie instytucjonalnym
-instytucje, które prawo tworzą lub sankcjonują; w tym znaczeniu źródłem prawa są np. organy władzy państwowej (parlament, rząd, sądy), których decyzja przesądziła o treści i obowiązywaniu danych norm prawnych.
d) fakty prawotwórcze
-jako źródła prawa rozumie się tutaj fakty tworzące prawo, będące dziełem różnych instytucji, działających w różnym charakterze prawnym, np. stanowienie ustaw w trybie procedur parlamentarnych, prawotwórcze orzeczenia sądowe (precedensy).

II fontes iuris cognoscendi – źródła poznania prawa
-są to wszelkie czynniki mogące dostarczyc informacji o prawie. Charakteryzują się wiernością, pierwotnością, autorytatywnością. Ustawa sama stanowi źródło informacji o prawie, obyczajach np. Dzienniki Ustaw, źródła urzędowe o szczególnym autorytecie. Źródłami poznania prawa będą także podręczniki, komentarze do kodeksów, artykuły, ale nie będą miały takiego autorytetu, jak te pochodzące od ustawodawcy. Do tego grona zaliczyc możemy także akty prawa miejscowego, obowiązujące tylko na obszarze działania organów, które je wydały np. samorządu terytorialnego, a także terenowych organów administracji państwowej. Obowiązują osoby fizyczne i prawne.

Hierarchia źródeł prawa:

-Konstytucja <-> ustawy konstytucyjne
-ustawy
-materie ustawowe
-ustawy organiczne
-dekrety z mocą ustawy
-umowa międzynarodowa
-rozporządzenie

Hierarchia źródeł prawa

1. Konstytucja i jej rozumienia !

2. Ustawa – najważniejsze źródło prawa w państwie konstytucyjnym. Ustawa pochodzi od parlamentu, powstaje w procesie ustawodawczym.

Materie ustawowe to kwestie, które mogą być regulowane tylko przez ustawę, np. prawa
i wolności, ustrój terytorialny, samorząd, obywatelstwo, budowa aparatu państwowego.

Pewne systemy prawne wyróżniają tzw. ustawy organiczne, które dotyczą najważniejszych treści ustrojowych, wyróżniają się szczególną treścią i trybem uchwalania.

Dekrety z mocą ustawy pochodzą od władzy wykonawczej, procedura wydania jest prostsza niż proces ustawodawczy. Dekrety z mocą ustawy mają ograniczenia treściowe i proceduralne (najczęściej dekret może być wydany tylko w czasie, gdy parlament nie obraduje).

Dekret może być wydany tylko na podstawie upoważnienia zawartego w konstytucji lub ustawie i nie ma takiego autorytetu jak prawo pochodzące od parlamentu.

1. Umowa międzynarodowa – jeżeli umowa międzynarodowa została ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, ma pierwszeństwo przed ustawą.

2. Rozporządzenie – akt prawotwórczy stanowiony przez organ egzekutywy na mocy konkretnego
   i szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, regulujący materie tradycyjnie określane przez ustawodawstwo i mający służyć prawidłowemu wykonaniu aktu upoważniającego.
   W wypadku rozporządzenia istnieje tzw. zakaz subdelegacji, czyli podmiot upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać tego upoważnienia innemu organowi.

3. Do źródeł powszechnie obowiązującego prawa należą także akty prawa miejscowego, które obowiązują tylko na obszarze działania organów, które je wydały, np. organów samorządu terytorialnego czy terenowych organów administracji państwowej.

5. System źródeł prawa w RP

W obecnie obowiązującej konstytucji mamy do czynienia z zamkniętym katalogiem źródeł prawa cechującym się tym, że:

1. konstytucja wymienia w sposób wyczerpujący formy, w jakich mogą być tworzone normy prawne,

2. konstytucja wskazuje jednoznacznie podmioty wyposażone w kompetencje do wydawania aktów prawnych określonego rodzaju,

3. konstytucja określa zakres kwestii, jakie poszczególne rodzaje aktów prawnych mogą normować,

4. konstytucja ustala stosunki zachodzące między tymi aktami normatywnymi, czyli ich hierarchię.

1. Konstytucja jako Ustawa Zasadnicza

Konstytucja jest ustawą zasadniczą, co oznacza, że:

-jest zbiorem praw fundamentalnych, kardynalnych, stanowiących podstawę politycznego i społecznego porządku w państwie a zarazem wyznaczających pole działania władzy państwowej oraz gwarantujących prawa i wolności człowieka i obywatela

-Konstytucja zawiera podstawowe zasady dotyczące treści prawa, wynikające z idei i założeń twórców ustrojodastwa, określa formy prawa i tryb jego stanowienia, czyli kompetencje określonych organów do wydawania aktów prawnych określonego rodzaju

-Konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych, a zatem jest w tym systemie aktem nadrzednym

1. Nadrzędność konstytucji

W systemie prawa wyraża się tym, że:

-normuje podstawy ustroju i porządku prawnego w państwie

-posiada najwyższą moc prawną, dzięki czemu jej normy jako wyraz woli suwenera czy ustrojodawcy nie mogą być zmieniane przez inne akty prawne niższego rzędu.