TŁO HISTORYCZNE:

Starożytność to czas rozwoju wielkich cywilizacji, które wpływały na późniejszą historię i kulturę Europy i całego świata. W Starożytności rozwijały się, a następnie upadały takie cywilizacje i kultury jak: egipska, grecka, rzymska, sumeryjska, babilońska, asyryjska, perska, izraelska. Jest to okres bogaty w wydarzenia polityczne, wojny, przełomy, podboje, etc., okres, którego opracowania zajmują opasłe tomy.

Historia Starożytności obejmuje dzieje starożytnego Egiptu – państwa faraonów. Początek państwa datowany jest na około IV tysiąclecie p.n.e. Początkowo państwo istniało w dwu częściach. Egipt Dolny i Górny zjednoczony został dopiero przez Menesa w około 2850 r. p.n.e. Życie kraju toczyło się wokół Nilu, którego wylewy determinowały niemal wszystkie decyzje i posunięcia. W państwie faraonów istniała również bardzo wyraźna struktura społeczna. Na czele drabiny społecznej stał faraon – władca i właściciel państwa, będący uosobieniem boga Re. Poniżej stali kapłani, pełniący funkcje religijne, zajmujący się nauką i sztuką. Trzecią grupę tworzyli urzędnicy i żołnierze – pierwsi zarządzali państwem, ustalali wysokość upraw, drudzy prowadzili wojny i bronili państwa. Poniżej stali chłopi, zależni od faraona, kapłanów i urzędników, będący siłą roboczą. Ostatnią grupą byli niewolnicy.

Nie sposób wyobrazić sobie starożytność bez ludu i historii Izraela. Najstarsze przekazy o początkach państwowości Izraela daje nam Biblia. Takie same wnioski potwierdzają liczne badania archeologiczne. Żydzi byli koczowniczym narodem, żyjącym w dużych rodzinach, wędrującym ze stadami bydła od Syrii przez Mezopotamię aż do Egiptu. Takiej grupie przewodził senior rodu, patriarcha. Początek epoki patriarchów przypada na II tysiąclecie p.n.e. Wtedy też grupy Żydów dotarły do Egiptu i zostały tam zatrzymane siłą przez faraona, o czym mówi również Biblia. Na ucieczkę zdecydowano się około XIII w. p.n.e. Po ucieczce z niewoli przybyli do Palestyny – Kanaanu (czyli do ziemi obiecanej). Dowodził nimi Mojżesz. Plemiona żydowskie zjednoczyły się około 1020 roku pod wodzą króla Saula. Jego następcą był Dawid, któremu przypisywane jest autorstwo większości biblijnych psalmów. Kolejnym królem był syn Dawida, Salomon, słynący z mądrości oraz z budowy świątyni jerozolimskiej. W 586 roku Jerozolimę zdobył i zniszczył Nabuchodonozor II, król babiloński. Zburzono świątynię, a większość Izraelitów wywieziono do niewoli do Babilonii. Wydarzenie to zapoczątkowało okres tzw. niewoli babilońskiej. Około 538 roku Żydom pozwolono na powrót do Palestyny. W 63 roku p.n.e Judea została podbita przez Rzym i uzależniona od niego. W 6 roku n.e. stała się rzymską prowincją.

Najstarsza grecka cywilizacja powstała około IV – III tysiąclecia p.n.e na Krecie. Jej rozkwit przypada na XX-XV wiek p.n.e. Na terenach Grecji powstawały polis – miasta-państwa, tworzące specyficzną formę ustroju. Polis zazwyczaj obejmowało miasto i przylegające doń tereny. Obywatelami miasta byli wolni mężczyźni, których zazwyczaj było około kilku tysięcy. Życie polityczne, zakładające bezpośredni udział wszystkich obywateli, toczyło się na rynku, czyli na agorze. Starożytna Grecja to również niewątpliwie słynne prawa Drakona, powstałe w 621 roku p.n.e., stanowiące pierwsze pisane prawa zwyczajowe. Cechowała je surowość (stąd też do dziś używany jest termin – drakońskie prawa, oznaczający prawa bardzo surowe). VI w. p.n.e. to również czas tzw. reform Solona, które miały demokratyczny charakter. Obejmowały one m.in. umorzenie długów, przyznanie chłopom wolności, powołanie sądów przysięgłych.

Koniec epoki przypada na upadek Cesarstwa Rzymskiego. Do najważniejszych przyczyn wewnętrznych kryzysu cesarstwa zaliczamy m.in. problemy społeczno-ekonomiczne, inflację, ubożenie miast. Państwo i jego ustrój przeżywały problemy, stabilna dotąd władza cesarzy załamała się; Rzym nie potrafił poradzić sobie z najazdami barbarzyńców. W 476 roku n.e. nastąpił definitywny upadek cesarstwa.

CHRONOLOGIA – NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA:

Przed narodzeniem Chrystusa: XXIX w. – początki dynastii egipskich i państwa egipskiego 2850 – 2250 – Stare Państwo egipskie XX – XV w. – cywilizacja kreteńska XIX w. – czasy Abrahama XVIII w. – Kodeks Hammurabiego, Epos o Gilgameszu XVI – XII w. – cywilizacja mykeńska XIV w. – panowanie faraona Tutenhamona XIII w. – Mojżesz wyprowadza Izraelitów z Egiptu XII w. – wojna trojańska i upadek Troi IX w. – panowanie króla Salomona VIII w. – Iliada i Odyseja Homera VIII w. – Psalmy i pisma proroków biblijnych 776 r. – pierwsze igrzyska olimpijskie 753 r. – założenie Rzymu 671 – 663 – Egipt pod panowaniem Asyrii 621 – spisanie praw przed Drakona VII w. – Hezjod i Safona VI w. – Ezop i Anakreont VI w. – w filozofii: Tales, Pitagoras, Heraklit 594 r. – reformy Solona 525 – Egipt jako prowincja perska 509 – Rzym jako republika 490 r. – bitwa pod Maratonem V w. – w teatrze: Ajschylos, Sofokles, Eurypides V w. – w filozofii: Sokrates, Demokryt, V w. – księga Hioba V w. – wojny grecko-perskie 431-404 – wojna peloponeska IV w. – Pieśń nad Pieśniami IV w. – w filozofii: Platon, Arystoteles IV w. – powstaje imperium Aleksandra Wielkiego III w. – księga Eklezjastesa (Koheleta) III w. – wojny punickie 146 r. – podbój Grecji przez Rzym I w. – w poezji: Horacy, Wirgiliusz, Owidiusz I w. – w prozie: Cezar i Cycero I w. – panowanie Okatawiana Augusta 73 r. – powstanie Spartakusa 58 – 51 r. – podbój Galii przez Cezara 44 r. – idy marcowe. Zabójstwo Cezara. Początek wojny domowej 31 r. – koniec republiki rzymskiej

Po narodzeniu Chrystusa: 0 r. - narodzenie Jezusa Ok. 33 roku – śmierć Jezusa Chrystusa I w. – kształtuje się Nowy Testament I w.– filozofia Seneki 313 r. – edykt mediolański 382 – Teodozjusz Wielki ustanawia chrześcijaństwo religią państwową IV – V w. – uformowanie się kanonu ksiąg Pisma Świętego