WYKŁAD 3 06.03.2013 r.

I. Współczesne tendencje w podejściu do zdrowia i medycyny:

• Choroba --> zdrowie (czyli przejście/przesunięcie optyki ze starań jak wyleczyć chorobę do tego jak zachować zdrowie);

• Szpital --> społeczność

• Ostre --> chroniczne (coraz więcej jest chorób chronicznych, a coraz mniej chorób, które kończą się pewną śmiercią, a więc chorób, które są w całości wyleczone lub ludzie z nimi żyją, ale nie utrudniają życia;

• Leczenie --> profilaktyka

• Interwencja --> kontrola – w celu dowiedzenia się w jakim stanie ludzie się znajdują

• Terapia --> opieka

• Pacjent --> osoba – traktowanie pacjenta jako podmiotu

Źródło: Nettleton 1995

II. Socjologiczne zainteresowania zdrowiem i chorobą obejmują”

• Analizę tych cech systemu społecznego i ekonomicznego, które nie sprzyjają zdrowiu, bądź powodują choroby i dolegliwości;

• Analizę grup zawodowych zajmujących się leczeniem i opieką zdrowotną;

• Analizą ludzkich przekonań dotyczących przyczyn chorób oraz reakcji związanych z doświadczaniem i wewnętrznym przeżywaniem dolegliwości, chorób czy kalectwa.

III. Badania poznawcze i aplikacyjne:

Zazwyczaj dokonuje się rozróżnienia pomiędzy:

• Badaniami socjologicznymi, których głównym celem jest bezpośrednia przyczynianie się do poprawy zdrowia populacji oraz do organizacji i zabezpieczenia opieki zdrowotnej

• … i takimi badaniami socjologicznymi, których pierwszoplanowym celem jest poszerzenie wiedzy socjologicznej poprzez analizę zagadnień zdrowotnych i medycznych.

R. Strauss (1957) nazwał te dwie orientacje badawcze ,,socjologią w medycynie” (sociology IN medicine) i ,,socjologią o medycynie” (sociology OF medicine).

IV. Badania aplikacyjne:

Wkład badan socjologicznych do sfery zdrowia publicznego można rozpatrywać w kategoriach 2 modeli odnoszących się do wpływu badań naukowych na mechanizmy i decyzje polityczne.

1. Określany jako model rozwiązywania problemów lub model inżynieryjny

2. Określany jako model ,,oświeceniowy”.

Dwa główne modele intelektualne w socjologii:

1. Model pozytywistyczny (świat faktów społecznych- jedność świata natury i świata ludzkiego);

2. Model konstruktywistyczny (świat ludzkich interakcji, znaczeń i interpretacji-społeczeństwo- stawanie się, ciągle tworzy).

V. Perspektywy teoretyczne:

Z ujęciem pozytywistycznym i stosowanie ilościowych metod badawczych związane są dwie główne perspektywy teoretyczne:

• Perspektywa konsensualna, która podkreśla zgodę konsensusu i wspólne wartości istniejące w społeczeństwie,

• Perspektywa konfliktowa (marksistowska bądź pluralistyczna), która kładzie nacisk na konflikt występujący między różnymi grupami w społeczeństwie, wypływający z różnic ich interesów i celów.

Na wyjaśnienie zjawisk społecznych wpływa przyjęta uprzednio perspektywa teoretyczna.

Przykład 1.

W ujęciu funkcjonalistycznym objaśnia się zróżnicowanie ról mężczyzn i kobiet w kategoriach ich fizjologicznych różnic płciowych. Wskazuje się mechanizmy, poprzez które wynikający z tych różnic naturalny podział pracy przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa.

Analizy marksistowskie i feministyczne kładą nacisk na społeczną interpretację różnic płciowych oraz dominujący wpływ grup posiadających władzę na określanie ról społecznych.

Przykład 2.

W wyjaśnianiu różnic w zachowaniach zdrowotnych (np. w grupach pracowników fizycznych występują wyższe wskaźniki palenia tytoniu w porównaniu z pracownikami umysłowymi) można:

• Podkreślić rolę wykształcenia i wiedzy (perspektywa konsensualna)

• Interpretować te różnice w kategoriach reakcji na życiowe stresy oraz inne aspekty pozycji społecznej i ekonomicznej oraz przynależności klasowej (perspektywa konfliktowa)

• Pozycja społeczno ekonomiczna może być objaśniana i interpretowana w kategoriach zarówno konsensualnej, jak i konfliktowej teorii społecznej.