BADANIE PŁYNU MÓZGOWO-RDZENIOWEGO  TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA  Badanie polega na pobraniu płynu mózgowo-rdzeniowego przez wkłucie igły punkcyjnej do kanału kręgowego (przestrzeni podpajęczynówkowej). Pobrany płyn mózgowo-rdzeniowy poddawany jest ocenie pod względem właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. Zmiany w składzie płynu mózgowo-rdzeniowego pozwalają rozpoznać niektóre schorzenia ośrodkowego układu nerwowego i korzeni rdzeniowych. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego jest podstawowym badaniem dla rozpoznawania zapaleń OUN, bądź uzupełniającym przy podejrzeniu krwawień podpajęczynówkowych, chorób OUN przebiegających z rozpadem mieliny lub rozsiewem komórek nowotworowych. WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA  Zapalenie opon mózgu (bakteryjne, wirusowe, inne).  Krwotok podpajęczynówkowy.  Zapalenie rdzenia i korzeni rdzeniowych.  Choroby demielinizacyjne ośrodkowego układu nerwowego (np. stwardnienie rozsiane).  Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza  BADANIA POPRZEDZAJĄCE  Badanie dna oczu.  Ocena układu krzepliwości krwi. SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA  Każdy pacjent musi osobiście podpisać zgodę na przeprowadzenie badania, zapoznając się wcześniej z trybem badania i ewentualnymi następstwami. Przed nakłuciem podpotylicznym należy ogolić skórę okolicy potylicznej.  Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. OPIS BADANIA  Najczęściej płyn mózgowo-rdzeniowy pobierany jest z nakłucia lędźwiowego. Pacjent leży na boku, z silnie wygiętym grzbietem, podkurczonymi kończynami dolnymi i zgiętym do przodu karkiem (Ryc.6- 5). Ryc.6-5 Ułożenia pacjęta w trakcie nakłucia lędźwiowego (I-igła punkcyjna, M-manometr) W tym samym ułożeniu lub w pozycji siedzącej ze zgiętym do przodu karkiem pobiera się płyn mózgowo-rdzeniowy przez - rzadziej wykonywane - nakłucie podpotyliczne. Obszar skóry w okolicy planowanego miejsca wkłucia odkażony jest spirytusem a następnie jodyną. Miejsce wyznaczone do wkłucia igły można znieczulić przez wstrzyknięcie środka znieczulającego (lignokainy). Jeśli w trakcie wykonywania nakłucia lędźwiowego pacjent odczuje gwałtowny, promieniujący do kończyny dolnej ból - powinien fakt ten zgłosić prowadzącemu badanie. Nieznaczne wycofanie igły punkcyjnej lub zmiana kąta wkłucia igły powoduje ustąpienie dolegliwości bólowych. Po wkłuciu igły punkcyjnej do przestrzeni płynowej badający sprawdza drożność kanału kręgowego i ocenia ciśnienie śródczaszkowe. Ciśnienie śródczaszkowe mierzy się przy pomocy manometru połączonego z igłą punkcyjną. Drożność kanału ocenia się również przy pomocy manometru. W trakcie ucisku żył szyjnych lub okolicy wątroby - ciśnienie powinno gwałtownie wzrosnąć. Po przerwaniu ucisku ciśnienie gwałtownie spada.  Po zakończeniu pomiarów pobiera się kilka lub kilkanaście mililitrów płynu mózgowo-rdzeniowego. Po usunięciu igły punkcyjnej na miejsce wkłucia zakłada się jałowy opatrunek.  Wynik przekazywany jest w formie wykazu wartości liczbowych badanych parametrów, niekiedy z krótkim opisem. CZAS Badanie trwa około 2 - 3 minut INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE  Przed badaniem  Ewentualne uczulenie na jod.  Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna). W czasie badania  Wszelkie nagłe dolegliwości (np. gwałtowny ból promieniujący do kończyny dolnej).  Inne nagłe dolegliwości (bóle głowy, zawroty).  JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?  Przez około 1 godzinę po nakłuciu lędźwiowym pacjent powinien leżeć na brzuchu, a następnie może ułożyć się w pozycji na plecach. Nie wolno podnosić głowy! Reżim łóżkowy obowiązuje przez 24 godziny. W pierwszej i drugiej dobie po badaniu należy przyjmować zwiększoną ilość płynów (około 2 - 3 litrów wody, herbaty lub soków). MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU  U niektórych pacjentów, którzy nie przestrzegają "reżimu łóżkowego" i nie wypili dostatecznej ilości płynów mogą wystąpić objawy zespołu popunkcyjnego. Zespół ten występuje zwykle w 3 - 4 dobie po nakłuciu. Pacjent odczuwa silne bóle głowy i karku, zawroty głowy i nudności. Objawy te wyraźnie nasilają się w pozycji stojącej lub siedzącej. Dla usunięcia tych objawów zaleca się "reżim łóżkowy" i wypijanie dużej ilości płynów. Po kilku dniach zespół popunkcyjny ustępuje bez śladu. Jeśli istnieje taka potrzeba, badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku, a także u kobiet ciężarnych.