2. Jakie są formy ochrony przyrody w Polsce
Ochrona przyrody oznacza: zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Celem ochrony przyrody jest:
utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
zachowanie różnorodności biologicznej,
zachowanie dziedzictwa geologicznego,
zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez - utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu,
utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników,
kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.
W Polsce, z mocy ustawy o ochronie przyrody (1991 - ostatnia zmiana 7 grudnia 2000), poddanie pod ochronę następuje przez:
tworzenie parków narodowych (PN),
uznawanie za rezerwaty przyrody (R),
tworzenie parków krajobrazowych (PK),
wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu (OCHK),
wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt,
wprowadzanie ochrony indywidualnej w drodze uznania za: pomnik przyrody, stanowisko dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
PARKI NARODOWE (PN)
Parki narodowe to najwyższa forma ochrony przyrody. W Polsce park narodowy obejmuje teren o powierzchni ponad tysiąc hektarów, charakteryzujący się typowym dla określonego regionu układem warunków przyrodniczych: szaty roślinnej, świata zwierząt, ukształtowania terenu, krajobrazu. Tworzone są m.in. w celu ochrony najmniej zmienionych przez człowieka, cennych fragmentów przyrody. Część przyrody w parku objęta jest ochroną ścisłą, jako rezerwat ścisły, wyłączony z jakiejkolwiek ingerencji człowieka. Na pozostałym obszarze dopuszcza się oddziaływanie na ekosystemy oraz rozwój turystyki. W Polsce utworzono 22 parki narodowe o łącznej powierzchni zajmującej niespełna 1% powierzchni kraju.
REZERWATY PRZYRODY (R)
Rezerwat przyrody to obszar o ściśle określonym położeniu objęty ochroną. W rezerwatach ścisłych wyklucza się ingerencje człowieka, a w częściowych dopuszcza się stosowanie określonego zespołu zabiegów oraz rozwój turystyki. Wyróżnia się rezerwaty: leśne, florystyczne, krajobrazowe, faunistyczne, torfowiskowe, przyrody nieożywionej, stepowe, wodne, słonoroślowe.
PARKI KRAJOBRAZOWE (PK)
Parki krajobrazowe obejmują rozległe obszary, na których zjawiska przyrodnicze i wytwory kultury mają w danym regionie największe walory estetyczne, zdrowotne, wychowawcze i poznawcze. Przeważają w nich tereny o krajobrazie naturalnym, z urozmaiconą rzeźbą, lasami, wodami i zabytkami kultury.
OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU (OCHK)
Obszary chronionego krajobrazu obejmują wyróżniające się krajobrazowo tereny o różnych typach ekosystemów. Służą rekreacji, a działalność gospodarcza podlega niewielkim ograniczeniom (zakaz wznoszenia obiektów uciążliwych dla środowiska i stosowania niszczących form użytkowania przyrody).
OCHRONA GATUNKOWA
Ochrona gatunkowa to sposób ochrony wybranych gatunków roślin i zwierząt przed bezpośrednim oddziaływaniem ludzi (np. zrywaniem roślin, zabijaniem zwierząt) przez prawny zakaz takiego oddziaływania.
POMNIKI PRZYRODY
Pomnik przyrody to pojedynczy twór lub skupienie tworów przyrody żywej lub nieożywionej o szczególnej wartości naukowej, wychowawczej, dydaktycznej, estetyczno - krajobrazowej lub historyczno - pamiątkowej, odznaczający się wyjątkowymi cechami.
STANOWISKA DOKUMENTACYJNE
Stanowisko dokumentacyjne to forma prawnej ochrony obiektu przyrody nieożywionej, który może się nie wyodrębniać w terenie, a ma znaczenie dla nauki i nauczania (np. profil glebowy, miejsce występowania skamieniałości, minerałów itp.)
UŻYTKI EKOLOGICZNE
Użytek ekologiczny to grunty nieproduktywne z pozostałościami ekosystemów mających znaczenie dla zachowania flory i fauny oraz lokalnych typów środowisk, zwykle o niewielkiej powierzchni (np. bagienka, oczka wodne).
ZESPOŁY PRZYRODNICZO - KRAJOBRAZOWE
Zespół przyrodniczo - krajobrazowy to obszar o dużych wartościach estetycznych krajobrazu naturalnego lub kulturowego, na których może być kontynuowana dotychczasowa działalność gospodarcza pod warunkiem, że nie spowoduje ona utraty tych wartości. Może służyć zachowaniu trasy widokowej, punktu widokowego itp.
Wielkoprzestrzenne formy ochrony przyrody, takie jak: parki narodowe i rezerwaty oraz parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu) tworzą krajowy system obszarów chronionych. System ten stanowi układ przestrzenny wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody, łączonych korytarzami ekologicznymi (rozumie się przez to obszar pomiędzy dwoma lub wieloma obszarami chronionymi, niezabudowany, umożliwiający migracje roślin i zwierząt).
Razem obszary prawnie chronione zajmują obecnie 32,5 % powierzchni Polski. W tym szacunku nie uwzględniono utworzonych dla wielu obszarów tzw. otulin, na terenie których też mogą obowiązywać określone zasady użytkowania terenu, obecnie - tylko w przypadku, kiedy stosowne zapisy zostaną wprowadzone do planów zagospodarowania przestrzennego.
Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że w miarę coraz lepszego rozpoznania walorów środowiska i stanu ich zagrożenia, pojawiają się na ogół nowe argumenty na rzecz obejmowania ochroną kolejnych terenów bądź też nadawania wyższej rangi ochrony. Na przykład wiele nowych parków narodowych powstało na bazie wcześniejszych parków krajobrazowych, a PK na bazie wcześniej wyznaczonych OCHK.