1. Czym jest filozofia? Podstawowe działy filozofii:

1. Czym jest filozofia?

• Nauka zajmująca się rozważaniami na temat istoty bytu źródeł poznania itp.

• Ogólne zasady, idee, cele leżące u podstaw powstania lub funkcjonowania czegoś.

• Czyjeś poglądy, przemyślenia i system wartości tworzący spójną całość.

1. Podstawowe działy filozofii:

• Trzy działy:

• Teoria bytu (ontologia)- inne nazwy to metafizyka oraz filozofia pierwsza. ogólna teoria bytu, tego co istnieje. Często pyta o status ontologiczny przedmiotu „czym coś jest?”. Rozważa byt jako byt oraz jako to co mu przysługuje w sposób istotne. Rozróżniamy ogólną lub szczegółową teorie bytu. Podstawowe pytania dodatkowe: o zasadę bytu(arche), o istnienie, o rację istnienia bytu

• Epistemologię (teoria poznania)- rozróżnia się dwa sensy słowa „poznanie”- sam proces poznania oraz wytworów procesu poznania (np. sądy teorie itp.), podstawowe problemy to m.in. rodzaje poznania, możliwość poznania pewnego, różnica między poznaniem pewnym a prawdopodobnym, źródła poznania, sceptyzm, itp.

• Aksjologię (teoria wartości)- bada naturę, sposób istnienia, zmienność, hierarchię, sposób poznania wartości. Teoria wartości przede wszystkim etycznych i estetycznych.

Ważna rolę odgrywa też logika i historia filozofii.

1. Jońska filozofia przyrody: pojęcie arche, przedstawiciele, rozwiązania:

1. Pojęcie arche-pytanie o arche, czyli o fundamentalną zasadę rzeczywistości

• Wychodzi od tego że rzeczywistość ujmowana przez nasze dśw zmysłowe jest różnorodna i zmienna

• Fundamentalna zasada miała być zarówno początkiem świata

1. Przedstawiciele i rozwiązania

• Anaksymander (arche to bezkres- apeiron)

• Heraklit z Efezu(arche to ogień)

• Tales z Miletu (arche to woda)

• Anaksymenes (arche to powietrze)

• Ksenofanes (arche to ziemia)

1. Parmenides i Heraklit - dwie koncepcje bytu:

1. Heraklit z Efezu:

• podstawowa cecha przyrody to zmienność i stawanie się

• Relatywizm- nic z tego co istnieje nie jest stałe, ciągłe przechodzenie z przeciwieństwa w przeciwieństwo „phanta rei”

• świat jest odwieczny (nie powstał, nie został stworzony)

• arche nie jest praprzyczyną tylko symbolem ciągłej zmienności rzeczywistości

• rzeczywistością rządzi ustalony porządek- logos, (sprzeczności dzięki niemu współistnieją)

1. Heraklit o człowieku (nt. Bytu):

• człowiekiem także rządzi logos (ludzie powinni dążyć do poznania jego zasad)

• mądrość polega na zrozumieniu porządku świata

• należy dążyć do poznania umiaru i siebie

1. Parmenides

• Byt jest wieczny, ciągły, nieuchronny, jeden, niezmienny, pozbawiony jakichkolwiek różnic

• byt nie może podlegać zmianom i stawaniu się

• to co podlega zmianom i stawaniu się jest tylko pozorem bytu

• podstawowa zasada bytu: Byt jest a niebytu nie ma.- z tej zasady wychodzą wszystkie własności bytu

• Permenides wprowadza do filozofii różnicowanie zjawiska

• Opozycja "zjawisko-rzeczywistość" jest czymś innym niż opozycja między arche a przyrodą

• Logos rządził zmianami

1. Materializm atomistyczny (człowiek i świat w ujęciu Demokryta):

1. Główna postać:

• Demokryt 460-360 p.n.e

• Materialistyczna koncepcja bytu i poznania

-Etyka intelektualistyczna

1. świat według Demokryta:

• rzeczywistość składa się z atomów

• istnieje nieskończona ilość rodzajów atomów

• atom to cząsteczka niepodzielna i niezmienna, mają tylko właściwości losowe (kształt, położenie, porządek), znajdują się w ciągłym ruchu, istnieją w próżni

• wszystkie rzeczy są złożone z atomów

• ruch i zmian to łączenie się i dzielenie atomów

• jakość sprowadza się do cech ilościowych atomów i ich układów

1. człowiek według Demokryta:

• poznanie- rozum powinien zgadzać się z doświadczeniem zmysłowym, Poznanie racjonalne powinno być nie tylko wewnętrznie niesprzeczne, ale również zgodne z doświadczeniem

• dusza- dusza jest materialna, składa sięz atomów. Czynności psyciczne to zjawiska materialne, ruch atomów. Śmierć to rozpad materialny duszy.

• Etyka- dobro najwyższe człowieka to zadowolenie (stan będący skutkiem harmonii atomów duszy. Ma charakter aktywności intelektualnej). Metoda zadowolenia: umiar w postępowaniu, unikanie skrajności--> wyciszenie gwałtownych i sprzecznych emocji. Moralnie dobre jest to co prowadzi do stanu intelektualnego zadowolenia.

1. Pitagorejczycy - liczba jako arche:

Pitagorejczycy odrzucili wszystkie wcześniejsze próby definicji arche i uznali, że jest nią liczba. Pitagorejczycy pierwsi zauważyli, że wiele zjawisk przyrodniczych można wyrazić w relacjach liczbowych, i przejęci tym odkryciem skłonni byli konstruować także takie zależności liczbowe, które nie istniały rzeczywiście. Widzieli w liczbach nieparzystych element czegoś nieokreślonego, a w parzystych - element czegoś określonego, zaś liczba jako synteza czegoś nieograniczonego w granicy może być elementem ograniczającym lub determinującym.

1. Sofiści - "Człowiek jest miarą wszechrzeczy", relatywizm i konwencjonalizm:

1. Teoria poznania:

• tylko zmysły są wiarygodnym źródłem poznania

• każdy człowiek inaczej postrzega świat (prawda jest względna(zależy od punktu widzenia))- relatywizm

• kryterium rozstrzygania między takimi sądami: użyteczność praktyczna –konwencjonalizm

• sądy uznawane za prawdy powszechne obowiązujące przyjmowane są też naprawdę drogą konwencji

Konwencjonalny charakter mają: język, prawo, religia, obyczaje

1. Relatywizm- „prawda jest względna”:

• teza "Prawda jest względna":

• jeśli absolutną to sama sobie przeczy

• Jeśli względna - istnieje prawda absolutna

1. konwencjonalizm:

• konwencjonalny przeciwieństwem naturalny (czyli ustalony)

• istnieją konwencje w jakiś sposób uzasadnione

• źródła konwencji:

• Warstwy uprzywilejowane lub jednostki silne

• Warstwy niższe lub jednostki słabsze

• Racjonalna umowa wszystkich warstw a ochrony dobra wspólnego

1. Sokrates - Człowiek w ujęciu Sokratesa, cnota etyczna:

1. Człowiek:

• dusza (psyche)to:

• świadome "ja"

• podmiot myślenia, charakteru moralnego

• źródło naszego działania

• dobra: wewnętrzne(zdrowie, życie, uroda) zewnętrzne(pozycja społeczna, zamożność),moralne (sprawiedliwość, odwaga) oraz duchowe( tradycyjne dobra moralne)- dusza najważniejszą częścią człowieka-->dobra duchowe najważniejsze

1. cnota etyczna:

• cnota moralna czyli wiedza na temat dobra i zła daje panowanie nad sobą

• panowanie nad sobą daje wolność względem ciała i namiętności

• wolność daje samowystarczalność czyli niezależność wobec potrzeb cielesnych uzyskaną dzięki wiedzy oraz możliwość osiągnięcia szczęścia tylko dzięki własnemu rozumowi i wiedzy

• szczęście:

• musi wiązać się z tym co najwartościowsze w człowieku czyli dusza

• szczęście musi wiązać się z dobrami duszy-dobrem najwyższym duszy jest wiedza

• szczęście w posiadaniu wiedzy -inne dobra są akceptowane o ile pomagają lub nie utrudniają w osiąganiu najwyższego

1. Platon – świat rzeczy i świat idei, koncepcja człowieka, struktura duszy ludzkiej, szczęście:

1. Platon (427-347 p.n.e):

• najbardziej znany uczeń Sokratesa

• w 389 p.n.e założył w Atenach szkołę(Akademię)

• była ona zorganizowana na wzór pitagorejski: miała charakter naukowy i religijny

• w Akademii zajmowano się filozofią, logiką, matematyką, astronomią, medycyną

• Akademia została zamknięta przez cesarza Justyniana

1. Teoria idei (ontologia)

• Kolejna próba połączenia myśli Heraklita i Parmenidesa

• Byt dzieli się na: → świat rzeczy (byt realny)

→ świat idei (byt idealny)

1. Świat rzeczy:

• Rzeczy realne:

• poznawalne drogą doświadczenia zmysłowego

• konkretne i jednostkowe

• zmienne przemijające niedoskonałe

• mnogość i wielkość(istnieje wiele rzeczy tego samego gatunku)

1. Świat idei:

• Idee to wzorce rzeczy i ich własności, np: idea "człowieka" jest wzorcem wszystkich istniejących ludzi.

• Cechy idei:

• wieczne, niezmienne

• abstrakcyjne i ogólne

• poznawalne tylko przez intelekt

• wśród idei istnieje hierarchiczny porządek. Najważniejsza jest idea jednego/dobro.

• Idee istnieją inaczej niż rzeczy realne oraz inaczej niż stany zmysłu (umysłu?) (stany psychiczne)

1. Relacja między bytem idealnym a realnym:

• Byt realny jest wtórny wobec świata idei i zależny wobec niego

• Idee są wzorcami rzeczy

• Rzeczy realne "uczestniczą" w ideach

1. koncepcja człowieka:

• Człowiek i dusza ludzka:

• Jak byt składa się z 2 odmiennych elementów tak i człowiek składa się z 2 odmiennych części: duszy i ciała

• Ciało wg Platona:

• zmienne, niedoskonała, podlega przemijaniu

• jedyne poznanie, jakie jest w stanie nam zapewnić to zawodne poznanie zmysłowe

• ciało jest ożywione przez duszę - bez niej ginie

1. struktura duszy ludzkiej:

• Dusza wg Platona:

• Niematerialna

• Wieczna

• Źródło życia

• Podmiot do myślenia

• Dzięki intelektowi zdolna do poznania idei i zdobycia w ten sposób prawdziwej wiedzy

• Poznanie racjonalne jest przypomnieniem wiedzy na temat idei zdobytej przez duszę przed narodzinami

• Dusza jest doskonalsza od ciała

• Człowiek to dusza czasowo zjednoczona z czasem

1. Struktura duszy ludzkiej:

• 3 części duszy:

• dusza racjonalna (myślenie, działania)

• dusza gniewliwa (gniew, zapał do czegoś)

• dusza pożądliwa (pożądanie i przyjemność)

• Wszystkie części duszy w jakiejś mierze odpowiadają za ludzkie działanie (nie tylko dusza racjonalna)

1. szczęście:

• szukając prawdziwej cnoty etycznej należy określić czym jest człowiek

• to pozwoli określić jako funkcja właściwa jest człowiekowi

• najwyższa cnota etyczna to doskonałość w spełnianiu właściwej człowiekowi funkcji

• posiadanie najwyższej cnoty składa się na szczęście

1. Arystoteles – byt, człowiek, dusza i ciało, cnoty i wady etyczne, najważniejsze dobro ludzkie:

1. Arystoteles:

• 385-322 p.n.e

• uczeń Platona

• w latach 366-347 p.n.e uczył się w Akademii Platońskiej

• był wychowawcą Aleksandra Wielkiego

• założył w Atenach szkołę: filozoficzną

• przydomki: Stagiryta (ur w Stagirze), Filozof (w średniowieczu)

1. byt:

• Byt jako możność i akt:

• Możność - potencjalność, zdolność stawania się czymś

• Akt (aktualność) - bycie czymś określonym, urzeczywistnienie czegoś

• Źródłem ruchu i zmian w ramach bytu jest przechodzenie i możność do aktu

• Byt jako materia i forma:

• Materia - tworzywo, budulec. Coś co może przybierać różne postacie

• Forma - to co determinuje materię. Określone cechy kształtujące materię.

• To co sprawia że dana rzecz jest tym czym jest i należy do określonego gatunku

• Każda konkretna rzecz składa się z jakiegoś czynnika materialnego i formy.

• Materia ma się do formy jak możność do aktu.

• Forma bytu:

• Materia pierwsza – brak formy, czysta forma stania się wszystkim

• Różne byty złożone z materii i formy

• Cztery podstawowe elementy (żywioły) przyrody: ogień, powietrze, woda ziemia.

• Konkretne rzeczy (substancje) martwe i żywe. Składają się z materii i formy.

• Czysta forma – czysty, doskonały akt, brak możności i nieokreśloności. Nieruchomy pierwszy poruszyciel – Bóg

• Podział bytu na kategorie(10) i przykłady:

• Substancja (człowiek)

• Ilość (180cm wzrostu)

• Stan (ubrany)

• Stosunek (większy niż koledzy)

• Miejsce (w liceum)

• Działanie (rozgląda się)

• Czas (dzisiaj)

• Położenie (stoi)

• Jakość (biały i znający gramatykę)

• Doznawanie (jest popychany)

1. człowiek:

• Człowiek jest konkretną substancją – składa się z materii o formy

• Dusza ludzka to dusza rozumna

• Dusza ludzka jest formą ciała

• Obecność duszy (formy) polega na spełnianiu określonej funkcji życiowych (wegetatywnych, zmysłowych, intelektualnych)

• Człowiek jest integralną całością

1. dusza i ciało:

• Dusza (1):

• Dusza to forma ciała ożywionego

• 3 rodzaje duszy:

• Wegetatywna (przemiana materii, odżywianie, rozmnażanie)

• Zwierzęca (poznanie życiowe, emocje + wegetatywna)

• Rozumna (wegetatywna + zwierzęca + ogół funkcji poznania rozumowego)

• Posiadać duszę – spełniać określone funkcje

• Dusza (2):

• substancje można podzielić na żywe i martwe

• dusza przysługuje substancjom ożywionym

• dusza jest formą substancji ożywionej

• jest zasadą życia

• posiadanie duszy to tyle co spełnianie pewnych funkcji życiowych

• Rodzaje duszy:

3 rodzaje:

• Roślinna - funkcje wegetatywne

• Zwierzęca - funkcje wegetatywne oraz poznanie zmysłowe i emocje

• Rozumna – (ludzka) funkcje wegetatywne; poznanie zmysłowe emocje; poznanie intelektualne

Każda doskonalsza dusza zawiera to co dusze niższe oraz nowe elementy.

• Dusza ludzka:

• człowiek jest substancją ożywioną

• dusza ludzka to forma a ciało to materia

• każdy konkretny i jednostkowy człowiek jest nierozerwalną całością składającą się z duszy rozumnej i ciała

• Struktura duszy ludzkiej:

• życie psychiczne człowieka składa się z 3 warstw:

• wegetatywnej

• emocjonalno-zmysłowej

• intelektualnej

• intelekt dzieli się: na bierny i czynny

• poznanie intelektualne dzieli się na: teoretyczne i praktyczne

1. cnota i wady etyczne:

• Cnota etyczna doskonali zmysłowo-poznawczą część duszy

• Cnoty etyczne o trwałej dyspozycji sprawiają że ta część duszy jest podporządkowana rozumowi

• Cnota etyczna polega na przyjęciu pewnej postawy pośredniej pomiędzy nadmiarem oraz brakiem

• Męstwo (wady: tchórzostwo-zuchwałość)

• Umiarkowanie (wady: niewrażliwość-rozwiązłość)

• Szczodrość (małe sumy pieniędzy) (wady: chciwość-rozrzutność)

• Wielki gest (duże sumy pieniędzy) (wady: małostkowość)

• Poczucie własnej wartości (wady: zarozumiałość-przesadna skromność)

• Ambicje (wady: nadmiar ambicji, nadmierne pragnienie czci - brak ambicji, obojętność chwały)

• Łagodność (wady: porywczość-niezdolność do gniewu)

• Szczerość (wady: chełpliwość-udawana skromność)

• Dowcip (taktowność) (wady: kpiarstwo-mrukowatość)

• Uprzejmość, przyjacielskie nastawienie do ludzi (wady polegające na nadmiarze - jeśli bezinteresownie: ugrzecznienie, jeśli interesownie: pochlebstwo, wady polegające na braku: gburowatość.

• Umiar w przeżywaniu wstydu (wady: bezwstydność-przesada wstydliwości)

• Słuszne oburzenie (wady: smutek z powodu powodzenia innych-radość z powodu niepowodzenia innych)

• Sprawiedliwość -zachowanie słusznej miary przy podziale dóbr, korzyści (wady: nieuzasadniony zysk-nieuzasadniony strach)

1. najwyższe dobro ludzkie:

Szczęście wg Arystotelesa. Dwie koncepcje szczęścia:

• szczęście polega na doskonaleniu poznania teoretycznego. W takim przypadku cnoty moralne oraz praktyczne to środek do tego celu.

• szczęście polega na posiadaniu cnót etycznych i intelektualnych wśród których najważniejszą role pełni doskonałe poznanie teoretyczne

1. Cynicy i stoicy – cynickie źródła cynizmu, stoicka koncepcja człowieka i dobrego życia:

1. cynickie źródła cynizmu:

• Przedstawiciele:

• Antystenes z Aten (ok. 436 p.n.e - 365 p.n.e)

• Diagenes z Synopy (ok. 413 p.n.e - 323 p.n.e)

• Krates z Teb (365 p.n.e - 285 p.n.e)

• Tezy cynickie:

• istotą człowieka jest dusza(psyche)

• najwyższa cnota etyczna polega na posiadaniu wiedzy na temat dobra

• wiedza etyczna wystarcza do dobrego postępowania

• cnota rozumiana jako wiedza etyczna jest jedynym prawdziwym dobrego człowieka

• Tezy cyników na temat dobra ludzkiego:

• najwyższe dobro ludzkie to osiągnięcie stanu obojętności wobec dóbr i potrzeb, niewzruszoności wobec losu

• chodzi o stan samowystarczalności pojmowany jako niezależność od rzeczy ludzi oraz społeczności

• metoda osiągania obojętności:

• rozwijanie wiedzy na temat dobra i zła

• odrzucenie dóbr zewnętrznych i cielesnych, ubóstwo

• podważanie i odrzucenie panujących konwenansów społ, odrzucenie dominujących wartości, sposobu życia, potocznej moralności

• Poznanie i byt wg Cyników:

• źródłem poznania są zmysły

• rzeczywistość jest materialna

• istnieją rzeczy tylko konkretne(nominalizm). Nie istnieją idee.

1. stoicka koncepcja człowieka:

• Cnota to życie zgodne z rozumem

• Cnota jest wiedzą.

• Jest to wiedza na temat naturalnego porządku rzeczy, w tym na temat dobra i zła moralnego.

• Cnota pozwala żyć zgodnie z naturalnym porządkiem rzeczy. Pozwala uniknąć sprzeciwiania się temu co nieuchronne oraz dążenia do tego, co niepotrzebne.

• Poszczególne cnoty moralne (umiarkowanie, męstwo, mądrość, sprawiedliwość) sprowadzają się do posiadania tej wiedzy.

• Życie zgodne z rozumem (cnota) wiąże się z dominacją rozumu nad emocjami (zawiść, pożądliwość, smutek, obawa).

• Ideał: apatia (beznamiętność)

• Cnota to niezależność:

• Ludzka zależność od świata zewnętrznego może zagrażać szczęściu.

• Niezależność od świata może polegać tylko na panowaniu nad sobą. (Nie można kontrolować świata.)

• Panowanie nad sobą opiera się na posiadaniu wiedzy i pozbyciu się emocji.

• Panowanie nad sobą:

• nieprzywiązywanie się do rzeczy powszechnie uznawanych za wartościowe (brak pragnień, dystans);

• właściwe posługiwanie się tymi rzeczami;

• zdolność do wyrzeczenia się wszystkiego poza cnotą.

1. stoicka koncepcja dobrego życia:

Cnota to życie zgodne z naturą:

• Natura to harmonijna i zdeterminowana całość, której częścią jest człowiek.

• Cnota to umiejętność prowadzenia życia zgodnego z naturą. To, co dzieje się w sposób naturalny jest tym, co powinno być.

• „Natura” to (a) natura ludzka; (b) całość zjawisk naturalnych

• Natura ludzka to przede wszystkim rozumność. Cnota polega więc na posiadaniu wiedzy.

• Cnota polega też na umiejętności prowadzenia życia zgodnego z naturalnym porządkiem rzeczy

• Ludzka wolność polega na umiejętności podporządkowania się w swym działaniu naturalnemu porządkowi rzeczy.

1. Hedoniści i epikurejczycy – Arystyp z Cyreny jako inspiracja epikureizmu, epikurejska koncepcja człowieka i życia szczęśliwego:

1. Arystyp z Cyreny jako inspiracja epikureizmem:

• Arystyp z Cyreny (ok 435-366 p.n.e.)

• W życiu kierujemy się dążeniem do przyjemności i unikaniem przykrości

• Najwyższe dobro to aktualna przyjemność cielesna. Zło to przykrość cielesna

• Szczęście to ogół aktualnych pojedynczych przyjemności fiz.

• Wartość panowania nad sobą wiąże się z doznaniem przyjemności - chodzi o unikanie przesady, która prowadzi do przykrości czyli zła

1. epikurejska koncepcja człowieka szczęśliwego:

• Etyka: hedonizm

• Szczęście (eudajmonia) polega na życiu obfitującym w przyjemności i na braku przykrości

• Przyjemności dzielimy na pozytywne i negatywne.

• Największą wartość mają przyjemności negatywne, czyli przyjemności związane z brakiem cierpienia

• Brak cierpienia wystarcza, aby pojawiła się naturalna radość życia.

• Przyjemności pozytywne nie są wykluczone, ale należy pamiętać, że uzależniają nas od dóbr zewnętrznych. Ich doznawanie często też prowadzi do cierpienia.

• Przykrości wynikają z niezaspokojonych potrzeb, zbyt intensywnych przyjemności pozytywnych oraz lęku.

• 4 typowe formy lęku: lęk przed brakiem szczęścia, lęk przed cierpieniem, lęk przed bogami i lęk przed śmiercią.

• Aby osiągnąć szczęście potrzeba cnót moralnych, mądrości praktycznej, wiedzy i przyjaźni.

1. Sceptycy – koncepcja szczęścia, różnica między episteme i doksa. Dlaczego nie możemy mieć episteme – argumenty sceptyków:

1. koncepcja szczęścia:

• Aspekt etyczny i epistemologiczny

• Podstawowe znaczenie ma aspekt etyczny, a rozważania na temat poznania są mu podporządkowane.

• Szczęście polega na spokoju wewnętrznym.

• Aby je osiągnąć należy powstrzymać się od wydawania sądów w kwestiach filozoficznych i naukowych.

1. różnica między episteme i doksa:

Sceptycy problem:

• Teza sceptyków: wiedza absolutnie pewna (episteme) nie jest możliwa i jedyny dostępny człowiekowi rodzaj poznania to poznanie prawdopodobne (doksa).

1. Dlaczego nie możemy mieć episteme – argumenty sceptyków:

• Dylemat:

• Albo teza sceptyków jest poznaniem pewnym, ale wtedy okazuje się, że episteme jednak jest możliwa

• Albo teza sceptyków jest poznaniem prawdopodobnym, ale wtedy nie jest wykluczona prawdziwość stanowiska przeciwnego uznającego, że episteme jest możliwa

• Sceptycy sami sobie przeczą. Nie można konsekwentnie i globalnie przyjmować stanowiska sceptycznego wobec możliwości poznania pewnego bez podważania prawdziwego sceptycyzmu.

• Możliwy jest natomiast sceptycyzm „lokalny”, czyli kwestionowanie możliwości poznania pewnego dotyczącego wybranych kwestii.

1. Neoplatonizm i jego filozoficzno-religijna koncepcja człowieka:

1. Plotyn – antropologia:

• Człowiek składa się z ciała i duszy

• Dusza dzieli się na: niższą i wyższą

• Dusza niższa pełni funkcje wegetatywne i zmysłowe

• Dusza wyższa - zdolna jest do poznania intelektualnego

• Dusza ludzka istniała przed narodzinami: Przebywała wtedy w świecie idei

• Człowiek jako byt składający się z duszy i ciała sytuuje nie pomiędzy przedostatnią i ostatnią hipotezą: między duszą a materią.

1. Augustyn – „mylę się, więc jestem” – argumentacja przeciw sceptycyzmowi. Człowiek, dusza ludzka, szczęście w ujęciu Augustyna:

1. „mylę się, więc jestem”:

• nawet jeśli człowiek myli się w poznaniu zmysłowym i racjonalnym, to pewne jest że istnieje ten, kto się myli oraz dokonywane przez niego akty poznania.

• „Więc jestem skoro się mylę”.

• Poznanie własnego istnienia ma charakter wiedzy pewnej.

• Mamy więc też wiedze, że istnieje wiedza pewna.

1. Człowiek:

• Antropologia św. Augustyna.

• Dualizm platoński.

• Człowiek składa się z duszy i ciała, ale dusza jest samoistna, nieśmiertelna, niematerialna, doskonalsza od ciała.

• Związek duszy z ciałem jest zewnętrzny, to znaczy może ona istnieć bez niego.

• Dusza posługuje się ciałem.

1. dusza ludzka:

• Trzy funkcje duszy: samowiedza, poznanie, miłość.

• Nie są to odrębne władzy duszy ( jak u Arystotelesa), ale stany całej duszy.

• Poznanie obejmuje: poznanie zmysłowe, pamięć oraz poznanie umysłowe.

• Miłość wskazuję na wolę, źródło działania.

1. szczęście:

• Źródło dobra moralnego: Bóg.

• Najwyższy cel człowieka: osiągnięcie zbawienia.

• Źródłem zła jest wolna wola człowieka.

• Zło polega na odwróceniu się od celów wyższych (zbawienie) i koncentracja na celach niższych ( wszystkie dobra doczesne).

• Nie można dostąpić zbawienia dzięki przyrodzonym ( naturalnym ) zdolnościom i własnym staraniom.

• Zbawienia można dostąpić tylko dzięki (niepoznawalnej) łasce Boga ( koncepcja predestynacji).

• Podział państwo Boże – państwo ziemskie (zbawieni- potępieni).

1. Tomasz z Akwinu jako przedstawiciel średniowiecznego arystotelizmu. Człowiek, dusza ludzka, szczęście w ujęciu Tomasza z Akwinu:

1. Tomasz z Akwinu:

• Doktor Anielski

• 1225-1274r. (współczesne Włochy)

• dominikanin

• uczeń Alberta Wielskiego

• Uniwersytet Paryski

• zwolennik koncepcji Arystotelesa

• ważniejsze nowości wprowadzone do koncepcji Arystotelesa:

• koncepcja Boga

• istnienie

• nieśmiertelność duszy racjonalnej

• cel ostateczny: doskonały (zbawienie) i niedoskonały (szczęście ziemskie)

• prawo naturalne

1. człowiek, dusza ludzka:

• człowiek to jedność duszy i ciała

• dusza to forma ciała

• dusza składa się z części wegetatywnej, zmysłowo-emocjonalnej, intelektualnej

• część intelektualna to dwie władze: intelekt i wola

• wola to pragnienie intelektualne

• wola ludzka nie może działa wbrew temu, co mówi poznanie intelektu praktycznego (intelektualizm)

• intelektualna część duszy jest nieśmiertelna

1. szczęście:

• rozróżnienie: szczęście niedoskonałe i szczęście doskonałe

• w życiu doczesnym osiągalne jest szczęście niedoskonałe. Jest ono tym samym, co szczęście postulowane przez Arystotelesa

• celem ostatecznym jest szczęście doskonałe osiągalne po śmierci dzięki łasce Boga. Polega ono na wizji uszczęśliwiającej Boga.

1. Istota zwrotu epistemologicznego doby nowożytnej. Racjonalizm i empiryzm (genetyczny i metodyczny):

Racjonalizm i empiryzm (genetyczny i metodyczny):

• racjonalizm genetyczny: istnieje poznanie, którego źródłem nie jest doświadczenie zmysłowe np. poznanie wrodzone, intuicja intelektualna

• empiryzm genetyczny: jedynym źródłem poznania jest doświadczenie zmysłowe

• racjonalizm metodologiczny: poznanie prawomocne uzyskiwane jest niezależne od doświadczenia zmysłowego np. poprzez intuicję intelektualną, rozumowanie

• empiryzm metodologiczny: poznanie prawomocne to poznanie opierające się na doświadczeniu

• każde z tych stanowisk może występować w wersji skrajnej i umiarkowanej

1. Racjonalizm kontynentalny. Kartezjusz: wątpienie metodyczne, "cogito ergo sum" jako fundament poznania. Byt według Kartezjusza: rzecz myśląca i rzecz rozciągła:

1. Kartezjusz (1596-1650): wątpienie metodyczne:

• wątpienie jako metoda poszukiwania poznania niepowtarzalnego i pewnego, które mogłoby stać się fundamentem ludzkiej wiedzy

• wiedzy pewnej nie ma ponieważ:

• zmysły niekiedy zwodzą

• rozumowania bywają błędne

• czasem trudno odróżnić sen od jawy, więc być może wszystkie myśli jakie mamy są fałszywe

• całość naszej wiedzy uznajemy więc za bezwzględny fałsz

1. "cogito ergo sum" jako fundament poznania:

• istnienie siebie i własnych myśli jest prawdą pewną

• Kartezjusz uznaje ją za fundament całości prawomocnego poznania

1. rzecz myśląca (res cogitans):

• Kartezjusz wnioskuje, że jest rzeczą myślącą

• to substancja , której atrybutem jest myślenie . Jest to inaczej dusz ,umysł , „ja”.

1. rzecz rozciągła:

• res extensa – to substancja , której atrybutem jest rozciągłość ,czyli przestrzenność

Własności ilościowe , geometryczne ,matematyczne ( brak jakości tylko cechy

ilościowe).

1. Problem psychofizyczny - podstawowe rozwiązania:

1. Problem psychofizyczny to problem relacji między umysłem (świadomością , duszą itp. ) a ciałem.

2. Klasyczne rozwiązania :

• Monizm – istnieje tylko jeden rodzaj bytu (albo dusza , albo ciało)

• Dualizm – istnieją dwa rodzaje bytów: dusza(umysł itp.) oraz ciało ( rzecz rozciągła)

1. Wersje dualizmu psychofizycznego:

• Interakcjonizm (umysł oddziałuje na ciało , a ciało na umysł)

• Paralelizm (obie dziedziny są niezależne od siebie , nie wpływają na siebie , ale są zsynchronizowane )

• Epifenomenalizm (zjawiska umysłowe są tylko zjawiskami towarzyszącymi zjawiskom fizycznym . Zjawiska fizyczne wpływają na zjawiska mentalne , ale zjawiska mentalne oddziałują przyczynowo na zjawiska materialno-fizyczne )

1. Stanowisko Kartezjusza : interakcjonizm

Umysł i ciało wzajemnie na siebie oddziałują (ten kontakt dokonuje się w szyszynce).

Wersja skrajna interakcjonizmu: rzecz myśląca (ogół procesów umysłowych ) i rzecz rozciągła (żyjące ciało ) są odrębnymi substancjami .

1. Filozofia brytyjska w XVII i XVIII wieku (elementy myśli Bacona, Hobbes'a, Locke'a, Berkeley'a, Hume'a:

1. elementy myśli Bacona (1561-1626):

• Źródło poznania – zmysły (empiryzm genetyczny)

• Wartościowe poznanie bierze się ze współpracy doświadczenia i rozumu .

• Zajmował się klasyfikacją nauk i metodą poznania naukowego (rozumowanie indukcyjne , eksperyment )

• Klasyfikacja złudzeń poznawczych ( 4 typy złudzeń )

• Poznanie pochodzi z doświadczenia. Rozum odgrywa rolę porządkującą.

• Umysł ludzki nie jest jednak wolny od determinacji.

• Umysł ludzki jest „ niezapisaną tablicą” , ale również „krzywym zwierciadłem”

• Poznając świat (doświadczenie) i porządkując poznanie (rozum ) ulegamy typowym błędom.

• Rodzaje złudzeń związanych z poznaniem :

• Złudzenia plemienne – wynikające z ludzkiej natury (np. przypisywanie ludzkich cech przyrodzie żywej i nieożywionej )

• Złudzenie Jaskini – charakterystyczne dla konkretnych jednostek (błędy ,przesądy , złudzenia wynikające z indywidualnego doświadczenia, edukacji , wychowania)

• Złudzenie Rynku – warunkowane przez posługiwanie się językiem (zakładanie , że każdy termin ogólny oznacza coś , co realnie istnieje ; wieloznaczność terminów)

• Złudzenie teatru – wynikające z bezkrytycznego i bezrefleksyjnego przyjmowania pewnej części tradycji filozoficznej , naukowej , czy kulturowej(system wartości , normy dotyczące sposobu życia itp.)

1. elementy myśli Hobbes'a (1588-1679):

• Materializm (nie istnieją substancje duchowe ,subiektywne procesy psychiczne są procesami materialnymi ciała) ,

• Empiryzm genetyczny ,

• Rozum pełni funkcję pomocniczą i porządkującą ,

• Empiryzm metodologiczny ,

• Koncepcja etyczno-polityczna (egoizm człowieka , prawo i moralność jako wynik umowy społecznej ).

1. elementy myśli Locke'a (1632-1704):

• Empiryzm genetyczny i metodologiczny

• Ludzki umysł jest „niezapisaną tablicą „ – brak idei wrodzonych lub poznania niezależnego od doświadczenia

• 2 rodzaje doświadczenia :zewnętrzne i wewnętrzne (refleksja)

• Metoda :analiza zawartości ludzkiego umysłu

• ANALIZA ZAWARTOŚCI LUDZKIEGO UMYSŁU:

• Zawartość naszego umysłu to idee

• Źródłem idei jest doświadczenie

• W umyśle mamy 2 typy idei : idee własności pierwotnych (własności ilościowe jak kształt ,ruch)

• Idee własności wtórnych (cechy jakościowe ,subiektywne , jak kolor, smak, zapach itp.)

• Realnie poza umysłem istnieją tylko własności pierwotne

• Własności wtórne są wytworem umysłu.

• Idee dzielą się na proste i złożone

• Umysł konstruuje idee złożone z prostych idei cech pierwotnych i wtórnych,

• Idee złożone :idea substancji , idea przyczyny itp.

• ANALIZA IDEI PRZYCZYNY:

• Substancja (np. rzecz rozciągła ,rzecz myśląca) to samoistne podłoże cech jakościowych lub ilościowych

• Analiza zawartości umysłu wskazuje , że idea dowolnej substancji składa się z idei prostych ujmujących pewne cechy ilościowe i jakościowe składające się na daną rzecz.

• Nie ma prostej idei samej substancji , są tylko wiązki idei prostych ujmujących cechy jakościowe i ilościowe.

1. elementy myśli Berkeley'a (1685- 1753)

• Empiryzm genetyczny i metodologiczny

• Analiza zawartości umysłu nie daje podstaw do przekonania o istnieniu świata zewnętrznego

• Samodzielnie i niezależnie istnieją tylko umysły ujmujące idee. Istnienie umysłów polega na postrzeganiu idei.

• Dla wszystkich rzeczy ujmowanych przez umysł istnieć to być spostrzeganym

• W umyśle nie ma idei abstrakcyjnych i ogólnych . Treść takiej idei musiałaby ujmować cechy wykluczające się .Każda idea w umyśle jest co do treści konkretna i jednostkowa

1. elementy myśli Hume'a:

nie było jeszcze