1. etapy w historii budzetu( co sie zmieniło w skali miedzynarodowej, jakie nowe problemy doszly?)
| Rok (okres) | Kraj | Charakterystyka wydarzenia |
|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 |
| 1273 | Anglia | Król Anglii Edward I wprowadza zapis do Karty Wolności - nie będzie nakładał podatków bez zgody prałatów, baronów i innych wolnych ludzi. |
| 1374 | Polska | Król Ludwik Węgierski wprowadz. Do Paktów Koszyckich zasadę - bez zezwolenia reprezent. podatników nie można nakładać nowych danin |
| Wiek XIV | Francja | Rozdzielenie majątku państwa i króla |
| 1504 | Polska | Podczas obrad Sejmu w Piotrkowie następ. rozdział skarbu królewskiego i publ. |
| 1590 | Polska | Za czasów Zygmunta III opracowano budżet obejmuj. całość dochodów i wydatków państwow. |
| 1598 | Francja | Pogłębienie procesów rozdzielenia majątku państwa i majątku króla |
| 1628 | Anglia | Przyjęcie zasady zgody parlamentu na nakładanie podatków przez króla |
| 1688 | Anglia | Zdobycie na trwałe przez parlament angielski prawa zezwalającego zarówno na pobór podatków jak i prawa decydow.o sposobie ich zużycia. |
| 1768 | Polska | Ustawa sejmowa: nałoż. Nowych podatków wymaga opracow. całego budżetu z uwzgl. źródeł dochodów i rodzajów wydatków. |
| 1781 | Francja | Pierwsze opublikowanie dochodów i wydatków budż. przez ministra skarbu J. Neckera |
| 1791 | Francja | Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela |
| 1791 | Polska | Konstytucja 3 Maja - reguluje sprawy budżetu |
| 1830 | Belgia | Wprowadzenie do konstytucji po raz pierwszy zasad prawa budżetowego |
| 1862 | Francja | Dekret cesarski będący jednym z najobszerniejszych i najdokładniejszych źródeł prawa budż. |
| 1921 | Stany Zj. | Utworzenie departamentu budżetowego podległego bezpośr. prezydentowi |
| 1930/1931 | Zw.Radz | Chybione próby zastąpienia budżetu zbiorczym planem finans. |
| 1933 | Stany Zj. | Początki interwencj. państwowego i rozwój ekonomicznych funkcji budżetu |
| 1945-1989 | Zw.Radz | Radykalne rozszerzenie zakresu budż. w związku z finansow. bieżących zadań gosp. |
| 1945-nadal | Wys.rozwkraje zachodne | Eksperymenty z wydłużeniem okresu budż., próby dostosow. budżetu do cyklu koniunkturalnego |
| 1985 | Stany Zj. | Przyjęcie przez Kongres ustawy Gramma-Rudmana-Hollingsa o zrównoważ. budżetu i parlamentar. kontroli deficytu. |
2. funkcje funduszy celowych
funkcja alokacji środków publicznych
funkcja redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie
funkcja mobilizacji środków publicznych - fundusze celowe mogą sprzyjać powiększaniu środków publ.
d) funkcja racjonalizacji wydatków publicznych - fundusze celowe mogą osłabiać wpływ czynnika arbitralności
3. finansowe postawy autonomii władz samorzadowych(inaczej jakie sa zrodła finansowania)
Finansowe podstawy autonomii władz samorządowych – Czynniki umożliwiające stworzenie trwałych podstaw finansowych:
ustalenie udziałów władz samorządowych w dochodach władz państwowych
ustanowienie dodatków do podatków państwowych na powszechnie obowiązujących zasadach, co daje władzom samorządowym pewność dochodów
oddanie do wyłącznej dyspozycji władz samorządowych pewnych rodzajów podatków tzw. podatków lokalnych, regulowanych przez władze centralne.
ustalenie zobiektywizowanych kryteriów zasilania finansowego władz samorządowych przez władze państwowe w formie dotacji np. poprzez zastosowanie zobiektywizowanych miar potrzeb zbiorowości lokalnych np. liczba mieszkańców, struktura wiekowa ludności itd.
Wyposażenie władz samorządowych w określony majątek, który może być istotnym źródłem zasilania finansowego zbiorowości lokalnych.
4. Cechy budżetu państwa:
budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo
gromadzenie środków budżetowych odbywa się w sposób przymusowy
szczególna rola budżetu w funkcjonowaniu państwa
procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustrojowo-konstytucyjne
procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie zawsze mają charakter nie tylko ekonomiczny, ale i społeczny
dochody budżetowe powstają na skutek definitywnego przejęcia ich przez państwo od różnych podmiotów, dochody budżetowe gromadzone w budżecie są bezzwrotne
budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości
budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja, polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom budżetowym
wiązanie dochodów i wydatków budżetowych z działalnością państwa w zamkniętym okresie oznacza, że w istocie budżet państwa tworzą strumienie dochodów i wydatków
strumieniowy charakter budżetu oznacza konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów i obliguje do wydatkowania środków budż. przed upływem okresu budż.
budżet państwa nie jest jedynym urządzeniem w którym znajduje się finansowe odzwierciedlenie działalności państwa
5. agencje władz publicznych
Agencje władz publicznych - ich ideą jest wspomaganie finansowe dziedzin gospodarczych preferowanych przez państwo. Źródłem ich funduszy są dotacje budżetowe, dochody publiczne, zaciągane kredyty, dotacje międzynarodowych instytucji finansowych itd. Zaletą agencji jest więc możliwość pozyskiwania środków pieniężnych z różnych (także niepublicznych) źródeł. Główny motyw działalności - zysk, nie ma charakteru charytatywnego, ma promować działalność gospodarczą ważną dla społeczeństwa np. poprzez udzielanie pożyczek na preferencyjnych warunkach.
Cele, dla których powołuje się agencje władz publicznych:
popieranie rozwoju małej przedsiębiorczości
wspomaganie restrukturyzacji przemysłu
wspomaganie zmian strukturalnych w rolnictwie
przyspieszenie przekształceń własnościowych w gospodarce
promowanie rozwoju regionalnego
wspomaganie inwestycji w zakresie ochrony środowiska naturalnego
popieranie rozwoju infrastruktury mieszkaniowej
6. różnica miedzy agencja publiczna a funduszem celowym
Publiczny fundusz celowy - utworzona na mocy aktu prawnego wysokiej rangi forma organizacyjna służąca organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł. Zgromadzone środki są przeznaczane na ściśle określone cele. Funkcjonuje w okresie dłuższym niż rok.
Agencje publiczne:
-mogą mieć osobowość prawną
- mogą występować w formie spółki akcyjnej
-większa elastyczność finansowa
Fundusze celowe :
-jest podporządkowany instytucji która nim zarządza
-niesamodzielny
Dotacje związane z funduszami celowymi to 1/6 wydatków budżetu.
7. wyróżniamy dochody publiczne
Dochody publiczne – definitywne, bezzwrotne zasilania finansowe władz publicznych. Źródłem są dochody innych podmiotów.
Wyróżniamy dochody publiczne:
daniny publiczne – podmiot ponoszący ciężar daniny nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia, jest to np. podatek, akcyza,
dochody publiczne z majątku i praw majątkowych – rezultat zaangażowanego majątku (np. skarbu państwa), również dochody ze sprzedazży majątku,
pozostałe dochody:
różnego rodzaju opłaty,
składki na ubezpieczenia społeczne,
składki na ubezpieczenia zdrowotne,
składki na różne fundusze publiczne (Fundusz Pracy).
8. Rodzaje środków publicznych (ustawa)
1) dochody publiczne;
2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
3) i inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi
4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego i innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
a) ze sprzedaży papierów wartościowych,
b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i majątku jednostek samorządu terytorialnego,
c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,
e) z innych operacji finansowych;
5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
9. cechy współczesnego systemu podatkowego:
-nie ma uniwersalnego systemu podatkowego
-operują większą liczba podatków
-iluzje fiskalne
- manipulacja podatnikiem
Podatek – pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innnych związków publicznoprawnych (samorządy). Cechą podatku jest jego ogólny charakter – wszystkie podmioty są objęte podatkiem.
Fiskalna treść podatku – podstawowe narzędzie przejmowania przez państwo dochodów.
Ekonomiczna treść podatku – skutkiem nakładania podatku jest zmiana w sytuacji dochodowej i majątkowej podatników.
Iluzja fiskalna: polega na ukryciu opodatkowania, wysokości rzeczywistych ciężarów podatkowych, zróżnicowania ciężarów podatkowych, kamuflażu rzeczywistych beneficjentów środków publicznych itp.
Zasady systemu podatkowego:
wprowadza się kilka podatków, przy czym trzy lub cztery ich rodzaje stanowią podstawę finansów (funduszy) publicznych
sięga się do różnych przedmiotów opodatkowania, tzn. dochodów, wydatków, majątku, nabycia praw majątkowych
stosuje się podatki bezpośrednie i pośrednie (w różnych proporcjach w różnych krajach)
podatki bezpośrednie wprowadza się dlatego, że są one trudniej przerzucalne i stanowią pewne i systematyczne, choć mniej wydajne źródło dochodów
podatki pośrednie, choć łatwiej przerzucalne, ale sposób ich poboru czyni z nich wydajne źródło dochodów
nadmierne dochody podmiotów gospodarczych ogranicza się przez progresywne skale podatkowe
równomierne obciążenie podmiotów realizuje się wg ich zdolności dochodowej (współczesne systemy podatkowe charakteryzuje stosunkowo duży stopień indywidualizacji obciążeń)
w opodatkowaniu przedsiębiorstw stosowane są skale podatkowe progresywne i degresywne; w związku z przebiegiem cyklu koniunkturalnego ważnym instrumentem podatkowego oddziaływania na gospodarkę są różne ulgi, wakacje i zwolnienia podatkowe
podstawowe rodzaje podatków ustala się na szczeblu władz centralnych; wynika to z istotnego znaczenia tego instrumentu dla funkcjonowania przedsiębiorstw oraz społeczeństwa; nie wyklucza to udziału władz samorządowych w dochodach z tytułu ustalonych centralnie podatków, a także stosowania w ograniczonym zakresie podatków lokalnych stanowionych przez władze samorządowe
z psychologicznego punktu widzenia łatwiej jest zwiększać ciężary podatkowe przez podwyższenie istniejącego już podatku niż wprowadzenie nowego
wśród istniejących już podatków łatwiej jest (z psychologicznego punktu widzenia) zwiększyć ciężary podatkowe za pomocą podatków pośrednich niż bezpośrednich
w celu przeciwdziałania oszustwom podatkowym władze publiczne stosują rozwinięty system kontroli (prewencji) oraz system kar;
w celu ograniczenia zjawiska ucieczki przed podatkami władze publiczne dążą do uproszczenia systemu podatkowego i prowadzenia współpracy międzynarodowej w kwestiach podatkowych (ma to szczególne znaczenie wobec dynamicznego rozwoju stosunków gospodarczych i finansowych między różnymi krajami)
10. Cechy wydatkowania środków publicznych:
arbitralność decyzji dotyczących rozmiarów i kierunków wydatkowania środków publicznych
tkwi w naturze administracyjnego mechanizmu alokacji zasobów, jej skutkiem może być lepsze lub gorsze dostosowanie wydatków publicznych do potrzeb społecznych; może być ograniczona przez wprowadzenie kryteriów przeznaczenia środków publicznych na poszczególne cele. Wynika to z faktu, że decyzje alokacyjne podlegają presji politycznej wywierane przez różne grupy interesów
niebezpieczeństwo marnotrawstwa środków publicznych
wynika z tego, że alokacja ta nie jest poddawana weryfikacji ekonomicznej, dlatego możliwe są sytuacje „przefinansowania” pewnych dziedzin działalności, zadań publicznych itd. Weryfikacja sposobu zużytkowania środków publicznych może się dokonywać jedynie przez administracyjne procedury. Ich ściśle postrzeganie może zresztą, paradoksalnie prowadzić do marnotrawienia środków publicznych.
niebezpieczeństwo nadużyć i korupcji podmiotów wydatkujących środki publiczne
powstaje w związku z administracyjnym charakterem ich wydatkowania. Wybór partnera władz publicznych dokonuje się w warunkach ostrej rywalizacji o zamówienia, rodzi to warunki do korumpowania gestorów środków publicznych w zamian za otrzymanie zamówień rządowych (samorządowych). Istnieje również niebezpieczeństwo marnotrawienia środków publicznych przez zlecenie nie najkorzystniejszych zamówień z punktu widzenia realizowanych zadań.
„wypychanie” zasobów poza obieg stricte gospodarcze,
gdyż część wydatków budżetowych nie przynosi bezpośrednich efektów w postaci przyrostu PKB (wydatki na obronę narodową, bezpieczeństwo wewnętrzne i na administrację publiczną)
11. Ekonomiczny sens wydatkowania środków publicznych
Ekonomiczny sens wydatków publicznych polega na tym, że w ich wyniku następuje alokacja dóbr czyli wykorzystanie części PKB; wydatki publiczne stanowią więc kluczowy element administracyjnego mechanizmu alokacji zasobu w gospodarce
Ekonomiczny znaczenie wydatków publicznych wiąże się ze sposobem pozyskiwania środków, władze publiczne w zaspokajaniu popytu na środki pieniężne ( dochody ) stosują przymus administracyjny. Można przyjąć założenie że wydatki publiczne są nieuchronne i mają w ostateczności pożyteczne skutki
12. Dwie płaszczyzny racjonalizacji wydatków publicznych
W płaszczyźnie makroekonomicznej chodzi o ustalenie racjonalnego poziomu i struktury wydatków publicznych. Ważne jest czy środki publiczne wydatkowane są przez budżet, czy przez fundusze celowe. Ważna jest również struktura wydatkowania środków według szczebla władz publicznych. Środki publiczne przeznaczane na różne cele i zadania lepiej są wykorzystywane przez władze lokalne, gdyż mają one lepsze rozeznanie w skali potrzeb, niż władze publiczne szczebla pośredniego, czy centralnego. Racjonalne wydatkowanie uwarunkowane jest więc tym kto wydatkuje środki oraz jaki jest dystans miedzy gestorem a podmiotem wydatkującym te środki.
Płaszczyzna mikroekonomiczna dotyczy podmiotów które bezpośrednio wykorzystują środki publiczne, a więc jednostek sektora publicznego (jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych). Chodzi o takie sformułowanie zasad gospodarki środkami finansowymi, które zapewniłoby wydatkowanie zgodne z celami i zadaniami publicznymi danej jednostki sektora publicznego, przy jednoczesnym oszczędnym zużywaniu środków. Chodzi o jak najlepsze dostosowanie wykorzystania środków publicznych do zadań realizowanych przez dany podmiot i jak najlepsze zaspokojenie potrzeb ludzkich.
13. Zagadnienie efektywności wydatków publicznych
Gromadzenie pieniężnych środków publicznych i administracyjny sposób ich alokacji stwarza problem ich racjonalnego wykorzystania. Rozwiązanie tego problemu jest tym trudniejsze, że dziedziny na które ponosi się wydatki na ogół nie są podatne na stosowanie pomiaru skutków, efektywności tych wydatków. Np. w przypadku wydatków na obronę narodową ciężko jest zweryfikować efektywność alokacji biorąc za kryterium np. wojnę, kiedy w kraju może nie być wojny przez kilkadziesiąt lat.
Problem mierzenia efektywności wydatków publicznych dotyczy także dziedzin w których istnieją konkretni odbiorcy usług, jak np. w przypadku ochrony zdrowia, czy edukacji. Rzecz w tym że nie jest łatwo ustalić zależność między rozmiarami wydatków, a osiągniętymi efektami, gdyż efekty są trudno mierzalne, a skutki niektórych wydatków pojawiają się niekiedy za znacznym opóźnieniem.
W pomiarze efektywności wydatków chodzi o ustalenie związku miedzy poziomem i struktura wydatków publicznych a rzeczywistymi korzyściami, jakie odniesie społeczeństwo i gospodarka w wyniku tych wydatków
14. Rodzaje deficytu
Ekonomiści zaproponowali rozróżnienie 3 rodzajów deficytu budżet.:
deficyt rzeczywisty – faktyczna różnica między wydatkami i dochodami w danym okresie budżet.
deficyt strukturalny – wielkość symulowana, hipotetyczna, powstająca, gdyby dochody i wydatki były realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki.
deficyt cykliczny – rezultat cyklu koniunkturalnego (ożywienia lub recesji), wpływ. na dochody i wydatki, w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych.
Deficyt cykliczny zawsze różni się od rzeczywistego i strukturalnego! Jest on konsekwencją stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury.
15. Dług publiczny
Dług publiczny (w skrócie: dp) – finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek. Najważniejszą przyczyna powstawania dp jest zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego lub np. przymusowe wywłaszczenia mienia na zasadach odpłatności, zobowiązania odszkodowawcze i inne. Zaciąganie dp wywołuje koszty, które muszą być pokryte w przyszłości.
Dp powinien być wykorzystywany do finansowania przede wszystkim wydatków kapitałowych (majątkowych), wykraczających poza bieżący rok budżetowy, a nie do finansowania bieżących wydatków budżetu. W niektórych krajach wydatki bieżące i kapitałowe są rozdzielone, co ułatwia gospodarowanie tymi środkami. Pierwsze z nich uzyskiwane są głównie z dochodów podatkowych, a drugie z pożyczek publicznych.
Rodzaje długu publicznego.
Kryterium dowolności:
dp dobrowolny
dp przymusowy - posiada charakter podatku
Kryterium przyczyn i skutków zadłużenia publicznego:
globalny dp
wewnętrzny (krajowy) dp
zewnętrzny (zagraniczny) dp
Kryterium czasu:
dp krótkoterminowy (płynny) – przejściowe trudności płatnicze władz publicznych, rozwiązywane w danym roku fiskalnym, postuluje się jednak aby było to 2-3 lat.
dp długoterminowy (fundowany) - finansowany z pożyczek długoterminowych a wykorzystywany na wydatki majątkowe takie jak budowy obiektów użyteczności publicznej itp., stające się zabezpieczeniem pożyczek. Mogą one przynosić dochody będące źródłami spłaty długu.
Kryterium “kto od kogo pożycza”:
dp brutto – pożyczanie pieniędzy przez władze innym podmiotom krajowym i zagranicznym, lokowanie nadwyżek na rynkach finansowych.
dp netto
Kryterium struktury władz publicznych (“kto zaciąga dług”):
dp centralny (państwowy)
dp lokalny (samorządowy)
Przyczyny powstawania długu publicznego:
uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy.
okres wzmożonych wydatków publicznych (wojny, kryzysy gospodarcze).
doktryna ekonomiczna zakładająca utrzymywanie długu publicznego jako narzędzia interwencjonizmu państwowego.
cele polityczne elity politycznej niechętnej podnoszeniu podatków oraz cięciu w wydatkach
wpadnięcie wpadł w pułapkę zadłużenia
W krajach wysoko i średnio rozwiniętych dp utrzymujący się przez dziesięciolecia jest zjawiskiem powszechnym, choć staje się to przyczyną krytycznych ocen ekonomistów.
16. Instrumenty zaciągania długu publicznego.
Dwie metody finansowania deficytu:
kredyt bankowy emitowany przez bank centralny
powstawanie zobowiązań płatniczych w związku z transakcjami (zakupami) podmiotów publicznych, które są przejściowo finansowane przez dostawców towarów i usług, a dopiero po jakimś czasie mogą być spłacone ze środków budżetowych albo mogą trwale powiększać dp.
Instrumenty zaciągania pożyczek:
krótkookresowe
średniookresowe
długookresowe
Należy rozróżnić tutaj pojęcia kredytu i pożyczki. Każdy kredyt jest pożyczką, ale nie każda pożyczka jest kredytem. Kredytu udzielają banki mające zdolność kreacji pieniądza, czyli “pożyczania więcej niż maja”. Inaczej jest z podmiotami które udzielają pożyczek tylko do wysokości posiadanych środków pieniężnych. Różnice te powodują że kredyt bankowy jest uniwersalnym instrumentem zaspokajania popytu na pieniądz przez władze.
Można go podzielić na:
kredyt banku centralnego
kredyt banku komercyjnego
kredyt międzynarodowych instytucji finansowych (BŚ)
Najczęściej stosowane instrumenty finansowania deficytu:
weksle (bony) skarbowe – krótkoterminowe papiery wartościowe, emitowane w dużych nominałach, przeznaczone do transakcji na rynku blokowym (hurtowym)
obligacje skarbowe – papier wartościowy, który zawiera zobowiązanie emitenta do zapłaty posiadaczowi obligacji jej nominalnej wartości wraz z odsetkami. Gwarantują one stałe oprocentowanie, określone są warunki wypłaty odsetek. Obligacje są przedmiotem obrotu giełdowego posiadając cechę płynności finansowej.
Wyróżnia się obligacje:
krótsze niż 5-letnie (krótkoterminowe)
od 6 do 16-letnie (średnioterminowe)
dłuższe niż 15-letnie (długoterminowe)
Podział ze względu na emitenta:
obligacje skarbowe
obligacje manipulacyjne (emitowane przez władze lokalne lub ich agencje np. w USA)
Obligacje są trwalszym instrumentem do dokonywania wydatków bez pokrycia.
17. Narzędzia polityki fiskalnej
Cała sztuka polityki fiskalnej polega na tym, żeby państwo umiejętnie łączyło realizację podstawowych celów polityki fiskalnej(gromadzenie środków pieniężnych) „przy okazji” rozwiązywaniem innych ważnych celów gospodarczych i społecznych.
Do realizacji wymienionych szczegółowych celów polityki fiskalnej służyć mogą:
narzędzia podatkowe
zasiłki dla bezrobotnych
wydatki z tworzeniem nowych miejsc pracy i z finansowaniem programów zmiany kwalifikacji zawodowych
wydatki promujące restrukturyzację gospodarki
wydatki promujące rozwój drobnej przedsiębiorczości
wydatki na roboty publiczne
deficyt budżetowy
dług publiczny
poręczenia i gwarancje państwa dla podmiotów zaciągających pożyczki
Ingerencja państwa jest korzystna dla niektórych podmiotów, a jednocześnie narusza interesy innych podmiotów.
18. Instrumenty polityki fiskalnej
Polityka fiskalna polega na gromadzeniu środków publicznych, których poziom i struktura są ściśle określona przez wydatkowanie środków publicznych.
Polityka fiskalna polega wykorzystywaniu różnych instrumentów, które służą:
1) zaspokojenie popytu państwa (władz publicznych) na pieniądz (dochody)- jest to kluczowe zadanie, państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodów, a jeśli tak to musi sięgać do innych podmiotów
2) realizacji statutowych zadań władz publicznych za pomocą zgromadzonych środków pieniężnych
3) realizacji pozafiskalnych celów państwa, ale przy wykorzystaniu instrumentów polityki fiskalnej – długookresowa analiza funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej prowadzi do wniosku, że jej rozwój nie odbywa się bez zakłóceń, a nawet może wywoływać negatywne skutki i dla gospodarki i dla społeczeństwa. te właśnie fakty leżą u podstaw możliwości wykorzystania instrumentów finansowych
19. Cechy dobrej polityki fiskalnej
Racjonalny fiskalizm - ingerencja władz publicznych w dochody podmiotów gospodarczych, która pozwala zaspokoić niewygórowane potrzeby władz publicznych w zakresie dochodów i jednocześnie pozwala funkcjonować oraz rozwijać się podmiotom gospodarczym, a gospodarstwom domowym zaspokajać potrzeby na przyzwoitym poziomie, a także tworzy warunki do oszczędzania. W skali makro powinien być zapewniony wzrost gospodarczy.
Nadmierny fiskalizm- agresywna ingerencja w dochody, skutek: spowolnienie wzrostu gospodarczego, ruina podmiotów gospodarczych. Przykład stosowanie progresywnej skali podatkowej, co zniechęca do inwestowania.
Dobra polityka fiskalna wyraża się w umiejętnym łączeniu celów czysto fiskalnych z celami ekonomicznymi i społecznymi. Tak więc podatki nie powinny być tylko źródłem zasilania pieniężnego, lecz instrumentem wywołującym pozytywne zachowania podatnika.
20. Wydatki transferowe
wydatki transferowe – dokonywane są na rzecz innych podmiotów, co wiąże się z istniejącym systemem finansów publicznych, albo wynika z prowadzonej przez państwo polityki finansowej.
Rozróżniamy więc:
transfery wewnętrzne – czyli transfery dokonywane wewnątrz systemu finansów publicznych. Oznaczają wydatki publiczne jednych gestorów funduszy publicznych na rzecz innych gestorów funduszy publicznych. W wyniku tych transferów nie zmienia się ogólna wielkość środków publicznych, lecz zmienia się struktura ich finalnego wydatkowania.
transfery zewnętrzne – czyli na rzecz podmiotów znajdujących się poza sektorem publicznym. Oznaczają zasilanie podmiotów prywatnych w pieniądz pochodzący ze środków publicznych. Mogą one być związane z finansowym wspieraniem przez władze publiczne realizacji ważnych celów społecznych i gospodarczych (np. transfery na rzecz spółdzielczego i prywatnego budownictwa mieszkaniowego)
Odmiany transferów:
dotacja podmiotowa – ma charakter ogólny i jest w całości związana z działalnością danego podmiotu
dotacja przedmiotowa – wiąże ilość środków publicznych z konkretnymi potrzebami lub celami wydatkowania
21. Programowanie budżetowe
Racjonalizacja wydatków publicznych jest tym trudniejsza, im większy jest ich stopień agregacji. Najwięcej trudności występuje wiec przy racjonalnym kształtowaniu na szczeblu centralnym, mniej w przypadku budżetów budowanych dla poszczególnych jednostek sektora publicznego i budżetów szczebla podstawowego. Aby wydatki były jak najbardziej racjonalne oraz aby wyeliminować marnotrawstwo przyjęto założenie, że wydatkowanie publiczne musi być poddane nowoczesnym procedurom wynikającym z teorii i praktyki zarządzania. Podejście nazwano PROGRAMOWANIEM BUDŻETOWYM (nie planowanie budżetowe). Badania nad programowaniem rozpoczęły się po II wojnie światowej w krajach Europy Zachodniej i przede wszystkim w USA.
Do najbardziej rozwiniętych metod należy zaliczyć:
Planning- Programming- Budgeting System (PPBS)
Rationalisations des Choix Budgetaires (RCB)
Cost- Benefit- Analysis
Zero- Base Budgeting (ZBB)
Metoda ZBB (budżetowanie zerowe, budżetowanie od podstaw) – jest najnowsza metoda programowania budżetowego; eliminuje słabe strony metod wcześniejszych, a w szczególności to, że trudno było się oderwać od przeszłości. Zasadniczą cechą jest rezygnacja z budżetowania przyrostowego (tzn. podstawą budżetowania nie są budżety z ostatnich lat).
22. Sektor finansów publicznych tworzą:
1) organy władzy publicznej (administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały)
2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
3) jednostki budżetowe;
4) samorządowe zakłady budżetowe;
5) agencje wykonawcze;
6) instytucje gospodarki budżetowej;
7) państwowe fundusze celowe;
8) ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz KRUS i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS;
9) NFZ
10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
11) uczelnie publiczne;
12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
13) państwowe i samorządowe instytucje kultury i państwowe instytucje filmowe;
23. Wydatki stałe a wydatki sztywne
Wydatki sztywne (np. obsługa długu publicznego) wynikają z przyjętych ustaw oraz zobowiązań międzynarodowych (74%). Obowiązek ponoszenia przez władze publiczne wydatków sztywnych jest bardziej rygorystyczny niż ponoszenie wydatków stałych.
24. Co łączy przychody budżetowe z deficytem budżetowym
Przychody publiczne zaliczane są do środków publicznych i obejmują:
1) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
- ze sprzedaży papierów wartościowych
- z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i majątku JST
- ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych
- z otrzymanych pożyczek i kredytów
- z innych operacji finansowych
2) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Deficyt budżetowy w klasycznym ujęciu stanowi niedobór dochodów niezbędnych do sfinansowania
zaplanowanych wydatków. Niedobór tych dochodów musi być uzupełniony poprzez zaciągnięcie kredytów i pożyczek. Kwota zaciągniętego w ten sposób długu musi jednakże przekraczać kwotę deficytu, gdyż powinna ponadto finansować przypadające w danym roku spłaty długu zaciągniętego w latach poprzednich, powiększenie rezerw pieniężnych oraz zapewnić środki na inne operacje. Tak powiększona kwota niedoboru dochodów określana jest mianem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa.
Środki niezbędne do wykupu zobowiązań, udzielania pożyczek i zarządzania długiem to właśnie rozchody budżetu państwa. Źródłem finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa są przychody tego budżetu. Wartość bezwzględna salda przychodów i rozchodów budżetowych jest równa różnicy pomiędzy wydatkami i dochodami budżetu państwa. Przy deficycie budżetowym przychody są niezbędne do finansowania salda tego deficytu.
25. Zasady budżetowe
1) równowagi – w budżecie nie występują deficyty
2) powszechności – obejmuje wszystkie dochody i wydatki sektora
3) jedności materialnej – zakaz przyporządkowywania określonym dochodom pewnych wydatków
4) jawności – uchwalanie, wykonanie i kontrola realizacji budżetu podlega społecznej kontroli
5) uprzedniości – powinien zostać uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego
6) jednoroczności – jest planem dochodów i wydatków państwa w ujęciu rocznym
26. Danina publiczna
Np. podatek, akcyza, opłaty, wpłaty z zysku przeds. Państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa
Podmiot ponoszący ciężar daniny nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia, zaliczana do dochodów publicznych.
27. subwencja ogólna
Wielkość przyznawanej gminom subwencji ogólnej ustala się jako procent planowanych dochodów budżetu państwa.
- subwencja na zadania oświatowe
Nie może być niższa niż 6,6% planowanych dochodów budżetu państwa.
Finansuje się z niej prowadzenie publicznych szkół podstawowych oraz dotacje dla szkół podstawowych prowadzonych przez osoby fizyczne i prywatne.
0,5% subwencji – rezerwa do dyspozycji ministra finansów
Pozostała część subwencji przydziela się gminom wg algorytmu
- subwencja na zadania pozostałe
Wydziela się z niej jednak 1% rezerwę (w latach 1996-2000 5% od pozostałej kwoty subwencji ogólnej) do dyspozycji ministra finansów. 80% w/w rezerwy subwencji miano przeznaczyć na zwiększenie subwencji gmin nie objętych subwencją wyrównawczą.
Obok subwencji gminy mogły także korzystać z dotacji budżetu państwa.
Dotacje celowe przyznawane były na finansowanie następujących zadań własncyh gmin: inwestycje, pomoc społeczna, dodatki mieszkaniowe oraz prowadzenie szkół i placówek oświatowych.
-subwencja drogowa
ustalana w wysokości nie mniejszej niż 6,66% planowanych w ustawie budżetowej wpływów z podatku akcyzowego od paliw silnikowych
28. System repartycyjny
System repartycyjny oznacza system, w którym zbierane składki nie są kumulowane na indywidualnym koncie ubezpieczonego, lecz są wypłacane obecnym emerytom – beneficjentom. Niedobór środków ze składek na wypłatę rent i emerytur, występujący w ZUS, pokrywany jest z budżetu państwa, czyli przez wszystkich podatników.
Reforma emerytalna była koniecznością. System obowiązujący do końca 1998 r. stał się zupełnie niewydolny. Ubezpieczenia społeczne w Polsce działały dotychczas wyłącznie jako system repartycyjny oparty na tzw. umowie pokoleniowej: składki płacone przez osoby pracujące przeznaczane były na bieżące finansowanie świadczeń dla aktualnych emerytów i rencistów. Problemem było jednak to, że wpływające składki nie pokrywały tych potrzeb. Co gorsza, „dziura” ta była z roku na rok większa. Państwo musiało coraz więcej pieniędzy z budżetu przekazywać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). System ten powszechnie był oceniany jako niesprawiedliwy, niesłusznie zacierający zależność między wysokością zarobków a otrzymywaną emeryturą. Uzyskiwane po latach pracy emerytury były żenująco niskie, nie dawały szans na godne życie.
29. System rezydualny
Przyjmuje, że odpowiedzialna za swój los jest przede wszystkim jednostka. Zabezpieczenie społeczne ma zatem ograniczony zakres i jest adresowane wyłącznie do osób, które z różnych względów nie mogą skutecznie uczestniczyć w rynku pracy. Korzystanie ze świadczeń (zwłaszcza z pomocy społecznej) jest związane z negatywną oceną, co ma skłonić jednostki do aktywności na rynku pracy, państwo pomaga najsłabszym, ale nie stara się korygować nierówności wywołanych przez rynek. Najbliższe tego systemu są systemy zabezpieczenia społecznego w USA, Kanadzie i Australii.
30. Mnożnik zatrudnienia Kahna
Mnożnik zatrudnienia – ilościowa relacja między całkowitym wzrostem zatrudnienia a wzrostem zatrudnienia przy robotach publicznych, określona – podobnie jak w mechanizmie mnożnika inwestycyjnego Johna Maynarda Keynesa – przez krańcową stopę konsumpcji. Wzrost zatrudnienia przy robotach publicznych powoduje mnożnikowy wzrost zatrudnienia w całej gospodarce. Mechanizm polega na wzroście popytu konsumpcyjnego, spowodowanym wzrostem funduszu płac, który pociąga za sobą wzrost zatrudnienia i dochodu w gałęziach dóbr konsumpcyjnych. Mnożnik zatrudnienia wpisuje się w koncepcje, stworzonej pięć lat później, ekonomii keynesowskiej.
31. Funkcje finansów publicznych
Trzy rodzaje funkcji:
alokacyjna,
redystrybucyjna,
stabilizacyjna.
Funkcja alokacyjna: Polega na tym, że finanse pub. są narzędziem alokacji zasobów w gospodarce rynkowej w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przez państwo
Funkcja redystrybucyjna: Państwo bezpośrednio nie wytwarza dochodu, chociaż spełniając konstytucyjne funkcje ponosi wydatki. Wymusza to redystrybucję dochodów społecznych, która jest realizowana w formie pieniężnej i budzi wiele kontrowersji
Funkcja stabilizacyjna: Polega na częściowym stabilizowaniu działania funkcji alokacyjnej i redystrybucyjnej (łagodzeniu wahań cyklu koniunkturalnego, czego mechanizm rynkowy nie jest w stanie zapewnić).
32. Podstawowe różnice pomiędzy finansami publicznymi a sektorem publicznym:
Sektor publ. reprezentuje realne zjawiska i procesy gosp., tzn. wytwarza określone dobra i usługi
Finanse publ. reprezentują zjawiska i procesy pieniężne
W sektorze publ. decydujące znaczenie ma majątek (trwały i obrotowy), powstały na skutek procesów narastania, finansow. ze środków publ. - w analizie działaln. sektora dominuje metoda majątkowa
Analiza finansów publ. - metoda strumieniowa(badanie procesów tworzenia i rozdysponowania funduszy). Dwa rodzaje funduszy: budżet państwa i budżety samorządowe. Podstawowa cecha - ściśle określ. Czas tworzenia i rozdysponowania.
Część sektora publ. realizuje cele publ. i społ; część: ekonomiczne.
Część funduszy publ.- związana z finansowaniem sektora publ; część - nie angażuje funduszy publicznych.
Nie wszystkie środki publiczne są wykorzystywane przez sektor publ. (pewna część wydatków publ. ma charakter transferowy
Szczególne związki między sektorem publ. a finansami publ. zachodzą przez dług publ. - powstaje na skutek kumulowania się deficytu budż. Majątek publ. - zabezpieczenie długu publ. Dług publ. zaciągnięty w związku z powiększaniem majątku publ. angażuje fundusze publ. na obsługę tego długu.
33. Prognozy niezbędne do układania budżetu
Chodzi tu o prognozy dotyczące:
stopy wzrostu gospodarczego
stopy bezrobocia
stopy inflacji
czynników kreacji pieniądza
podaży pieniądza
poziomu rezerw oficjalnych
podstawowych stóp procentowych
kursów walutowych
salda bilansu handlowego
salda bilansu płatniczego
przeciętnej płacy w gospodarce
przeciętnej emerytury i renty
liczby rencistów
liczby młodzieży kształcącej Się
zatrudnionych w sferze budżetowej
34. Procedura budżetowa - określa szczegółowe zasady opracowywania projektu budżetu państwa, jego uchwalania, wykonania oraz kontroli.
Procedury budżetowe (regulacje prawne):
Projekt ustawy budżetowej powinien zostać złożony przez Radę Ministrów do Sejmu na 3 miesiące przed końcem roku budżetowego (do 30 września)
Sejm nie może zwiększyć poziomu deficytu zawartego w projekcie
Senat ma prawo wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od momentu jej przekazania
W okresie 4 miesięcy od złożenia projektu ustawa budżetowa musi trafić do podpisu prezydenta (inaczej prezydent może rozwiązać parlament)
Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy w ciągu 7 dni od jej przekazania
Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek orzec zgodność ustawy z Konstytucją w ciągu 2 miesięcy od złożenia wniosku przez Prezydenta w tej sprawie
Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu państwa wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5-mcy od zakończenia roku budżetowego
35. Cztery główne przekroje dochodów i wydatków:
Części budżetu (podmiotowy układ budżetu)
Swoją część w budżecie państwa mają naczelne organy władzy państwowej oraz naczelne i centralne organy administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości itp.
Przykłady:
Kancelaria Prezydenta RP
Kancelaria Sejmu
Kancelaria Senatu
Ministerstwo Finansów
Ministerstwo Gospodarki
Podmiotowe kryterium wyodrębniania części budżetu państwa jest naruszone przez nadanie specjalnego charakteru pewnym dziedzinom gospodarowania środkami budżetowymi:
obsługa długu skarbu państwa
rezerwa ogólna
subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego
rezerwy celowe
przychody i rozchody związane z finansowaniem deficytu budżetowego i rozdysponowaniem nadwyżki budżetowej
Działy budżetu
Reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i wydatków budżetowych. Analiza umożliwia ocenę stopnia zaangażowania środków budżetowych w realizację funkcji państwa: publicznych, społecznych, gospodarczych.
Działy budżetu to np. przemysł, rolnictwo, nauka, oświata i wychowanie, szkolnictwo wyższe, opieka społeczna, ochrona zdrowia, obrona narodowa.
Rozdziały budżetu
Pogłębienie klasyfikacji działowej np. w dziale ochrona zdrowia występują: szpitale ogólne,...
Paragrafy budżetu
Ich treścią są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych
36. Wg nowej ustawy dochodami budżetu gminy są:
wpływy z podatków (od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, od działalności gospodarczej osób fizycznych opłacanych w formie karty podatkowej, od spadków i darowizn, od posiadania psów)
wpływy z opłat (skarbowa, eksploatacyjna /częściowo/, lokalna i inne stanowiące przez ustawy dochód gminy)
udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa
27,6% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy
5% wpływów z podatku dochodowego od osób prywatnych, jednostek nie posiadających osobowości prawnej mających siedzibę na terenie gminy
subwencja ogólna
część podstawowa – kwota przeznaczona na część subwencji ogólnej ustala się jako sumę kwoty stanowiącej nie mniej niż 1% planowanych w ustawie budżetowej dochodów budżetu państwa oraz kwoty wpłat gmin bogatszych
część oświatowa
część rekompensująca – może się składać z kwot utraconych w związku z częściową likwidacją podatku
dochody jednostek budżetowych, wpłaty zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gminy
dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecane gminom oraz inne zadania zlecone ustawami
odsetki od środków finansowych gminy gromadzonych na rachunkach bankowych
dochody z majątku gminy
37. FORMY ORGANIZACYJNE GOSPODARKI BUDŻETOWEJ
Jednostka budżetowa
pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa, a jej dochody są automatycznie dochodami budżetu (jest powiązana z budżetem metodą brutto)
celowe uniezależnienie wykonywania zadań statutowych od realizowanych dochodów
tworzy się je w takich dziedzinach, gdzie wydatki są niewspółmiernie wysokie w stosunku do realizowanych przez nie dochodów
Zakłady budżetowe (obecne samorządowy)
tworzy się je w takich dziedzinach sektora publicznego, w których istnieje możliwość pełnej lub częściowej odpłatności za usługi
zakład budżetowy może pokrywać swoje wydatki z uzyskiwanych dochodów
rozlicza się z budżetem metodą netto
Gospodarstwa pomocnicze (zniesione)
tworzy się je przy jednostkach budżetowych
są wyodrębnione z tych jednostek pod względem podmiotowym i organizacyjnym
celem ich powołania jest złagodzenie rygorów budżetowych obowiązujących jednostkę budżetową
np. warsztaty szkolne
rozlicza się z budżetem metodą netto
Środki specjalne (zniesione)
tworzy się je przy jednostkach budżetowych
są wyodrębnione z tych jednostek pod względem finansowym
rozlicza się z budżetem metodą netto
np. rachunki, na których gromadzi się opłaty za korzystanie z placówek opiekuńczo-wychowawczych, sal i urządzeń szkolnych
Definicje:
Nauka o finansach publicznych - przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego. Nauka stara się określić związki przyczynowo – skutkowe między gromadzeniem pieniędzy a procesami gospodarowania, społecznymi i politycznymi.
Potrzeba – pożądanie wartości użytkowych (dóbr i usług), wynikające z osiągniętego rozwoju gospodarczego i kulturalnego ludzkości.
ma charakter nieograniczony (na nowym poziomie rozwoju, nowe potrzeby)
są wywoływane przez postęp techniczny, organizacyjny, naukowy, kulturalny itp.
wraz z rozwojem materialnego dobrobytu rośnie rola potrzeb wyższego rzędu.
Dobra publiczne (sensu stricto) to te, które z przyczyn swych cech fizycznych służą zbiorowości lokalnej, lub całemu społeczeństwu (są dobrodziejstwem natury lub powstają dzięki działalności człowieka)
Dobra społeczne – to takie dobra, które ze względów fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek doktryny społecznej i prowadzonej polityki są dostępne dla każdego obywatela np. oświata, ochrona zdrowia. Chodzi o to, że są one finansowane z funduszy publicznych, ale nie wyklucza to częściowej odpłatności
Dobra publiczne sensu largo – dobra pub. sensu stricto+ dobra społ.
Budżet państwa:scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa.
Budżet państwa jest więc planem finansowym, który będzie stanowił podstawę działalności podmiotów państwowych w następnym roku budżetowym. Budżet państwa jest aktem prawnym: podstawa tworzenia budżetu - ustawa przyjmowana przez parlament. Cele i zadania państwa realizowane za pomocą budżetu muszą być z góry określone. Budżet państwa sporządza się ex ante - jest planem finansowym państwa (władz ustawodawczych i władz wykonawczych). Rozwój budżetu państwa jest funkcją rozwoju państwa.
Dobra publiczne – bezpieczeństwo wewnętrzne, ochrona sanitarna, oświetlenie ulic, publiczny transport, działanie administracji – państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodu, a on jest potrzebny do utrzymania tych dóbr.
Dochody władz publicznych zależą od sytuacji dochodowej przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
Wpływy publiczne – wszystkie środki pieniężne zasilające rachunki władz publicznych (rządowych i samorządowych). Wszelkiego rodzaju wpływy o charakterze pożyczkowym, a w szczególności: kredyty z banku centralnego, kredyty z banków komercyjnych, pożyczki od rządów i banków zagranicznych, wpływy ze sprzedaży weksli, obligacji. Do wpływów publicznych zaliczają się wpływy o charakterze dochodowym.
Dochody publiczne – definitywne, bezzwrotne zasilania finansowe władz publicznych. Źródłem są dochody innych podmiotów.
Cła – najważjniejsze funkcje:
fiskalna,
funkcja protekcjonistyczna – polega na ochoronie gospodarki krajowej przed towarami zaggranicznymi.
Funkcjonowanie ceł jest zbliżone do funkcjonowania podatków.
Cła jako źródło dochodów publicznych będą w dającej się przewidzieć perspektywie wykazywać rtendencję spadkową
- Ma charakter ekonomiczny - dokonuje się przez mechanizm rynkowy i może prowadzić do zakłóceń w jego funkcjonowaniu (skoro jedne przedsiębiorstwa są bardziej od innych obciążone podatkiem)
- Może zniekształcić istotnie system podatkowy i ograniczyć stopień realizacji celów państwa
- Występuje między podatnikami.
Metody :
przerzucalność w przód – polega na podnoszeniu cen dla nabywców towarów, aby w ten sposób wyrównać nałożony na podatnika ciężar; skuteczność zależy od warunków panujących na rynku i reakcji obronnych nabywców
przerzucalność wstecz – polega na próbach wymuszenia obniżki kosztów działalności podatnika przez obniżki płac, obniżki cen nabywanych surowców, obniżki zużycia energii, itp.
Wydatki publiczne- to wydatki ponoszone na realizacje zadań publicznych, są dokonywane w celu zaspokojenia potrzeb zbiorowych lub/i potrzeb indywidualnych których ranga jest wysoka (np. finansowanie usług zdrowotnych, edukacyjnych)
Planowanie – podstawowe narzędzie kształtowania wydatków publicznych. Konieczność planowania wynika z samej natury gospodarki środkami publicznymi, która wymaga przyjęcia i planowanych dochodów i planowanych wydatków, najczęściej w formie ustawy. Plany wydatków publicznych stanowią integralna część budżetu państwa, budżetów samorządowych i publicznych funduszy celowych.
Równowaga budżetowa to stan budżetu, w którym jego wydatki równają się jego dochodom. Jednak to nie występuje prawie nigdy. W literaturze fachowej przyjmuje się, że nierównowaga budżetu (budżet niezrównoważony) występuje wówczas, gdy w budżecie jest deficyt. Budżet wykazujący nadwyżki traktuje się jako zrównoważony.
Dług publiczny jest sumą deficytów powstałych w okresach poprzed.,
akumulacja publ. – sumą nadwyżek z okresów poprzednich.
Budżet państwa – plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody państwa na okres jednego roku budżetowego. Tworzy się go na podstawie prawa budżetowego. Jest uchwalany przez Sejm jako ustawa budżetowa.
| PODSTAWOWE (główne) DOCHODY BUDŻETU: środki pochodzące z UE |
|---|
| PIT |
PODSTAWOWE (GŁÓWNE) WYDATKI BUDŻETU:
- obsługa długu krajowego i zagranicznego
- dotacje do ZUS i KRUS
- rozliczenia z budżetem UE
- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego
Rozchody:
spłaty otrzymywanych pożyczek i kredytów
wykup skarbowych papierów wartościowych
inne operacje finansowe
Przychody:
wpływy ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym
kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych
pożyczki
przychody ze sprzedaży majątku skarbu państwa
Części składowe ustawy budżetowej (budżetu):
Przychody i rozchody
Dochody i wydatki
Wykaz dotacji przedmiotowych i podmiotowych
Wykaz inwestycji wieloletnich
Plany finansowe funduszy celowych i agencji