opr zagadnienia finanse

1. etapy w historii budzetu( co sie zmieniło w skali miedzynarodowej, jakie nowe problemy doszly?)

Rok (okres) Kraj Charakterystyka wydarzenia
1 2 3
1273 Anglia Król Anglii Edward I wprowadza zapis do Karty Wolności - nie będzie nakładał podatków bez zgody prałatów, baronów i innych wolnych ludzi.
1374 Polska Król Ludwik Węgierski wprowadz. Do Paktów Koszyckich zasadę - bez zezwolenia reprezent. podatników nie można nakładać nowych danin
Wiek XIV Francja Rozdzielenie majątku państwa i króla
1504 Polska Podczas obrad Sejmu w Piotrkowie następ. rozdział skarbu królewskiego i publ.
1590 Polska Za czasów Zygmunta III opracowano budżet obejmuj. całość dochodów i wydatków państwow.
1598 Francja Pogłębienie procesów rozdzielenia majątku państwa i majątku króla
1628 Anglia Przyjęcie zasady zgody parlamentu na nakładanie podatków przez króla
1688 Anglia Zdobycie na trwałe przez parlament angielski prawa zezwalającego zarówno na pobór podatków jak i prawa decydow.o sposobie ich zużycia.
1768 Polska Ustawa sejmowa: nałoż. Nowych podatków wymaga opracow. całego budżetu z uwzgl. źródeł dochodów i rodzajów wydatków.
1781 Francja Pierwsze opublikowanie dochodów i wydatków budż. przez ministra skarbu J. Neckera
1791 Francja Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
1791 Polska Konstytucja 3 Maja - reguluje sprawy budżetu
1830 Belgia Wprowadzenie do konstytucji po raz pierwszy zasad prawa budżetowego
1862 Francja Dekret cesarski będący jednym z najobszerniejszych i najdokładniejszych źródeł prawa budż.
1921 Stany Zj. Utworzenie departamentu budżetowego podległego bezpośr. prezydentowi
1930/1931 Zw.Radz Chybione próby zastąpienia budżetu zbiorczym planem finans.
1933 Stany Zj. Początki interwencj. państwowego i rozwój ekonomicznych funkcji budżetu
1945-1989 Zw.Radz Radykalne rozszerzenie zakresu budż. w związku z finansow. bieżących zadań gosp.
1945-nadal Wys.rozwkraje zachodne Eksperymenty z wydłużeniem okresu budż., próby dostosow. budżetu do cyklu koniunkturalnego
1985 Stany Zj. Przyjęcie przez Kongres ustawy Gramma-Rudmana-Hollingsa o zrównoważ. budżetu i parlamentar. kontroli deficytu.

2. funkcje funduszy celowych

  1. funkcja alokacji środków publicznych

  2. funkcja redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie

  3. funkcja mobilizacji środków publicznych - fundusze celowe mogą sprzyjać powiększaniu środków publ.

d) funkcja racjonalizacji wydatków publicznych - fundusze celowe mogą osłabiać wpływ czynnika arbitralności

3. finansowe postawy autonomii władz samorzadowych(inaczej jakie sa zrodła finansowania)

Finansowe podstawy autonomii władz samorządowych – Czynniki umożliwiające stworzenie trwałych podstaw finansowych:

  1. ustalenie udziałów władz samorządowych w dochodach władz państwowych

  2. ustanowienie dodatków do podatków państwowych na powszechnie obowiązujących zasadach, co daje władzom samorządowym pewność dochodów

  3. oddanie do wyłącznej dyspozycji władz samorządowych pewnych rodzajów podatków tzw. podatków lokalnych, regulowanych przez władze centralne.

  4. ustalenie zobiektywizowanych kryteriów zasilania finansowego władz samorządowych przez władze państwowe w formie dotacji np. poprzez zastosowanie zobiektywizowanych miar potrzeb zbiorowości lokalnych np. liczba mieszkańców, struktura wiekowa ludności itd.

  5. Wyposażenie władz samorządowych w określony majątek, który może być istotnym źródłem zasilania finansowego zbiorowości lokalnych.

4. Cechy budżetu państwa:

  1. budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo

  2. gromadzenie środków budżetowych odbywa się w sposób przymusowy

  3. szczególna rola budżetu w funkcjonowaniu państwa

  4. procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustrojowo-konstytucyjne

  5. procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie zawsze mają charakter nie tylko ekonomiczny, ale i społeczny

  6. dochody budżetowe powstają na skutek definitywnego przejęcia ich przez państwo od różnych podmiotów, dochody budżetowe gromadzone w budżecie są bezzwrotne

  7. budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości

  8. budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja, polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom budżetowym

  9. wiązanie dochodów i wydatków budżetowych z działalnością państwa w zamkniętym okresie oznacza, że w istocie budżet państwa tworzą strumienie dochodów i wydatków

  10. strumieniowy charakter budżetu oznacza konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów i obliguje do wydatkowania środków budż. przed upływem okresu budż.

  11. budżet państwa nie jest jedynym urządzeniem w którym znajduje się finansowe odzwierciedlenie działalności państwa

5. agencje władz publicznych

Agencje władz publicznych - ich ideą jest wspomaganie finansowe dziedzin gospodarczych preferowanych przez państwo. Źródłem ich funduszy są dotacje budżetowe, dochody publiczne, zaciągane kredyty, dotacje międzynarodowych instytucji finansowych itd. Zaletą agencji jest więc możliwość pozyskiwania środków pieniężnych z różnych (także niepublicznych) źródeł. Główny motyw działalności - zysk, nie ma charakteru charytatywnego, ma promować działalność gospodarczą ważną dla społeczeństwa np. poprzez udzielanie pożyczek na preferencyjnych warunkach.

Cele, dla których powołuje się agencje władz publicznych:

popieranie rozwoju infrastruktury mieszkaniowej

6. różnica miedzy agencja publiczna a funduszem celowym

Publiczny fundusz celowy - utworzona na mocy aktu prawnego wysokiej rangi forma organizacyjna służąca organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł. Zgromadzone środki są przeznaczane na ściśle określone cele. Funkcjonuje w okresie dłuższym niż rok.

Agencje publiczne:

-mogą mieć osobowość prawną

- mogą występować w formie spółki akcyjnej

-większa elastyczność finansowa

Fundusze celowe :

-jest podporządkowany instytucji która nim zarządza

-niesamodzielny

Dotacje związane z funduszami celowymi to 1/6 wydatków budżetu.

7. wyróżniamy dochody publiczne

Dochody publiczne – definitywne, bezzwrotne zasilania finansowe władz publicznych. Źródłem są dochody innych podmiotów.

Wyróżniamy dochody publiczne:

  1. daniny publiczne – podmiot ponoszący ciężar daniny nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia, jest to np. podatek, akcyza,

  2. dochody publiczne z majątku i praw majątkowych – rezultat zaangażowanego majątku (np. skarbu państwa), również dochody ze sprzedazży majątku,

  3. pozostałe dochody:

8. Rodzaje środków publicznych (ustawa)

1) dochody publiczne;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

3) i inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego i innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i majątku jednostek samorządu terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,

e) z innych operacji finansowych;

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

9. cechy współczesnego systemu podatkowego:

-nie ma uniwersalnego systemu podatkowego

-operują większą liczba podatków

-iluzje fiskalne

- manipulacja podatnikiem

Podatek – pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innnych związków publicznoprawnych (samorządy). Cechą podatku jest jego ogólny charakter – wszystkie podmioty są objęte podatkiem.

Fiskalna treść podatku – podstawowe narzędzie przejmowania przez państwo dochodów.

Ekonomiczna treść podatku – skutkiem nakładania podatku jest zmiana w sytuacji dochodowej i majątkowej podatników.

Iluzja fiskalna: polega na ukryciu opodatkowania, wysokości rzeczywistych ciężarów podatkowych, zróżnicowania ciężarów podatkowych, kamuflażu rzeczywistych beneficjentów środków publicznych itp.

Zasady systemu podatkowego:

  1. wprowadza się kilka podatków, przy czym trzy lub cztery ich rodzaje stanowią podstawę finansów (funduszy) publicznych

  2. sięga się do różnych przedmiotów opodatkowania, tzn. dochodów, wydatków, majątku, nabycia praw majątkowych

  3. stosuje się podatki bezpośrednie i pośrednie (w różnych proporcjach w różnych krajach)

  4. podatki bezpośrednie wprowadza się dlatego, że są one trudniej przerzucalne i stanowią pewne i systematyczne, choć mniej wydajne źródło dochodów

  5. podatki pośrednie, choć łatwiej przerzucalne, ale sposób ich poboru czyni z nich wydajne źródło dochodów

  6. nadmierne dochody podmiotów gospodarczych ogranicza się przez progresywne skale podatkowe

  7. równomierne obciążenie podmiotów realizuje się wg ich zdolności dochodowej (współczesne systemy podatkowe charakteryzuje stosunkowo duży stopień indywidualizacji obciążeń)

  8. w opodatkowaniu przedsiębiorstw stosowane są skale podatkowe progresywne i degresywne; w związku z przebiegiem cyklu koniunkturalnego ważnym instrumentem podatkowego oddziaływania na gospodarkę są różne ulgi, wakacje i zwolnienia podatkowe

  9. podstawowe rodzaje podatków ustala się na szczeblu władz centralnych; wynika to z istotnego znaczenia tego instrumentu dla funkcjonowania przedsiębiorstw oraz społeczeństwa; nie wyklucza to udziału władz samorządowych w dochodach z tytułu ustalonych centralnie podatków, a także stosowania w ograniczonym zakresie podatków lokalnych stanowionych przez władze samorządowe

  10. z psychologicznego punktu widzenia łatwiej jest zwiększać ciężary podatkowe przez podwyższenie istniejącego już podatku niż wprowadzenie nowego

  11. wśród istniejących już podatków łatwiej jest (z psychologicznego punktu widzenia) zwiększyć ciężary podatkowe za pomocą podatków pośrednich niż bezpośrednich

  12. w celu przeciwdziałania oszustwom podatkowym władze publiczne stosują rozwinięty system kontroli (prewencji) oraz system kar;

  13. w celu ograniczenia zjawiska ucieczki przed podatkami władze publiczne dążą do uproszczenia systemu podatkowego i prowadzenia współpracy międzynarodowej w kwestiach podatkowych (ma to szczególne znaczenie wobec dynamicznego rozwoju stosunków gospodarczych i finansowych między różnymi krajami)

10. Cechy wydatkowania środków publicznych:

tkwi w naturze administracyjnego mechanizmu alokacji zasobów, jej skutkiem może być lepsze lub gorsze dostosowanie wydatków publicznych do potrzeb społecznych; może być ograniczona przez wprowadzenie kryteriów przeznaczenia środków publicznych na poszczególne cele. Wynika to z faktu, że decyzje alokacyjne podlegają presji politycznej wywierane przez różne grupy interesów

wynika z tego, że alokacja ta nie jest poddawana weryfikacji ekonomicznej, dlatego możliwe są sytuacje „przefinansowania” pewnych dziedzin działalności, zadań publicznych itd. Weryfikacja sposobu zużytkowania środków publicznych może się dokonywać jedynie przez administracyjne procedury. Ich ściśle postrzeganie może zresztą, paradoksalnie prowadzić do marnotrawienia środków publicznych.

powstaje w związku z administracyjnym charakterem ich wydatkowania. Wybór partnera władz publicznych dokonuje się w warunkach ostrej rywalizacji o zamówienia, rodzi to warunki do korumpowania gestorów środków publicznych w zamian za otrzymanie zamówień rządowych (samorządowych). Istnieje również niebezpieczeństwo marnotrawienia środków publicznych przez zlecenie nie najkorzystniejszych zamówień z punktu widzenia realizowanych zadań.

gdyż część wydatków budżetowych nie przynosi bezpośrednich efektów w postaci przyrostu PKB (wydatki na obronę narodową, bezpieczeństwo wewnętrzne i na administrację publiczną)

11. Ekonomiczny sens wydatkowania środków publicznych

Ekonomiczny sens wydatków publicznych polega na tym, że w ich wyniku następuje alokacja dóbr czyli wykorzystanie części PKB; wydatki publiczne stanowią więc kluczowy element administracyjnego mechanizmu alokacji zasobu w gospodarce

Ekonomiczny znaczenie wydatków publicznych wiąże się ze sposobem pozyskiwania środków, władze publiczne w zaspokajaniu popytu na środki pieniężne ( dochody ) stosują przymus administracyjny. Można przyjąć założenie że wydatki publiczne są nieuchronne i mają w ostateczności pożyteczne skutki

12. Dwie płaszczyzny racjonalizacji wydatków publicznych

W płaszczyźnie makroekonomicznej chodzi o ustalenie racjonalnego poziomu i struktury wydatków publicznych. Ważne jest czy środki publiczne wydatkowane są przez budżet, czy przez fundusze celowe. Ważna jest również struktura wydatkowania środków według szczebla władz publicznych. Środki publiczne przeznaczane na różne cele i zadania lepiej są wykorzystywane przez władze lokalne, gdyż mają one lepsze rozeznanie w skali potrzeb, niż władze publiczne szczebla pośredniego, czy centralnego. Racjonalne wydatkowanie uwarunkowane jest więc tym kto wydatkuje środki oraz jaki jest dystans miedzy gestorem a podmiotem wydatkującym te środki.

Płaszczyzna mikroekonomiczna dotyczy podmiotów które bezpośrednio wykorzystują środki publiczne, a więc jednostek sektora publicznego (jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych). Chodzi o takie sformułowanie zasad gospodarki środkami finansowymi, które zapewniłoby wydatkowanie zgodne z celami i zadaniami publicznymi danej jednostki sektora publicznego, przy jednoczesnym oszczędnym zużywaniu środków. Chodzi o jak najlepsze dostosowanie wykorzystania środków publicznych do zadań realizowanych przez dany podmiot i jak najlepsze zaspokojenie potrzeb ludzkich.

13. Zagadnienie efektywności wydatków publicznych

Gromadzenie pieniężnych środków publicznych i administracyjny sposób ich alokacji stwarza problem ich racjonalnego wykorzystania. Rozwiązanie tego problemu jest tym trudniejsze, że dziedziny na które ponosi się wydatki na ogół nie są podatne na stosowanie pomiaru skutków, efektywności tych wydatków. Np. w przypadku wydatków na obronę narodową ciężko jest zweryfikować efektywność alokacji biorąc za kryterium np. wojnę, kiedy w kraju może nie być wojny przez kilkadziesiąt lat.

Problem mierzenia efektywności wydatków publicznych dotyczy także dziedzin w których istnieją konkretni odbiorcy usług, jak np. w przypadku ochrony zdrowia, czy edukacji. Rzecz w tym że nie jest łatwo ustalić zależność między rozmiarami wydatków, a osiągniętymi efektami, gdyż efekty są trudno mierzalne, a skutki niektórych wydatków pojawiają się niekiedy za znacznym opóźnieniem.

W pomiarze efektywności wydatków chodzi o ustalenie związku miedzy poziomem i struktura wydatków publicznych a rzeczywistymi korzyściami, jakie odniesie społeczeństwo i gospodarka w wyniku tych wydatków

14. Rodzaje deficytu

Ekonomiści zaproponowali rozróżnienie 3 rodzajów deficytu budżet.:

  1. deficyt rzeczywisty – faktyczna różnica między wydatkami i dochodami w danym okresie budżet.

  2. deficyt strukturalny – wielkość symulowana, hipotetyczna, powstająca, gdyby dochody i wydatki były realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki.

  3. deficyt cykliczny – rezultat cyklu koniunkturalnego (ożywienia lub recesji), wpływ. na dochody i wydatki, w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych.

Deficyt cykliczny zawsze różni się od rzeczywistego i strukturalnego! Jest on konsekwencją stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury.

15. Dług publiczny

Dług publiczny (w skrócie: dp) – finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek. Najważniejszą przyczyna powstawania dp jest zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego lub np. przymusowe wywłaszczenia mienia na zasadach odpłatności, zobowiązania odszkodowawcze i inne. Zaciąganie dp wywołuje koszty, które muszą być pokryte w przyszłości.

Dp powinien być wykorzystywany do finansowania przede wszystkim wydatków kapitałowych (majątkowych), wykraczających poza bieżący rok budżetowy, a nie do finansowania bieżących wydatków budżetu. W niektórych krajach wydatki bieżące i kapitałowe są rozdzielone, co ułatwia gospodarowanie tymi środkami. Pierwsze z nich uzyskiwane są głównie z dochodów podatkowych, a drugie z pożyczek publicznych.

  1. Rodzaje długu publicznego.

Kryterium dowolności:

Kryterium przyczyn i skutków zadłużenia publicznego:

Kryterium czasu:

Kryterium “kto od kogo pożycza”:

Kryterium struktury władz publicznych (“kto zaciąga dług”):

  1. Przyczyny powstawania długu publicznego:

W krajach wysoko i średnio rozwiniętych dp utrzymujący się przez dziesięciolecia jest zjawiskiem powszechnym, choć staje się to przyczyną krytycznych ocen ekonomistów.

16. Instrumenty zaciągania długu publicznego.

Dwie metody finansowania deficytu:

Instrumenty zaciągania pożyczek:

Należy rozróżnić tutaj pojęcia kredytu i pożyczki. Każdy kredyt jest pożyczką, ale nie każda pożyczka jest kredytem. Kredytu udzielają banki mające zdolność kreacji pieniądza, czyli “pożyczania więcej niż maja”. Inaczej jest z podmiotami które udzielają pożyczek tylko do wysokości posiadanych środków pieniężnych. Różnice te powodują że kredyt bankowy jest uniwersalnym instrumentem zaspokajania popytu na pieniądz przez władze.

Można go podzielić na:

Najczęściej stosowane instrumenty finansowania deficytu:

Wyróżnia się obligacje:

Podział ze względu na emitenta:

Obligacje są trwalszym instrumentem do dokonywania wydatków bez pokrycia.

17. Narzędzia polityki fiskalnej

Cała sztuka polityki fiskalnej polega na tym, żeby państwo umiejętnie łączyło realizację podstawowych celów polityki fiskalnej(gromadzenie środków pieniężnych) „przy okazji” rozwiązywaniem innych ważnych celów gospodarczych i społecznych.

Do realizacji wymienionych szczegółowych celów polityki fiskalnej służyć mogą:

  1. narzędzia podatkowe

  2. zasiłki dla bezrobotnych

  3. wydatki z tworzeniem nowych miejsc pracy i z finansowaniem programów zmiany kwalifikacji zawodowych

  4. wydatki promujące restrukturyzację gospodarki

  5. wydatki promujące rozwój drobnej przedsiębiorczości

  6. wydatki na roboty publiczne

  7. deficyt budżetowy

  8. dług publiczny

  9. poręczenia i gwarancje państwa dla podmiotów zaciągających pożyczki

Ingerencja państwa jest korzystna dla niektórych podmiotów, a jednocześnie narusza interesy innych podmiotów.

18. Instrumenty polityki fiskalnej

Polityka fiskalna polega na gromadzeniu środków publicznych, których poziom i struktura są ściśle określona przez wydatkowanie środków publicznych.

Polityka fiskalna polega wykorzystywaniu różnych instrumentów, które służą:

1) zaspokojenie popytu państwa (władz publicznych) na pieniądz (dochody)- jest to kluczowe zadanie, państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodów, a jeśli tak to musi sięgać do innych podmiotów

2) realizacji statutowych zadań władz publicznych za pomocą zgromadzonych środków pieniężnych

3) realizacji pozafiskalnych celów państwa, ale przy wykorzystaniu instrumentów polityki fiskalnej – długookresowa analiza funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej prowadzi do wniosku, że jej rozwój nie odbywa się bez zakłóceń, a nawet może wywoływać negatywne skutki i dla gospodarki i dla społeczeństwa. te właśnie fakty leżą u podstaw możliwości wykorzystania instrumentów finansowych

19. Cechy dobrej polityki fiskalnej

Racjonalny fiskalizm – polityka fiskalna nie powinna doprowadzić do przekroczenia optymalnej granicy opodatkowania, nakładane podatki nie obniżają skłonności do oszczędzania i w konsekwencji nie wywołają spadku podaży kapitału pieniężnego, granice te zostają przekroczone gdy spadają dochody podmiotów, a to z kolei wywołuje spadek oszczędności i kapitału pieniężnego,

umiejętność łączenia celów fiskalnych z celami pozafiskalnymi

stabilność polityki fiskalnej

Racjonalny fiskalizm - ingerencja władz publicznych w dochody podmiotów gospodarczych, która pozwala zaspokoić niewygórowane potrzeby władz publicznych w zakresie dochodów i jednocześnie pozwala funkcjonować oraz rozwijać się podmiotom gospodarczym, a gospodarstwom domowym zaspokajać potrzeby na przyzwoitym poziomie, a także tworzy warunki do oszczędzania. W skali makro powinien być zapewniony wzrost gospodarczy.

Nadmierny fiskalizm- agresywna ingerencja w dochody, skutek: spowolnienie wzrostu gospodarczego, ruina podmiotów gospodarczych. Przykład stosowanie progresywnej skali podatkowej, co zniechęca do inwestowania.

Dobra polityka fiskalna wyraża się w umiejętnym łączeniu celów czysto fiskalnych z celami ekonomicznymi i społecznymi. Tak więc podatki nie powinny być tylko źródłem zasilania pieniężnego, lecz instrumentem wywołującym pozytywne zachowania podatnika.

20. Wydatki transferowe

wydatki transferowe – dokonywane są na rzecz innych podmiotów, co wiąże się z istniejącym systemem finansów publicznych, albo wynika z prowadzonej przez państwo polityki finansowej.

Rozróżniamy więc:

Odmiany transferów:

21. Programowanie budżetowe

Programowanie budżetowe

Racjonalizacja wydatków publicznych jest tym trudniejsza, im większy jest ich stopień agregacji. Najwięcej trudności występuje wiec przy racjonalnym kształtowaniu na szczeblu centralnym, mniej w przypadku budżetów budowanych dla poszczególnych jednostek sektora publicznego i budżetów szczebla podstawowego. Aby wydatki były jak najbardziej racjonalne oraz aby wyeliminować marnotrawstwo przyjęto założenie, że wydatkowanie publiczne musi być poddane nowoczesnym procedurom wynikającym z teorii i praktyki zarządzania. Podejście nazwano PROGRAMOWANIEM BUDŻETOWYM (nie planowanie budżetowe). Badania nad programowaniem rozpoczęły się po II wojnie światowej w krajach Europy Zachodniej i przede wszystkim w USA.

Do najbardziej rozwiniętych metod należy zaliczyć:

  1. Planning- Programming- Budgeting System (PPBS)

  2. Rationalisations des Choix Budgetaires (RCB)

  3. Cost- Benefit- Analysis

  4. Zero- Base Budgeting (ZBB)

Metoda ZBB (budżetowanie zerowe, budżetowanie od podstaw) – jest najnowsza metoda programowania budżetowego; eliminuje słabe strony metod wcześniejszych, a w szczególności to, że trudno było się oderwać od przeszłości. Zasadniczą cechą jest rezygnacja z budżetowania przyrostowego (tzn. podstawą budżetowania nie są budżety z ostatnich lat).

22. Sektor finansów publicznych tworzą:

1) organy władzy publicznej (administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały)

2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;

3) jednostki budżetowe;

4) samorządowe zakłady budżetowe;

5) agencje wykonawcze;

6) instytucje gospodarki budżetowej;

7) państwowe fundusze celowe;

8) ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz KRUS i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS;

9) NFZ

10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

11) uczelnie publiczne;

12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

13) państwowe i samorządowe instytucje kultury i państwowe instytucje filmowe;

23. Wydatki stałe a wydatki sztywne

Wydatki sztywne (np. obsługa długu publicznego) wynikają z przyjętych ustaw oraz zobowiązań międzynarodowych (74%). Obowiązek ponoszenia przez władze publiczne wydatków sztywnych jest bardziej rygorystyczny niż ponoszenie wydatków stałych.

24. Co łączy przychody budżetowe z deficytem budżetowym

Przychody publiczne zaliczane są do środków publicznych i obejmują:

1) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

- ze sprzedaży papierów wartościowych

- z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i majątku JST

- ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych

- z otrzymanych pożyczek i kredytów

- z innych operacji finansowych

2) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Deficyt budżetowy w klasycznym ujęciu stanowi niedobór dochodów niezbędnych do sfinansowania

zaplanowanych wydatków. Niedobór tych dochodów musi być uzupełniony poprzez zaciągnięcie kredytów i pożyczek. Kwota zaciągniętego w ten sposób długu musi jednakże przekraczać kwotę deficytu, gdyż powinna ponadto finansować przypadające w danym roku spłaty długu zaciągniętego w latach poprzednich, powiększenie rezerw pieniężnych oraz zapewnić środki na inne operacje. Tak powiększona kwota niedoboru dochodów określana jest mianem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa.

Środki niezbędne do wykupu zobowiązań, udzielania pożyczek i zarządzania długiem to właśnie rozchody budżetu państwa. Źródłem finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa są przychody tego budżetu. Wartość bezwzględna salda przychodów i rozchodów budżetowych jest równa różnicy pomiędzy wydatkami i dochodami budżetu państwa. Przy deficycie budżetowym przychody są niezbędne do finansowania salda tego deficytu.

25. Zasady budżetowe

1) równowagi – w budżecie nie występują deficyty

2) powszechności – obejmuje wszystkie dochody i wydatki sektora

3) jedności materialnej – zakaz przyporządkowywania określonym dochodom pewnych wydatków

4) jawności – uchwalanie, wykonanie i kontrola realizacji budżetu podlega społecznej kontroli

5) uprzedniości – powinien zostać uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego

6) jednoroczności – jest planem dochodów i wydatków państwa w ujęciu rocznym

26. Danina publiczna

Np. podatek, akcyza, opłaty, wpłaty z zysku przeds. Państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa

Podmiot ponoszący ciężar daniny nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia, zaliczana do dochodów publicznych.

27. subwencja ogólna

Wielkość przyznawanej gminom subwencji ogólnej ustala się jako procent planowanych dochodów budżetu państwa.

- subwencja na zadania oświatowe

Nie może być niższa niż 6,6% planowanych dochodów budżetu państwa.

Finansuje się z niej prowadzenie publicznych szkół podstawowych oraz dotacje dla szkół podstawowych prowadzonych przez osoby fizyczne i prywatne.

0,5% subwencji – rezerwa do dyspozycji ministra finansów

Pozostała część subwencji przydziela się gminom wg algorytmu

- subwencja na zadania pozostałe

Wydziela się z niej jednak 1% rezerwę (w latach 1996-2000 5% od pozostałej kwoty subwencji ogólnej) do dyspozycji ministra finansów. 80% w/w rezerwy subwencji miano przeznaczyć na zwiększenie subwencji gmin nie objętych subwencją wyrównawczą.

Obok subwencji gminy mogły także korzystać z dotacji budżetu państwa.

Dotacje celowe przyznawane były na finansowanie następujących zadań własncyh gmin: inwestycje, pomoc społeczna, dodatki mieszkaniowe oraz prowadzenie szkół i placówek oświatowych.

-subwencja drogowa

ustalana w wysokości nie mniejszej niż 6,66% planowanych w ustawie budżetowej wpływów z podatku akcyzowego od paliw silnikowych

28. System repartycyjny

System repartycyjny oznacza system, w którym zbierane składki nie są kumulowane na indywidualnym koncie ubezpieczonego, lecz są wypłacane obecnym emerytom – beneficjentom. Niedobór środków ze składek na wypłatę rent i emerytur, występujący w ZUS, pokrywany jest z budżetu państwa, czyli przez wszystkich podatników.

Reforma emerytalna była koniecznością. System obowiązujący do końca 1998 r. stał się zupełnie niewydolny. Ubezpieczenia społeczne w Polsce działały dotychczas wyłącznie jako system repartycyjny oparty na tzw. umowie pokoleniowej: składki płacone przez osoby pracujące przeznaczane były na bieżące finansowanie świadczeń dla aktualnych emerytów i rencistów. Problemem było jednak to, że wpływające składki nie pokrywały tych potrzeb. Co gorsza, „dziura” ta była z roku na rok większa. Państwo musiało coraz więcej pieniędzy z budżetu przekazywać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). System ten powszechnie był oceniany jako niesprawiedliwy, niesłusznie zacierający zależność między wysokością zarobków a otrzymywaną emeryturą. Uzyskiwane po latach pracy emerytury były żenująco niskie, nie dawały szans na godne życie.

29. System rezydualny

Przyjmuje, że odpowiedzialna za swój los jest przede wszystkim jednostka. Zabezpieczenie społeczne ma zatem ograniczony zakres i jest adresowane wyłącznie do osób, które z różnych względów nie mogą skutecznie uczestniczyć w rynku pracy. Korzystanie ze świadczeń (zwłaszcza z pomocy społecznej) jest związane z negatywną oceną, co ma skłonić jednostki do aktywności na rynku pracy, państwo pomaga najsłabszym, ale nie stara się korygować nierówności wywołanych przez rynek. Najbliższe tego systemu są systemy zabezpieczenia społecznego w USA, Kanadzie i Australii.

30. Mnożnik zatrudnienia Kahna

Mnożnik zatrudnienia – ilościowa relacja między całkowitym wzrostem zatrudnienia a wzrostem zatrudnienia przy robotach publicznych, określona – podobnie jak w mechanizmie mnożnika inwestycyjnego Johna Maynarda Keynesa – przez krańcową stopę konsumpcji. Wzrost zatrudnienia przy robotach publicznych powoduje mnożnikowy wzrost zatrudnienia w całej gospodarce. Mechanizm polega na wzroście popytu konsumpcyjnego, spowodowanym wzrostem funduszu płac, który pociąga za sobą wzrost zatrudnienia i dochodu w gałęziach dóbr konsumpcyjnych. Mnożnik zatrudnienia wpisuje się w koncepcje, stworzonej pięć lat później, ekonomii keynesowskiej.

31. Funkcje finansów publicznych

Trzy rodzaje funkcji:

Funkcja alokacyjna: Polega na tym, że finanse pub. są narzędziem alokacji zasobów w gospodarce rynkowej w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przez państwo

Funkcja redystrybucyjna: Państwo bezpośrednio nie wytwarza dochodu, chociaż spełniając konstytucyjne funkcje ponosi wydatki. Wymusza to redystrybucję dochodów społecznych, która jest realizowana w formie pieniężnej i budzi wiele kontrowersji

Funkcja stabilizacyjna: Polega na częściowym stabilizowaniu działania funkcji alokacyjnej i redystrybucyjnej (łagodzeniu wahań cyklu koniunkturalnego, czego mechanizm rynkowy nie jest w stanie zapewnić).

32. Podstawowe różnice pomiędzy finansami publicznymi a sektorem publicznym:

  1. Sektor publ. reprezentuje realne zjawiska i procesy gosp., tzn. wytwarza określone dobra i usługi

  2. Finanse publ. reprezentują zjawiska i procesy pieniężne

  3. W sektorze publ. decydujące znaczenie ma majątek (trwały i obrotowy), powstały na skutek procesów narastania, finansow. ze środków publ. - w analizie działaln. sektora dominuje metoda majątkowa

  4. Analiza finansów publ. - metoda strumieniowa(badanie procesów tworzenia i rozdysponowania funduszy). Dwa rodzaje funduszy: budżet państwa i budżety samorządowe. Podstawowa cecha - ściśle określ. Czas tworzenia i rozdysponowania.

  5. Część sektora publ. realizuje cele publ. i społ; część: ekonomiczne.

  6. Część funduszy publ.- związana z finansowaniem sektora publ; część - nie angażuje funduszy publicznych.

  7. Nie wszystkie środki publiczne są wykorzystywane przez sektor publ. (pewna część wydatków publ. ma charakter transferowy

  8. Szczególne związki między sektorem publ. a finansami publ. zachodzą przez dług publ. - powstaje na skutek kumulowania się deficytu budż. Majątek publ. - zabezpieczenie długu publ. Dług publ. zaciągnięty w związku z powiększaniem majątku publ. angażuje fundusze publ. na obsługę tego długu.

33. Prognozy niezbędne do układania budżetu

Chodzi tu o prognozy dotyczące:

34. Procedura budżetowa - określa szczegółowe zasady opracowywania projektu budżetu państwa, jego uchwalania, wykonania oraz kontroli.

Procedury budżetowe (regulacje prawne):

  1. Projekt ustawy budżetowej powinien zostać złożony przez Radę Ministrów do Sejmu na 3 miesiące przed końcem roku budżetowego (do 30 września)

  2. Sejm nie może zwiększyć poziomu deficytu zawartego w projekcie

  3. Senat ma prawo wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od momentu jej przekazania

  4. W okresie 4 miesięcy od złożenia projektu ustawa budżetowa musi trafić do podpisu prezydenta (inaczej prezydent może rozwiązać parlament)

  5. Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy w ciągu 7 dni od jej przekazania

  6. Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek orzec zgodność ustawy z Konstytucją w ciągu 2 miesięcy od złożenia wniosku przez Prezydenta w tej sprawie

  7. Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu państwa wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5-mcy od zakończenia roku budżetowego

35. Cztery główne przekroje dochodów i wydatków:

  1. Części budżetu (podmiotowy układ budżetu)

Swoją część w budżecie państwa mają naczelne organy władzy państwowej oraz naczelne i centralne organy administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości itp.

Przykłady:

Podmiotowe kryterium wyodrębniania części budżetu państwa jest naruszone przez nadanie specjalnego charakteru pewnym dziedzinom gospodarowania środkami budżetowymi:

  1. Działy budżetu

Reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i wydatków budżetowych. Analiza umożliwia ocenę stopnia zaangażowania środków budżetowych w realizację funkcji państwa: publicznych, społecznych, gospodarczych.

Działy budżetu to np. przemysł, rolnictwo, nauka, oświata i wychowanie, szkolnictwo wyższe, opieka społeczna, ochrona zdrowia, obrona narodowa.

  1. Rozdziały budżetu

Pogłębienie klasyfikacji działowej np. w dziale ochrona zdrowia występują: szpitale ogólne,...

  1. Paragrafy budżetu

Ich treścią są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych

36. Wg nowej ustawy dochodami budżetu gminy są:

37. FORMY ORGANIZACYJNE GOSPODARKI BUDŻETOWEJ

Jednostka budżetowa

Zakłady budżetowe (obecne samorządowy)

Gospodarstwa pomocnicze (zniesione)

Środki specjalne (zniesione)

Definicje:

Nauka o finansach publicznych - przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego. Nauka stara się określić związki przyczynowo – skutkowe między gromadzeniem pieniędzy a procesami gospodarowania, społecznymi i politycznymi.

Potrzeba – pożądanie wartości użytkowych (dóbr i usług), wynikające z osiągniętego rozwoju gospodarczego i kulturalnego ludzkości.

Dobra publiczne (sensu stricto) to te, które z przyczyn swych cech fizycznych służą zbiorowości lokalnej, lub całemu społeczeństwu (są dobrodziejstwem natury lub powstają dzięki działalności człowieka)

Dobra społeczne – to takie dobra, które ze względów fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek doktryny społecznej i prowadzonej polityki są dostępne dla każdego obywatela np. oświata, ochrona zdrowia. Chodzi o to, że są one finansowane z funduszy publicznych, ale nie wyklucza to częściowej odpłatności

Dobra publiczne sensu largo – dobra pub. sensu stricto+ dobra społ.

Budżet państwa:scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa.

Budżet państwa jest więc planem finansowym, który będzie stanowił podstawę działalności podmiotów państwowych w następnym roku budżetowym. Budżet państwa jest aktem prawnym: podstawa tworzenia budżetu - ustawa przyjmowana przez parlament. Cele i zadania państwa realizowane za pomocą budżetu muszą być z góry określone. Budżet państwa sporządza się ex ante - jest planem finansowym państwa (władz ustawodawczych i władz wykonawczych). Rozwój budżetu państwa jest funkcją rozwoju państwa.

Dobra publiczne – bezpieczeństwo wewnętrzne, ochrona sanitarna, oświetlenie ulic, publiczny transport, działanie administracji – państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodu, a on jest potrzebny do utrzymania tych dóbr.

Dochody władz publicznych zależą od sytuacji dochodowej przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.

Wpływy publiczne – wszystkie środki pieniężne zasilające rachunki władz publicznych (rządowych i samorządowych). Wszelkiego rodzaju wpływy o charakterze pożyczkowym, a w szczególności: kredyty z banku centralnego, kredyty z banków komercyjnych, pożyczki od rządów i banków zagranicznych, wpływy ze sprzedaży weksli, obligacji. Do wpływów publicznych zaliczają się wpływy o charakterze dochodowym.

Dochody publiczne – definitywne, bezzwrotne zasilania finansowe władz publicznych. Źródłem są dochody innych podmiotów.

Cła – najważjniejsze funkcje:

Funkcjonowanie ceł jest zbliżone do funkcjonowania podatków.

Cła jako źródło dochodów publicznych będą w dającej się przewidzieć perspektywie wykazywać rtendencję spadkową

Przerzucalność podatków

- Ma charakter ekonomiczny - dokonuje się przez mechanizm rynkowy i może prowadzić do zakłóceń w jego funkcjonowaniu (skoro jedne przedsiębiorstwa są bardziej od innych obciążone podatkiem)

- Może zniekształcić istotnie system podatkowy i ograniczyć stopień realizacji celów państwa

- Występuje między podatnikami.

Wydatki publiczne- to wydatki ponoszone na realizacje zadań publicznych, są dokonywane w celu zaspokojenia potrzeb zbiorowych lub/i potrzeb indywidualnych których ranga jest wysoka (np. finansowanie usług zdrowotnych, edukacyjnych)

Planowanie – podstawowe narzędzie kształtowania wydatków publicznych. Konieczność planowania wynika z samej natury gospodarki środkami publicznymi, która wymaga przyjęcia i planowanych dochodów i planowanych wydatków, najczęściej w formie ustawy. Plany wydatków publicznych stanowią integralna część budżetu państwa, budżetów samorządowych i publicznych funduszy celowych.

Równowaga budżetowa to stan budżetu, w którym jego wydatki równają się jego dochodom. Jednak to nie występuje prawie nigdy. W literaturze fachowej przyjmuje się, że nierównowaga budżetu (budżet niezrównoważony) występuje wówczas, gdy w budżecie jest deficyt. Budżet wykazujący nadwyżki traktuje się jako zrównoważony.

Dług publiczny jest sumą deficytów powstałych w okresach poprzed.,

akumulacja publ. – sumą nadwyżek z okresów poprzednich.

Budżet państwa – plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody państwa na okres jednego roku budżetowego. Tworzy się go na podstawie prawa budżetowego. Jest uchwalany przez Sejm jako ustawa budżetowa.

PODSTAWOWE (główne) DOCHODY BUDŻETU: środki pochodzące z UE
PIT

PODSTAWOWE (GŁÓWNE) WYDATKI BUDŻETU:

- obsługa długu krajowego i zagranicznego

- dotacje do ZUS i KRUS

- rozliczenia z budżetem UE

- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

Rozchody:

Przychody:

Części składowe ustawy budżetowej (budżetu):


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
OPR. ZAGADNIENIA, Budownictwo, Budowa dróg
ZAGADNIENIA FINANSÓW PUBLICZNYCH, FINANSE PUBLICZNE
Zagadnienia z finansów przedsiębiorstw., Rachunkowość, Analiza finansowa
zagadnienia finansowe i prawne szkolenia moduly
Finanse zagadnienia, Finanse - nowe
zagadnienia z finansĂłw, Prawo finansowe(12)
FP (opracowane zagadnienia), FINANSE PUBLICZNE:
zagadnienia z finansowego, Finanse
Zagadnienie finansowanie, Semestr 7, Finansowanie
najważniejsze zagadnienia finansów
wybrane zagadnienia finansów 2, finanse

więcej podobnych podstron