Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych

w Łabiszynie

Plan pracy kółka filozoficznego

Wprowadzenie

Niniejszy program edukacji filozoficznej uwzględnia pełny zakres celów, treści i osiągnięć zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych i techników.

Podstawa programowa filozofii na poziomie podstawowym zakłada:

Cele edukacyjne

1. Rozwijanie umiejętności samodzielnego, rzetelnego i krytycznego myślenia.

2. Uświadomienie specyfiki zagadnień i stanowisk filozoficznych, ich statusu poznawczego, genezy, rozwoju i roli w kulturze.

3. Wprowadzenie do filozoficznego dziedzictwa myśli europejskiej.

4. Uwrażliwienie na kwestie egzystencjalnie i moralnie doniosłe.

Zadania szkoły

1. Zainteresowanie filozofią jako istotną częścią dorobku kultury śródziemnomorskiej.

2. Budzenie wrażliwości światopoglądowej i aksjologicznej.

3. Kształcenie umiejętności uczestnictwa w dialogu (dyskusji), w duchu tolerancji i współpracy.

Treści nauczania

1. Teoria filozofii:

1) dyscypliny (działy) filozofii:

a) dyscypliny podstawowe: teoria rzeczywistości (ontologia, metafizyka), teoria poznania (epistemologia), teoria człowieka (antropologia filozoficzna), teoria moralności (etyka),

b) dyscypliny pomocnicze: historia filozofii, logika;

2) warsztat pracy filozofa (elementy logiki): stawianie pytań, definiowanie, demaskowanie błędów logiczno-językowych, analizowanie tekstu, argumentowanie, prowadzenie dyskusji;

3) filozofia a inne dziedziny kultury:

a) pojęcie kultury i jej działy (nauka, religia, sztuka, światopogląd, ideologia),

b) wpływ filozofii na kształtowanie pojęć naukowych, religijnych i artystycznych,

c) naukowe, religijne i artystyczne inspiracje filozofii.

2. Teoria rzeczywistości:

1) kategorie (odmiany) bytu:

a) substancje (rzeczy) – przypadłości (własności, relacje),

b) indywidua (konkrety) – powszechniki (uniwersalia, abstrakty),

c) przedmioty realne – przedmioty intencjonalne (fikcyjne);

2) główne spory metafizyczne:

a) o różnorodność bytów: monizm – pluralizm,

b) o podłoże rzeczywistości: materializm – hylemorfizm – spirytualizm,

c) o przyczynowość: determinizm – indeterminizm;

3) problematyka istnienia i natury Boga (bytu absolutnego):

a) podstawowe stanowiska: teizm – deizm – panteizm – agnostycyzm – ateizm,

b) dyskusje wokół argumentów za istnieniem Boga : argument ontologiczny (z pojęcia Boga), argument kosmologiczny (z przygodności), argument teleologiczny (z celowości).

3. Teoria poznania:

1) spór o źródła poznania:

a) wersja psychologiczna: empiryzm genetyczny – natywizm,

b) wersja metodologiczna: aposterioryzm – aprioryzm, racjonalizm – irracjonalizm,

c) problem istnienia poznania pewnego: sceptycyzm – hipotetyzm – fundamentalizm;

2) koncepcje prawdy:

a) klasyczna (korespondencyjna) koncepcja prawdy,

b) wybrane koncepcje nieklasyczne: koherencyjna i pragmatyczna;

3) problematyka poznania naukowego:

a) metodologiczne typy nauk (nauki formalne, przyrodnicze, humanistyczne),

b) struktura teorii naukowej: dane obserwacyjne (przedmioty empiryczne) – hipotezy i prawa (przedmioty teoretyczne).

4. Teoria człowieka:

1) główne spory antropologiczne:

a) problem umysł–ciało: dualizm – monizm materialistyczny (naturalistyczny),

b) spór o istotę człowieka: redukcjonizm (człowiek jako byt sprowadzalny do czynników biologicznych i społecznych – np. ujęcie ewolucyjne i marksistowskie) – antyredukcjonizm (człowiek jako byt niesprowadzalny do przyrody i społeczeństwa – np. ujęcie personalistyczne, egzystencjalistyczne i dialogiczne),

c) spór o naturę ludzkiej wolności (wolnej woli) oraz jej przyrodnicze i społeczne uwarunkowania lub ograniczenia;

2) problematyka egzystencjalna:

a) różne koncepcje sensu życia i szczęścia,

b) różne koncepcje genezy cierpienia i sposobów wyzwolenia z niego,

c) różne koncepcje śmierci i nieśmiertelności.

 5. Teoria moralności:

1) podstawowe pojęcia etyczne:

a) postępowanie, czyn, intencja, dyspozycja (cnota lub wada),

b) norma, powinność i ocena moralna, sumienie,

c) dobro i zło moralne;

2) główne spory etyczne

a) o źródło moralności: naturalizm (np. potrzeby biologiczne lub społeczne) – antynaturalizm (np. nienaruszalna godność osoby),

b) o istotę i sposób uzasadniania norm moralnych: deontologizm – teleologizm (konsekwencjalizm),

c) o charakter wartości moralnych: relatywizm i subiektywizm – absolutyzm i obiektywizm;

3) współczesne szczegółowe problemy moralne (do wyboru przez nauczyciela) w ujęciu różnych szkół (kierunków) etycznych (etyka cnót, etyka Kanta, utylitaryzm, personalizm).

Osiągnięcia

1. Umiejętność jasnego i ścisłego formułowania problemów filozoficznych (określonych w treściach nauczania) oraz określenia ich głównych (konkurencyjnych) rozwiązań przez odwoływanie się do poglądów wybranych filozofów: Sokrates, Platon, Arystoteles, epikurejczycy, stoicy, sceptycy, św. Augustyn, św. Anzelm z Canterbury, św. Tomasz z Akwinu, Kartezjusz, B. Spinoza, G. W. Leibniz, D. Hume, I. Kant, G. W. F. Hegel, A. Schopenhauer, A. Comte, F. Nietzsche, fenomenologowie, personaliści, egzystencjaliści, dialogiści, analitycy.

2. Umiejętność analizy tekstów filozofów, wybranych z listy w ust. 1.

3. Umiejętność konstrukcji lub rekonstrukcji argumentacji na rzecz przedstawionych stanowisk filozoficznych.

4. Umiejętność definiowania terminów oznaczających stanowiska i kierunki filozoficzne występujących w treściach nauczania.

5. Umiejętność operowania elementarnymi sprawnościami logicznymi wymienionymi w punkcie 1. 2) treści nauczania.

W niniejszym programie autor przyjmuje się określone założenia z zakresu dydaktyki ogólnej oraz dydaktyki filozofii.

W zakresie dydaktyki filozofii przyjmuje się:

Z  podstawowych koncepcji nauczania filozofii:

• nauczanie filozofii jako przekonywanie do określonego światopoglądu,

• jako wykładanie danej doktryny

• , jako dyskutowanie problemów,

• jako wdrażanie do obcowania ze specyficznymi dziełami kultury) program w zasadzie realizuje dwie ostatnie.

W nauczaniu filozofii nie chodzi bowiem o to, by uczeń stał się wyznawcą określonego światopoglądu (np. chrześcijańskiego, naturalistycznego, scjentystycznego, postmodernistycznego) lub zwolennikiem określonej doktryny filozoficznej (np. tomizmu, pozytywizmu, egzystencjalizmu), lecz by umiał rozpatrywać problemy filozoficzne – zarówno w aspekcie merytorycznym (pytania, odpowiedzi, argumenty, ocena logiczna), jak i ogólnokulturowym (np. filozofia jako inspiracja do twórczości artystycznej i różnorakich postaw życiowych). Dopiero opanowanie tych umiejętności pomoże mu w świadomym wyborze doktryny filozoficznej i w kształtowaniu własnego światopoglądu.

Zadaniem kursu filozofii w szkole średniej jest zapoznanie ucznia z dyscyplinami przygotowującymi do nauki filozofii (historia filozofii, logika, ewentualnie psychologia) oraz z głównymi dyscyplinami filozoficznymi (metafizyka, epistemologia, aksjologia, a w ich ramach: antropologia, etyka i estetyka).

Specjalistyczne dyscypliny filozoficzne (np. historiozofia, filozofia polityki, filozofia języka) należy wprowadzać tylko okazjonalnie, głównie ze względu na zainteresowania uczniów.

Zagadnienie	Treść	Przewidywane osiągnięcia	Kategoria celu	Pomoce dydaktyczne