Mapa językowa
Europy
Spis treści
Pojęcie języka i jego struktura
Język, jako system komunikacji.
Język a tworzenie rzeczywistości społecznej.
Pochodzenie języka w krajach europejskich.
Współczesne języki Europy
- mapa językowa
-międzynarodowość języka
Pojęcie języka i jego struktura.
„ (…) Język- system(kod), konwencjonalny i społeczny, narzędzie porozumiewania się ludzi na obszarze określonej społeczności; zasób zwrotów, wyrazów i form skodyfikowanych przez normy gramatyczne i poprawnościowe; pełni funkcję komunikatywną w życiu człowieka, narodu, państwa. Jako wyznacznik związków kulturowych wyróżnia się: język naturalny, np. francuski, język ogólny np. upowszechniany w szkole, administracji, mas mediach, służący, jako środek porozumiewania się we wszystkich dziedzinach życia, zwany inaczej językiemogólnonarodowym. Istnieją dwie podstawowe odmiany: mówiony i pisany, obok nich równolegle języki różnych narodów, np. w Europie języki romańskie, germańskie, słowiańskie. Teoria języka w XIX w zajmował się miedzy innymi J.Baudouin de Courtenay, a w XX w. N.Chomsky. Język jest dla człowieka niezwykle ważnym narzędziem komunikacji i poznawania świata, jest tez autonomiczną wartością kultury. (…)”1
Język w naszym mniemaniu jest to narzędzie, dzięki któremu porozumiewamy się miedzy sobą i dzięki któremu określone społeczności komunikują się w danym języku. Choć wydaje się,że każdy z języków wygląda tak samo, ma podobne znaczenia słów i sposób wypowiadania wyrazów, jest podobny, to niestety tak nie jest.Występuje wiele różnic językowych.Są one wyznacznikiem odrębności danego społeczeństwa i języka w nim wypowiadanym, lecz zdarzają się tez,że w dwóch oddzielnych krajach mówi się tym samym językiem np. (Wielka Brytania i Stany Zjednoczone) lub w jednym kraju społeczeństwo posługuje się kilkoma językami-nazywane jest to bilingwistycznością( np. flamandzki i waloński w Belgii-).”(…)Każdy kraj(społeczeństwo) w swoim języku ma specyficzne dla niego dźwięki, słowa i gramatykę. Najbardziej podstawowymi cząstkami każdego języka ludzkiego są jego dźwięki, a fonologia (od rdzenia phone -oznaczającego dźwięk) to nauka badająca sposoby łączenia tych dźwięków i ich używania w języku. Bardziej precyzyjnie, fonologia polega na analizowaniu, które dźwięki są wykorzystywane w danym języku(…)”.2 Ludzie potrafią wyartykułować wiele różnych dźwięków, ale żaden język nie korzysta z nich wszystkich. Na bazie odpowiednio uporządkowanych dźwięków użytkownicy języka potrafią wytwarzać zbiory znaczeń w zależności od strukturalnych relacji miedzy tymi dźwiękami(pozbawionych samodzielnego znaczenia) niesie za sobą dla nas znaczenie.
„(…) Całkowita liczbą dźwięków dostępnych w danym języku może być bardzo różna.
Dlatego językoznawcy nazywają badanie ”znaczących cząsteczek” języka morfologią(od rdzenia morph- oznaczającego formę bądź kształt (…)”.3Fonemy są najmniejszymi cząstkami dźwięków używanych w danym języku, zaś morfemy są najmniejszymi z możliwych cząstkami znaczeń. Słowa to pewna klasa morfemów, określana nazwą morfemów swobodnych, czyli morfemów, które mogą znaczyć coś występując samodzielnie, lecz nie wszystkie języki tak samo funkcjonują pod względem morfologicznym.
Gramatyka odnosi się, technicznie rzecz biorąc, do reguł wyznaczających w danym języku, zasady łączenia słów w sensownie i zrozumiałe wypowiedzi, takie jak zadnia. Użytkownicy języka potrafią używać słów wyrafinowanych i zawierający wiele informacji, które zmierzają do oddania pełni myśli. W każdym języku istnieją pewne podstawowe zasady gramatyczne organizujące strukturę zgodnej z normami, poprawnej mowy.
„(…) Nasze decyzje językowe mają istotne ze społecznego punktu widzenia znaczenie i konsekwencje. Poprawne pod względem gramatycznym sposoby mówienia o czymś nie sąwłaściwymi sposobami mówienia akurat o tym. To wskazuje na bardzo ważną kwestię: język służy do czegoś więcej niż wymiany informacji. Pragmatyka ( od rdzenia pragma znaczącego praktyczny, praktyka) odnosi się do zasad lub konwencji właściwego użycia języka w sytuacjach społecznych tj. do komunikowania odpowiednich rzeczy odpowiednim osobom w odpowiednich okolicznościach. Rzecz w tym, że język stanowi kod nie tylko do przekazywania informacji faktograficznych, lecz także informacji społecznych.Tryb i sposoby kodowania informacji społecznych będą zależały od społeczeństwa i rozróżnień, jakich dokonuje ono między „różnymi typami’’ ludzi i sytuacji. Nie ma takiego społeczeństwa, w którym wszystkie jednostki miałyby dokładnie taki sam status. W odniesieniu do tych różnych typów ludzi i okoliczności odpowiednie są różne formy mowy(...)”4
Język, jako narzędzie komunikacji
Wbrew pozorom ludzie nie są jedynymi istotami zdolnymi dokomunikowania się, nawet rośliny i zwierzęta porozumiewają się, wszystkie gatunki komunikują się w taki lub inny sposób, przekazują sobie informacje np. pszczoły słyną z tańca komunikującego odległość, w jakiej znajduje się kwiat.
Zwierzęta takie jak kot, pies, ptak, małpa wydają dźwięki, które niosą za sobą jakieś znaczenie dla innych przedstawicieli ich gatunku. W warunkach laboratoryjnych odkryto, że najbliżej spokrewnione z nami naczelne są do nas najbardziej podobne pod względem języka.Nie potrafią one mówić natomiast potrafią zrozumieć mowę iporozumiewać się środkami językowymi, takimi jak sygnały dawane rękami.
Większość ztego, co uznajemy za język ludzki, realizuje się w postaci mowy. Ludzie zupełnie pozbawieni zdolności mówienia potrafią porozumiewać się językowo, przykładowo w języku migowym. Ludzie stale także porozumiewają się niewerbalnie, posługując się gestami wykonywanymi rękami, mimiką, pozycją ciała. Jednak bez względu na to język charakteryzuje się zbiorem szczególnych właściwości określanych mianem cech konstrukcyjnych. Wśród nich znajdują się:
ulotność- komunikacja trwa krótka( forma pisemna jest wyjątkiem),
zdolność do wzajemnej wymiany- każdy może być adresatem jak i nadawcą komunikatów,
sprzężenie zwrotne- użytkownicy języka potrafią wzajemnie sprawdzać swoje komunikaty i poprawiać zawarte w nich błędy,
sematyczność- elementy języka mają znaczenie lub odniesienie do rzeczywistości,
arbitralność- związek między sygnałem językowym a jego znaczeniem nie jest naturalny czy dany z góry,
dyskretność – język składa się z małych oddzielnych cząstek nadających się do wielokrotnego użytku,
przemieszczenie- język może odnosić się do rzeczy nieobecnych w danym czasie czy przestrzeni,
produktywność- użytkownicy języka potrafią wytwarzać i rozumieć nowe komunikaty,
samozwrotność – użytkownicy potrafią posługiwać się językiem na temat języka,
dwuznacznośc- język może być używany w celu wprowadzania w błąd,
wyuczalność – użytkownicy jednego języka potrafią nauczyć się innego języka,
transmisja kulturowa - reguły i konwencje językowe stanowią cechę własną danej grupy społecznej i są nabywane poprzez interakcje z grupą.
Jedną z nadzwyczajnych właściwości języka ludzkiego jest to, że stosunkowo niewielka liczba podstawowych elementów językowych może być na różne sposoby łączona w celu wytwarzania teoretycznie nieograniczonej liczby znaczeń bądź wypowiedzi.
Język, a tworzenie rzeczywistości społecznej
W swej najbardziej podstawowej istocie język wyraża i wytwarza stosunki społeczne, włącznie z politycznymi i religijnymi, podobnie jak te związane z płcią i wiekiem czy czynnikami statusu. O języku i zdolnościach do skutecznego manipulowania nim powinniśmy myśleć jak o zasobie społecznym, który jest z jednej strony wytwarzany za pośrednictwem rozmaitych relacji i podziałów międzyludzkich i międzygrupowych, a z drugiej sam te stosunki i podziały wytwarza.
„(…)Jedna z metod, która okazała się najlepsza w przedstawieniu sensu społecznej skuteczności języka jest przywołanie kategorii określonej przez Johna L. Austina terminem „performatyw„. Wypowiedzi performatywne cechuje coś, co Austin nazywa siłą illokacyjną, mając na myśli to, że nie tyle przekazują one znaczenie, ile wytwarzają efekt społeczny. Inne typy wypowiedzi może cechować zaś „siła perlokacujna”, czyli mogą one wywrzeć wpływ na osoby słuchające i wzbudzić w nich pewne uczucia bądź pobudzić do podjęcia pewnych decyzji(…)”.5
Głównym czynnikiem wyboru przywódców w demokratycznych krajach jest zdolność wygłaszania dobrych przemówień. Ludzie słysząc mądre słowa wierzą w to, że człowiek, który je wypowiada jest wykształcony i wie jak kierować krajem.
Czyli mówiąc ogólnie wiele w społeczeństwie zależy od tego co mówimy i jak mówimy, ludzie postrzegają nas przez pryzmat tego jak się wypowiadamy. W każdym społeczeństwie od ludzi wykształconych wymagane jest znajomość obcych języków jest to narzucone przez dzisiejsze czasy.
Pochodzenie języków w krajach europejskich
Na przełomie 4 i 3 tysiąclecia p.n.e. rozpoczyna się rozpad wspólnoty indoeuropejskiej, jednej z większych rodzin językowych w Europie.
„ (…) Najwcześniej wyodrębniła się grupa ludów anatolijskich, która zajęła tereny dzisiejszej Turcji. Na wschód od centrum poszły ludy, które określamy mianem tocharskich. Język tocharski to najpóźniej odkryty język indoeuropejski.
Na południe udali się przodkowie starożytnych Greków, język grecki i wymarły staro macedoński. Zachodnią gałąź rodziny indoeuropejskiej utworzyły w rejonie górnego biegu Renu i Dunaju plemiona italoceltyckie.
Po rozpadzie: grupa plemion italskich – łacina w postaci ludowej stała się podstawą nowożytnych języków romańskich, takich jak włoski, francuski, hiszpański, portugalski, kataloński, prowansalski, retoromański (używany w Szwajcarii, a także w Austrii i północnych Włoszech), sardyński, rumuński i mołdawski.
Z drugiej gałęzi wspólnoty italoceltyckiej wyłoniły się plemiona celtyckie, ( irlandzki, szkocki, walijski i bretoński).
Północną grupę plemion indoeuropejskich stanowili Germanie. Zajęli oni Skandynawię, wyspy duńskie, Półwysep Jutlandzki i pas lądu na południe od niego. (język gocki zapisy z IV w. n.e)
Germańska rodzina języka niemieckiego, angielskiego, holenderskiego, flamandzkiego (w Belgii) fryzyjskiego (w Holandii), szwedzkiego, duńskiego, norweskiego, islandzkiego i farerskiego (na Wyspach Owczych) jidzisz (język Żydów europejskich) i afrikaans (język kolonistów Afryki Południowej).
Języki indoirańskie:,- sanskryt, języki nowoindyjskie, nowoirańskie (m.in. perski, afgański, tadżycki, kurdyjski, osetyński) i dardyjskie (języki mieszkańców północno-zachodnich Indii, północnego Pakistanu i górnych rejonów Afganistanu). Język europejskich Cyganów. Ormiański (mający te same źródła, co wymarły frygijski).
Albański (z grupy języków illiryjskich).
Dialekty centralne indoeuropejszczyzny: dały początek językom bałtyckim: litewski i łotewski (wymarłe języki Bełtów to m.in. kurski, jaćwieski i pruski.
Języki słowiańskie: polski, czeski, słowacki, górno- i dolnołuzycki, rosyjski, ukraiński, białoruski, serbsko-chorwacki, słoweński, bułgarski i macedoński. Do wymarłych połabski i staro-cerkiewno-słowiański utworzonym na użytek misyjny, z języka słowiańskich mieszkańców okolic dzisiejszych Salonik, przez Cyryla i Metodego w IX wieku (..)”.6
Na przestrzeni dziejów różne rodziny językowe uzyskiwały pozycję dominującą na kontynencie. Do początku n.e. języki celtyckie, (obecnie zajmujące niewielkie skrawki Europy) opanowały niemal całą Europę Zachodnią i dużą część Środkowej. W wiekach następnych Europę Zachodnią i Południową opanowała łacina i wyrosłe na jej gruncie języki romańskie. Ok. III - V w. n.e. ekspansja Germanów rozprzestrzeniła ich języki na całym kontynencie. Ostatnią wielką rodziną językową, która pojawiła się, były języki słowiańskie, które ok. VII - IX w. opanowały wielkie obszary w Europie Środkowej i Wschodniej, a w kolejnych wiekach na zachodzie ustępując nieznacznie innym grupom językowym, na wschodzie i północy wypierały języki fińskie.
Zdecydowana większość ludności Europy (ok. 93%) posługuje się językami z rodziny indoeuropejskiej. W tej rodzinie najliczniej używane są języki słowiańskie (m.in. rosyjski, polski i ukraiński), germańskie (zwłaszcza niemiecki i angielski) oraz romańskie (np. francuski, włoski i hiszpański). Pozostałe grupy języków indoeuropejskich używane są przez znacznie mniejsze populacje. Taką małą grupą są języki bałtyckie, w których skład wchodzi język litewski i łotewski.
Poza językami indoeuropejskimi na terenie kontynentu istnieje kilkunastomilionowa grupa ludzi mówiąca językami ugrofińskimi (głównie węgierskim, estońskim oraz fińskim) i kilkumilionowa używająca języków z grupy tureckiej (zwłaszcza tureckiego i tatarskiego).
Aby przybliżyć nieco klasyfikacje języka przedstawiam tabelę nr 1, w której zamieszczone są grupy językowe i języki:
Tabela nr 1. Klasyfikacja języków europejskich
KLASYFIKACJA JĘZYKÓW EUROPEJSKICH |
---|
PODRODZINA |
JĘZYKI INDOEUROPEJSKIE |
romańska |
germańska |
słowiańska |
helleńska |
bałtycka |
Celtycka |
JĘZYKI URALSKIE |
ugrofińska |
JĘZYKI AŁTAJSKIE |
Tureckie |
Współczesne języki Europy -mapa językowa Europy
Struktura językowa wydziela granice między Europą a Azją, granica ta jest umowna. W Europie znajduję się 46 państw, które są niekiedy bilingwistyczne.
W wielu krajach występują także dialekty, którymi posługują się ich mieszkańcy np. w Polsce są to dialekt śląski, a w Hiszpanii kataloński.W Europie można także spotkać się z rodzina języków izolowanych jest to język baskijski( ludzie nim mówiący zamieszkują północne pogranicza Francji i Hiszpanii).Pewne grupy mieszkańców Europy mówią językami diasporowymi - (pozaterytorialne) – języki bez określonego terytorium etnicznego. Należą do nich język tj.:
j. cygański( Romani)
j. jidysz ( Żydzi)
j.ladina ( Żydzi)
Poniżej zamieszczona została mapa, która przedstawia państwa Europy, uwidocznione są na nie państwa wraz z językiem w nich używanymi.
Mapa nr 1.
http://patrz.pl/zdjecia/jezyki-ktorymi-posluguje-sie-europa-mapa
Albania - albański
Andora - kataloński
Austria - niemiecki, lokalnie dopuszczony chorwacki, słoweński lub węgierski
Belgia - francuski, niderlandzki, niemiecki
Białoruś - białoruski, rosyjski
Bośnia i Hercegowina - serbski, bośniacki, chorwacki
Bułgaria - bułgarski
Chorwacja - chorwacki, w skali okręgu dodatkowo włoski
Cypr - grecki, turecki
Czarnogóra - czarnogórski
Czechy - czeski
Dania - duński
Grenlandia - grenlandzki
Wyspy Owcze - duński, farerski
Estonia - estoński
Finlandia - fiński, szwedzki
Francja - francuski
Grecja - grecki
Gruzja - gruziński
Hiszpania - w skali kraju kastylijski, w skali regionu dodatkowo galicyjski, kataloński, baskijski, w skali gminy dodatkowo aranés
Holandia - niderlandzki, w skali prowincji dodatkowo fryzyjski; na Antylach Holenderskich także papiamento
Irlandia - irlandzki, angielski
Islandia - islandzki
Liechtenstein - niemiecki
Litwa - litewski
Luksemburg - francuski, niemiecki, luksemburski
Łotwa - łotewski
Macedonia - macedoński
Malta - maltański, angielski
Mołdawia - rumuński (oficjalnie zwany mołdawskim, zapisywany alfabetem łacińskim)
Monako - francuski
Niemcy - niemiecki
Norwegia - norweski, lokalnie języki lapońskie
Polska - polski, język kaszubski posiada status języka regionalnego
Portugalia - portugalski
Rosja - rosyjski, lokalnie także: abazyjski, adygejski, ałtajski, baszkirski, buriacki, chakaski, chantyjski, czeczeński, czukocki, czuwaski, dołgański, ewenkijski, inguski, jakucki, jidisz, kabardyjski, kałmucki, karaczajo-bałkarski, komi, komi-permiacki, koriacki, mansyjski, maryjski, mordwiński-erzja, mordwiński-moksza, nieniecki, nogajski, osetyjski, tatarski, tuwiński, udmurcki
Rumunia - rumuński
San Marino - włoski
Serbia - serbski
Słowacja - słowacki
Słowenia - słoweński, lokalnie także węgierski i włoski
Szwajcaria - niemiecki, francuski, włoski, romansz (retoromański)
Szwecja - szwedzki
Ukraina - ukraiński
Watykan - łacina, włoski
Węgry - węgierski
Wielka Brytania - angielski
Włochy - włoski, lokalnie także francuski i niemiecki8
- międzynarodowość języka
Dominującym językiem w Europie jest język angielski zaś w XVIII w był to język francuski. Język angielski jest bardzo mocno zróżnicowany geograficznie. Dialekty różnią się fonetyką, słownictwem i do pewnego stopnia gramatyką. Język angielski jest obecnie źródłem zapożyczeń na prawie całym świecie, ale wcześniej to angielszczyzna tworzona była poprzez wpływ innych języków. Obecnie trend ten został przyhamowany, ale wciąż stanowi istotny czynnik rozwoju języka. Z języka angielskiego do polskiego przechodzi ogromna liczba wyrazów. Są to głównie terminy naukowo-techniczne, głównie o źródłosłowie grecko-łacińskim (np. akronim "laser", itp.) i związane z kulturą masową (np. "baseball", "jazz", "football").Przyjęły się też pewne angielskie zwroty konwersacyjne i wykrzykniki, jak np. "OK", "sorry", "oops", "wow".
Zaobserwować można też zmianę sposobu wymawiania zapożyczeń z innych języków na korzyść ich wymowy w jęz. ang, np.: "image" czy "quiz".Wskazuje się też na niewielki wpływ języka angielskiego na ortografię i interpunkcję polszczyzny: użycie wielkich liter (szczególnie w tytułach i nazwach), wzmożone użycie kursywy, użycie (podwójnego) apostrofu, a także kropki dziesiętnej. Niektóre podobieństwa pochodzą ze wspólnej indoeuropejskiej genezy obu języków.
Język angielski jest międzynarodowym językiem, który jest w dzisiejszych czasach uznawany, jako niezbędny to porozumiewania się poza granicami swojego kraju. Aby dostać lepszą prace mile widziane jest także znajomość języka angielskiego, czyli jest on w dzisiejszej kulturze naszym nieodzownym „ przyjacielem”.
Podsumowanie
Język jest w kulturze bardzo ważnym czynnikiem stanowi on swoisty system znaków i dźwięków i gestów. Pozwala on nam na sprawne komunikowanie się. Wiele języków wymiera a co za tym idzie wymiera też dana kultura, czyli całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa w danym państwie lub społeczności.
OlinkiewiczE., RadzymińskaK.,. StryśH, Słownik encyklopedyczny, Wydawnictwo Europa,Wrocław 2002, str.289.↩
EleerJ.D, Antropologia Kulturowa. Globalne siły lokalne światy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012,s.108.↩
EleerJ.D, Antropologia Kulturowa. Globalne siły lokalne światy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012,s.111↩
EleerJ.D, Antropologia Kulturowa. Globalne siły lokalne światy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012,s.117↩
EleerJ.D, Antropologia Kulturowa. Globalne siły lokalne światy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012,s.121↩
http://www.pitpod.com/pochodzenie-i-zroznicowanie-jezykow/, dostęp z dnia: 18.01.2013 r., godz. 12.40↩
http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Geografia:Gimnazjum/Zróżnicowanie_kulturowe_Europy, dostęp z dnia: 18.01.2013 r., godz. 12.45.↩
Pod redakcją Pasławski J. Przeglądowy atlas świata, Wydawnictwo GeoCenter International, 1994
s. 94-100↩