Kształtowanie się oddziaływań pedagogicznych wobec dzieci ulicy
Cechą najbardziej charakterystyczną dla oddziaływań profilaktycznych wobec dzieci ulicy jest wyjście do ich środowisk i miejsc, w których spędzają większość swego wolnego czasu. Definicja podana przez Krajowy Komitet Wychowania Resocjalizującego brzmi:
Pedagogika podwórkowa to praktyczna działalność wychowawcza, sięgająca w Polsce okresu międzywojennego. Obecnie jest alternatywą dla zabiegów resocjalizacyjnych względem takich zagrożeń społecznych jak: narkomania, przestępczość, agresja.
Obszar pracy „pedagogów ulicy” z dzieckiem ulicy to: podwórko, klatka schodowa, dworzec itp.)
Podwórko czy ulica jest terenem znajdującym się poza zasięgiem kontroli rodziców czy opiekunów i jako otwarte środowisko lokalne jest miejscem naturalnej socjalizacji rówieśniczej.
Podwórkowa socjalizacja jest szkołą zachowań społecznych, które przy braku alternatywnych propozycji pozostają normą na wiele lat. Identyfikacja z grupą podwórkową, internalizacja jej norm i zachowań kształtuje zarówno negatywne, jak i pozytywne wzorce.
Pedagog ulicy, wychowawca podwórkowy, czy streetworker to osoba z wykształceniem pedagogicznym, wchodząca w skład zespołu pedagogów podwórkowych, nawiązują pierwszy kontakt z dziećmi w ich środowisku (na ulicy).
Pedagog ulicy jako wychowawca i zarazem diagnosta dąży do poznania dziecka, stając się jego bezinteresownym partnerem, a jego poznawcze zamiary maja służyć efektywnej pomocy. Spotkanie w pracy wychowawczej z dzieckiem ulicy prowadzi do wzrostu zaufania, wyzbycia się uprzedzeń, a w konsekwencji do zmiany zachowań aspołecznych.
Współczesne przykłady form pomocy dzieciom ulicy w Polsce
Powiślańska Fundacja Społeczna – od 10 lat prowadzi na warszawskim Powiślu program systemowej pracy środowiskowej oparty na działalności ognisk wychowawczych
Stowarzyszenie Grup Pedagogiki i Animacji Społecznej Warszawa Praga Północ – jej celem jest praca z dziećmi ulicy ze środowisk patologicznych, organizowanie im czasu wolnego , poprawa ich stanu zdrowia i obrazu siebie
Katolicki Ośrodek Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Dom Aniołów Stróżów – jest to miejsce autentycznej troski o młodych ludzi z rodzin ubogich, rozbitych, zagrożonych patologiami i przestępczością
Krajowy Komitet Wychowania Resocjalizacyjnego – zajmuje się prawami dziecka. KKWR zatrudnia pracowników ulicznych , którzy udzielają dzieciom pomocy w rozwiązywaniu różnorodnych problemów np. szkolnych, osobistych.
Centrum Młodzieży „U Siemachy” – program pracy z dziećmi ulicy polega na zagospodarowaniu wolnego czasu i wspieraniu rodzin przeżywających kryzys.
Salezjański Ruch Troski o Młodzież – Saltrom – jest inicjatywą skierowaną do dzieci zagrożonych uzależnieniem, zaniedbanych wychowawczo, spędzających większość czasu na ulicy, dzieci ulicy.
Fundacja dla Polski – celem programu jest poprawa sytuacji życiowej dzieci ulicy.
Stowarzyszenie na rzecz Prewencji HIV i Innych Chorób Przenoszonych Drogą Płciową TADA – celem stowarzyszenie jest przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się zakażenie wirusem HIV, a także praca z dziećmi ulicy, które świadczą usługi seksualne w obrębie Dworca Centralnego w Warszawie.
Rola pedagoga w profilaktyce środowiskowej
Pedagog pracujący na ulicy, po wstępnym rozpoznaniu potrzeb środowiska lokalnego, a szczególnie dzieci spędzających większość czasu poza kontrolą dorosłych opiekunów, nawiązując z nimi ciepłe i przyjacielskie więzi, może stać się dla nich szansą.
S. Anna Bałchan pracująca z dziećmi ulicy w Katowicach uważa, że streetworker musi być „komunikatywny, charyzmatyczny, silny emocjonalnie i w jakiś sposób atrakcyjny dla tych, wśród których ma pracować”.
Ważny jest także stosunek do młodzieży. Cechą nadrzędną jest kierowanie się w swoich działaniach dobrem dziecka. To bardzo ważna zasada – nade wszystko dobro dziecka.
Wspólną cechą dzieci ulicy jest to, że pozostają wiele godzin poza domem rodzinnym, pozbawione kontroli osób dorosłych. Dzieci te w większości pochodzą z rodzin, które nie wywiązują się należycie ze swoich obowiązków. Ulica konsekwentnie kształtuje ich światopogląd, narzuca normy i prawa. Pedagog ulicy, rozpoczynając działania, posługuje się metoda organizowania środowiska. Jako animator staje się częścią społeczności lokalnej, poznaje jej problemy, zagrożenie, szuka możliwości współpracy z instytucjami.
Rob Jezek, który od 15 lat pracuje z młodzieżą na ulicach Amsterdamu, stworzył 10 podstawowych zasad nawiązywania i podtrzymywania kontaktu:
Pierwszy krok stanowi problem. Obawiamy się, że możemy być śmieszni, boimy, jak ktoś zareaguje. Warto przyjrzec się z bliska tym naszym obawom i zastanowic się, skąd się biorą oraz jakie jest ich źródło.
Jezek zachęca przyszłych pedagogów ulicznych do poszanowania otoczenia tych, do których wychodzą, ponieważ to jest ich terytorium. To zawsze my wchodzimy na ich terytorium – jesteśmy intruzami lub partnerami gotowymi do podjęcia dialogu.
Warto wziąć ze sobą coż konkretnego do zaoferowania, co bardzo ułatwia kontakt.
Dobrze jest nawiązac kontakt przez osoby, które już znamy. Są tak zwane osoby – klucze czy „Anioł Stróż” na ulicy. Taka osoba, która pochodzi z interesującego nas środowiska, zna i ufa nam, wie kim jesteśmy, może wprowadzic nas w nowe środowisko. Dzieci przebywające na ulicy nie mają zaufania do bcych, więc, jeżeli jest się w towarzystwie kogoś im znanego, to spotkanie jest bardziej naturalne.
Należy regularnie odwiedzac miejsca , w których przebywają dzieci ulicy, aby stac się stałym elementem środowiska.
Należy wykorzystywać środowiska, otoczenie, tych, których spotykamy w nim najcześciej.
Nie wolno zmuszac się do niczego, należy mieć świadomośc zagrożeń.
Trzeba zwracac uwagę na standardy myślowe łączące wygląd człowieka z jakimś rodzajem patologii. Wiąże się to z etykietowaniem czy naznaczeniem społecznym. Wychodząc do drugiego człowieka, musimy być wolni od takich zachowań, ponieważ najważniejsza jest akceptacja drugiego człowieka takiego, jakim jest.
Ważne jest bycie kreatywnym, aktywnym, co bardzo pomaga w nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktu.
Trzeba zwracac uwagę na to, co sami wnosimy do kontaktu oraz zdac sobie sprawę z tego, dlaczego tu jesteśmy, po co chcemy nawiązac kontakt, co możemy zaoferowac spotkanym osobom.
Podsumowanie
Zjawisko dzieci ulicy to problem ogólnoświatowy występujący zarówno w krajach bogatej Europy, jak i w biednych krajach Trzeciego Świata. Istnieje ogromna potrzeba pomocy tym dzieciom, zwłaszcza z krajów rozwijających się.