Psychologia twórczości 1

myślenie tworcze

- proces rozwiązywania problemów o charakterze heurystycznym (heurystyka) przebiegający wyłącznie wewnątrz układu, którego czynnością jest myślenie. Do m.t. należą w tym ujęciu wszystkie myślowe procesy heurystyczne, począwszy od najprostszego poszukiwania właściwego sposobu postępowania w nowej sytuacji życiowej, aż po tworzenie hipotez naukowych, koncepcji wynalazczych, artystycznych, strategicznych czy politycznych. Myślowe procesy o charakterze algorytmicznym (algorytm), jak np. rachowanie pamięciowe, wnioskowanie logiczne itp., nie są zaliczane do m.t. Obiektem cybernetycznego modelowania m.t. może być: 1) sam przebieg operacji występujących w procesach heurystycznych - układ "myślący" traktowany jest wówczas jako czarna skrzynka, zaś wyróżnienie w modelu różnych podukładów podyktowane jest wyłącznie potrzebami poglądowego przedstawienia schematu blokowego poszczególnych operacji; 2) wewnętrzna struktura i właściwości funkcjonalne rzeczywistych układów żywych lub sztucznych, w których przebiega proces m.t. Modele 1) rodzaju są opisem odpowiadającym na pytanie, "jak" przebiega proces m.t., modele 2) rodzaju - na pytanie "dlaczego".

Przykładem opisu m.t. jako modelu typu psychologicznego, odpowiadającego na pytanie "jak", może być układ (według J. Kozieleckiego) składający się z dwóch podukładów: g e n e r a t o r a p o m y s ł ó w, który w oparciu o zebrane informacje wytwarza pomysły rozwiązania, oraz w e r y f i k a t o r a p o m y s ł ó w, dokonującego oceny i wyboru. Ze świata zewnętrznego i pamięci napływają informacje do generatora, który próbuje wytworzyć pomysł rozwiązania. Jeśli zasób informacji nie jest wystarczający, generator pobiera dodatkowe informacje. Wytworzony pomysł zostaje wysłany do weryfikatora, i tam, jeśli jest oceniony negatywnie, cykl pracy się powtarza, jeśli pozytywnie - zostaje zakończony. Przebieg operacji formalnych występujących w różnych procesach m.t. można modelować w komputerach i specjalnie budowanych w tym celu urządzeniach cybernetycznych. Programy maszynowe modelowania m.t. można podzielić na: 1) programy "sztucznej inteligencji" - wykonujące różne zadania inaczej niż ludzie (przykład: program SAINT skonstruowany przez J. Slagle'a); 2) programy symulujące rzeczywistą czynność myślenia (przykład: program GPS skonstruowany przez A. Nevella, H. Simona i J. Shawa); 3) do układów imitujących niektóre formy m.t. można zaliczyć m.in. modele badania labiryntu z zastosowaniem metod heurystycznych. Przykładem opisu m.t. odpowiadającego na pytanie "dlaczego" może być jego interpretacja jako procesu przystosowawczego, samoorganizacyjnego (model psychiki). M.t. jest tu interpretowane jako specyficzna forma poszukiwania i osiągania równowagi wewnątrzustrojowej w zmiennych warunkach środowiska, przy czym jako przejaw braku tej równowagi można traktować stan emocjonalnego napięcia trwający do chwili rozwiązania problemu lub w pewnych przypadkach do momentu rezygnacji z jego rozwiązania. Proces m.t. przebiega poprzez tworzenie i weryfikację modelu reakcji przystosowawczej, tj. modeli rozwiązania problemu, przed jakim staje układ. Kluczowe znaczenie w tej koncepcji ma, sformułowana już w 1943 przez K. Craika, cybernetyczna teza, iż uczenie się polega na tworzeniu m o d e l i w m ó z g u. Każdy bowiem zapis określonej reakcji na określone bodźce, utrwalony w mózgu w toku doświadczeń, może być traktowany jako model sytuacji czyli pewnego rodzaju jej obraz. W warunkach podobnych do sytuacji, których obraz zapisany jest w mózgu pojawienie się odpowiednich bodźców obserwacyjnych powodujących napięcie emocjonalne, stanowi sygnał wywoławczy odpowiedniego postępowania i ewentualnie realizację zawartego w nim algorytmu czynności, zapewniającego powrót do równowagi. Gdy sytuacja zbyt różni się od zapisanych w pamięci, układ nie znajduje gotowego modelu i nie może wrócić do równowagi. Rozpoczyna się wówczas realizacja programu konstruowania nowych modeli. Przebiega ona drogą analizy i syntezy modeli już zapisanych w pamięci. Kierunek tych transformacji określają informacje dotyczące nowej sytuacji. Informacje te polegają na analizie zmierzającej do odnalezienia elementów podobnych do tych, z których zbudowane są obrazy zapisane już w pamięci. W powyższym ujęciu opisowym modele weryfikowane są drogą oceny prawdopodobieństwa wyniku ich zastosowania w nowej sytuacji, na podstawie analizy porównawczej z zapisanymi w pamięci modelami nieco podobnych sytuacji. Jeśli taki model rozwiązania problemu został odnaleziony, a problem był tylko czysto myślowy - układ wraca do równowagi. Gdy zadaniem było odnalezienie odpowiedniej reakcji adaptacyjnej do warunków zewnętrznych, następuje działanie zgodne z zawartym w nowym modelu algorytmem. Jeżeli problemu nie udało się tą drogą rozwiązać - układ szuka innych rozwiązań uzupełniając informacje z własnej pamięci lub wprost ze świata zewnętrznego. Zjawiska psychiczne występujące w stanach snu i utraty przytomności, w hipnozie i niektórych schorzeniach psychicznych, zdają się wskazywać, iż nie tylko wolny bieg skojarzeń ale i proces m.t. może przebiegać poza kontrolą świadomości. Intuicyjne rozwiązywanie zagadnień, a zwłaszcza nagłe skokowe znajdowaniu rozwiązania po przerwaniu bezskutecznych rozmyślań, można tłumaczyć bądź nieświadomym procesem rozwiązywania problemu przy wykorzystaniu ogromnych zasobów informacji zapisanej w podświadomości, bądź częściowym wygaśnięciem błędnych nastawień modelowych, wytworzonych uprzednio w toku m.t., co utrudniało konstruowanie nowego modelu. [K.Bo.]


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
r.4, Psychologia UJ, Psychologia twórczości
PSYCHOLOGIA TWORCZORCZOSCI1
Psychologia tworczosci, Psychologia tworczosci 4, Emocje i motywacje w twórczości
Nęcka Psychologia twórczości
Psychologia twórczości
Psychologia tworczosci
Psychologia tworczosci 9, Stosowana psychologia twórczości
c g jung psychologia i twórczość
PSYCHOLGIA TWÓRCZOŚCI
Psychologia twórczości zagadnienia
psychopedagogika twórczości, wiedza
necka r1 r2, Psychologia UJ, Psychologia twórczości
twórczość r3, Psychologia UJ, Psychologia twórczości
Impuls Psychologia Tworczosci Grupowej
Psychologia tworczosci, Psychologia tworczosci 3, Edward NĘCKA „Psychologia twórczości”
Psychologia tworczosci, Psychologia tworczosci 5, Psych

więcej podobnych podstron