Rdzeń kręgowy (ośrodki, odruchy, opony)

• Rdzeń kręgowy jest drogą łączącą mózg z resztą ciała. Dzięki niemu możliwe jest przechodzenie sygnałów z mózgu w dół w celu kontroli funkcjonowania organizmu oraz przekazywanie informacji ze wszystkich narządów i układów do mózgu. Na wysokości II-go kręgu lędźwiowego przechodzi w stożek rdzeniowy Nitka końcowa jako zakończenie na wysokości II-go kręgu krzyżowego Z rdzeniem kręgowym łączy się 31 par nerwów:8 szyjnych,12 piersiowych,5 lędźwiowych,5 krzyżowych ,1 guziczny

Zgrubienie szyjne miedzy III kręgiem szyjnym a I piersiowym odpowiada nerwom kończyny górnej ,zgrubienie lędźwiowe pomiędzy X piersiowym a I lędźwiowym odpowiada nerwom kończyny dolnej. Rdzeń kręgowy jest nieznacznie spłaszczoną cylindryczną strukturą, u ludzi dorosłych ma długość 42-45 cm i średnicę około2,5 cm. Wychodzi z rdzenia przedłużonego, najniżej położonego odcinka pnia mózgu, na wysokości otworu wielkiego znajdującego się w podstawie czaszki. Następnie przez całą długość szyi i pleców, gdzie chroniony jest przez kostne kręgi kręgosłupa.

Rdzeń kręgowy jest szerszy w obrębie szyi oraz w dolnym odcinku tułowia . Dolny koniec rdzenia zwężą się i przyjmuje kształt stożka. Od tego miejsca rozciąga się nić końcowa, które biegnie w dół i jest przyczepione z tyłu kości guzicznej.

Budowa wewnętrzna rdzenia kręgowego

• Bruzdy i szczeliny występujące na powierzchni rdzenia dziela go na sznury :przedni, boczny, tylny. Podział ten dotyczy istoty białej, która układa się tu na obwodzie. Środek rdzenia zajmuje istota szara ułożona na kształt H. Odpowiednio ramiona litery tworzą rogi przedni i tylne tworząc odpowiednio słupy przednie i tylne. Przez środek rdzenia przebiega bardzo wąski kanał środkowy

Istota biała

Jest ona utworzona z włókien nerwowych, skupionych w rdzeniu w tzw. sznury. Istota biała jest najlepiej rozwinięta w odcinku szyjnym i piersiowym. W jej skład wchodzą włókna:

• Wstępujące tj. takie, które przewodzą bodźce w kierunku mózgu

• Zstępujące, czyli takie, które przewodzą bodźce w kierunku odwrotnym.

Istota szara

Składa się ona z ciałek komórek nerwowych. W istocie szarej rozróżniamy słupy przednie i tylne, które na przekroju mają kształt rogów przednich i tylnych, oraz istotę szarą środkową, skupioną wokół ciągnącego się wzdłuż całego rdzenia kanału środkowego

Ośrodki i drogi nerwowe rdzenia kręgowego

Rdzeń kręgowy stanowi dużą część ośrodkowego układu nerwowego. W rdzeniu przebiega większość połączeń ośrodkowego układu nerwowego z układem obwodowym, nie jest to jednak tylko wiązka kabli- na poziomie rdzenia odbywają się także proste integracyjne procesy nerwowe o charakterze odruchów

• Ośrodki rdzeniowe są rozmieszczone odcinkowo, tzn. pewne odcinki rdzenia zaopatrują określone odcinki (metamery) ciałka w nerwy czuciowe, ruchowe, wydzielnicze i naczynioruchowe.

• Do najważniejszych ośrodków rdzenia należą ośrodki ruchowe kończyn i tułowia. Rozmieszczenie ich w rdzeniu przedstawia się następująco:

a) ośrodek ruchu przepony, tj. zespół komórek, od których odchodzą włókna nerwu przeponowego, leży na wysokości III-IV segmentu szyjnego

b) ośrodki ruchowe kończyn górnych mieszczą się w V-VIII segmentach szyjnych i pierwszym segmencie piersiowym

c) w części piersiowej rdzenia kręgowego leżą ośrodki mięśni klatki piersiowej, grzbietu i brzucha,

d) w zgrubieniu lędźwiowym leżą ośrodki ruchowe kończyn dolnych.

Poza tym w rdzeniu znajdują się ośrodki autonomiczne. W ostatnim odcinku szyjnym i dwóch górnych piersiowych znajduje się ośrodek odruchów źrenicy. W skutek podrażnienia tego ośrodka występuje odruchowe rozszerzenie źrenicy i wysunięcie od przodu gałki ocznej. W odcinku krzyżowym rdzenia mieszczą się ośrodki oddawania moczu, defekacji i ejakulacji

• Istota biała utworzona jest przez aksony komórek nerwowych więc odróżnia się w niej trzy rodzaje dróg nerwowych:

1. ruchowe, czyli zstępujące, przewodzące polecenia z kory mózgu do synaps z komórkami rogów przednich lub do neuronów pośrednich, tworzących synapsy z neuronami ruchowymi.

2. czuciowe wstępujące do pnia mózgu lub do móżdżku, odbierające bodźce od nerwów obwodowych.

3. międzyodcinkowe złożone z aksonów neuronów pośrednich łączących różne poziomy rdzenia.

Drogi czuciowe

• Pęczek smukły, Pęczek klinowaty, Drogi rdzeniowo-wzgórzowe , Droga rdzeniowo-pokrywowa ,Włókna rdzeniowo-móżdżkowe, Droga rdzeniowo-oliwkowa

Drogi ruchowe

• Droga piramidowa

• Drogi pozapiramidowe

• Droga pokrywowo-rdzeniowa, Droga przedsionkowo-rdzeniowa , Droga siatkowo-rdzeniowa , Droga czerwienno-rdzeniowa

Odruchy

• Odruchami nazywamy bodźce nerwowe idące od receptorów, które wywołują automatyczne reakcje, które w procesie rozwoju rodowego i osobniczego okazały się najkorzystniejsze. Droga, na której dochodzi do skutku odruchu, składa się z pięciu części tworzących łuk odruchowy. Są to:

• Receptory, Dośrodkowe włókno nerwowe , Ośrodek nerwowy , Włókno nerwowe odśrodkowe , Narząd wykonawczy-efektor

W zależności od rodzaju receptora, w którym rozpoczyna się odruch, można podzielić je na:

• Odruchy eksteroceptywne

• Proprioceptywne

• wisceroceptywne

• Odruch jednosynaptyczny- składa się on tylko z dwóch neuronów, które są połączone jedną synapsą pomiędzy neuronem czuciowym i ruchowym. Odruch ten ma duże znaczenie dla utrzymania postawy ciała.

• Odruchami polisynaptycznymi- składa się on z co najmniej trzech neuronów włączonych pomiędzy receptor i efektor. Mogą one powstać za pośrednictwem receptorów mięśniowych, skórnych lub trzewnych.

• Odruchy bezwarunkowe- są to odruchy, które mamy już od urodzenia.

• Odruchy warunkowe- są to odruchy, które nabywa się z upływem czasu.

Wyróżniamy również odruchy:

• Odruch podeszwowy- np. odruchowe zgięcie stopy po podrażnieniu podeszwy,

• Odruch ssania- u np. u noworodka po dotknięciu ust,

• Odruch wymiotny- po dotknięciu jakimś przedmiotem tylnej ściany gardła,

• Odruch kolanowy- po uderzenie w ścięgno m. czworogłowego uda wywołuje nagłe wyprostowanie w stawie kolanowym

Opony rdzenia kręgowego

Rdzeń otaczają trzy opony:

• Opona twarda: pierwsza od zewnątrz, jest ona przedłużeniem opony twardej mózgowia, ma kształt długiego walcowatego worka. Rdzeń obejmuje dosyć luźno. Składa się ona z dwóch blaszek. Większa szczelina zawarta pomiędzy tymi blaszkami nazywa się jamą nadtwardówkową, natomiast mniejsza nazywa się jamą podtwardówkową

• Opona pajęczynówka – pomiędzy tą oponą a oponą trzecią, miękką znajduję się jama podpajęczynówkowa, którą wypełnia płyn mózgowo-rdzeniowy

• Opona miękka- odchodzą od niej w linii bocznej z każdej strony poprzecznie ustawione wyrostki cienkiej, lecz mocnej blaszki w kształcie ząbków. Ząbki te, w liczbie 23 z każdej strony, tworzą więzadło ząbkowane. Wierzchołki tych ząbków zrastają się z pajęczynówką, ustawiając w ten sposób rdzeń

Opony mózgowia

Mózgowie otaczają trzy opony;

• Zewnętrzna - opona twarda

• Środkowa – pajęczynówka

• Wewnętrzna – opona miękka , przylegająca bezpośrednio do tkanki mózgowej

Opona twarda mózgowia

• Jest zbudowana ze zrośniętych ze sobą dwu blaszek zewnętrznej skierowanej do kości czaszki i wewnętrznej, znajdującej się od strony mózgowia. Wyściełają one jamę czaszki, spełniając podwójną role jako okostna, doprowadzająca naczynia krwionośne do kości i jako okostna mózgowia .U dzieci opona twarda jest ściśle spojona z powierzchnią wewnętrzną jamy czaszki. U dorosłych jest ściśle zrośnięta z kośćmi podstawy czaszki natomiast z kośćmi sklepienia czaszki jest połączony dosyć luźno i łatwo się od nich oddziela

• Opona twarda, a ściślej jej blaszka wewnętrzna, wysyła w kierunku mózgowia przegrody, dzielące wnętrze czaszki na kilka połączonych za sobą przestrzeni. Przegrodami tymi są ;

• Sierp mózgu, Namiot mózgu, Sierp móżdżku, Przepona siodła

Sierp mózgu

Leży w płaszczyźnie pośrodkowej, odgradzając od siebie półkule mózgu. Ma kształt łuku rozpiętego między grzebieniem kogucim od przodu a guzowatością potyliczną wewnętrzną od tyłu. Na całej długości przyczepia się u góry po obu brzegach bruzdy zatoki strzałkowej górnej . Dolny brzeg sierpa mózgu zatacza łuk nad ciałem modzelowym.

Namiot móżdżku

• Jest ustawiony prawie poprzecznie, tworząc jak gdyby dach ponad dołem czaszki tylnym. Namiot móżdżku oddziela półkule móżdżku od płatów potylicznych półkul mózgowych.

Sierp móżdżku

• Leży poniżej namiotu móżdżku w płaszczyźnie pośrodkowej, w przedłużeniu sierpa mózgu. Przyczepia się on z tyłu od grzebienia potylicznego wewnętrznego, a u góry od namiotu móżdżku.

Przepona siodła

Rozpostarta nad siodłem tureckim, oddziela dół przysadki od reszty środkowej dołu czaszki. W przeponie siodła znajduje się mały otwór, przez który przechodzi lejek łączący przysadkę z podwzgórzem

Zatoki opony twardej

Są to szerokie pokryte śródbłonkiem przewody żylne, pozbawione całkowicie zastawek. Przebiegają one między blaszkami opony twardej, a ich sztywne ściany pozbawione tkanki mięśniowej nie mają możliwości obkurczania się. Dlatego też uszkodzenie którejkolwiek z zatok powoduje zwykle trudny do opanowania krwotok.

Do grupy przednio- dolnej należą;

• Zatoka jamista , Zatoka międzyjamista , Zatoka klinowo-ciemieniowa , Zatoka skalista dolna , Zatoka skalista górna , Oraz splot podstawny 

Do grupy tylno- górnej zaliczamy;

• Zatokę strzałkową górną , Zatokę strzałkową dolną , Zatokę prostą , Zatokę poprzeczną , Zatokę esowatą , Zatokę potyliczną

Główną drogą odpływu krwi z zatok opony twardej na zewnątrz czaszki jest żyła szyjna wewnętrzna . Poza tym istnieją liczne drogi dodatkowe zwane żyłami wypustowymi należą do nich ;

• Żyła wypustowa ciemieniowa, Żyła wypustowa sutkowa, Żyła wypustowa potyliczna , Żyły opony twardej mózgowia

Nerwy opony twardej mózgowia

W unerwieniu opony twardej mózgowia bierze udział przede wszystkim nerw trójdzielny. Od jego pierwszej gałęzi nerwu ocznego, odchodzi gałąź namiotu, zaopatrująca namiot móżdżku. Druga gałąź- nerw szczękowy oddaje gałąź oponową środkową, towarzyszącą gałęzi czołowej tętnicy oponowej środkowej. Od nerwu żuchwowego odchodzi gałąź oponowa, wnikająca do czaszki przez otwór kolcowy razem z tętnicą oponową środkową, unerwia dół środkowy czaszki. W unerwieniu dołu tylnego bierze udział gałąź oponowa nerwu błędnego oraz odpowiednia gałąź nerwu podjęzykowego.

Pajęczynówka mózgowia

• Jest cienką błoną łącznotkankową, którą oddziela od opony twardej włosowata jama podtwardówkowa. Z położoną pod nią oponą miękką zrasta się pajęczynówka tylko na wypukłych powierzchniach zakrętów mózgowych. Na bruzdach i szczelinach opona ta przerzuca się, nie zagłębiając się w nie, wskutek czego pomiędzy oponą miękką a pajęczynówką powstaje szereg większych i mniejszych przestrzeni, które się ze sobą komunikują i w całości noszą nazwę jamy podpajęczynówkowej. Większe przestrzenie podpajęczynówkowe noszą nazwę zbiorników

• Jama podpajęczynówkowa jest wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym, który wydostaje się z komory czwartej do zbiornika, otaczającego rdzeń przedłużony i móżdżek (zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy), przez dwa parzyste otwory boczne i nieparzysty otwór pośrodkowy komory czwartej.

Opona miękka mózgowia

Opona miękka wnika we wszystkie zagłębienia, szczeliny i bruzdy w mózgowiu i jest ściśle połączona z błoną graniczną zewnętrzną. Pełni funkcję łącznotkankowego zrębu, utrzymującego we właściwym kształcie miękką i plastyczną konsystencję mózgowia oraz rdzenia kręgowego. Jest unerwiona przez włókna pochodzące od nerwów czaszkowych i nerwów rdzeniowych. Nerwy te prawdopodobnie kontrolują krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego i ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Przecinanie opony miękkiej, dotyk oraz inne bodźce mechaniczne nie wywołują bólu. Jest silnie unaczyniona. Od strony szczeliny poprzecznej mózgu wnika wraz z naczyniami krwionośnymi pomiędzy sklepienie i międzymózgowie, a także pomiędzy móżdżek i rdzeń przedłużony, tworząc tkankę naczyniówkową komór.

Półkule mózgowe (kora mózgu, komory boczne, ośrodki korowe)

Półkula mózgowia

• parzysta część kresomózgowia. Półkule oddziela szczelina podłużna mózgu, zaś połączenie nerwowe zapewnia ciało modzelowate. Każda z półkul zawiera zewnętrzną warstwę istoty szarej, zwanej korą mózgu oraz wewnętrzną warstwę istoty białej.

• W strukturze makroskopowej półkul wyróżnia się powierzchnie: górno-boczną, przyśrodkową i dolną (podstawną) oraz brzegi: górny, dolno-przyśrodkowy i dolno-boczny. Powierzchnie półkul są pokryte bruzdami (sulci), które ograniczają zakręty (gyri).

Półkule mózgowia :

• różnią się między sobą morfologicznie i funkcjonalnie

• jest to mózg właściwy , osadzony na pniu mózgu.

• obydwie półkule oddzielone są od siebie szczeliną podłużną mózgu, w głębi której mieści się ciało modzelowate, inaczej spoidło wielkie mózgu, które je również łączy

• jego kształt przypomina jajowatą bryłę

• można wyodrębnić u niego powierzchnię górno - boczną, przyśrodkową i podstawną,
    oraz bieguny : czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy.

• na zewnątrz półkule okrywa kora mózgowa, czyli istota szara (zbudowana z kilku warstw komórek nerwowych różnokształtnych)

• wewnętrzna warstwa półkul to istota biała ( zbudowana z włókien nerwowych kojarzeniowych, spoidłowych i rzutowych)

PRAWA PÓŁKULA :
dominuje w sferze umysłowej. Znajdują się w niej ośrodki odpowiedzialne za wyobraźnię, holistyczność (odbiera wiele inf. jednocześnie, myślenie kompleksowe), przestrzenność, metaforyczność, emocjonalność, uduchowienie, muzykalność, uzdolnienia plastycznei sny. Poza tym kontroluje lewą stronę naszego ciała.

LEWA PÓŁKULA :
określana jest jako logiczna, zajmuje się mową, analizą i logiką. Ma również charakter sekwencyjny, matematyczny i dosłowny. Kontroluje prawą część ciała.

Każda z półkul dzieli się na 4 płaty :
- CZOŁOWY

- CIEMIENIOWY
-SKRONIOWY
- POTYLICZNY

Kora mózgu

• Kora mózgowa zbudowana jest z ciał komórek nerwowych, które stanowią istotę szarą (w odróżnieniu od istoty białej zbudowanej z włókien nerwowych). Zewnętrzna, silnie pomarszczona powierzchnia półkul mózgowych może sprawiać wrażenie chaotycznej i nieuporządkowanej.
  Wraz z rozwojem kora mózgowa rozrasta się i ulega pofałdowaniu, dzięki czemu osiąga powierzchnię około 2,2 m². Każdy mózg jest inny, lecz mimo różnic osobniczych można znaleźć podobieństwa w budowie półkul mózgu, które pozwalają dzielić je na konkretne struktury. Podstawowymi pojęciami przy opisie powierzchni zewnętrznej półkuli są bruzda i zakręt. Bruzdy są zagłębieniami w powierzchni kory mózgowej, szczelinami gdzie sfałdowana kora zagłębia się. Miejsca gdzie znajduje się ona na powierzchni nazywamy zakrętami. Bruzdy i zakręty możemy klasyfikować w obrębie trzech rzędów.

• Bruzdy główne (pierwszorzędowe) są najmniej zmienne i możemy je wyróżnić w większości prawidłowych mózgów. Drugo- i trzeciorzędowe charakteryzują się coraz większą zmiennością osobniczą. W opisach anatomicznych najczęściej wymienia się bruzdy pierwszorzędowe. Dwie największe bruzdy to bruzda środkowa zwana czasem bruzdą Rolanda i bruzda boczna zwana bruzdą Sylwiusza. Swoje nazwy zawdzięczają sławnym anatomom.

Największe bruzdy wyznaczają granice pomiędzy płatami mózgu. Bruzda środkowa oddziela płaty czołowy od ciemieniowego, zaś bruzda boczna oddziela płat skroniowy od płata czołowego i ciemieniowego. Najsłabiej widoczna jest granica pomiędzy płatem ciemieniowym a płatem potylicznym utworzona przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną widoczną na powierzchni przyśrodkowej mózgu (po przecięciu mózgu na połowy). Każdy z wymienionych wyżej płatów jest parzysty. Dwie półkule mózgu oddzielone są od siebie szczeliną podłużną mózgu . Komunikacja pomiędzy półkulami odbywa się dzięki włóknom zebranym w spoidłach mózgu, z których największe stanowi ciało modzelowate.

• Płat czołowy oddzielony jest od płata ciemieniowego bruzdą środkową, a od płata skroniowego bruzdą boczną. Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy bruzdy: przedśrodkową, czołową górną i dolną oraz zakręty: przedśrodkowy, czołowy górny, środkowy i dolny. Zakręt czołowy dolny tworzy wieczko czołowe zakrywające wyspę, które niekiedy jest wyłączane jako osobna struktura. Na powierzchni przyśrodkowej wyróżniamy bruzdę ciała modzelowatego i bruzdę obręczy oraz zakręty: przedśrodkowy (często klasyfikowany jako część płacika okołośrodkowego), obręczy, czołowy przyśrodkowy, prosty. Na powierzchni podstawnej wyróżniamy bruzdy: węchową i bruzdy oczodołowe oraz zakręty: prosty i oczodołowe.

• Płat ciemieniowy oddzielony jest od płata czołowego bruzdą środkową, od płata skroniowego bruzdą boczną i jej gałęzią tylną, zaś od płata potylicznego przedłużeniem gałęzi tylnej bruzdy bocznej, która dochodzi do bruzdy ciemieniowo-potylicznej. Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy bruzdy: zaśrodkową, śródciemieniową oraz zakręty: zaśrodkowy, płacik ciemieniowy górny i dolny, nadbrzeżny, kątowy. Na powierzchni przyśrodkowej wyróżniamy bruzdę zaśrodkową i ciemieniowo-potyliczną. Zakręty: zaśrodkowy (część płacika okołośrodkowego), przedklinek.

• Płat potyliczny oddzielony jest od płata ciemieniowego przedłużeniem gałęzi tylnej bruzdy bocznej, która dochodzi do bruzdy ciemieniowo-potylicznej, zaś od płata skroniowego linią łączącą wcięcie skroniowo-potyliczne (przedłużenie bruzdy skroniowo-potylicznej) i gałąź tylną bruzdy bocznej. Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy bruzdy: potyliczną górną i dolną. Zakręty: potyliczny górny, środkowy i dolny. Na powierzchni przyśrodkowej wyróżniamy bruzdy: ciemieniowo-potyliczną i ostrogową oraz zakręty: klinek, zakręt językowaty (inaczej: potyliczno-skroniowy przyśrodkowy).

• Płat skroniowy oddzielony jest od płata czołowego bruzdą boczną, zaś od płata potylicznego linią łączącą wcięcie skroniowo-potyliczne (przedłużenie bruzdy skroniowo-potylicznej) i gałąź tylną bruzdy bocznej. Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy bruzdy: skroniową górną i dolną, natomiast zakręty: skroniowy górny, środkowy i dolny. Na powierzchni podstawnej wyróżniamy bruzdy: bruzda potyliczno-skroniowa, poboczna oraz zakręty: potyliczno-skroniowy boczny i przyśrodkowy (często nazywany zakrętem wrzecionowatym), przyhipokampalny.

Komory boczne

• Każda z obu półkul mózgu zawiera w sobie jedną komorę boczną posiadającą łukowaty kształt, przypominający przechyloną nieco w dół literę "C". W komorach bocznych wyróżnia się rogi przednie sięgające do płatów czołowych, rogi dolne w płatach skroniowych, rogi tylne w płatach potylicznych oraz części środkowe. Komory boczne poprzez otwory międzykomorowe Monro łączą się z leżącą nieco niżej, ale położoną centralnie komorą II

Ośrodki korowe

Ośrodki korowe, czyli miejsca odpowiedzialne za przetwarzanie bodźców z zewnątrz organizmu, zlokalizowane są korze mózgu, w kresomózgowiu.

Ośrodek wzroku – znajduje się w części potylicznej, a jego uszkodzenie powoduje ślepotę. Uszkodzenie połowy ośrodka powoduje ślepotę w połowie oka ze względu na krzyżowanie się neuronów drogi wzrokowej.

Ośrodek słuchu – znajduje się w płacie skroniowym, a jego uszkodzenie wywołuje głuchotę oraz uszkodzenie słuchu. Natomiast uszkodzenie jego części utrudnia rozumieniem mowy.

Ośrodek czucia mowy (Wernickego) – znajduje się na granicy płata ciemieniowego i skroniowego oraz odpowiada za rozumienie mowy (np. zapamiętywanie).

Ośrodek ruchu mowy (Broca) – znajduje się w bocznej części płata skroniowego oraz odpowiada za wymawianie słów, ich słyszenie i pisanie liter.

Ośrodek ruchu – znajduje się w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego, a od leżących w nim komórek Betza rozpoczyna się droga piramidowa.

Ośrodek wyższych czynności nerwowych – zlokalizowany jest w okolicach przedczołowych.

Ośrodki korowe nie obejmują całej kory mózgu, pozostałe obszary to ośrodki skojarzeniowe (asocjacyjne), które pośredniczą między innymi ośrodkami oraz odpowiadają za czynności intelektualne (uczenie się, świadomość, zapamiętywanie). Uszkodzenie ich struktury lub naruszenie funkcji często prowadzi do zmian osobowości.

U ludzi praworęcznych istotną rolę odgrywają ośrodki znajdujące się w lewej półkuli. Skutkami spowodowanymi uszkodzeniem tych pól są: agnozja (pomimo odbierania wrażeń występuje niemożność rozumienia wrażeń wzrokowych – ślepota psychiczna, głuchota psychiczna, niemożność rozpoznawania czucia skórnego), apraksja (utrata zdolności świadomego wykonywania wyuczonych ruchów przy sprawności potrzebnych nerwów i mięśni – złe użycie potrzebnych narzędzi) oraz afazja (zaburzenie procesu mowy – niemożność mówienia, rozumienia mowy, pisania, niepamiętania słów)

Pola Brodmanna – wyróżnione na podstawie cytoarchitektury obszary kory mózgu. Jako pierwszy ich lokalizację określił w 1907 roku niemiecki neurolog Korbinian Brodmann. Opisane przez Brodmanna pola od 1 do 52, z niewielkimi zmianami odpowiadają stosowanemu dziś podziałowi.

Nerwy czaszkowe

• Z mózgowia wychodzi bądź wnika do niego 12 par nerwów, które przez odpowiednie kanały lub otwory opuszczają czaszkę jako nerwy czaszkowe

• Prowadzą one różne rodzaje włókien

• czuciowe

• ruchowe

• mieszane

NERWY CZUCIOWE

Nerwy węchowe (I)

Czuciowy nerw czaszkowy, przewodzący bodźce węchowe. U człowieka składa się on z około 20 nici węchowych , które odchodzą od komórek węchowych, mieszczących się w polu węchowym jamy nosa. Nici węchowe wchodzą do jamy czaszki przez blaszkę sitową kości sitowej i kończą się w opuszce węchowej. Unerwiają błonę śluzową węchowej części jamy nosowej

Nerw wzrokowy(II)

Powstaje z włókien wielobiegunowych komórki siatkówki gałki ocznej. Po wejściu do jamy czaszki tworzą skrzyżowanie wzrokowe, które kończy się w ciele kolankowym. Pod względem rozwojowym jest wypustką międzymózgowia. Można wyróżnić w nim cztery części:

• odcinek wewnątrzgałkowy (od siatkówki do zewnętrznych granic gałki ocznej) – długości ok. 0,7 mm,

• odcinek wewnątrzoczodołowy (od gałki ocznej do kanału wzrokowego) – długość ok. 30 mm, o przebiegu esowatym,

• odcinek przechodzący przez kanał wzrokowy – długość ok. 5 mm,

• odcinek wewnątrzczaszkowy (od kanału wzrokowego do skrzyżowania wzrokowego) – długość ok. 10 mm.

W każdym nerwie wzrokowym przebiega od około 0,8 do 1,5 mln (różnice osobnicze) włókien nerwowych, które są aksonami komórek zwojowych siatkówki. Jest on otoczony oponami mózgowo-rdzeniowymi (twardą, pajęczynówką, miękką). Nerw wzrokowy nie ma swoistych cech nerwu obwodowego – zasadniczo jest pęczkiem istoty białej mózgowia (towarzyszą mu bowiem komórki i włókna gleju, pozbawiony jest natomiast neurolemy).

Nerw przedsionkowo - ślimakowy (VIII)słuchowy

Nerw czaszkowy unerwiający ucho wewnętrzne łączący je z mózgowiem. Nerw ten przekazuje informacje słuchowe ze ślimaka i informacje dotyczące przyspieszeń liniowych i kątowych z kanałów półkolistych i łagiewki. Nerw początkowo dzieli się na dwie części:

• część przedsionkową z receptorami leżącymi w:

• plamkach łagiewki

• plamkach woreczka

• grzebieni bańkowych

• część ślimakową (nerw słuchowy) z receptorami leżącymi w:

• komórkach rzęsatych wewnętrznych i zewnętrznych narządu Cortiego

• Część przedsionkowa jest nerwem równowagi, który prowadzi włókna nerwowe z nabłonków zmysłowych grzebieni bańkowych przewodów półkolistych oraz z plamki woreczka i plamki łagiewki położonych w błędniku.

• Część ślimakowa jest właściwym nerwem słychy, który posiada włókna nerwowe z komórek słuchowych narządu spiralnego.

Każdy z obu nerwów ma zwój położony w błędniku: zwój przedsionkowy i zwój spiralny. Zwoje są zbudowane z komórek dwubiegunowych i odpowiadają zwojom rdzeniowym nerwów rdzenia kręgowego. Nerw z mózgowia wychodzi na jego podstawie, między mostem a rdzeniem przedłużonym.

NERWY RUCHOWE

Nerw okoruchowy (III)

Ma charakter mieszany - zawiera włókna ruchowe, autonomiczne oraz czuciowe. Wychodzi z pnia mózgu. Jest nerwem ruchowym gałki ocznej. Unerwia mięsień dźwigacz powieki górnej oraz wszystkie mięśnie zewnętrzne oka, z wyjątkiem mięśni prostego bocznego i skośnego górnego. W skład nerwu okoruchowego wchodzą także włókna przywspółczulne, unerwiające zwieracze źrenicy. Posiada też włókna czuciowe przebiegające od unerwianych przez niego mięśni.

Wśród gałęzi nerwu okoruchowego wyróżnia się gałąź górną i dolną oraz korzeń okoruchowy wchodzący w skład zwoju rzęskowego.

Nerw bloczkowy (IV)

Ma charakter ruchowy, unerwia mięsień skośny górny w oczodole. Jego jądro ruchowe leży w nakrywce śródmózgowia. Wychodzi on z śródmózgowia na jego grzbietowej powierzchni, poniżej wzgórka dolnego blaszki pokrywy, bocznie od wędzidełka zasłony rdzeniowej górnej. Dalej kieruje się na powierzchnię podstawną mózgu, biegnie w bocznej ścianie zatoki jamistej, następnie przez szczelinę oczodołową górną wnika do oczodołu. Porażenie tego nerwu powoduje zez zbieżny z odchyleniem gałki ocznej ku górze.

Nerw odwodzący ( VI )

Ma charakter ruchowy. Unerwia mięsień prosty boczny gałki ocznej. Zawiera on włókna ruchowe oraz włókna czuciowe. Po wyjściu z mózgowia kieruje się do zbiornika podpajęczynówkowego mostu. Dalej wchodzi do zatoki jamistej i kieruje się do szczeliny oczodołowej górnej. Po wejściu do oczodołu rozpada się na kilka gałązek i wnika do mięśnia, który zaopatruje.

Nerw dodatkowy ( XI)

Nerw czaszkowy ruchowy. Utworzony jest przez korzenie czaszkowe z rdzenia przedłużonego oraz korzenie rdzeniowe z rdzenia kręgowego. Korzenie rdzeniowe wstępują do czaszki przez otwór wielki łączą się z nerwami czaszkowymi w jeden pień. Nerw dodatkowy wychodzi z czaszki przez otwór szyjny. Po czym od razu dzieli się na gałąź zewnętrzną i gałąź wewnętrzną. Gałąź zewnętrzna zaopatruje ruchowo mięsień czworoboczny i mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, a gałąź wewnętrzna zespala się z nerwem błędnym.

Nerw podjęzykowy (XII)

To nerw czaszkowy, który zaopatruje ruchowo wszystkie mięsnie języka poza mięśniem językowo-podniebiennym..Wychodzi włóknami z rdzenia przedłużonego. Po połączeniu w pęczki przechodzi przez kanał nerwu podjęzykowego. Do gałęzi nerwu należą: gałęzie językowe, gałąź oponowa.

Włókna czuciowe zawarte w gałęzi oponowej unerwiające opony twardej tylnego dołu czaszki pożycza od nerwu językowego

NERWY MIESZANE CZUCIOWO-RUCHOWE

Nerw trójdzielny (V)

• Wychodzi z mózgowia dwoma korzeniami na granicy mostu oraz konara środkowego móżdżku. Korzeń grubszy to część czuciowa większa, a korzeń mniejszy to część ruchowa mniejsza. Czuciowe komórki korzeniowe tworzą zwój troisty, który jest położony w pobliżu części skalistej kości skroniowej. Z bocznego brzegu zwoju trójdzielnego wychodzą trzy jego wielkie gałęzie:

• nerw oczny,

• nerw szczękowy

• nerw żuchwowy.

• Nerw oczny -unerwia skórę głowy powyżej szpary powiekowej oraz boczną powierzchnię nosa. Opuszcza jamę czaszki przez szczelinę oczodołową górną.

• Nerw szczękowy-unerwia skórę poniżej szpary powiek i powyżej szpary ust. Opuszcza jamę czaszki przez otwór okrągły.

• Nerw żuchwowy jest nerwem czuciowo-ruchowym, unerwia czuciowo skórę poniżej szpary ust i skroni. Skóra okolicy kąta żuchwy jest jednak unerwiona czuciowo przez gałęzie nerwu usznego wielkiego pochodzące ze splotu szyjnego. Ruchowo unerwia mięśnie żucia, opuszcza jamę czaszki przez otwór owalny.

Nerw twarzowy ( VII)

Nerw czaszkowy, który składa się z części ruchowej oraz czuciowo-wydzielniczej. Nerw twarzowy wychodzi z mózgowia na dolnym brzegu mostu, bocznie od oliwki. Wspólnie z nerwem przedsionkowo-ślimakowym wstępuje do przewodu słuchowego wewnętrznego, aby wejść do kanału nerwu twarzowego. Z czaszki wychodzi przez otwór rylcowo-sutkowy. Wnikając do ślinianki przyusznej kończy się splotem przyuszniczym. Nerw ma charakter mieszany, ale przeważają w nim włókna ruchowe. Zawiera także włókna czuciowe, i przywspółczulne – wydzielnicze .

• Włókna czuciowe – komórki pseudojednobiegunowe zwoju kolanka. Ich aksony tworzą nerw pośredni i wnikają do

• jąder czuciowych tyłomózgowia.

• jądra pasma samotnego (w śródmózgowiu)

• jądra pasma rdzeniowego nerwu trójdzielnego

• Włókna ruchowe – jądro początkowe nerwu twarzowego ruchowe (w moście). Ich neuryty kierują się do dna dołu równoległobocznego. Otaczają one jądro nerwu odwodzącego tworząc kolanko nerwu twarzowego.

• Włókna przywspółczulne – znajdują się w jądrze przywspółczulnym nerwu twarzowego (jądro ślinowe górne). Ich aksony biegną wraz z włóknami czuciowymi w nerwie pośrednim a dalej drogą nerwu skalistego większego i struny bębenkowej do zwoju podżuchwowego i skrzydłowo-podniebiennego.

Nerw twarzowy oddaje następujące główne gałęzie:

• GAŁĄŹ GÓRNA

• gałęzie skroniowe

• gałęzie jarzmowe

• gałęzie policzkowe

• GAŁĄŹ DOLNA

• gałąź brzeżna żuchwy

• gałąź szyi

Nerw językowo- gardłowy(IX)

Nerw , który rozprzestrzenia się głównie na języku i gardle. To nerw smakowy tylnej trzeciej części języka. Włókna czuciowe zaopatrują oprócz języka: łuki podniebienne, jamę bębenkową, trąbkę słuchową, ścianę gardła. Włókna ruchowe zaopatrują mięśnie gardła.

Nerw językowo-gardłowy jest najważniejszym mięśniem ruchów łykania. Prowadzi włókna wydzielnicze do gruczołów policzkowych i ślinianki przyusznej. Nerw wychodzi z mózgowia ku tyłowi od oliwki w rdzeniu przedłużonym. Z czaszki wychodzi przez otwór żyły szyjnej wewnętrznej. Do gałęzi nerwu należą: nerw bębenkowy, gałąź mięśnia rylcowo-gardłowego, gałęzie gardłowe, gałęzie migdałkowe, gałęzie językowe, gałąź zatoki tętnicy szyjnej.

Nerw błędny (X)

Największy nerw czaszkowy oraz największy nerw układu przywspółczulnego. Ciągnie się od głowy do jamy brzusznej. Jest nerwem mieszanym. Rozpoczyna się w rdzeniu przedłużonym. Z jamy czaszki wychodzi przez część boczną otworu szyjnego. Tam tworzy zwój górny i zwój dolny.

Z odcinka głowowego odchodzą: gałąź oponowa, gałąź uszna. Z odcinka szyjnego odchodzą: gałęzie gardłowe, nerw krtaniowy górny, gałęzie sercowe szyjne górne, nerw krtaniowy wsteczny. Przez otwór górny wstępuje do klatki piersiowej. W śródpiersiu wytwarza splot przełykowy. Ponadto wysyła: gałęzie sercowe piersiowe, gałęzie tchawicze dolne, gałęzie oskrzelowe, gałęzie śródpiersiowe, gałęzie osierdziowe. Wraz z przełykiem nerw przechodzi do jamy brzusznej, gdzie wytwarza sploty żołądkowe. Nerw zaopatruje ruchowo mięsnie podniebienia i gardła, mięśnie krtani.

Czuciowo nerw błędny zaopatruje: oponę twardą tylnego dołu czaszki, tylny odcinek błony bębenkowej, ścianę tylną i dolną przewodu słuchowego zewnętrznego, małżowinę uszną. Przywspółczulnie i czuciowo nerw unerwia trzewia klatki piersiowej i jamy brzusznej.

Zwoje

Zwój górny nerwu błędnego położony w odcinku bocznym otworu żyły szyjnej,

Zwój dolny nerwu błędnego położony poniżej, przed wyrostkami poprzecznymi kręgów szyjnych C1 i C2.

Mózgowie (rdzeń przedłużony, tyłomózgowie, śródmózgowie, międzymózgowie, kresomózgowie,)

Mózgowie – część ośrodkowego układu nerwowego leżąca w czaszce. Jest to najbardziej złożony narząd człowieka. Stopień jego rozwoju prawdopodobnie warunkuje istnienie świadomości.

Między neuronami czuciowymi i ruchowymi 
rozmieszczone są włókna kojarzeniowe.
Wewnątrz mózgowia wyróżnia się skupienia komórek nerwowych – jądra i kora mózgu.
Wypustki wychodzące z jąder tworzą wiązki
oraz spoidła mózgu.

Przodomózgowie pierwszy z trzech pierwotnych pęcherzyków mózgowych, rozwojowa część mózgowia, która w okresie 5. tygodnia rozwoju zarodkowego ulega podziałowi na kresomózgowie i międzymózgowie.

Kresomózgowie

Kresomózgowie nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych.
Kresomózgowie przybiera postać dwóch półkul mózgowych, oddzielonych od siebie szczeliną podłużną mózgu a połączonych ciałem modzelowatym(spoidło wielkie) należącym do istoty białej mózgowia.

Na każdej półkuli istnieją trzy powierzchnie: wypukła, przyśrodkowa
i podstawna, zaś powierzchnia półkul mózgowych jest pokryta fałdami(zakrętami) mózgu, pooddzielanymi od siebie bruzdami m.in. Rolanda, Sylwiusza) i szczelinami.

Ze względu na swą wielkość i widoczność (u człowieka przykrywa,
oprócz móżdżku, wszystkie pozostałe elementy mózgowia) potocznie utożsamiane jest z mózgiem.

Międzymózgowie

Międzymózgowie – część mózgowia  zawierająca trzecią komorę mózgu. Po obu stronach zlokalizowane jest wzgórze podzielone na wiele jąder. Do tylnej powierzchni wzgórza przywierają ciała kolankowate zawzgórza.
Sklepienie trzeciej komory różnicuje się na narządy szyszynkowe: szyszynkę, narząd przyszyszynkowy, czołowy i ciemieniowy. Dno trzeciej komory składa się z części wzrokowej. Międzymózgowie położone jest między spoidłem mózgu przednim i tylnym. Trzecia komora jest jamą umiejscowioną poniżej i przyśrodkowo od komór bocznych, z którymi łączy się przez otwór międzykomorowy. Zawiera płyn mózgowo-rdzeniowy. Międzymózgowie obejmuje wzgórze i podwzgórze. Jest połączone z przysadką mózgową i szyszynką.

Śródmózgowie

Śródmózgowie to wyniosłość umiejscowiona pomiędzy rdzeniem przedłużonym a międzymózgowiem. Jest połączone konarami mózgu z półkulami. Zawiera szlaki nerwowe łączące mózg z rdzeniem kręgowym. W jego środkowej części znajduje się kanał zwany wodociągiem Sylwiusza. Śródmózgowie złożone jest z pokrywy, nakrywki oraz odnóg mózgu. Na przekroju poprzecznym płaszczyzna pozioma poprowadzona przez wodociąg mózgu jest granicą między pokrywą a nakrywką. Granicę między nakrywką a odnogą mózgu stanowią bruzdy: przyśrodkowa i boczna odnogi mózgu oraz istota czarna. Nakrywka i odnoga mózgu łącznie nazywa się konarem mózgu.

Tyłomózgowie

- ostatni z trzech pierwotnych pęcherzyków mózgowych, rozwojowa część mózgowia. W okresie 5. tygodnia rozwoju zarodkowego ulega podziałowi na:
-tyłomózgowie wtórne (zamózgowie), z którego powstają móżdżek i most,

-rdzeniomózgowie, z którego powstaje rdzeń przedłużony.

Stanowi odruchowy ośrodek kaszlu, wydzielania śliny, połykania, automatyczne ośrodki oddychania, hamowania skurczów serca, wydzielania potu, naczyniowo-ruchowy i inne.

Móżdżek

U człowieka móżdżek znajduje się w tylnym dole czaszki, ku tyłowi od pnia mózgu (mostu i rdzenia przedłużonego) oddzielony od nich poprzez czwartą komorę mózgu. Od góry móżdżek przykrywają półkule mózgu; oddzielony jest od nich przez namiot móżdżku, będący wypustką opony twardej.

Rdzeń przedłużony górny, grubszy odcinek rdzenia kręgowego. Przechodzi w rdzeń kręgowy przez otwór potyliczny wielki. Zawiera szlaki nerwowe łączące mózg z rdzeniem kręgowym i mieści ośrodki odpowiedzialne za regulację krążenia i oddychania (leżą na terenie tworu siatkowatego)