PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA – SLAJDY CZ. 2

Prawo Unii Europejskiej, jako prawo organizacji międzynarodowej:

1) prawo pierwotne Unii Europejskiej

- traktaty stanowiące podstawę Unii (Traktat o Unii Europejskiej i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej),

- traktaty rewizyjne,

- traktaty akcesyjne oraz

- zasady ogólne prawa rozwijane w orzecznictwie najpierw Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, a obecnie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej,

- umowy międzynarodowe zawierane przez Unię;

2) prawo pochodne Unii Europejskiej (prawo wewnętrzne Unii przyjmowane przez unijne instytucje w celu regulacji ich działania (regulaminy instytucji, porozumienia międzyinstytucjonalne), bądź wiążących prawnie aktów, skierowanych do państw członkowskich Unii Europejskiej (w tym również jednostek tych państw - osób fizycznych i prawnych).

Ogólne zasady prawa:

- Art. 6 ust. 3 TUE "Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa”.

• Bezpieczeństwa prawnego,

• Dobrej wiary,

• Poszanowania prawa nabytych,

• Zakazu działania prawa wstecz,

• Podstawowe prawa jednostki.

Rodzaje aktów unijnego prawa pochodnego

Art. 288 TFUE

Akty o mocy wiążące:

1. rozporządzenia, mają zasięg ogólny, wiążą w całości, bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskie Są one bardzo istotnym aktem wywierającym skutek bezpośredni w państwach członkowskich (czyli są podobne do krajowych ustaw),

2. dyrektywy wiążące każde państwo członkowskie, do którego są skierowane, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty. Pozostawiają one jednak organom krajowym swobodę wyboru , formy i środków.

Implementacja dyrektywy- państwa muszą wydawać przepisy krajowe w celu osiągnięcia rezultatu określonego w dyrektywie w terminie, który jest również wyznaczony w dyrektywie,

3) decyzje, które wiążą w całości adresatów, do których są kierowane (mogą być kierowane zarówno do państw, jak i podmiotów gospodarczych). Szczególnie istotne decyzje podejmuje na przykład Komisja w dziedzinie polityki konkurencji.

Akty niewiążące:

- zalecenia,

- opinie,

• komunikaty i obwieszczenia Komisji.

Traktat z Lizbony wprowadził przejrzystą hierarchię aktów prawa pochodnego (art. 289-191 TFUE). Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje mogą należeć do kategorii aktów ustawodawczych lub aktów nieustawodawczych, przy czym na szczycie hierarchii znajdują się

1) akty ustawodawcze, przyjmowane w zwykłej lub specjalnej procedurze ustawodawczej, i poniżej

2) akty nieustawodawcze, które dzielą się

a) akty delegowane

b) akty wykonawcze.

Zasady techniki prawodawczej - dyrektywy wskazujące jak poprawnie redagować akty normatywne

ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej" (Dz.U.2002.100.908)

Rodzaje dyrektyw technik prawodawczych :

1.dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego - dotyczą budowy tekstu prawnego

2.dyrektywy systematyki zewnętrznej aktu normatywnego - dotyczą relacji aktu normatywnego do innych aktów normatywnych (na przykład dyrektywy odnoszące się do przepisów odsyłających do innych aktów normatywnych) :

a) dyrektywy systematyzacji poziomej - dotyczą kwestii, jak kształtować zakres podmiotowy i przedmiotowy aktu mając na uwadze jego stosunek do innych tekstów prawnych

b) dyrektywy systematyzacji pionowej - zajmują się relacjami hierarchicznymi między aktami normatywnymi różnego szczebla

4. dyrektywy adresata przepisu - zajmują się sposobami określenia adresata przepisu

5. dyrektywy warunków zastosowania przepisu - zajmują się sposobami określeniem okoliczności warunkujących zastosowanie przepisu

6. dyrektywy języka aktu - dotyczą poprawnego formułowania przepisów, wyboru języka aktu w zależności od celu stawianych sobie przez prawodawcę, sposobu definiowania pojęć

Reguły systematyki zewnętrznej aktu normatywnego :

reguły systematyzacji poziomej :

1. - akt normatywny powinien wyczerpująco normować daną dziedzinę prawa

2. - w akcie normatywnym należy unikać wyjątków

3. - akt normatywny powinien określać swój zakres przedmiotowy i podmiotowy

4. - akt normatywny nie powinien wykraczać poza swój zakres przedmiotowy i podmiotowy

5. - akt normatywny nie powinien zmienia lub uchylać przepisów, które nie należą do jego zakresu przedmiotowego i podmiotowego

Reguły systematyzacji pionowej :

• akt normatywny nie może być sprzeczny z aktami normatywnymi wyższego rzędu

• akt normatywny może regulować dane zagadnienia w sposób odmienny od aktu wyższego rzędu tylko na podstawie jego szczegółowego upoważnienia

• ustawy i inne akty normatywne należy opracowywać z uwzględnieniem wiążących norm prawa międzynarodowego

Zasady dotyczące aktów wykonawczych :

• w akcie wykonawczym zamieszcza się jedynie przepisy regulujące sprawy przekazane w upoważnieniu zawartym w ustawie

• w akcie wykonawczym nie zamieszcza się przepisów niezgodnych z ustawą upoważniającą lub z innymi ustawami , chyba że przepis upoważniający wyraźnie to dopuszcza

• akt wykonawczy nie może przekazywać zawartego w ustawie upoważnienia do wydania aktu wykonawczego innemu organowi ,chyba że ustawa na subdelegację wyraźnie zezwala (rozporządzenia - bezwzględny zakaz subdelegacji)

• w akcie wykonawczym nie należy powtarzać przepisów ustawy

Przepisy upoważniające (kompetencyjne) :

• są to przepisy upoważniające do tworzenia aktów normatywnych

• akt normatywny wydany na podstawie przepisu upoważniającego to akt wykonawczy (n.p. rozporządzenie)

• typy rozporządzeń do wydania aktu normatywnego :

  • upoważnienia obligatoryjne - "RM wyda w drodze rozporządzenia"

  • upoważnienia fakultatywne - "RM może określić w drodze rozporządzenia"

Zasady techniki legislacyjnej związane z przepisami upoważniającymi :

• przepisy upoważniające do wydania aktu wykonawczego muszą wskazać podmiot upoważniony oraz formę aktu ,do którego wydania upoważniają

• przepisy upoważniające do wydania aktu wykonawczego muszą wyraźnie określać sprawy przekazywane do unormowania

• nie można przekazywać do unormowania aktem wykonawczym spraw nie wyjaśnionych lub nasuwających trudności przy opracowywaniu ustawy

• w przepisie upoważniającym nie powinno się zamieszczać upoważnienia do wydawania aktów wykonawczych w stosunku do kilku ustaw

• przepis upoważniający może upoważniać kilka podmiotów do wydania aktu normatywnego

Formy współuczestnictwa w wydaniu aktu :

• wspólne wydanie aktu przez upoważnione podmioty

• osiągnięcie porozumienia w sprawie treści aktu

• wyrażenie zgody przez jeden z podmiotów na wydanie aktu

• zasięgnięcie opinii innego podmiotu w sprawie wydania aktu

• złożenie wniosku przez jeden z podmiotów o wydanie aktu

Przepisy odsyłające :

Funkcje przepisów odsyłających: a) skrócenie tekstu , b)spójność określonych instytucji.

Rodzaje odesłań: a) odesłanie statyczne - to odesłanie do danych przepisów w ich określonej wersji

b) odesłanie dynamiczne - to odesłanie do każdorazowej wersji danego przepisu

Zasady techniki legislacyjnej dotyczące przepisów odsyłających :

• niedopuszczalne jest odesłanie do przepisów aktów normatywnych nie opublikowanych w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim lub innym oficjalnym dzienniku promulgacyjnym

• niedopuszczalne jest odsyłanie do przepisów, które już zawierają odesłania

• w ustawie można odsyłać do przepisów tej samej lub innej ustawy; niedopuszczalne jest natomiast odsyłanie do przepisów aktu wykonawczego

Reguły adresata i warunków przepisu :

• jeżeli norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej, adresata tej normy należy wskazać słowem "kto"

• jeżeli norma ma być adresowana do podmiotów innych niż osoba fizyczna albo jeżeli zakres adresatów normy ma być węższy niż w regule podanej wyżej ,to wyznacza się go wyłącznie przez użycie odpowiedniego określenia rodzajowego

• jeżeli norma ma znajdować zastosowanie we wszystkich okolicznościach ,w przepisie nie określa się okoliczności jej zastosowania

• jeżeli norma ma znajdować zastosowanie jedynie w określonych okolicznościach lub warunkach ,należy wskazać je przez odpowiednie rodzajowe ich określenie

Reguły języka aktu normatywnego :

• akty normatywne należy redagować tak ,aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresata zawartych w niej norm wyrażały intencję prawodawcy

• akty normatywne należy redagować zwięźle i syntetycznie

• w aktach normatywnych należy posługiwać się określeniami ,które zostały użyte w ustawach podstawowych dla danej dziedziny spraw ,szczególnie w kodeksach

• akt normatywny nie może powtarzać przepisów zawartych w innych aktach normatywnych ani normować w przepisach szczegółowych tych spraw ,które zostały unormowane w innych przepisach tego aktu normatywnego

• w aktach normatywnych nie należy zamieszczać wypowiedzi ,które nie służą wyrażaniu norm prawnych ,a w szczególności uzasadnień sformułowanych norm ,apeli ,postulatów lub upomnień

Reguły redagowania tekstów prawnych, które mają bezpośredni odpowiednik w dyrektywach wykładni:

• zdania należy budować zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami składni języka polskiego, unikając długich, wieloczłonowych zdań złożonych

• w aktach normatywnych należy posługiwać się poprawnymi wyrażeniami językowymi w ich podstawowym i powszechnie przyjętym znaczeniu

• w aktach normatywnych należy unikać posługiwania się określeniami specjalistycznymi ,jeśli mają odpowiednik w języku powszechnym

• w aktach normatywnych należy unikać posługiwania się określeniami lub zapożyczeniami obcojęzycznymi, chyba że nie mają dokładnego odpowiednika w języku polskim

• w aktach normatywnych należy unikać posługiwania się nowo tworzonymi pojęciami lub strukturami językowymi, chyba że w dotychczasowym słownictwie polskim brak odpowiedniego określenia

• do oznaczenia jednakowych pojęć należy używać jednakowych określeń, a różnych pojęć nie powinno oznaczać się tymi samymi określeniami

Problem wyboru języka aktu normatywnego :

Pojęcia ostre i nieostre :

• pojęcie ostre – to takie pojęcie, które pozwala rozstrzygać o każdym obiekcie ,czy podpada pod dane pojęcie czy też nie (na przykład termin pełnoletni)

• pojęcie nieostre – to takie pojęcie, które nie pozwala rozstrzygać o każdym obiekcie, czy sytuacji, czy podpada pod pojęcie, czy też nie (na przykład pojęcie młodzieniec)

Zasady techniki prawodawczej dotyczące formy definicji :

• definicja powinna być tak sformułowana, aby wskazywała wyraźnie, że odnosi się do znaczenia wyrażeń, w szczególności powinna mieć postać "określenie a oznacza przedmiot b" lub "określenie a znaczy tyle co wyrażenie b„

• jeżeli względy stylistyczne przemawiają za inną formą definicji ,konieczne jest użycie zwrotu łączącego "jest to„

• zwrotów charakterystycznych dla definicji ,w szczególności zwrotu "jest równoznaczne z …" ,nie wolno używać w znaczeniu niedefinicyjnym

• wskazania kiedy należy posłużyć się definicją :

  • w akcie normatywnym należy sformułować definicję danego określenia ,jeżeli :

    • dane określenie jest wieloznaczne

    • dane określenie jest nieostre, a pożądane jest ograniczenie jego nieostrości

    • znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe

Dyrektywy dotyczące definiowania pojęć :

• jeżeli w akcie normatywnym ustalono znaczenie pewnego określenia w drodze definicji ,to w obrębie tego aktu nie wolno posługiwać się tym określeniem w innym znaczeniu

• jeżeli zachodzi konieczność odstąpienia od podanej wyżej zasady ,to należy wyraźnie podać inne znaczenie danego określenia i określić zakres jego odniesienia

• akty podustawowe ,bez upoważnienia ustawowego ,nie mogą definiować określeń ustawowych; w szczególności nie mogą one definiować określeń ustawy upoważniającej

Podział w przepisach prawnych:

• musi być rozłączny i wyczerpujący

• klasyfikacja - jest to wielostopniowy podział logiczny

• rodzaje podziału :

  • podział według cech dychotomicznych - podział według tego, czy określone obiekty posiadają daną cechę ,czy nie (palący i niepalący)

  • podział według cechy głównej i jej odmian - należy uwzględnić wszystkie odmiany cechy głównej

• Prawo Unii Europejskiej, jako prawo organizacji międzynarodowej:

• 1) prawo pierwotne Unii Europejskiej

• - traktaty stanowiące podstawę Unii (Traktat o Unii Europejskiej i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej),

• - traktaty rewizyjne,

• - traktaty akcesyjne oraz

• - zasady ogólne prawa rozwijane w orzecznictwie najpierw Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, a obecnie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej,

• - umowy międzynarodowe zawierane przez Unię;

• 2) prawo pochodne Unii Europejskiej (prawo wewnętrzne Unii przyjmowane przez unijne instytucje w celu regulacji ich działania (regulaminy instytucji, porozumienia międzyinstytucjonalne), bądź wiążących prawnie aktów, skierowanych do państw członkowskich Unii Europejskiej (w tym również jednostek tych państw - osób fizycznych i prawnych).

Ogólne zasady prawa:

- Art. 6 ust. 3 TUE "Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa”.

• Bezpieczeństwa prawnego,

• Dobrej wiary,

• Poszanowania prawa nabytych,

• Zakazu działania prawa wstecz,

• Podstawowe prawa jednostki.

Rodzaje aktów unijnego prawa pochodnego

Art. 288 TFUE

Akty o mocy wiążące:

1. rozporządzenia, mają zasięg ogólny, wiążą w całości, bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskie Są one bardzo istotnym aktem wywierającym skutek bezpośredni w państwach członkowskich (czyli są podobne do krajowych ustaw),

2. dyrektywy wiążące każde państwo członkowskie, do którego są skierowane, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty. Pozostawiają one jednak organom krajowym swobodę wyboru, formy i środków.

Implementacja dyrektywy- państwa muszą wydawać przepisy krajowe w celu osiągnięcia rezultatu określonego w dyrektywie w terminie, który jest również wyznaczony w dyrektywie,

3) decyzje, które wiążą w całości adresatów, do których są kierowane (mogą być kierowane zarówno do państw, jak i podmiotów gospodarczych). Szczególnie istotne decyzje podejmuje na przykład Komisja w dziedzinie polityki konkurencji.

Akty niewiążące:

- zalecenia,

- opinie,

• komunikaty i obwieszczenia Komisji.

Traktat z Lizbony wprowadził przejrzystą hierarchię aktów prawa pochodnego (art. 289-191 TFUE). Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje mogą należeć do kategorii aktów ustawodawczych lub aktów nieustawodawczych, przy czym na szczycie hierarchii znajdują się

1) akty ustawodawcze, przyjmowane w zwykłej lub specjalnej procedurze ustawodawczej, i poniżej

2) akty nieustawodawcze, które dzielą się

a) akty delegowane

b) akty wykonawcze.

Zasady techniki prawodawczej - dyrektywy wskazujące jak poprawnie redagować akty normatywne

ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej" (Dz.U.2002.100.908)

Rodzaje dyrektyw technik prawodawczych:

1.dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego - dotyczą budowy tekstu prawnego

2.dyrektywy systematyki zewnętrznej aktu normatywnego - dotyczą relacji aktu normatywnego do innych aktów normatywnych (na przykład dyrektywy odnoszące się do przepisów odsyłających do innych aktów normatywnych):

a) dyrektywy systematyzacji poziomej - dotyczą kwestii, jak kształtować zakres podmiotowy i przedmiotowy aktu mając na uwadze jego stosunek do innych tekstów prawnych

b) dyrektywy systematyzacji pionowej - zajmują się relacjami hierarchicznymi między aktami normatywnymi różnego szczebla

4. dyrektywy adresata przepisu - zajmują się sposobami określenia adresata przepisu

5. dyrektywy warunków zastosowania przepisu - zajmują się sposobami określeniem okoliczności warunkujących zastosowanie przepisu

6. dyrektywy języka aktu - dotyczą poprawnego formułowania przepisów, wyboru języka aktu w zależności od celu stawianych sobie przez prawodawcę, sposobu definiowania pojęć

Reguły systematyki zewnętrznej aktu normatywnego:

reguły systematyzacji poziomej:

1. - akt normatywny powinien wyczerpująco normować daną dziedzinę prawa

2. - w akcie normatywnym należy unikać wyjątków

3. - akt normatywny powinien określać swój zakres przedmiotowy i podmiotowy

4. - akt normatywny nie powinien wykraczać poza swój zakres przedmiotowy i podmiotowy

5. - akt normatywny nie powinien zmienia lub uchylać przepisów, które nie należą do jego zakresu przedmiotowego i podmiotowego

Reguły systematyzacji pionowej:

• akt normatywny nie może być sprzeczny z aktami normatywnymi wyższego rzędu

• akt normatywny może regulować dane zagadnienia w sposób odmienny od aktu wyższego rzędu tylko na podstawie jego szczegółowego upoważnienia

• ustawy i inne akty normatywne należy opracowywać z uwzględnieniem wiążących norm prawa międzynarodowego

Zasady dotyczące aktów wykonawczych:

• w akcie wykonawczym zamieszcza się jedynie przepisy regulujące sprawy przekazane w upoważnieniu zawartym w ustawie

• w akcie wykonawczym nie zamieszcza się przepisów niezgodnych z ustawą upoważniającą lub z innymi ustawami, chyba że przepis upoważniający wyraźnie to dopuszcza

• akt wykonawczy nie może przekazywać zawartego w ustawie upoważnienia do wydania aktu wykonawczego innemu organowi, chyba że ustawa na subdelegację wyraźnie zezwala (rozporządzenia - bezwzględny zakaz subdelegacji)

• w akcie wykonawczym nie należy powtarzać przepisów ustawy

Przepisy upoważniające (kompetencyjne):

• są to przepisy upoważniające do tworzenia aktów normatywnych

• akt normatywny wydany na podstawie przepisu upoważniającego to akt wykonawczy (n.p. rozporządzenie)

• typy rozporządzeń do wydania aktu normatywnego:

  • upoważnienia obligatoryjne - "RM wyda w drodze rozporządzenia"

  • upoważnienia fakultatywne - "RM może określić w drodze rozporządzenia"

Zasady techniki legislacyjnej związane z przepisami upoważniającymi:

• przepisy upoważniające do wydania aktu wykonawczego muszą wskazać podmiot upoważniony oraz formę aktu, do którego wydania upoważniają

• przepisy upoważniające do wydania aktu wykonawczego muszą wyraźnie określać sprawy przekazywane do unormowania

• nie można przekazywać do unormowania aktem wykonawczym spraw nie wyjaśnionych lub nasuwających trudności przy opracowywaniu ustawy

• w przepisie upoważniającym nie powinno się zamieszczać upoważnienia do wydawania aktów wykonawczych w stosunku do kilku ustaw

• przepis upoważniający może upoważniać kilka podmiotów do wydania aktu normatywnego

Formy współuczestnictwa w wydaniu aktu:

• wspólne wydanie aktu przez upoważnione podmioty

• osiągnięcie porozumienia w sprawie treści aktu

• wyrażenie zgody przez jeden z podmiotów na wydanie aktu

• zasięgnięcie opinii innego podmiotu w sprawie wydania aktu

• złożenie wniosku przez jeden z podmiotów o wydanie aktu

Przepisy odsyłające:

Funkcje przepisów odsyłających: a) skrócenie tekstu, b)spójność określonych instytucji.

Rodzaje odesłań: a) odesłanie statyczne - to odesłanie do danych przepisów w ich określonej wersji

b) odesłanie dynamiczne - to odesłanie do każdorazowej wersji danego przepisu

Zasady techniki legislacyjnej dotyczące przepisów odsyłających:

• niedopuszczalne jest odesłanie do przepisów aktów normatywnych nie opublikowanych w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim lub innym oficjalnym dzienniku promulgacyjnym

• niedopuszczalne jest odsyłanie do przepisów, które już zawierają odesłania

• w ustawie można odsyłać do przepisów tej samej lub innej ustawy; niedopuszczalne jest natomiast odsyłanie do przepisów aktu wykonawczego

Reguły adresata i warunków przepisu:

• jeżeli norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej, adresata tej normy należy wskazać słowem "kto"

• jeżeli norma ma być adresowana do podmiotów innych niż osoba fizyczna albo jeżeli zakres adresatów normy ma być węższy niż w regule podanej wyżej, to wyznacza się go wyłącznie przez użycie odpowiedniego określenia rodzajowego

• jeżeli norma ma znajdować zastosowanie we wszystkich okolicznościach, w przepisie nie określa się okoliczności jej zastosowania

• jeżeli norma ma znajdować zastosowanie jedynie w określonych okolicznościach lub warunkach, należy wskazać je przez odpowiednie rodzajowe ich określenie

Reguły języka aktu normatywnego:

• akty normatywne należy redagować tak, aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresata zawartych w niej norm wyrażały intencję prawodawcy

• akty normatywne należy redagować zwięźle i syntetycznie

• w aktach normatywnych należy posługiwać się określeniami, które zostały użyte w ustawach podstawowych dla danej dziedziny spraw, szczególnie w kodeksach

• akt normatywny nie może powtarzać przepisów zawartych w innych aktach normatywnych ani normować w przepisach szczegółowych tych spraw, które zostały unormowane w innych przepisach tego aktu normatywnego

• w aktach normatywnych nie należy zamieszczać wypowiedzi, które nie służą wyrażaniu norm prawnych, a w szczególności uzasadnień sformułowanych norm, apeli, postulatów lub upomnień

Reguły redagowania tekstów prawnych, które mają bezpośredni odpowiednik w dyrektywach wykładni:

• zdania należy budować zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami składni języka polskiego, unikając długich, wieloczłonowych zdań złożonych

• w aktach normatywnych należy posługiwać się poprawnymi wyrażeniami językowymi w ich podstawowym i powszechnie przyjętym znaczeniu

• w aktach normatywnych należy unikać posługiwania się określeniami specjalistycznymi, jeśli mają odpowiednik w języku powszechnym

• w aktach normatywnych należy unikać posługiwania się określeniami lub zapożyczeniami obcojęzycznymi, chyba że nie mają dokładnego odpowiednika w języku polskim

• w aktach normatywnych należy unikać posługiwania się nowo tworzonymi pojęciami lub strukturami językowymi, chyba że w dotychczasowym słownictwie polskim brak odpowiedniego określenia

• do oznaczenia jednakowych pojęć należy używać jednakowych określeń, a różnych pojęć nie powinno oznaczać się tymi samymi określeniami

Problem wyboru języka aktu normatywnego:

Pojęcia ostre i nieostre:

• pojęcie ostre – to takie pojęcie, które pozwala rozstrzygać o każdym obiekcie, czy podpada pod dane pojęcie czy też nie (na przykład termin pełnoletni)

• pojęcie nieostre – to takie pojęcie, które nie pozwala rozstrzygać o każdym obiekcie, czy sytuacji, czy podpada pod pojęcie, czy też nie (na przykład pojęcie młodzieniec)

Zasady techniki prawodawczej dotyczące formy definicji:

• definicja powinna być tak sformułowana, aby wskazywała wyraźnie, że odnosi się do znaczenia wyrażeń, w szczególności powinna mieć postać "określenie a oznacza przedmiot b" lub "określenie a znaczy tyle co wyrażenie b„

• jeżeli względy stylistyczne przemawiają za inną formą definicji, konieczne jest użycie zwrotu łączącego "jest to„

• zwrotów charakterystycznych dla definicji, w szczególności zwrotu "jest równoznaczne z …", nie wolno używać w znaczeniu niedefinicyjnym

• wskazania kiedy należy posłużyć się definicją:

  • w akcie normatywnym należy sformułować definicję danego określenia, jeżeli:

    • dane określenie jest wieloznaczne

    • dane określenie jest nieostre, a pożądane jest ograniczenie jego nieostrości

    • znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe

Dyrektywy dotyczące definiowania pojęć:

• jeżeli w akcie normatywnym ustalono znaczenie pewnego określenia w drodze definicji, to w obrębie tego aktu nie wolno posługiwać się tym określeniem w innym znaczeniu

• jeżeli zachodzi konieczność odstąpienia od podanej wyżej zasady, to należy wyraźnie podać inne znaczenie danego określenia i określić zakres jego odniesienia

• akty podustawowe, bez upoważnienia ustawowego, nie mogą definiować określeń ustawowych; w szczególności nie mogą one definiować określeń ustawy upoważniającej

Podział w przepisach prawnych:

• musi być rozłączny i wyczerpujący

• klasyfikacja - jest to wielostopniowy podział logiczny

• rodzaje podziału:

  • podział według cech dychotomicznych - podział według tego, czy określone obiekty posiadają daną cechę, czy nie (palący i niepalący)

  • podział według cechy głównej i jej odmian - należy uwzględnić wszystkie odmiany cechy głównej

Budowa tekstu prawnego

Część artykułowana: część aktu prawnego, która składa się z przepisów prawnych

• jednostki redakcyjne przepisów:

  • artykuły (podstawowa jednostka redakcyjna w aktach ustawowych)

  • ustępy

  • paragrafy (podstawowa jednostka redakcyjna w aktach wykonawczych i innych aktach podustawowych)

  • litery

  • punkty

• sposoby grupowania przepisów w jednostki systematyzacyjne wyższego stopnia:

  • rozdział

  • dział

  • tytuł

  • księgi (w kodeksach i innych ustawach podstawowych)

  • części (w kodeksach i innych ustawach podstawowych)

Merytoryczne porządkowanie przepisów prawnych

1. przepisy ogólne:

• określają zakres przedmiotowy i podmiotowy stosunków regulowanych przez dany akt lub wyłączonych spod jego regulacji

• wydziela się je, gdy zachodzi potrzeba zamieszczenia w nich elementów wspólnych dla wielu przepisów merytorycznych

• są miejscem, gdzie formułuje się zasady prawa

• objaśnia się używane w akcie określenia lub skróty

2. przepisy szczegółowe:

• katalog podstawowych instytucji regulowanych przez dany akt

• uporządkowanie przepisów szczegółowych:

  1. przepisy prawa materialnego

  2. przepisy o organach (przepisy ustrojowe)

  3. przepisy o trybie postępowania (przepisy proceduralne)

  4. przepisy karne (wyjątkowo)

• 3. Przepisy przejściowe:

• - normują wpływ nowego prawa na stosunki powstałe pod działaniem prawa dotychczasowego

• - sposób zakończenia postępowania w sprawach będących w toku

• - rozstrzyga, czy i w jakim zakresie stosuje się nowe przepisy do uprawnień i obowiązków powstałych pod działaniem dotychczasowego prawa

• - rozstrzyga, czy i przez jaki czas utrzymuje się w mocy instytucje, które znosi prawo

• - rozstrzyga, czy utrzymuje się w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze

• Reguła - uchylenie ustawy albo uchylenie przepisu upoważniającego do wydania aktu wykonawczego powoduje automatycznie utratę mocy obowiązującej przez akt wykonawczy

• 4. Przepisy dostosowujące:

• normują sposób powołania po raz pierwszy organów w instytucjach ukształtowanych nowym prawem oraz sposób dostosowania się nowych przepisów wyznaczając odpowiedni termin dostosowania się do nowych przepisów lub powołania nowych organów

• 5. Przepisy końcowe (kolejność):

• a) przepisy uchylające: to przepisy derogacyjne

• Zasady techniki prawodawczej:

• - zakaz stosowania derogacji milczącej

• - nakazu stosowania derogacji wyraźnej

• - nie można uchylić przepisu lub przepisów przez odmienne uregulowanie danej sprawy

• - należy wyczerpująco wymienić przepisy uchylane

• b) przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie:

• każdy akt normatywny powinien określić termin swego wejścia w życie (

• Reguła - akt wykonawczy nie może wejść wcześniej w życie wcześniej niż sama ustawa (nie dotyczy przepisów dostosowujących)

• c) przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego (w razie potrzeby):

• wprowadza się je w przypadku ustaw czasowych tj. aktów normatywnych które wprowadza się tylko na pewien okres czasu, przykładowo ze względów porządkowych lub po to, by rozwiązać w określony sposób problem

• reguła - zakaz nadawania przepisom prawnym mocy wstecznej tj. zakazu ich stosowania do zdarzeń, które miały miejsce przed wejściem w życie danego aktu

Część nieartykułowana:

• nagłówek - element identyfikacyjny aktu normatywnego (rodzaj aktu, data jego wydania i tytuł)

• określenie podstawy prawnej

• wstęp do aktu normatywnego (preambuła):

  • preambuła występuje w konstytucji, aktach o szczególnie uroczystym charakterze, aktach nowatorskich lub gdy ustawodawca chce wyraźnie określić cele regulacji prawnej

  • określa cele regulacje, wskazuje na jej założenia, odwołuje się do określonej tradycji lub kontekstu historycznego, wskazuje na podstawy polityczne czy ideologiczne danego aktu

Nowelizacja

• jest to zmiana aktu normatywnego

• 2 formy nowelizacji:

  • odrębna ustawa nowelizacyjna

  • przepis nowelizujący w innej ustawie

• zasady nowelizacji:

  • musi być wyraźna (niedopuszczalna jest nowelizacja dorozumiana, polegająca na tym, że dawny przepis zastępuje się nowym, nie wskazując w nim dokonywanej zmiany)

  • nowelizacja polega na wprowadzeniu:

    • przepisów zmieniających

    • przepisów uchylających

    • przepisów uzupełniających nowelizowany akt

Tekst jednolity ustawy

• jeżeli liczba zmian w ustawie jest znaczna lub gdy ustawa była już wielokrotnie nowelizowana, to można ogłosić tekst jednolity tego aktu

• jest to tekst, który uwzględnia wszystkie dokonane w nim zmiany

• ogłoszenie następuje w drodze obwieszczenia właściwego ministra albo premiera

• tekst jednolity ogłasza się w Dzienniku Ustaw

Sprostowanie błędów

• sprostowanie błędów w tekście ustawy następuje w drodze obwieszczenia premiera, natomiast błędów w tekście lub przekładzie umowy międzynarodowej - w drodze obwieszczenia ministra spraw zagranicznych

• obwieszczenia ogłasza się w Dzienniku Ustaw

• stosuje się, gdy istnieje rozbieżność między tekstem ogłoszonym drukiem, a tekstem oryginalnym

Stosowanie prawa

władcza działalność organów państwa polegająca na wydawaniu decyzji indywidualno-konkretnych na podstawie norm prawnych

Typy stosowania prawa:

• typ sądowy:

  • organ stosujący prawo jest niezawisły sąd podlega tylko ustawie, nie podlega żadnym dyrektywom organów administracyjnych, organizacji politycznych ect.) i bezstronny (sędzia jest niezależny od stron i neutralny)

  • gdy obywatel doznał szkody w każdym przypadku może dochodzić swych roszczeń przed sądem

• typ administracyjny:

  • organ rozstrzygający sprawę jest związany dyrektywami i poleceniami swojego zwierzchnika, co do tego, jaką wydać decyzję

  • obowiązuje zasada legalizmu (związania przepisami prawa) i nie może być mowy o podporządkowaniu organu administracyjnego dyrektywom politycznym

• quasi-sądowy:

  • na przykład postępowania przed różnego rodzaju sądami i komisjami dyscyplinarnymi w korporacjach zawodowych

• quasi administracyjny:

  • niektóre zadania z zakresu administracji publicznej są wykonywane przez agendy publiczne i instytucje pozapaństwowe (banki, przedsiębiorstwa), które mają prawo podejmować władcze decyzje w sprawach, do których są upoważniane

• II. Etapy stosowania prawa

• 1. wybór normy prawnej :

• jeden stan faktyczny, chociażby jeden czyn, podpada pod kilka norm prawnych (zbieg norm czy przepisów prawa)

• o wyborze normy prawnej decyduje prawo (np. w przypadku przestępstwa) lub strona procesu

• 2. ustalenie obowiązywania normy prawnej

• 3. wykładnia normy prawnej

• 4. ustalanie stanu faktycznego

• 5. Subsumpcja - podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego pod wybraną normę prawną

• 6.wybór konsekwencji prawnych

7. sformułowanie i uzasadnienie decyzji :

• organ stosujący prawo formułuje decyzję stanowiącą akt stosowania prawa i ewentualnie przygotowuje uzasadnienie swej decyzji

• uzasadnieniu podlegają decyzje, od których strona wniosła odwołanie, decyzje ostatecznie kończące postępowanie w sprawie oraz decyzje w sprawach szczególnie ważnych

• elementy uzasadnienia :

  • część historyczna - przedstawia się dotychczasowy przebieg postępowania

  • podstawa faktyczna decyzji - referuje się wyniki postępowania dowodowego

  • podstawa prawna decyzji - sąd przytacza przepisy prawne stanowiące podstawę jego decyzji (dokonuje ich analizy i interpretacji)

• Wykładnia prawa (interpretacja)to zespół czynności myślowych o charakterze poznawczym, zmierzających do ustalenia znaczenia i zakresu przepisu prawnego lub przepisów prawnych

• W każdym przypadku, gdy na podstawie przepisów ustalana jest reguła postępowania, powinno się dokonywać interpretacji tych przepisów. Jeżeli są one sformułowane w sposób jasny i niebudzący wątpliwości, to ten fakt nie oznacza, że wykładnia jest zbyteczna, ale jedynie ułatwia zadanie interpretatorowi.

• Dyrektywy interpretacyjne - wskazówki, zalecenia dotyczące sposobów ustalania znaczenia i zakresu przepisów prawnych.

• 1)Dyrektywy pierwszego stopnia - według jakich reguł powinny być interpretowane przepisy prawa.

• 2) Dyrektywy drugiego stopnia - jak posługiwać się dyrektywami pierwszego stopnia.

Trzy rodzaje wykładni prawa:

1. językowa (językowo-logiczna lub gramatyczna),

2. systemowa (systematyczna),

3. funkcjonalna (celowościowa lub teleologiczna).

Wykładni językowej dokonuje się zawsze w pierwszej kolejności. Polega na ustalaniu znaczenia zwrotów zawartych w przepisach prawnych oraz wydobywaniu ich sensu, który wynika z budowy danego przepisu prawnego - ze względu na znajomość prawideł języka, w którym zostały sformułowane.

Na tym etapie interpretator przepisu prawnego posługuje się dyrektywami wykładni językowej, na które składają się prawidła wypracowane przez językoznawców oraz reguły interpretacyjne wypracowane przez teoretyków prawa.

Ustalanie znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego dokonuje się przy wykorzystaniu:

1. reguł języka naturalnego: semantycznych (znaczeniowych), stylistycznych, syntaktycznych (składniowych),

2. reguł logiki formalnej (poprawnego myślenia),

3. reguł logiki prawniczej (quasi-logicznych).

Do wykładni systemowej należy sięgnąć wówczas, gdy
mimo zastosowania dyrektyw wykładni językowej nadal istnieją wątpliwości interpretacyjne. Wykładnia systemowa polega na ustalaniu znaczenia przepisu prawnego ze względu na kontekst normatywny, w jakim przepis się znalazł, albo ze względu na jego „odniesienie” do nadrzędnych reguł danej gałęzi lub systemu prawa.

W interpretacji tej bierze się pod uwagę:

• usytuowanie przepisu w systematyce wewnętrznej aktu normatywnego, a nawet w systematyce całej gałęzi prawa, które podyktowane zostało racjonalnymi względami i jest wynikiem świadomego postanowienia prawodawcy,

• zasady danej gałęzi prawa, a nawet zasady całego systemu prawa,
  z którymi przepis powinien być zgodny,

• założenie niesprzeczności systemu, wykluczające taką interpretację przepisu prawa, która godziłaby w to założenie.

Wykładnia funkcjonalna(celowościowa) - gdy wykładnia językowa i systemowa okażą się niewystarczające. Tutaj interpretator „sięga” przy tej wykładni do przesłanek pozaprawnych, dlatego spełnia ona rolę pomocniczą i należy jej dokonywać z dużą ostrożnością.

Polega na ustalaniu znaczenia przepisu prawnego ze względu na cel (prawdopodobny, domniemany), jaki chciał osiągnąć prawodawca, stanowiąc ten przepis lub akt normatywny.

W wykładni funkcjonalnej pomocne są:

• wstępy do aktów normatywnych (preambuły),

• uzasadnienia projektów aktów normatywnych,

• debaty w procesie stanowienia aktów normatywnych.

Dyrektywy interpretacyjne drugiego stopnia:

• wykładnię językową należy stosować przed systemową i funkcjonalną,

• ma ona przed nimi pierwszeństwo.

Moc wiążąca wykładni (inaczej stan związania wynikami wykładni):

I. Wykładnia wiążąca

1. wykładnia o mocy powszechnie wiążącej, której wynikiem
   związani są wszyscy adresaci normy wyprowadzonej z interpretowanego przepisu,

a) wykładnia autentyczna, dokonywana przez organ władzy publicznej, który wcześniej ustanowił akt normatywny zawierający interpretowany;

Moc obowiązująca wykładni autentycznej jest taka sama jak moc obowiązująca interpretowanego przepisu prawnego. Wykładnia taka znajduje zastosowanie zwłaszcza do aktów prawnych rangi podustawowej.

Rodzajem wykładni autentycznej jest wykładnia równoległa - zamieszczanie w akcie normatywnym (ustawach, rozporządzeniach) tzw. definicji legalnych, z których odtwarza się normy nakazujące używanie określonego zwrotu lub pojęcia we wskazanym znaczeniu.

b) wykładnia legalna, dokonywana przez organ władzy publicznej upoważniony do tego przez przepisy prawa.

- legalna ogólna, dokonywaną przez organ upoważniony konstytucyjnie i dotyczącą przede wszystkim aktów ustawodawczych (prawo dokonywania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw miał w Polsce w latach 1989-1997 Trybunał Konstytucyjny);

- legalna delegowana, dokonywaną przez organ uprawniony z reguły na mocy ustawy i dotyczącą jedynie niektórych aktów normatywnych (np. w Polsce Minister Finansów został na mocy przepisów Ordynacji podatkowej upoważniony do dokonywania wiążącej wykładni przepisów prawa podatkowego).

2) Wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej, której wynikiem
związane są jedynie niektóre podmiot

Dokonywana jest przez:

a) organy stosujące prawo

Przy rozstrzyganiu spraw w pierwszej lub drugiej instancji, a tak­że w specjalnym trybie przewidzianym przez prawo (np. w Polsce wykładnia dokonywana przez Sąd Najwyższy przy rozpatrywaniu kasacji lub przy udzielaniu odpowiedzi na pytania prawne).

Wiąże organy podejmujące rozstrzygnięcie w danej konkretnej sprawie oraz podmioty, wobec których prawo jest stosowane.

b) inne organy władzy publicznej - np. w Polsce wykładni takiej dokonuje Sąd Najwyższy, podejmując uchwały mające na celu wyjaśnienie znaczenia przepisów budzących wątpliwości lub takich, których sto wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Niektóre z tych uchwał, po spełnieniu określonych wymogów formalnych, mogą uzyskać rangę zasad prawnych.

II. Wykładnia niewiążąca

• Nie ma żadnej mocy wiążącej prawnie,

• wykładnia doktrynalna (naukowa) - dokonywana jest przez naukowców lub wybitnych praktyków,

• Przykłady:

a) komentarze do przepisów aktów normatywnych,

b) Glosy - naukowe komentarze do orzeczeń organów władzy sądowniczej, zawierające - na gruncie oceny konkretnego orzeczenia (np. wyroku) - krytyczną analizę i wyrażające stanowisko doktryny w szerszym zakresie.

Definicja:

Świadome zachowanie zewnętrzne adresata normy prawnej, zgodne z treścią dyspozycji tej normy, w warunkach określonych w jej hipotezie.

Przestrzeganie prawa jest obowiązkiem wszystkich podmiotów prawa będących adresatami normy prawnej (osoby fizyczne, osoby prawne, inne jednostki organizacyjne, organy władzy publicznej).

Z punktu wodzenia praworządności istotne znaczenie ma przestrzeganie prawa przez organy władzy publicznej – zarówno w procesie stanowienia prawa jak i jego stosowania. Nie mniejsze znaczenie ma jednak przestrzeganie prawa przez obywateli.

Jednym z istotnych warunków przestrzegania prawa jest jego znajomość przez adresatów tego prawa. Realizuje się to w praktyce przez ogłaszanie prawa we właściwych publikatorach. Funkcjonuje bowiem fikcja prawa, w myśl której uważa się, że z chwila prawidłowego ogłoszenia normy prawnej dociera ona do świadomości adresatów.

Jest to stara rzymska zasad ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi. Zgodnie z nią, adresat normy prawnej nie może usprawiedliwiać faktu jej nieprzestrzegania tym, że w ogóle o niej nie wiedział lub nie znał jej treści.

Adresata normy prawnej mając świadomość, że norma ta wymaga od niego określonego zachowania, postępuje inaczej, nie stosuje się do nakazu lub zakazu zawartego w normie.

Nieprzestrzegania prawa może polegać na:

1. łamaniu prawa, tj. zachowaniu przeciw prawu (contra legem) – polega na działaniu lub zaniechaniu niezgodnym z dyspozycją normy bezwzględnie wiążącej. Podmiot łamiący prawo zwykle stara się ten fakt zataić z obawy przed sankcją grożącą mu za zachowanie niezgodne z prawem,

2. Obejściu prawa (omijaniu prawa, praeter legem) – zachowanie pozornie zgodne z prawem, ale mające na celu niezastosowanie się do innej normy prawnej, której obejście interesuje w danej sytuacji adresata.

Istotną cechą obchodzenia prawa jest ukrywanie zachowań niezgodnych z prawem głównie w celu osiągnięcia korzyści osobistych. Obchodzeniu prawa sprzyja zwłaszcza brak precyzji w sformułowaniu przepisów prawnych.

Obywatelskie nieposłuszeństwo – adresata normy prawnej nie ukrywa, ale wręcz manifestuje zachowanie niezgodne z prawem, które ocenia negatywnie i w ten sposób wyraża swój sprzeciw wobec takiego prawa.

Odpowiedzialność prawna

Definicja:

Polega na obowiązku ponoszenia przewidzianych przez normę prawną negatywnych skutków zachowań sprzecznych z dyspozycją normy prawnej w warunkach określonych przez jej hipotezę.

Z reguły odpowiedzialność ponosi się za własne działania, prawo może jednak czasami przewidywać obowiązek ponoszenia odpowiedzialność za cudze zachowania (np. rodzice za zachowanie małoletnich dzieci).

Rodzaje odpowiedzialności:

1. Karna

• Ad. 1) Dotyczy osób fizycznych

• Ponosi się ja za popełnienie czynu zabronionego przez normy prawa karnego, prawa wykroczeń, prawa karnego skarbowego. Czyny te to przestępstwa lub wykroczenia.

• Podstawą odpowiedzialności jest wina sprawcy (z reguły umyślna, czasami nieumyślna)

• Odpowiedzialność karną ponoszą sprawcy czynu po ukończeniu określonego wieku (lat 15, 17)

• Karą może być pozbawienie wolności, areszt, grzywna

2) Cywilna

a ) Dotyczy osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej (ułomne osoby prawne)
b) ma charakter majątkowy i polega na obowiązku naprawienia szkody przez:

I) przywrócenia stanu poprzedniego (restytucja)
II) zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej

Z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (ex contractu)

Podstawa:

• wina po stronie sprawy szkody

• zasada ryzyka

Z tytułu czynu niedozwolonego:

Polega na obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej innemu podmiotowi czynem prawnie zabronionym (przez prawo karno lub prawo wykroczeń) przez tego, kto z własnej winy czynu takiego się dopuścił

STOSUNKI PRAWNE

Rodzaj stosunków społecznych, czyli istnienia relacji między minimum 2 osobami polegających na tym, że zachowanie jednej strony tego stosunku (działania lub powstrzymania się od działania) wywołuję reakcję drugiej strony (też działanie lub niedziałanie). Są to stosunki tetycznej tj. regulowane przez normy (społecznej, prawne itp.).

Cechą charakterystyczną stosunków prawnych jest to, że relacje między stronami takich stosunków określone są przez normy prawne albo poddane są kontroli norm prawnych.

Istniejące między podmiotami stosunku prawnego relacje tworzą więzi prawne.

Typy stosunków prawnych (podział ze względu na gałąź prawa i metodę regulacji prawnej):

1. cywilnoprawne

2. Administracyjnoprawne

3. Prawnokarne

4. Mieszane.

Cechy stosunków cywilnoprawnych:

• Powstają na gruncie prawa cywilnego oraz rodzinnego i opiekuńczego,

• Strony tego stosunku są równorzędne i żadna nie jest uprzywilejowana,

• Treść i przedmiot tych stosunków mogą być zazwyczaj określone swobodnie przez same strony (dotyczy to zwłaszcza stosunków zobowiązaniowych tj. umów), w mniejszym stopniu dotyczy to stosunków z zakresu prawa rzeczowego i spadkowego.

• W przypadku naruszenia uprawnień lub niewykonania obowiązków wynikających z prawa cywilnego grożą sankcje nieważności czynności prawnej lub egzekucyjne.

Cechy stosunków administracyjnoprawnych:

• Powstają na gruncie prawa administracyjnego i finansowego,

• Strony tego stosunku nie są równorzędne , jedna ze stron tj. organ administracji publicznej znajduje się w pozycji władczej do drugiej strony (osoba fizyczna, prawna , inne jednostki organizacyjne), oznacza to, że organ administracji może tej stronie narzucić swoją decyzję i zmusić do jej realizacji przy pomocy przymusu państwowego,

• Nawiązanie stosunku prawnego może nie być dobrowolne dla tej strony, która nie jest organem administracji publicznej, a czasami dla obu stron (może wynikać z jednostronnej decyzji organu administracji publicznej, np. decyzja o wywłaszczeniu, albo z mocy samego prawa, obowiązek podatkowy),

• Treść i przedmiot tego stosunku z reguły nie są dowolnie ustalane przez strony, ponieważ wynikają z przepisów prawnych bezwzględnie obowiązujących,

• Sankcje są zróżnicowane: w przypadku strony, która nie jest organem administracji publicznej są to sankcje egzekucyjne, posiłkowo karne, a w przypadku organu administracji publicznej - sankcje nieważności czynności prawnej np. decyzji wydanej przez ten organ.

Cechy stosunków prawnokarnych:

• Powstają na gruncie prawa karnego oraz prawa wykroczeń,

• Powstają na skutek naruszenia przez osobę fizyczną czynu zabronionego przez normy prawa karnego lub wykroczeń,

• Strony tego stosunku to: osoba popełniająca czyn zabroniony oraz państwo reprezentowane przez kompetentne organy (sądy), nie są równorzędne, organ reprezentujący państwo zajmuje w stosunku do drugiej strony pozycję władczą, a jego prawomocne rozstrzygnięcia są wiążące,

• Położenie prawne obu stron wyznaczone jest przez przepisy prawne powszechnie obowiązujące,

• W przypadku popełnienie czynu zabronionego grożą sankcje karne (represyjne), posiłkowo – egzekucyjne.

Cechy stosunków mieszanych:

• Łączą elementy cywilnoprawne i administracyjnoprawne, np. prawo pracy, ubezpieczeń społecznych, gospodarcze,

• Łączą elementy administracyjnoprawne i karnoprawne – prawo celne, dewizowe, skarbowe.

Stosunki prawne powstają, ulegają zmianie lub wygaśnięciu na skutek zaistnienia tzw faktów prawnych, przy czym to z hipotezy normy prawnej wynika, że dany fakt może wywoływać skutki z prawnego punktu widzenia. Pozostałe fakty nie wpływają w taki sposób na stosunek prawny , mówi się o nich że są prawnie indyferentne (obojętne).

Tytuł prawny – fakt prawny, na który powołuje się uprawniony podmiot.

Fakty prawne

1. Działania prawne (wydarzenia zależne od zachowania podmiotów prawa)

2. Zdarzenia prawne (zjawiska niezależne od zachowania podmiotów prawa, wynikające często z działania przyrody , np. urodzenie, śmierć, klęski żywiołowe, upływ czasu,

Działania prawne

1. Działania mające na celu wywołanie skutków prawnych (działania zamierzone), celowe i zamierzone zachowania podmiotów prawa , mające na celu wywołanie określonych skutków prawnych.

Są to:

a) Czynności prawne – wywołują skutki prawne przez złożenie odpowiednich oświadczeń woli; występują nie tylko w prawie cywilnym, ale także konstytucyjnym, administracyjnym, finansowym, pracy), mogą one być

• jednostronne (np. wyrażenie zgody na kandydowanie w wyborach, uznanie ojcostwa) lub

• dwustronne (umowa, porozumienie w ramach stosunków administracyjnych).

b) Akty stanowienia prawa – tworzenia przepisów prawnych przez kompetentne organy władzy publicznej.

c) Akty stosowania prawa – działania organów władzy publicznej polegające na zastosowaniu generalnej i abstrakcyjnej normy prawnej do indywidualnego adresata i konkretnej sytuacji.

Są to:

1. Orzeczenia sądowe,

2. Decyzje administracyjne.

2) Działania wywołujące skutki prawne niezależnie od woli działającego (czyny) – rodzą skutki prawne, chociaż podmiot wcale nie dążył do ich wywołania

1. Czyny zgodne z prawem (nakazane lub dozwolone),

2. Czyny niezgodne z prawem (przestępstwa, delikty prawa cywilnego).

Elementy struktury stosunku prawnego

1. Podmioty

2. Treść

3. Przedmioty

Ad 1) Muszą być co najmniej 2 podmioty lub więcej np. umowa spółki cywilnej

Podmiotem stosunku prawnego może być tylko podmiot prawa. O tym, jaki podmiot może być podmiotem prawa, rozstrzyga norma prawna, przyznając takiemu podmiotowi zdolność prawną.

Zdolność prawna to możliwość bycia podmiotem w stosunkach prawnych. Kształtuje się ona różnie w poszczególnych gałęziach prawa. Zróżnicowana jest też w zależności od podmiotu prawa - czy jest to człowiek (osoba fizyczna), czy inny podmiot.

Wszyscy ludzie obdarzeni są zdolnością prawną od urodzenia aż do śmierci i nikt nie może być tej zdolności pozbawiony. O przyznaniu zdolności prawnej innym podmiotom oraz o zakresie ich zdolności prawnej rozstrzygają normy prawne.

Zdolność do działań prawnych (w prawie cywilnym zwana zdolność do czynności prawnych) - możliwości podmiotu prawa samodzielnego zmieniania swej sytuacji prawnej - nabywania uprawnień i zaciągania zobowiązań przez własne działania i we własnym imieniu.

Zakres zdolności podmiotu prawa do działań (czynności) prawnych określają normy prawne. W przypadku człowieka (osoby fizycznej) zdolność ta zależy przede wszystkim od wieku i stanu psychicznego danej osoby. Jeżeli chodzi zaś o inne podmioty, to ich zdolność do działań (czynności) prawnych uzależniona jest od charakteru danego podmiotu, jego istoty i celu istnienia.

Klasyfikacja podmiotów:

1. Osoba fizyczna to człowiek, pojęcie „osoba fizyczna" wywodzi się z prawa cywilnego i oznacza człowieka posiadającego zdolność prawną w dziedzinie tego prawa.

2. Podmioty prawa niebędące osobami fizycznymi

a) osoby prawne, czyli twory organizacyjne, którym prawo (przede wszystkim cywilne) przyznaje osobowość prawną

Rodzaje osób prawnych:

- zrzeszenia (korporacje), dla których istnienia przesądzające jest grupowanie pewnej liczby osób fizycznych lub prawnych (partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia, kongregacje religijne, stowarzyszenia samorządowych osób prawnych itp.),

• zakłady, dla których istnienia przesądzające jest zgromadzenie pewnego majątku (przedsiębiorstwa, spółki prawa handlowego).

b) organy władzy publicznej, instytucje powołane do wykonywania zadań w imieniu państwa, przy zastosowaniu środków wynikających z charakteru władzy państwowej (organy władzy ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej oraz inne organy władzy publicznej);

c) pozostałe podmioty prawa podmioty zbiorowe, które nie są ani organami władzy publicznej, ani osobami prawnymi, a posiadają zdolność prawną
i zdolność do działań (czynności) prawnych. Są to:

- niepełne osoby prawne (znane prawu cywilnemu), czyli jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (np. osobowe spółki prawa handlowego),

- inne podmioty - np. spółki cywilne, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe).

Treść stosunku prawnego

wynikające ze stosunku prawnego uprawnienia i obowiązki podmiotów (stron) tego stosunku prawnego określone w sposób abstrakcyjny w dyspozycjach obowiązujących norm prawnych.

Uprawnienie oznacza dla podmiotu uprawnionego przyzwolenie na określone zachowanie się, sformułowane w normie prawnej. Uprawniony ma możność zachowania alternatywnego (zachować się Z lub nie-Z). W zależności od sposobu zachowania się podmiotu uprawnionego druga strona stosunku prawnego zostaje zobowiązana do odpowiedniego zachowania się (bez możliwości wyboru).

Obowiązek

norma prawna przewiduje dla podmiotu (strony) stosunku prawnego tylko jeden sposób zachowania się, zgodny z nakazem lub zakazem wyrażonym w tej normie, wiążąc z zachowaniem odmiennym możliwość zastosowania sankcji (np. nakaz zapłaty w postępowaniu egzekucyjnym, obowiązek płacenia podatku dochodowego, zakaz kradzieży, zakaz naruszania cudzej własności).

Podmiot zobowiązany nie ma możliwości wyboru zachowania się. Musi podporządkować się nakazowi lub zakazowi, co oznacza jednocześnie istnienie odpowiedniego uprawnienia innego podmiotu.