Akty prawne ochrony pracy

Konstytucja RP (z dnia 2 kwietnia 1997 r.)

Dz.U. 1997, NR 78 poz. 483

Art. 66.

• Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

• Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.

• Art. 67.

Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.

Art. 68.

• Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

• Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

• Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

• Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

Art. 69.

• Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.

Kodeks pracy (z dnia 26 czerwca 1974 roku)(Dz. U. z 1996r. Nr 24 poz. 110 ze zm.)

Działy I – XV

• DZIAŁ PIERWSZY. Przepisy ogólne

• DZIAŁ DRUGI. Stosunek pracy

• DZIAŁ TRZECI. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia

• DZIAŁ CZWARTY. Obowiązki pracodawcy i pracownika

• DZIAŁ PIĄTY. Odpowiedzialność materialna pracowników

• DZIAŁ SZÓSTY. Czas pracy.

• DZIAŁ SIÓDMY. Urlopy pracownicze

• DZIAŁ ÓSMY. Ochrona pracy kobiet oraz mężczyzn wychowujących dziecko

• DZIAŁ DZIEWIĄTY. Zatrudnianie młodocianych

• DZIAŁ DZIESIĄTY. Bezpieczeństwo i higiena pracy

• DZIAŁ JEDENASTY. Układy zbiorowe pracy

• DZIAŁ DWUNASTY. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy

• DZIAŁ TRZYNASTY. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika

• DZIAŁ CZTERNASTY. Przedawnienie roszczeń

• DZIAŁ CZTERNASTY [a]. Grupowa organizacja pracy

• DZIAŁ PIĘTNASTY. Przepisy końcowe

Inne przepisy dotyczące ochrony pracy:

. Rozporządzenia wykonawcze

- dotyczące technicznego bezpieczeństwa pracy

- dotyczące ochrony zdrowia

2. Monitory Polskie oraz inne Dzienniki Urzędowe

(resortowe)

3. Polskie Normy

4. - do obowiązkowego stosowania

- zalecane

5. Normy branżowe

6. Procedury certyfikacyjne

7. Zarządzenia i pisma okólne

8. Polecenia służbowe

9. Nakazy jednostek kontrolnych

PRAWNA OCHRONA PRACY

Pojęcie ochrona pracy w początkowym okresie rozwoju przemysłu (pocz. XIX w.) oznaczało ochronę podstawowych interesów siły roboczej. Obecnie ochrona pracy jest istotnym elementem prawa pracy regulującego relację pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.

Przedmiotem ochrony pracy jest więc pracownik, a ochrona pracy obecnie jest to:

całokształt norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a także stworzenie mu optymalnych warunków pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii pracy.

Powiązanie systemu ochrony pracy z innymi systemami

• PRACOWNIK – osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art.2 k.p.).

• PRACODAWCA – jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia pracowników (art.3 k.p.).

Jedni uważają, że: podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i życia pracowników w środowisku pracy dla ochrony ich zdolności do pracy, a zatem zapewnienie im gwarancji bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego. Inni zaś twierdzą, że: podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i życia pracownika, natomiast sam fakt, że pracownik jest zdrowy daje mu gwarancję zdolności do pracy. W świetle uregulowań międzynarodowych, a w szczególności Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie jest nie tylko brakiem choroby ale jest to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego dlatego podstawowym celem ochrony pracy jest zapewnienie zdrowia pojmowanego zgodnie z tą definicją.

W definicji pojęcia ochrona pracy mieści się wyższe pojęcie bezpieczeństwo i higiena pracy.

Bezpieczeństwo i higiena pracy: to ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych, mających na celu stworzenie pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł on wykonywać pracę w sposób produktywny, bez narażenia go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub choroby zawodowej oraz nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne.

bezpieczeństwo pracy – to ochrona życia pracownika

higiena pracy – to ochrona zdrowia pracownika

Wzajemna relacja obszarów objętych ochroną pracy oraz bezpieczeństwem i higieną pracy.

PRAWNA OCHRONA PRACY – to ogół norm prawnych służących zapewnieniu pracownikowi w procesie pracy ochrony praw pracowniczych oraz zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

W istocie ochrona dotyczy pracownika, a nie pracy jaką on wykonuje, a ściślej jest to ochrona jego praw pracowniczych.

W praktyce wyróżnić można dwa aspekty tego systemu:

1. Prawny (prawo pracy oraz jego źródła)

2. Organizacyjny (podmioty działające w systemie:

- parlament

- rząd

- resorty

• inne urzędy państwowe

• organy kontroli

• podmioty gospodarcze

• organizacje związkowe

• organizacje pracodawców (z uwzględnieniem wzajemnych powiązań decyzyjnych, finansowych, opiniodawczych i informacyjnych)

System ochrony pracy przenika się z innymi systemami, które mają wpływ na ostateczny rezultat tej ochrony oraz na postawy pracodawców.

Przykłady oddziaływania różnych systemów na system ochrony pracy:

system ubezpieczeń społecznych:

- to np. odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,

• dodatkowe i w przyszłości zróżnicowane składki ubezpieczeniowe zależnie od zagrożeń zawodowych,

• skrócony wiek emerytalny z tytułu pracy w szczególnie trudnych warunkach,

system edukacji:

• np.. uwzględnienie w w szkolnych programach nauczania problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,

system podatkowy:

- np. ulgi dla pracodawców dotyczące wydatków poniesionych na cele bezpieczeństwa i higieny pracy,

• ulgi podatkowe dla producentów niektórych wyrobów przeznaczonych do ochrony życia i zdrowia,

system kredytowy:

- Preferencyjne stopy oprocentowania kredytów na cele dotyczące poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,

system finansowania nauki:

• np. rozwiązania preferujące finansowanie grantów, programów strategicznych, zamawianych i celowych dotyczących ochrony życia i zdrowia.

system badań i certyfikacji wyrobów:

• np. obowiązkowe poddawanie niektórych wyrobów certyfikacji na znak bezpieczeństwa,

system normalizacji:

• np. wprowadzenie obowiązku stosowania niektórych norm,

system celny:

• np. polityka celna dotycząca wyrobów sprowadzanych z zagranicy w aspekcie zagrożeń, jakie mogą stwarzać i wymaganych certyfikatów, a także wyrobów służących do ochrony i ratowania życia i zdrowia,

Nie wszystkie systemy współdziałające z systemem ochrony pracy są dostatecznie rozwinięte w kierunku wspierania działań w celu ochrony pracy. Potrzeby w tym zakresie są zawsze duże i wymagają aktualizacji wraz z rozwojem procesów pracy, postępem technicznym oraz innymi uwarunkowaniami występującymi w zakładach pracy i otaczającej go rzeczywistości. Może to być np.:

• potrzeba utworzenia odrębnych funduszy ubezpieczenia od wypadków przy pracy i chorób zawodowych (obecnie wypłaty odbywają się z ogólnej puli przychodów zus)

• stworzenie systemu preferencyjnych kredytów dotyczących inwestycji poprawiających warunki pracy,

• wprowadzenie obowiązku wdrażania systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy, a nie jak dotychczas jedynie możliwości