Budowa i funkcje układu moczowego.

Układ moczowy składa się z:

- 2 nerek

- 2 moczowodów

- pęcherza moczowego

- cewki moczowej

Rola:

a. wydalanie z ustroju zbędnych produktów przemiany materii i substancji szkodliwych tj. mocznik, kreatynina, kwas moczowy.

b. utrzymywanie stałości składu płynów ustrojowych, regulacja równowagi wodno-elektrolitowej oraz równowagi kwasowo-zasadowej.

Budowa nerki:

Waży 150-200g, ma długość 11cm, szerokość 5cm i grubość 3cm. Ma kształt fasoli, posiada biegun górny i dolny, brzeg boczny wypukły, brzeg przyśrodkowy wklęsły oraz powierzchnię przednią i tylną.

Położenie:

Nerki leżą na tylnej ścianie jamy brzusznej po obu stronach kręgosłupa na wysokości kręgu T_h11 –L₂. Otoczone są torebką tłuszczową połączoną tkanką łączną luźną z tylną ścianą jamy brzusznej.

Budowa makroskopowa nerki:

1.Występuje warstwa zewnętrzna korowa.

2. Warstwa wewnętrzna rdzeniowa, która układa się w trójkątne pola zwane piramidami nerkowymi pomiędzy, które wchodzi kora nerki tworząc tzw. Słupy nerkowe.

3. wnęka nerkowa – tu wchodzą naczynia nerkowe i moczowód

4. Miedniczka nerkowa, która do wewnątrz tworzy 2-3 kielichy nerkowe większe i 10 kielichów mniejszych, które obejmują zaokrąglone końce piramid nerkowych tworzących brodawki nerkowe. Miedniczka nerkowa na zewnątrz przechodzi w moczowody.

Budowa mikroskopowa nerki:

Jednostką strukturalną i czynnościową nerki jest nefron.

Budowa nefronu:

a. ciałko nerkowe utworzone przez kłębuszek nerkowy MALPHIEGO zbudowany z pętli naczyń włosowatych tworzących tzw. Sieć dziwną oraz torebkę ciałka nerkowego BOWMANA, która otacza kłębuszek.

b. układ kanalików:

-kanalik kręty I rzędu – proksymalny

-pętla nefronu MENLEGO

-kanalik kręty II rzędu – dystalny

-cewka zbiorcza.

Każda nerka ma ok. 1 mln nefronów. Prawidłowa czynność nerek jest zachowana, gdy przynajmniej 30% nefronów jest sprawnych. Nerki są bardzo dobrze ukrwione, przepływa przez nie 25% krwi wyrzucanej przez osocze z każdym skurczem. w sumie jest to 1,2l/min. Krew ulega w nerkach filtracji.

Czynność nerek :

Jest podwójna

a. zewnątrz wydzielnicza- to tworzenie moczu z którym usuwane są metabolity oraz nadmiar płynów i elektrolitów.

b. wewnątrzwydzielnicza – czyli wydzielanie do krwi związków biologicznie czynnych (hormonów)

Regulacja przemiany wapniowo-fosforowej w organizmie poprzez metabolizm nerkowy Wit. D.

Regulacja czynności zewnątrz wydzielniczej nerek.

1.Hormon ANTYDIURETYCZNY, który jest produkowany w przysadce mózgowej, on zatrzymuje wodę w kanalikach nerkowych, wydziela zagęszczony mocz i reguluje bilans wodny, czyli wzmaga lub hamuje diurezę.

2. Mineralokortykoidy, a zwłaszcza ALDOSTERON, który jest wytwarzany w nadnerczach.

-zwiększają wchłanianie sodu i wody, natomiast zwiększają wydzielanie potasu i wodoru. ( regulują gospodarkę wodno-elektrolitową).

3. Parathormon- produkowany jest w gruczołach przytarczycznych, który zwiększa wydzielanie fosforanów z moczem.

MOCZOWÓD

To narząd parzysty, który łączy miedniczkę nerkową z dnem pęcherza moczowego, ma długość 28-34cm, jest silnie unerwiony. Mocz przechodzi z miedniczki nerkowej do pęcherza dzięki ciśnieniu i sile grawitacyjnej oraz skurczom mięśniówki moczowodu.

Budowa ściany:

- warstwa zewnętrzna- to błona łącznotkankowa

- warstwa środkowa – to błona mięśniowa gładka

- warstwa wewnętrzna – to błona śluzowa pokryta nabłonkiem przejściowym odpornym na działanie moczu.

Ujście moczowodu do pęcherza pokrywa fałd błony śluzowej, działający jako zastawka zapobiegająca cofaniu się moczu.

PĘCHERZ MOCZOWY

To worek mięśniowy położony w miednicy mniejszej za spojeniem łonowym. Pusty ma wielkość małej cytryny, a wypełniony na kształt gruszkowaty. Jego pojemność 700cm³. Budowa ściany podobna jak u moczowodów. Posiada 2 zwieracze:

1.mięsień zwieracz pęcherza- zbudowany z mięsni gładkich, nie pozwala na odpływ moczu z pęcherza. Nie podlega naszej woli, działa na drodze odruchowej.

2. mięsień zwieracz cewki moczowej – zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych, podlega naszej woli.

CEWKA MOCZOWA

a. żeńska – to przewód długości 3-5cm, średnicy 5-7cm. Ujście wewnętrzne ma w pęcherzu moczowym, a ujście zewnętrzne w przedsionku pochwy. Służy tylko do przeprowadzania moczu.b. męska – rozpoczyna się w ujściu pęcherza moczowego, a kończy ujściem zewnętrznym na żołędzi prącia. Ma długość 17,5-20cm, posiada 3 części:

1.sterczowa – ma długość 3cm, objęta przez gruczoł krokowy. Tu Ochodzą przewodu wtryskowe.

2. błoniasta –ma długość 2cm, tu jest zwieracz zewnętrzny cewki moczowej.

3. gąbczasta - ma długość 10-15cm i jest otoczona przez ciało gąbczaste prącia.

Proces tworzenia moczu.

Biorą tu udział wszystkie odcinki nefronu oraz kanaliki nerkowe zbiorcze.

a. filtracja kłębkowa- część osocza krwi przepływającej przez naczynia włosowate kłębuszków nerkowych ulega przefiltrowaniu tworząc tzw. Mocz pierwotny w ilości 120-150l/dobę. Następuje to pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego panującego w naczyniach włosowatych kłębkowych 60-70mmHg. To ciśnienie jest zależne od ogólnego ciśnienia tętniczego.

b. resorpcja kanalikowa- odbywa się w kanalikach nerkowych I i II rzędu. Tu następuje wchłanianie zwrotne glukozy, aminokwasów, wody 99%, elektrolitów.

c. sekrecja kanalikowa- czyli wydzielanie przez komórki nabłonka do światła kanalików szeregu związków tj. hormony steroidowe, przyjmowane liki i inne związki.

Mechanizm oddawania moczu.

Mocz wypełnia pęcherz z szybkością ok. 60ml/h, gdy jest 150-200ml pojawia się potrzeba oddania moczu. Oddawanie moczu jest odruchem sterowanym z rdzenia kręgowego. Rozciąganie ścian pęcherza pobudza neurony przywspółczulne unerwiające mięsień pęcherza, który wypiera mocz i jednocześnie następuje rozkurcz mięśnia zwieracza pęcherza.