PODSTAWY PRODUKCJI ROŚLIN OGRODNICZYCH CZĘŚĆ SADOWNICZA

Sadownictwo jest to nauka zajmująca się przygotowywaniem materiału niezbędnego do zakładania sadów i jagodników, uprawę roślin sadowniczych a także hodowlą nowych odmian. Przedmiot tej jest zatem integralnie złączony z kilkoma samodzielnymi ważnymi działami nauk jak: szkółkarstwo , hodowla i odmianoznawstwo, uprawa drzew i krzewów, przechowalnictwo, a także ekonomia i organizacja gospodarstwa sadowniczego.

Czynniki wpływające na plonowanie drzew i krzewów:

• Czynniki niezależne od człowieka

  • Warunki klimatyczne

  • Warunki glebowe

  • Konfiguracja terenu

• Czynniki zależne od człowieka

  • Wybór środowiska

  • Nawożenie

  • Uprawa gleby

  • Ochrona roślin

  • Forma korony

Niedostatek lub nadmiar jakiegokolwiek czynnika jest stresem wywieranym przez środowisko na roślinę. Według LEVITTA stres jest działaniem każdego czynnika, który potencjalnie zdolny jest wywołać zmiany w organizmie

Biologiczne właściwości roślin sadowniczych

• Długowieczność – wpływa, że nawadnianie działa nie tylko w roku jego stosowania lecz i w latach następnych, przez intensyfikację produkcji zmniejszamy długowieczność roślin.

• Głębokość zalegania systemu korzeniowego – ma to duże znaczenie na reakcję roślin na nawadnianie

• Rytm wzrostu pędów i korzeni – zahamowanie wzrost korzeniu to brak wody, czy obniżenie temperatury poniżej 0C

• Tworzenie się pąków kwiatowych – w czasie tworzenia pąków kwiatowych wymagana jest niższa wilgotność

• Owocowanie – duże zapotrzebowanie na wodę dla powiększenia masy owoców

Temperatura

• Temperatura minimalna ogranicza uprawe niektórych gatunków w Polsce(morele, brzoskwinie)

• Silne mrozy mogą powodować wymarznięcie drzew i krzewów

• Zbyt mała ilość ciepła w okresie wegetacji

  • Owoce mniejsze

  • Mniej smaczne

  • Mniej aromatyczne

  • Bardziej kwaśne

Odporność na mróz zależy od:

• Gatunku

• Odmiany

• Fazy rozwojowe

• Pory roku

Opady

Dobowe zapotrzebowanie na wodę

• 50-75% wody zawierają liście i pędy

• 60-85% wody zawierają korzenie

• 82-90% wody zawierają owoce

Rola wody w życiu roślin

1.Jest każdej komórki organizmu roślinnego

Odwodnienie protoplazmy powoduje silne zaburzenia w rozwoju, prowadzi do daleko idących zmian chemicznych i fizycznych właściwości koloidów i aktywności wielu enzymów.

2. Wypełnia wakuole i utrzymuje turgor komórek

3. Bierze udział w wielu reakcjach chemicznych zachodzących w protoplazmie.

4. Jest ważnym rozpuszczalnikiem metabolicznie czynnych substancji i składników pokarmowych w glebie.

5. Bierze udział w transporcie składników pokarmowych, hormonów czy enzymów w roślinie

6. Chroni roślinę przed przegrzaniem

Dostępność wody zależy od:

• Sumy opadów

• Systemu korzeniowego

• Pojemności wodnej

• Parowania

Rozkład opadów w Polsce

• Najmniejsze opady w pasie nizin środkowych(Kujawy i Wielkopolska) od 400mm

• Największe opady w rejonach górskich od 1400-1600 mm

• Wraz ze wzrostem wydajności rośnie suma opadów

Wilgotność powietrza

• Sprawcy infekcji chorób grzybowych

• Ogranicza wysuszanie gleby

• Ogranicza transpiracje

• Ogranicza występowanie przymrozków

Pokrywa śnieżna

• Grubość 5-10cm

• W rejonach górskich opady śniegu stanowią 35-60% opadów

• W pasie zachodnim 5-6%

• W rejonach wschodnich 18-20%

• Okres zalegania pokrywy śnieżnej:

  • Poniżej 50 dni – zachód i tereny nadmorskie

  • Wschodnie pojezierze pomorskie 70-80 dni

  • Północno wschodnie rejony do 100 dni

  • Wysokie partie górskie do 140 dni

Ujemny wpływ intensywnych opadów:

• Utrudniają zapylenie kwiatów

• Zrzucanie zawiązków

• Pękanie owoców pestkowych

• Gnicie owoców

• Pogorszenie wartości smakowych

• Pogorszenie wartości przechowalniczej

• Sprzyjają rozwojowi chorób

• Utrudniają zabiegi agrotechniczne

Wymagania wodne roślin sadowniczych:

• Małe

  • Wiśnie

  • morele

• Średnie

  • Brzoskwinie

  • Czereśnie

  • Grusze

  • Orzech

  • Porzeczka czerwona i biała

• Duże

  • Śliwy

  • Jabłonie

  • Porzeczka czarna

  • Agrest

  • malina

• Bardzo duże

  • Poziomki

  • Truskawki

Usłonecznienie jest to ilościowy i jakościowy dopływ energii słonecznej do powierzchni ziemi w ujęciu dziennym sezonowym i rocznym.

• Rozproszone

• Bezpośrednie

• Odbite

Wykorzystane światła

• Intercepcja

• Dystrybucja światła

Intercepcja światła jest to ilość światła jaką zespół roślinny w tym sad jest zdolny przechwycić. Intercepcję można określić mierząc nasłonecznienie nad uprawą i pod uprawą.

INTERCEPCJA = N_NU – N_PU x K

K – współczynnik pochłaniania światła przez liście

N_NU – nasłonecznienie nad uprawą

N_PU – nasłonecznienie pod uprawą

W sadzie intercepcja jest niska i waha się od 20-40% a w obrębie pojedynczej korony może wynosić 50-60%. Plon jest proporcjonalny do intercepcji

Wskaźnik powierzchni liściowej WPL

Powierzchnia liści wyrażana w m² przypada na m² gleby

WPL = S₂ / S_G

S₂ - zbiorowa powierzchnia liści

S_G- powierzchnia gleby

WPL – wskaźnik powierzchni liściowej

Im wyższy wskaźnik tym lepsze przechwycenie światła. Wskaźnik powierzchni liściowej decyduje o owocowaniu i wpływa na nasłonecznienie upraw. Wskaźnik powierzchni liściowej mówi o tym ile m liści przypada na 1m² gruntu. Określany jest przez pomiar powierzchni liści.

Intercepcja wzrasta z wiekiem drzew

Intercepcja wzrasta wraz z gęstością sadzenia

Intercepcja zależy od systemu sadzenia

Intercepcja zależy od kształtu korony

Wiatr

• Zwiększa transpiracje i parowanie wody

• Przyczyniają się do większych uszkodzeń mrozowych

• Utrudniają zapylanie

  • Wysuszają znamię słupka

  • Utrudniają lot owadów zapylających

• Wywracanie i łamanie drzew

• Otrząsanie owoców

• Utrudniają wykonywanie zabiegów ochrony

Zabezpieczenie drzew przed silnymi wiatrami

• Osłona wiatrochronna

  • Skierowanie prądu powietrza ponad drzewami

  • Osłabienie siły wiatru

  • Zmniejszenie ewapotranspiracji(parowanie z rośliny i gleby)

  • Przyczyniają się do równomiernego rozkładu śniegu

  • Zatrzymują wode

  • Ułatwiają nawadnianie

  • Ułatwia wykonywanie zabiegów ochrony

Rodzaje osłon wiatrochronnych:

• Osłony zwarte

• Osłony ażurowe

• Naturalne

• Sztuczne

Drzewo- zawsze tworzy pień w warunkach naturalnych osiągają zazwyczaj duże rozmiary. W sadach wielkość drzew modyfikowane jest przez podkładkę (karłowatość, półkarłowość, silnie rosnące)

Krzewy- nie tworzą pnia. Pędy wybijają z szyjki korzeniowej i rozgałęziają się przy samej ziemi

Korona- nazywamy cały system pędów licząc od punktu wyrastania najniższych gałęzi

Gałęzie- pędy wieloletnie

Przewodnik- najsilniejszy pęd w koronie, mający tendencje do wzrostu pierwotnego stanowiący przedłużenie pnia

Pień- odcinek pędu wyrastający miedzy szyjką korzeniową a najniższym pędem szkieletowym korony

Pęd- zwykle nadziemny organ wyrastający u roślin wyższych, złożony z zielonej lub zdrewniałej łodygi i liści. Pęd roślinny może stanowić pojedyncze, jednoosiowe łodygi lub częściej tworzy system rozgałęzień nadających roślinie charakterystyczny pokrój

Długopędy- pęd powyżej 20cm

Krótkopędy- pęd do 20cm

Międzywęźle- bezlistny odcinek pędu po miedzy pąkami

Pąk- zawiązek pędu składający się z merystemu wierzchołkowego i wytworzonych u jego podstawy zawiązków liściowych (pąk liściowy) lub zawiązków kwiatów (pąk kwiatowy) lub zawierających zawiązki liści i kwiatów (pąk mieszany)

Przetchlinki- mniej lub bardziej odróżniające się od tła okrągłe lub wydłużone plamki, wypukłości korony które za pośrednictwem licznych przestworów międzykomórkowych, utrzymuje kontakt między otaczaniem zewnętrznym a systemem przestworów wewnątrz pędu i w ten sposób gwarantuje wymianę gazowa- dopływ powietrza do wnętrza tkanki roślinnej.

Jabłoń

• Różowate

• Pestkowe

• Roślina klimatu umiarkowanego

• Choroby;

*parch jabłoni

*mączniak rzekomy

*drobna plamistość liści jabłoni

*brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych

*zaraza ogniowa

• pH 6,2-6,7

Grusza

• biała plamistość gruszy

• brunatna plamistość gruszy

• parch gruszy

• rdza gruszy

• brunatna zgnilizna drzew pestkowych

Śliwa

• torbiel śliwy

• szarka śliwy

• rdza śliwy