MIKROEKONOMIA

WYKŁAD 21.03.2010

Wobec w/w przedstawionych mankamentów pojęto próbę skonstruowania nowego miernika dobrobytu :

• NORDHAUS i TOBIN w 1965 r. skonstruowali wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto (Net Economics Welfare) oszacowano dane dla USA i ten wskaźnik był 2 razy wyższy od wskaźnika PKB.

W związku z tym, że szacowanie poszczególnych elementów wskaźnika dobrobytu jest kosztowne i pracochłonne stąd PKB jest nadal powszechnie stosowanym miernikiem poziomu rozwoju gospodarczego i dobrobytu.

• PKB jako wskaźnik dobrobytu nie obejmuje szereg zmiennych mających wpływ na jakość życia. Te wady sprawiły, że już przed 40-laty powstał ONZ-towski HDI (Human Development Index) – indeks rozwoju społecznego, który określa jakość życia nie tylko na podstawie rozmiarów PKB, ale też takich mierników jak : długość życia, skala analfabetyzmu, odsetek kształcącej się młodzieży itp.

W 2009 r. wg UNDP (program narodów zjednoczonych ds. rozwoju) Polska znajduje się na 41 miejscu wg wskaźnika HDI (1 miejsce -Norwegia, 2- Australia, 3- Islandia,

4- Kanada, 5- Irlandia, 6- Holandia, 7- Szwecja, 8- Francja, 9 - Szwajcaria, 10 -Japonia, ostatnie miejsca to 180 -Sierra Leone, 181 -Afganistan, 182- Nigeria).

Kraje o najwyższym PKB (2005 r. w mld dol.) : 1 – USA, 23 – Polska

Kraje o najwyższym PKB na 1 mieszkańca : 1 – Luxemburg, 43- Polska

! Cykl koniunkturalny

1/ Przyczyny cykliczności rozwoju

Wyróżnia się tu 2 koncepcje :

A – Egzogeniczne – wynik zjawisk zewnętrznych

• rytmiczne co 11 lat pojawianie się plam na Słońcu co powoduje periodyczne (okresowe) czasookresy nieurodzaju.

• te zmiany w produkcji rolnej powodują zmiany w produkcji przemysłowej:

a/ zatem wskutek działania praw przyrody następują zmiany w aktywności gospodarczej.

b/ koncepcja cyklu politycznego – zmiany priorytetów ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających wybory w celu pozyskania głosów wyborców.

B – Endogeniczne – wynik zjawisk wewnętrznych

• np. wahania stopy zysku

Cykl koniunkturalny – okresowe (periodyczne) zmiany poziomu aktywności gospodarczej.

!!! Rozróżniamy 4 fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego :

• Kryzys – spadek poszczególnych wielkości ekonomicznych;

• Depresja – względna stabilizacja na niskim poziomie;

• Ożywienie – wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej;

• Rozkwit – dalszy wzrost, ale w zwolnionym tempie.

Trend rozwoju gospodarczego

kryzys depresja ożywienie rozkwit kryzys depresja

I cykl koniunkturalny II cykl koniunkturalny

! Kryzys – załamanie gospodarki związane z nadprodukcją, spadek dochodu narodowego,

spadek zatrudnienia, wzrost bezrobocia.

• spadek kursu papierów wartościowych;

• zmniejszenie się inwestycji;

• banki w obawie przed rosnącym ryzykiem upadłości wielu firm ograniczają kredyt inwestycyjny i żądają spłaty dotychczasowych zobowiązań.

! Depresja – dalsze zmniejszanie się wydatków inwestycyjnych.

• rosnące trudności sprzedaży powodują, że zyski spadają;

• wiele małych i słabszych firm bankrutuje i rośnie bezrobocie;

• banki komercyjne (prywatne) maksymalnie ograniczają kredyt.

Załamanie produkcji dóbr inwestycyjnych jest głębsze niż dóbr konsumpcyjnych, bo ludzie nadal konsumują, choć na obniżonym poziomie.

Inwestycje nigdy nie spadają do 0, choć są bardzo obniżone – są realizowane z budżetu państwa i z budżetu władz lokalnych, a także unijne.

! Gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach, a inwestycje i konsumpcja nie wykazują już tendencji malejącej. Jest to tzw. dno kryzysu.

! Ożywienie – wzrost wydatków inwestycyjnych, wzrost dochodu narodowego, wzrost zatrudnienia.

• przedsiębiorcy, którzy przetrwali kryzys wycofują przestarzałe maszyny i urządzenia i zgłaszają popyt na maszyny nowocześniejsze umożliwiające : wzrost wydajności, obniżkę kosztów wytwarzania, poprawę jakości;

• ten popyt ożywia produkcję w sektorze dóbr inwestycyjnych;

• zgromadzone w bankach środki pieniężne, poprzez obniżenie stopy procentowej znajdują swoje ujście jako tanie kredyty inwestycyjne;

• tańsze kredyty zwiększają wydatki inwestycyjne, a nowe inwestycje to nowe miejsca pracy;

• ten optymizm rozwoju gospodarczego przenosi się na rynek papierów wartościowych. Rosną kursy akcji i obligacji.

! Rozwkit – inwestycje osiągają swój najwyższy poziom i przestają już rosnąć.

• wysoki poziom wydatków inwestycyjnych doprowadza do wzrostu zdolności produkcyjnych całej gospodarki narodowej;

• rosną koszty produkcji:

- wykorzystuje się wszystkie nawet te gorsze urządzenia wytwórcze;

- zwiększa się pracę w godz. nadliczbowych (wyżej płatnych);

- pracodawcy wykazują większą skłonność do ustępstw na rzecz związków zawodowych domagających się wyższych płac;

• wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost skłonności do oszczędzania. Maleje tym samym skłonność do konsumpcji i inwestycji.

• Banki komercyjne wykazują coraz większą skłonność (ostrożność) w udzielaniu kredytów inwestycyjnych.

Wszystko to powoduje stopniowe wygaszanie optymistycznych nastrojów wśród przedsiębiorców.

Przyczyny osłabienia ostrości wahań cyklicznych po II wojnie światowej.

! Współczesny cykl koniunkturalny charakteryzuje się 2 fazami :

- ekspansją

- recesją

oraz charakteryzuje się spłaszczeniem i skróceniem poszczególnych faz cyklu. !

Trend rozwoju gospodarczego

ekspansja

recesja

! 1/ Szybki rozwój postępu technicznego po II wojnie światowej (elektronika, automatyka,

komputery, itp.). oraz interwencjonizm państwowy był przyczyną stosunkowo wysokiego

wzrostu gospodarczego oraz zmieszonej amplitudy wahań cyklicznych i jej spłaszczenia.

! 2/ Stale rosnące wydatki konsumpcyjne trwałego użytkowania indywidualnych

konsumentów :

• budownictwo mieszkaniowe

• kupno samochodów

• kupno sprzętu RTV i komp.

Zakupy tych dóbr niewiele się zmniejszają w warunkach recesji gospodarczej, bo konsumenci pragną podtrzymać swój stan posiadania tych dóbr i dokonują wymiany egzemplarzy zużytych technicznie lub przestarzałych na bardziej nowoczesne.

Te zachowania konsumentów (ich inwestycje) zmniejszają amplitudę wahań cyklu i stabilizują gospodarkę.

! 3/ Po II woj.św. miejsce 8-10 letnich (tzw. średnich) cykli gospodarczych zajęły 3-4 letnie

cykle (tzw. krótkie).

! 4/ Czynniki zewnętrzne – skala inwestycji dokonywana przez międzynarodowe korporacje.

!!! Ale nie zdołano całkowicie wyeliminować zjawiska cykliczności, bo niestabilność wzrostu jest nieodłączną cechą gospodarki rynkowej.