1.CZYM SA NORMY SPOŁECZNE?
Normy społeczne to: oczekiwany sposób zachowania utrwalony formalnie lub nieformalnie przez grupę, a także są to nakazy oraz zakazy, które dotyczą zachowywania się człowieka w społeczeństwie.
2.JAKIE SĄ PODZIAŁY NORM SPOŁECZNYCH?
-NORMY RELIGIJNE
-MORALNE
-NORMY OBYCZAJOWE
-NORMY PRAWNE
-NORMY ZWYCZAJOWE
-NORMY FORMALNE
-NORMY NIEFORMALNE
3. JAKIE SĄ CEHCY NORMY PRAWNEJ WYRÓŻNIAJĄCE JĄ OD INNYCH NORM??
- Składa się z 3 części 1) hipoteza 2) dyspozycja 3) sankcja Różni się sposobem egzekucji czyli jest to przymus państwa, normy prawne nie za adresowane imiennie. Za nieprzestrzeganie grozi surowa kara.
4.JAKIE ZNASZ KONCEPCJE WYJAŚNIAJĄCE RELACJĘ MIĘDZY PRAWEM A MORALNOŚCIA?
DLA OKRESLENIA WZAJEMNYCH STOSUNKÓW MIĘDZY PRAWEM A MORALNOŚCIĄ SZCZEGÓLNIE ISTOTNE WYDAJĄ SIĘ TRZY TYPY RELACJI: PRZEDMIOTOWE, WALIDACYJNE, FUNKCJONALNE.
W RELACJACH PRZEDMIOTOWYCH CHODZI O TO JAK SIĘ MA DO SIEBIE ZAKRES REGULACJI PRAWNEJ I MORALNEJ.
W RELACJE WALIDACYJNE ODNOSZA SIĘ DO NKWESTII W JAKI SPOSÓB NIEZGODNOŚĆ PRAWAZ NORMAMI MORALNYMI WPŁYWA NA OBOWIĄZYWANIE NORM PRAWNYCH.
W RELACJI FUNKCJONALNEJ CHODZI O TO W JAKI SPOSÓB NORMY MORALNE WPŁYWAJĄ NA TREŚĆ NORM PRAWNYCH I ODWROTNIE W JAKI SPOSÓB PRAWO WPŁYWA NA TREŚĆ PRZEKONAŃ MORLANYCH.
6.ZAŁOŻENIA POZYTYWIZMU PRAWNICZEGO.
POZYTYWIZM PRAWNICZY UWAŻA ŻE PRZEDMIOTEM PRAWOZNAWSTWA JEST ANALIZA TEKSTÓW PRAWNYCH I ZAWARTYCH W NICH PRZEPISÓW PRAWNYCH.
NATURALNĄ KONSEKWENCJA TAKIEGO POGLĄDU JEST UZNANIE ŻE PODSTAWOWYMI METODAMI PRACY PRAWNIKA SĄ METODY JĘZYKOWO-LOGICZNE. POZYTYWIZM WYKLUCZAŁ Z ZADAŃ PRAWOZNAWSTWA PODEJMOWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNEGO DZIAŁANIA PRAWA (TJ. JEGO FAKTYCZNEGO FUNKCJONOWANIA, SKUTECZNOŚCI PRZEPISÓW PRAWNYCH ITP.) , WYKLUCZAL STOSOWANIE W PRAWOZNAWSTWIE METOD EMOIRYCZNYCH(NP.SOCJOLOGICZNYCH I PSYCHOLOGICZNYCH).
7.NORMATYWIZM SPOŁECZNY-ZAŁOZENIA.
NOrmatywizm - kierunek w filozofii prawa, będący kontynuacją pozytywizmu prawniczego. W prawie miała być hierarchia, system norm prawa czyli pozytywność prawa. Według tego kierunku państwo jest ponad empirycznym bytem jednostek, jest wartością samą w sobie Normatywizm Hensa Kelsena.
Kelsen określał przynależność norm prawnych do danego systemu prawnego w sposób formalny, opierając się na kompetencji udzielonej normie niższego rzędu przez normę wyższego rzędu (przy czym za normy prawne uważał on zarówno normy generalne i abstrakcyjne, jak i normy indywidualne i konkretne), konstruując w ten sposób tzw. „piramidę norm”- hierarchiczną strukturę systemu prawnego, na szczycie którego znajdowała się norma naczelna (niem. Grundnorm). Z tym, że owa norma naczelna nie miała charakteru ustawowego a domyślny, stanowiąc hipotetyczne założenie stanowiące podstawę i sens istnienia całego systemu prawa o charakterze powinnościowym. Grundnorm nakazywała dawać posłuch takiemu systemowi norm, który był skuteczny społecznie, stąd też koncepcja Kelsena sankcjonowała obowiązywanie totalitarnych porządków prawnych państw nazistowskich i komunistycznych i stanowiła niejako ich usprawiedliwienie. Tak więc i w tej koncepcji ponownie odnajdujemy też sprzeczności dotyczące rozdziału świata materialnego od niematerialnego przy jednoczesnym łączeniu elementu normatywnego (legitymacji kompetencyjnej) z elementem realistycznym (społeczną efektywnością normy).
8.CO TO JEST PRAWO WEDŁUG FUNKCJONALIZMU PRAWNICZEGO?
Funkcjonalizm (prawniczy), powstał w Stanach Zjednoczonych w pierwszej połowie XIX wieku, było to praktyczne wykorzystanie wiadomości o działaniu norm prawnych. Doktryna ta zajmuje się głównie działaniem prawa a nie jego istotą. Prawo zbliżyło się do technologii. Jest określana przez niektórych jako „socjologiczna nauka prawa” , dlatego że miała być zrozumiała dla społeczeństwa.
Prawnik powinien zajmować się przewidywaniem skutków wywoływanych przez prawo. Oznacza pewną metodę ujmowania zagadnień, polegających na przedstawieniu problematyki badanych zjawisk z odpowiedzi na pytanie „co to jest” na „jak to działa”. Funkcjonalizm traktuje prawo jako czynnik kształtujący faktyczne zachowania się ludzi. Występują dwie płaszczyzny w świecie zjawisk prawnych : „law in the books” (prawo zawarte w książkach) i „law In action” (prawo w działaniu). Law in action można powiedzieć było swego rodzaju mottem funkcjonalistów
9.CO TO JEST PRAWO WEDŁUG REALIZMU PRAWNICZEGO?
realizm prawniczy, jeden z nurtów współczesnej teorii prawa przeciwstawiający się formalizmowi pozytywizmu prawniczego;
amerykański realizm prawniczy traktuje prawo jako zachowanie się osób urzędowych lub jego prognozę, stąd zajmuje się badaniem czynników wpływających na decyzje prawne (występuje w ramach funkcjonalizmu prawnego); skandynawski r.p. ujmuje prawo jako złożone zjawisko psychospołeczne
10.CO TO JEST PRAWO WEDŁUG PSYCHOLOGIZMU PRAWNICZEGO?
Psychologizm jest to kierunek, który sprowadza prawo do określonych zjawisk psychicznych występujących po stronie członków społeczeństwa. Prawo jest rezultatem wewnętrznego przekonania, które przekształca się w prawo intuicyjne. Przedmiotem nauki prawa są przeżycia prawne i nauka nie może ograniczyć się do badania norm prawa obowiązującego. Przeżycia prawne dzieli się na dwie grupy:
- przeżycia prawa intuicyjnego – przeżycie ma charakter autonomiczny a prawo jest rezultatem wewnętrznego przekonania. Autonomiczne przeżycia prawne są zmienne, przystosowują się do konkretnych przypadków, stąd usiłowanie korekty obowiązującego prawa dokonuje się za pomocą odczuwalnej słuszności.
- przeżycia prawa pozytywnego – człowiek ma wyobrażenie, że norma prawna jest rezultatem decyzji zewnętrznej
11.JAKIE SA NURTY FILOZOFII PRAWA NATURALNEGO (PRAWA NATURY) I ICH PODSTAWOWE ZAŁOZENIA?
ISTNIEJE BARDZO WIELE ODMIAN W KONCEPCJI PRAWNO-NATURALNYCH. JEDNĄ Z NICH JEST KATOLICKA KONCEPCJA PRAWA NATURY, KTÓREJ ŹRÓDŁEM SA PRZEDE WSZYSTKIM PISMA ŚW.Augustyna i św.Tomasza z Akwinu.
Istnieja także laickie interpretacje prawa natury, by wymienić tylko głośną koncepcję współczesnego filozofa amerykańskiego Fullera. Wspólna dla tych wszystkich odmian prawa natury wydaje się być założenie iż obok prawa pozytywnego, którego źródłem SA akty władzy państwowej, istnieje jeszcze prawo natury, którego bezpośrednim źródłem jest albo Bóg doktryna katolicka albo właściwości natury człowieka , lub zasady współżycia w społeczeństwie.
12.CZYM JEST PRAWO WEDŁUG TEORII MARKSISTOWSKIEJ?
Marksiści głosza klasową koncepcję prawa w której państwo jest organizacją społeczną mającą na celu interes klasowy polegający na zabezpieczaniu osiagania partykularnych celów przez klase która posiada śrdoki produkcji: cecha istotna panstwa jest stosunek przymuse przsez a[parat państwowy w celu ochrony interesów klasowych.
Ponieważ w pismach Marksa i Engelsa teoria prawa jest niezbyt rozbudowana i dość abstrakcyjna, walczący o władzę komuniści sami musieli sprecyzować marksistowskie poglądy na prawo. Powstająca w ten sposób teoria prawa stała na dwóch podstawowych przesłankach:
prawo jest instrumentem panowania klasowego;
prawo należy do nadbudowy. Dlatego też jego treść i funkcje determinowane są przez bazę (społeczne stosunki produkcji).
Akcentowano także ścisły związek prawa z państwem, władzą i przemocą (sankcja jako konieczny warunek prawa). Słuszność prawa (jego legitymizacja) była skutkiem jego pochodzenia od właściwej (rewolucyjnej) władzy.
14.STOSUNEK NORMY PRAWNEJ DO PRZEPISU PRAWNEGO?
NIE NALEŻY UTOŻŚSAMIAC NORMY PRAWEJ Z PRZEPISAMI PRAWNYMI. TYM CO OGLĄDAMY CZYTAJAC NP. KODEKS KARNY, JAKIES ROZPORZĄDZENIE SĄ PRZEPISY, A NIE NORMY PRAWNE.
NORMY SA W PEWIEN SPOSÓB , NAJCZĘŚCIEJ DOŚĆ ZŁOŻONY I ZAWUŁY SPOSÓB ZAKODOWANE W PRZEPISACH PRAWNYCH, WYKŁADNIA ZESPOŁU PRZEPISÓW POLEGA NA ODKODOWANIU ZAWARTYCH W TYCH PRZEPISACH NORM. NP. JAKIŚ PRZEPIS ZAWIERA OKRESLENIE ADRESATA NORMY, INNE PRZEPISY ZAWIERAJĄ OKRESLENIE OKOLICZNOŚCI, W KTÓRYCH DANA NORMA ZNAJDUJE ZASTOSOWANIE, W INNYCH JESZCZE OKRESLA SIĘ NAKAZYWANY SPOSÓB POSTĘPOWANIA. POTOCZNIE, ZWŁASZCZA W JEZYKU PRAKTYKI PRAWNICZEJ, TERMINÓW „NORMA PRAWNA” I „PRZEPIS PRAWNY” UZYWA SIĘ ZAMIENNIE.
15.JAKIE SĄ RODZAJE NORM I PRZEPISÓW PRAWNYCH?
Rodzaje przepisów
przepisy ogólne-określają przedmiotowy i podmiotowy zakres stosunków społecznych, regulowanych danym aktem prawodawczym, objaśniają podstawowe użyte w akcie nazwy, a często też ustalają ogólne zasady jego stosowania;
przepisy szczegółowe-normy, określające zachowania podmiotów, których one dotyczą;
przepisy przejściowe-ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania;
przepisy dostosowujące-określają jak organy stosujące prawo winny realizować nowy akt prawodawczy do konkretnych regulowanych nim sytuacji;
przepisy końcowe-są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy
RODZAJE NORM:
A)NORMY BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE (IMPERATYWNE)-NORMY TE ZAWIERAJĄ NOEPODWAŻALNY NAKAZ PAŃSTWA, OD WYPEŁNIENIA KTÓREGO NIE MOŻNA SIĘ UCHYLIĆ. OSOBA DO KTÓREJ NORMA BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCA JEST SKIEROWANA, ZOBOWIĄZANA JEST TAK SIĘ ZACHOWAĆ, JAK WSKAZUJE NORMA. KAŻDE ODSTĘPSTWO OD NAKAZANEGO SPOSOBU POSTĘPOWANIA JEST NARUSZENIEM PRAWA.
B) NORMY WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE (DYSPOZYTYWNE)- STRONY UMOWY ZOBOWIĄZANE SA W TRAKCIE JEJ WYKONANIA POSTĘPOWAĆ ZGODNIE Z NORMAMI DYSPOZYTYWNYMI TYLKO WTEDY GDY SPRAW, KTÓRYCH NORMA DOTYCZY, NIE UREGULOWAŁY INACZEJ W UMOWIE.
16.Z jakich elementów skałda się norma prawna?
Wyróżnia się dwie główne koncepcje budowy normy prawnej:
Koncepcja trójelementowa (hipoteza, dyspozycja i sankcja),
Koncepcja norm sprzężonych (norma sankcjonowana i norma sankcjonująca).
Według koncepcji trójelementowej normę prawną dzielimy na; hipoteze, sankcje, dyspozycje.
17. Co to jest hipoteza normy prawnej?
Hipoteza normy prawnej, jedna z trzech części składowych normy prawnej. Hipoteza normy prawnej określa w sposób uogólniony i abstrakcyjny sytuację faktyczną, z zaistnieniem której wiąże się powstanie określonych skutków prawnych przewidzianych w dyspozycji normy prawnej
18.CO TO JEST DYSPOZYCYJA NORMY PRAWNEJ?
Dyspozycja okresla wzór powinnego zachowania się, formułuje nakazy, zakazy lub dozwolenia albo mówiąć jeszcze inaczej nakłada na adresata normy jakies uprawnienia lub obowiązki, mówi się też iż dyspozycja okresla zakres normowania normy.
19. CO TO JEST SANKCJA I JAKIE SA JEJ RODZQAJE?
Sankcja to z kolei ten element normy który określa konsekwencje jakie nastąpia w sytuacji gdyby adresat zachował się niezgodnie z normą a więc ją naruszał. Rodzaje sankcji:
a) sankcja represyjna (kara), „nie ma kary bez ustawy”
b) sankcja egzekucyjna – kiedy nie można zmusić kogoś do określonego zachowania się
c) sankcja nieważności czynności prawnej:
- nieważność ex lege – kiedy przepis prawa mówi że dana czynność nie jest ważna, nie wywołuje skutku
- nieważność na wniosek – czynność prawna jest ważna ale można ją unieważnić gdy występuje błąd w prawie cywilnym
20. Jakie są rodzaje norm ze względu na sankcję?
Reakcja na nie przestrzeganie norm prawnych
-kara-wymierzona przez panstwo osobie za dzialania spolecznie niebezpieczne.zadanie tej osobie pewnej przykrosci,wiekszej niz gdyby stosowala sie ona do obowiazujacej sie normy.
-egzekucja-panstwo zmusza adresata normy do realizowania takiego stanu rzeczy jaki powinien powstac w wyniku przestrzegania normy
-niewaznosc-jezeli dzialaniu skonsturowanego przez normy prawa nie nadaje sie znaczenia prawnego.
21. Jakie są koncepcje budowy normy prawnej?
Koncepcja trójczłonowej budowy normy prawnej jest koncepcją wzorcowej struktury normy prawnej, w myśl której norma prawna składa się z trzech elementów:
- hipotezy, w której wyznacza się adresata normy i okoliczności, w których jest on obowiązany zachować się zgodnie z dyspozycją normy;
- dyspozycji, w której wyznacza się nakaz lub zakaz określonego zachowania;
- sankcji, w której wyznacza się dolegliwość, jaka grozi adresatowi normy w razie naruszenia jej dyspozycji.
22. Co to jest stosunek prawny?
Stosunek prawny to rodzaj zależności i powiązań wyznaczonych w normę prawną pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami prawa. Jest jednym z rodzajów stosunków społecznych, czyli takich relacji między przynajmniej dwoma osobami,w których zachowania jednaj strony (działanie lub zaniechanie) wywołują reakcję innej strony (działanie i zaniechanie) i podlegają kontroli norm społecznych (prawnych, moralnych, obyczajowych, itp.). Od innych stosunków społecznych różni go fakt, iż jego elementy składowe, powstanie, zmiana i ustanie są związane z treścią norm prawa obowiązującego.
23. Jakie są koncepcje stosunków prawnych?
Dzięki koncepcji stosunku prawnego bierzemy pod uwagę dynamikę relacji między ludźmi wynikającego z tego, że prawne obowiązki i uprawnienia uczestników zmieniają się wraz z ich zastosowaniami.
Na przykład, zawarcie umowy kupna-sprzedaży powoduje powstanie więzi prawnej między stronami, wydanie towaru kupującemu pociąga za sobą obowiązek zapłaty ceny stwierdzonej fakturą. Gdyby zaś cena nie została zapłacona, sprzedawcy będą przysługiwać odsetki za zwłokę itd.
24. Kto jest podmiotem stosunku prawnego?
Każda osoba fizyczna i prawna [ale nie dam sobie głowy uciąć...]
25. Kto jest osobą fizyczną?
We współczesnej kulturze prawnej jest nią człowiek i tylko człowiek. Współcześnie za człowieka uważa się każdą istotę, która urodziła się z kobiety. Podmiotem stosunku prawnego jest więc człowiek w momencie urodzenia.
26. Co to jest zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, zdolność do działań prawnych?
-Zdolność prawna: Jest to możność nabywania uprawnień i obowiązków. W zasadzie każdy człowiek bez względu na wiek itp. jest wyposażony w zdolność prawną i nikt nie może go jej pozbawić. Zakres tej zdolności bywa różny, prawo może uzależnić go od takich cech jak wiek, obywatelstwo itp. Przez cały wiek człowiek zachowuje zdolność prawną, chociaż może być ona ograniczona na skutek zaistnienia określonych okoliczności. Może to nastąpić:
- Z braku pełnoletniości
- Z powodu ubezwłasnowolnienia
- Choroba psychiczna
- Niedorozwinięci psychiczne
- Utraty praw fizycznych, obywatelskich, rodzicielskich
- Z chwilą śmierci człowieka wygaszają jego prawa i zobowiązania niemajątkowe, zaś prawa i zobowiązania majątkowe przechodzą na spadkobiercę.
-zdolność do czynności prawnych: Człowiek może we własnym imieniu na skutek czynności prawnych nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Przez czynność prawną należy rozumieć co najmniej jedno oświadczenie woli zmieniające do zniesienia zmian lub stosunku prawnego. Mówiąc inaczej oznacza możność zawierania umów np. sprzedaży najmu, a także dokonywania jednostronnych czynności prawnych np. sporządzania testamentu.
-zdolność do działań prawnych: Ograniczoną zdolność do działań prawnych mają osoby, które ukończyły 13 rok życia oraz osoby ubezwłasnowolnione. W imieniu osób niepełnoletnich i ubezwłasnowolnionych czynności prawnych dokonuje ich opiekun prawny np. rodzice, kurator
Wyróżnia się dwa rodzaje zdolności do czynności prawnych:
Ogólną – ukończenie pełnoletniości
Specjalną – uzyskuję osoba niepełnoletnia, gdy prawo stawia łagodniejsze warunki co do wieku
Zdolność do działań prawnych polega na możliwości do pełnienia praw i zaciągania zobowiązań przez czyny oraz do ponoszenia odpowiedzialności za jej dokonanie.
27.Co to są osoby prawne i jakie są ich rodzaje?
Są to jednostki organizacyjne, którym prawo przyznaje zdolność prawną oraz zdolność do określonych czynności. Posiadają one własny statut, który określa zakres ich zdolności prawnej. W państwach demokratycznych wyróżnia się:
- Osoby prawne prawa prywatnego
- Osoby prawne prawa publicznego, które różnią się od osób prawa prywatnego, że prawno przyznaje im zdolność do podejmowania działań władczych.
Kategorie osób prawnych:
Korporacje – są to różnego rodzaju zrzeszenia się osób np. spółki handlowe
Zakłady, fundacje – masy majątkowe wyposażone we własny zarząd.
28. Wymień teorie wyjaśniające naturę osoby prawnej.
negującej istnienie osoby prawnej
Fikcji – zwolennicy twierdzą, że realnie istnieją tylko osoby fizyczne, osoba prawna jest tworem sztucznym, fikcyjnym, której powstanie zależy wyłącznie od organów państwowych.
Majątku celowego – osobą prawną jest bez podmiotowy majątek służący określonemu celowi społecznemu.
Teoria interesu – osoba prawna jest tylko personifikacją interesu osób fizycznych.
Teoria kolektywnej własności – osoba prawna stanowi szczególną postać własności kolektywnej (jej podmiotem jest zbiór ludzi, np. w przypadku własności państwa - całe społeczeństwo).
uznające realne istnienie osoby prawnej. Zwolennicy tej teorii twierdzą, że osoba prawna to żywy organizm ukształtowany na wzór osoby fizycznej mającej własną wolę i organ.
29. Jakie są tryby powstawania osób prawnych?
Tryb erekcyjny – ma miejsce wtedy gdy osoba prawna powstaje w drodze aktu erekcji wydanego przez organ władzy ustawodawczej bądź dekretu organu administracyjnego.
Tryb rejestracyjny – osoba prawna powstaje z inicjatywy jej założycieli, którymi są osoby fizyczne a zdolność prawną uzyskuje w momencie wpisania do rejestru.
Tryb meldunkowy/notyfikacyjny – polega na utworzeniu osoby prawnej przez założycieli przez założenie w tej sprawie oświadczenia wobec notariusza, a władze państwowe zostają powiadomione o jej utworzeniu i dokonują wpisu do rejestru.
30. Jakie są koncepcje stosunku prawnego?
Koncepcja tradycyjna – przedmiotem stosunku prawnego są jedynie rzeczy – materialne i niematerialne.
Koncepcja nowsza – przedmiotem stosunku prawnego są działania. Zachowywanie się ludzi wobec rzeczy do których podmioty stosunku są uprawnione.
Koncepcja pośrednia – przedmiotem stosunku prawnego są rzeczy i działania, dobra materialne i nie materialne, zachowania się ludzi wobec siebie ze względu na te rzeczy.
31. Wyjaśnij pojęcie obowiązku i uprawnienia.
Uprawnienie ma miejsce gdy dyspozycja wyznacza podmiotowi stosunku prawnego możność zachowywania się w określony sposób ale sposób postępowania pozostawia mu do wyboru. W zależności od tego jakiego wyboru dokona podmiot uprawiony po stronie drugiego podmiotu powstaje odpowiedni obowiązek. Uprawnienie obejmuje sferę zachowań nienakazanych i niezakazanych przez prawo.
O obowiązku mówimy wtedy gdy dyspozycja normy prawnej wyznacza adresatowi konieczność wyboru tylko jednego koniecznego zachowania się wobec drugiego podmiotu inaczej zastosuje wobec niego sankcję.
32. Co to są zdarzenia prawne i jakie są ich rodzaje?
Przez zdarzenia prawne należy rozumieć każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, czyli jest to zdarzenie wywołujące skutki prawne.
Wyróżniamy dwa rodzaje zdarzeń prawnych : zdarzenia i działania. Różnica pomiędzy nimi polega na tym, że pierwsze są niezależne, a drugie zależne od woli człowieka.
33. Co to jest domniemanie prawne i jakie są jego rodzaje?
Domniemanie prawne ma miejsce wtedy gdy na podstawie jednego faktu oznaczonego za udowodniony wnioskujemy i zaistnienie drugiego faktu, który nie został stwierdzony. Jest ono prawne tylko wówczas gdy obowiązujące prawo nakazuje tak wnioskować.
W zależności od tego jak można obalić domniemanie prawne :
Bezwzględne – jest wówczas gdy prawodawca nie dopuszcza dowodu głównego, ale dopuszcza dowód pośredni. Wykazując nie prawdziwość posłanki, z której wynika wniosek np. stan prawny nieruchomości odpowiada stanowi zawartemu w księdze wieczystej. W razie braku zgodności, rozstrzyga zapis w księdze wieczystej
Względne – można obalić wprost, wykazując nieprawdziwość wniosków np. ojcem dziecka jest ten na którego wskazuje małżeństwo
34. Co to jest fikcja prawna?
Fikcja prawna – mamy do czynienia gdy prawodawca karze uznać jakiś fakt za istniejący, choć wiadomo, że taki fakt w rzeczywistości nie istnieje a nawet nie mógł zaistnieć, np. prawo spadkowe, nakazuje traktować spadkobiercę, który spadek odrzucił za wyłączonego z dziedziczenia tak jakby nie żył.
35. Co to są źródła powstania i źródła poznania prawa?
źródła poznania prawa - wszystkie czynniki mogące dostarczyć informacji o prawie; źródła te powinny mieć takie cechy, jak pierwotność, autentyczność, wierność i autorytatywność, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski
źródła powstania prawa- pod tym pojęciem rozumie się różne czynniki, niekiedy używa się tego terminu dla oznaczenia wszystkich czynników wpływających na ukształtowanie się takiej a nie innej treści przepisów prawnych (źródła prawa z rozumieniu materialnym - przyczyny warunkujące treść prawa), a niekiedy na oznaczanie działań organów prawotwórczych czy też efektów ich działalności (źródła prawa w znaczeniu formalnym - przyczyny prawnego obowiązywania normy)
36. Co to są źródła w znaczeniu materialnym i w znaczeniu formalnym?
-źródła prawa w znaczeniu formalnym
W znaczeniu formalnym źródłami prawa określane są formy, w jakich przejawia się obowiązujące prawo. Są to więc wszystkie akty, stanowione przez właściwe organy, które w treści swej zawierają normy prawne.
Inne określenia to: akty prawodawcze, akty normatywne.
Ze względu na zakres obowiązywania norm prawnych można wyróżnić:
- źródła prawa międzynarodowego
- źródła prawa krajowego
- źródła prawa europejskiego
-źródła prawa w znaczeniu materialnym
Źródła prawa w znaczeniu materialnym to czynniki wpływające na treść norm prawnych.
Zagadnieniami źródeł prawa w tym znaczeniu zajmują się socjologia prawa, filozofia prawa, teoria prawa.
38. Co to jest zwyczaj prawny?
Prawo zwyczajowe - to normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem.
Prawo zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji, lecz zostaje wykształcone przez społeczeństwo w toku historii. Zwłaszcza w czasach najdawniejszych, było prawem niepisanym przekazywanym ustnie z pokolenia na pokolenie. Z czasem normy były utrwalane w formie pisemnej (np. dokumenty stwierdzające dojście do skutku czynności prawnej, przywileje, wyroki sądowe). Normy prawa zwyczajowego odegrały szczególną rolę w rozwoju prawa międzynarodowego. Prawo zwyczajowe z reguły przechodzi proces kodyfikacji (lub inkorporacji).
39. Co to jest akt normatywny?
Akt normatywny jest to każdy akt państwa zawierający normy prawne.
Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym mają charakter powszechny, tzn. odnoszą się do wszystkich. Pochodzą ode od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą i odgrywają jako jedyne w Polsce rolę źródeł prawa.
Aktem normatywnym jest ustawa, rozporządzenie i In.
40. Co to jest umowa jako źródło prawa?
Umowa jest najczęściej spotykaną czynnością prawną, a więc świadomym, celowym działaniem zmierzającym do wywołania określonego skutku prawnego. Umożliwia ona ponadto przekształcenie istniejących stosunków prawnych, również wypływających z innych źródeł.
W świetle prawa polskiego umowa składa się z dwóch lub więcej oświadczeń woli o różnej, ale wzajemnie sobie odpowiadającej treści, ponadto strony zgodnie tworzą swymi oświadczeniami jednolity stosunek prawny o określonej treści
41. Co to jest precedens sądowy?
W prawie precedens to orzeczenie sądu (precedens sądowy), które nie ma uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa, ale ma moc wiążącą w odniesieniu do przyszłych podobnych rozstrzygnięć.
44. Z jakich elementów składa się akt normatywny?
BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO
W budowie aktu normatywnego wyróżniamy następujące elementy:
1) nazwa rodzajowa aktu normatywnego (ustawa, rozporządzenie)
2) data uchwalenia aktu
3) tytuł aktu określający jego zakres przedmiotowy (np. o samorządzie terytorialnym)
4) preambuła czyli wstęp, w którym ustawodawca przedstawia motywy wydania aktu normatywnego, zamierzone cele, podstawowe wartości
5) część ogólna, obejmująca przepisy które zawierają elementy wspólne dla norm zawartych w treści przepisów szczegółowych, zwykle elementy hipotez, a także normy sankcjonujące
6) część szczególna, zawierająca zasadniczą materię aktu normatywnego
7) przepisy końcowe (przejściowe, określające termin wejścia aktu w życie)
8) podpis tego kto akt wydał zgodnie z wymaganą procedurą (w przypadku ustaw – prezydent) Akt normatywny akt organu państwa lub innego upoważnionego podmiotu (np. organu organizacji społecznej), wydany na podstawie konstytucyjnie lub ustawowo przyznanych uprawnień, skierowany do określonych adresatów. Przykładem aktu normatywnego są np. ustawy uchwalone przez Sejm z udziałem Senatu, rozporządzenia wydawane przez prezydenta, rząd oraz poszczególnych ministrów.
45. Co to jest nowelizacja, inkorporacja i kodyfikacja?
Nowelizacja- częściowa zmiana obowiązującego aktu prawodawczego przez inny akt normatywny tej samej lub wyższej mocy prawnej, później wydany. W praktyce nowelizuje się tylko ustawy.
Inkorporacja, pojęcie bliskoznaczne kodyfikacji, oznacza zebranie i spisanie norm prawnych, np. norm do tej pory występujących w formie zwyczajowej bądź też norm rozproszonych w wielu aktach prawnych, w formie jednego aktu normatywnego.
Kodyfikacja- termin prawniczy, oznaczający proces jednorazowego połączenia dużego zespołu przepisów prawnych w jednolity, usystematyzowany zbiór, z którego można interpretować podstawowe normy danej gałęzi prawa. Zadaniem kodyfikacji jest uporządkowanie wszystkich norm tworzących daną gałąź prawa.
46. Jaka jest klasyfikacja źródeł prawa polskiego według Konstytucji RP z 1997 roku?
Podstawowymi źródłami prawa stanowionego (zwanych inaczej aktami prawotwórczymi) w Polsce są, enumeratywnie wymienione w Konstytucji, następujące akty normatywne:
Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je wydały
Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów są w świetle Konstytucji traktowane jako źródła prawa wewnętrznego. Aby ustalić treść norm prawnych należy zastosować odpowiednie reguły interpretacyjne prawa. Od źródeł prawa należy odróżnić akty stosowania prawa, które mają charakter konkretno-indywidualny i są nimi np. wyroki sądowe w konkretnych sprawach lub decyzje administracyjne.
47. Co to jest konstytucja?
Najważniejszy akt prawny (ustawa zasadnicza)zatwierdzony w ogólnonarodowym.
48. Co to jest ustawa?
Akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w niektórych państwach zatwierdzany później przez organ władzy wykonawczej). W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwykłe.
49. Jakie są akty normatywne pochodzące od najwyższych organów władzy wykonawczej?
Akty powszechnie obowiązujące
50. Jakie są akty normatywne pochodzące od terenowych organów administracji i samorządu terytorialnego?
a) Uchwały Rad Samorządu Terytorialnego
b)Akty normatywne terenowych organów administracji rządowej
51. System prawa-powinien być nie sprzeczny tzn. że normy wchodzące w jego skład nie powinny się wykluczać . Termin wieloznaczny z zakresu teorii prawa, oznaczający pewien uporządkowany układ powiązanych ze sobą elementów.
52. Istnieją dwa podstawowe systemy prawa:
- prawo stanowione
- prawo precedensowe
53 akt prawny niższego szczebla nie może być sprzeczny z aktem prawnym wyższego szczebla.
54.Niesprzeczny system prawa polega na tym że, normy wchodzące w jego skład nie powinny się wykluczać.
55. System powinien być zupełny czyli wolny od luk w prawie.
56. Luka w prawie to sytuacja, która nie ma uregulowania w przepisach prawa, choć z logiki pokrewnych regulacji wynika, że powinna zostać uregulowana.
Sytuacja luki w prawie prowadzi do trudności w stosowaniu prawa. Rozwiązuje się je poprzez zastosowanie analogii do prawa (analogia iuris) bądź do ustawy (analogia legis). Analogia legis polega na tym, że do danej nie uregulowanej sytuacji stosuje się przepisy regulujące podobną sytuację uregulowaną prawnie. Analogia iuris ma zastosowanie, gdy analogii legis nie da się zastosować i polega na ocenie danej sytuacji w świetle fundamentalnych zasad prawa.
57. Podstawowym kryterium rozróżnienia prawa prywatnego i publicznego jest "korzyść" (łac. utylitas). Zadaniem norm prawa prywatnego jest przynoszenie korzyści poszczególnym jednostkom, co odróżnia je od prawa publicznego, które tworzone jest w interesie całego społeczeństwa lub państwa.
58.Gałęzie prawa:
Prawo wewnętrzne
Prawo konstytucyjne
Prawo cywilne reguluje relacje między podmiotami prawa w relacji poziomej, czyli żaden z podmiotów pozostających w stosunku prawnym nie jest władny narzucić swojej woli drugiej stronie. (cywilnoprawna metoda regulacji).
Prawo pracy reguluje stosunki między pracodawcą a pracownikiem, a także organizacjami pracowników (związki zawodowe) metodą w zasadzie cywilnoprawną, jednak z dużym zakresem norm semiimperatywnych służących wyznaczeniu minimalnego poziomu ochrony pracownika. -Kodeks pracy.
Prawo karne jest zbiorem norm mających na celu eliminację zachowań aspołecznych najcięższej wagi poprzez zastosowanie sankcji kary. (karnoprawna metoda regulacji).
Prawo administracyjne reguluje relacje między podmiotami w stosunku pionowym, tj. wówczas gdy jeden z podmiotów może władczo kształtować sytuację prawną drugiego podmiotu. (administracyjnoprawna metoda regulacji).
Prawo rodzinne i opiekuńcze
Prawo finansowe
Prawo międzynarodowe
Normy wchodzące w skład systemu prawa danego państwa można pogrupować na związki treściowe między mini. Mocno zakorzenione w tradycji rozróżnieniem jest prawo publiczne i prywatne.
Prawo publiczne tworzą te normy, które zostały ustanowione ze względu na interes państwa.
Prawo prywatne składa się z norm służących głównie interesom jednostki.
Inne kryterium bierze pod uwagę dzieląc je na prawo materialne i formalne.
Normy prawa materialnego są zasadniczą treścią systemu prawa, regulują zachowania obywateli określając ich uprawnienia i obowiązki.
Prawo formalne reguluje funkcjonowanie organów państwowych dzięki którym możliwe jest realizowanie prawa materialnego i określa sposób dochodzenia uprawnień oraz egzekwowania obowiązków przez obywateli. Prawo formalne stanowią np. normy prawa formalnego, mają znaczenie służebne wobec norm prawa materialnego bo umożliwiają ich przestrzeganie i stosowanie.
60.Prawo międzynarodowe publiczne– zespół norm regulujących stosunki między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mających zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych. Prawo międzynarodowe nie jest tworzone przez władze jednego państwa. W tworzeniu tego prawa biorą udział niezależne od siebie i niepodporządkowanie żadnej wspólnej władzy podmioty, które wyrażają zgodę na związanie się z konkretną normą.
61.Zadaniem międzynarodowego prawa prywatnego jest wskazanie systemu prawnego, wg którego ma nastąpić ocena prawna stanu faktycznego, jeżeli w stosunku prywatnoprawnym jest element obcy.
Warunkiem zastosowanie ustawy międzynarodowe prawo prywatne jest istnienie elementu obcego w stosunku prywatnoprawnym, czyli prawo cywilne, prawo rodzinne, prawo pracy itp. nie karne, nie podatkowe, nie administracyjne itp.
62. Wykładnia nie jest konieczna w każdym wypadku. Wykładnia prawa to zespół działań zmierzających do usunięcia wątpliwości powstających przy ustalaniu właściwego znaczenia przepisów prawnych. Czasem pojęciem interpretacji określa się rezultat tego działania.
66. Autentyczna – dokonywana jest przez organ, który wydał interpretację akt normatywnych. Interpretacja ta ma charakter ostatecznie wiążący.
Legalna – dokonywana jest przez organ państwowy, który został do tego zobowiązany, ma charakter zobowiązujący.
Praktyczna – dokonywana jest przez organ stosujący prawo w toku rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.
Doktrynalna/naukowa – bezpośrednio nie ma mocy wiążącej, ale organy stosujące prawo odwołują się do niej.
67.rodzaje wykładni: a)wykładnia stwierdzająca
b)wykładnia rozszerzająca
c)wykładnia zwężająca
68. Stosowanie prawa - określenie przez upoważniony organ państwowy konsekwencji prawnych pewnego stanu faktycznego. Wynikiem stosowania prawa jest sformułowanie konkretnych i indywidualnych norm , opartych na generalnych i abstrakcyjnych normach systemu prawnego.
Zarówno sama czynność stosowania prawa, jak i sformułowany w jej wyniku dokument nazywane bywają aktem stosowania prawa.
69. Etapy stosowania prawa
1.Ustalenie stanu faktycznego, czyli zebranie materiału dowodowego o faktach, z którymi mają być wiązane skutki prawne;
2.Odpowiedź na pytanie, czy i jakie przepisy i ewentualnie zawarte w nich normy odnoszą się do ustalonego stanu faktycznego;
3.Interpretacja obowiązujących przepisów prawnych w celu ustalenia znaczenia normy prawnej;
4.Subsumpcja, czyli podciągnięcie ocenianego stanu faktycznego pod sformułowaną w wyniku wykładni normę prawną.
5.Podjęcie decyzji lub wydanie orzeczenia sądowego.
70. Środki dowodowe – to wiedza organu procesowego o faktach dowodowych, pozyskana w toku czynności procesowych od źródeł dowodowych
71 Co to jest sylogizm prawniczy?
"podciągnięcie" stanu faktycznego do określonej normy prawnej [nie jestem pewien do końca tego...]
72. Co to są reguły interpretacyjne?
Reguły interpretacyjne nie są najczęściej dziełem ustawodawcy, nie są normami prawa. Zostały one wypracowane przez naukę i praktykę prawniczą w ciągu wieków i stanowią dorobek światowej myśli prawniczej. Obowiązują one w tym sensie, że znajdują posłuch wśród prawników i są przez nich powszechnie stosowane. Zastosowanie reguł interpretacyjnych pozwala ustalić właściwe znaczenie przepisów prawnych.
73. Na czym polega wnioskowanie z przeciwieństw?
Wnioskowanie z przeciwieństwa (a contrario) – Jest ono przeciwstawne do wnioskowania analogia legis. Zabrania ono stosowania analogii legis. Wnioskowanie to przebiega na podstawie schematu: Jeżeli norma prawna wiąże konsekwencje K z faktem F1 i dany fakt F2 nie jest faktem identycznym z faktem F1, to nie można do niego zastosować konsekwencji K nawet, gdyby był pod istotnymi względami podobny do faktu F1. Wnioskowanie a contrario polega na przyjęciu założenia, że norma określona w tekście prawnym nie dotyczy sytuacji innych niż wyraźnie w niej wskazane.
74. Na czym polega wnioskowanie z uzasadnienia słabszego na silniejsze?
argumentum a fortiori — wnioskowanie z uzasadnienia słabszego na silniejsze w oparciu o założenie konsekwencji ocen prawodawcy: 1.a maiori ad minus (z większego na mniejsze) - jeśli komuś nakazano (lub dozwolono) czynić więcej, to nakazano (lub dozwolono) mu i mniej, minori ad maius (z mniejszego na większe) — jeśli zakazano komuś czynić mniej to tym bardziej zakazano mu i więcej. Wnioskowanie zawodne, gdyż bazuje nie na prawach logiki formalnej, tylko na ocenach prawodawcy, które mogą nie być tożsame z systemem ocen adresata.
75. Na czym polega wnioskowanie z celu na środki?
Istota tego wnioskowania jest wykrywanie związków przyczynowych. Z normy Ni wynikają normy nakazujące czynić to, co jest konieczne do zrealizowania normy Ni i zakazujące czynić to, co niweczy realizację normy Ni. Dyrektywy inferencyjne to dyrektywa instrumentalnego nakazu i dyrektywa instrumentalnego zakazu. Wnioskowanie zawodne.
77.Podaj pojęcie i rodzaje praworządności?
Praworządność - ścisłe stosowanie prawa przez wszystkie organy państwowe oraz przestrzeganie prawa przez inne podmioty.
78. Co to jest praworządność w znaczeniu formalnym?
Praworządność w znaczeniu formalnym - zasada ustrojowa zobowiązująca organy państwa do ścisłego przestrzegania prawa i działania zgodnie z normą prawną.
79. Co to jest praworządność w znaczeniu materialnym?
Praworządność w znaczeniu materialnym – spełnienie warunków praworządności formalnej wraz z uwzględnieniem postulatu „dobrego prawa” –równego dla wszystkich i respektującego podstawowe wolności oraz prawa człowieka i obywatela.
80.Co to są gwarancje praworządności i jakie są ich rodzaje?
Gwarancje praworządności są to zabezpieczenia tego, aby zasada praworządności przyjęła realne kształty w rzeczywistości.
Wyróżnia się dwa typy gwarancji praworządności:
gwarancje personalne - związane są z jakością podmiotów, ludzi, powoływanych na stanowiska organów władzy publicznej (gwarancje etyczne, odpowiedni poziom wykształcenia, zapewnienie gwarancji socjalnych),
gwarancje instytucjonalne - obejmują prawem utworzone instytucje prawne, których celem jest ochrona praworządności i reagowanie na przypadki jej łamania (gwarancje w procesie tworzenia prawa i gwarancje w procesie stosowania prawa).
1. Jaka jest różnica między nauką a wiedzą?
Zasadnicza różnica między wiedzą a naukową dotyczy sposobu zdobywania wiadomości. O ile wiedzę można zdobyć w różny sposób, o tyle naukę jedynie przez właściwy dla niej, metodyczny sposób zdobywania wiadomości wg naukowych reguł.
Pojęcie wiedzy jest pojęciem szerszym od nauki, nie każda wiedza jest nauką, ale każda nauka jest wiedzą!
2.Jakie są klasyfikacje nauk ze względu na rodzaj zastosowanej metody?
-Empiryczne (chemia, biologia) – metoda indukcyjna
-Humanistyczne (filozofia) – metoda dedukcyjna
Nauki prawne korzystają z metody dedukcyjnej
3.Jak dzielimy nauki prawne ze względu na metodę?
Teoretyczne:
Teoria państwa i prawa – zajmuje się badaniem zjawiska społeczne w ogólności
Historia prawa – bada konkretne państwo i systemy prawne jakie istniały i obowiązywały
Praktyczne:
Dogmatyka – wyjaśnianie znaczenia norm zawartych w obowiązujących przepisach prawnych
Polityka prawa – prognozowanie tego jakie prawo powinno być, jak powinno być zbudowane, żeby było efektywne, skuteczne
Nauki pomocnicze:
Logika
Ekonomia
Kryminologia
Kryminalistyka
Psychologia prawa
Socjologia prawa
Medycyna sądowa
Co to jest dogmatyka prawa i jakie są metody jej uprawiania?
Dogmatyka – wyjaśnianie znaczenia norm zawartych w obowiązujących przepisach prawnych
Metody uprawiania:
Egzegeza – nauka analizowania przepisów prawnych i wysuwanie z nich wniosków
Synteza – logiczne porządkowanie norm prawnych wg. określonych kryteriów
Systematyka – możliwa w obrębie danej instytucji, gałęzi prawa
Co to jest polityka prawa?
Polityka prawa – prognozowanie tego jakie prawo powinno być, jak powinno być zbudowane, żeby było efektywne, skuteczne
Jakie znasz definicje państwa?
Państwo wg. Arystotelesa:
„ Istotnymi cechami państwa są:
- ludność mająca na celu osiąganie możliwie dobrego życia, cechą tej wspólnoty jest samowystarczalność
- obywatele u których istnieje podział na ludzi rządzących i rządzonych”
Państwo wg. Dżordża Jelinka:
Myśl socjologiczna:
„Państwo to wyposażona w samorodną władzę jedność związkowa osiadłych ludzi”
Myśl prawna:
„Państwo to korporacja osiadłego ludu, wyposażona w bezpośrednią samorodną wladzę zwierzchnią”
Państwo wg. Marksistów:
„Państwo to organizacja społeczna mająca na celu interes klasowy, podlegający zabezpieczeniu osiągania partykularnych celów przez klasę, która posiada środki produkcji”
„Cechą państwa jest stosowanie przymusu przez aparat państwowy w celu ochrony interesów klasowych”
Jakie są koncepcje państwa prawa?
koncepcję formalnego państwa prawnego:
- podział władzy,
- konstytucjonalizm,
- legalność,
- zakaz retroakcji ,
- dopuszczenie ingerencji w sferę wolności i własności jednostki wyłącznie na podstawie upoważnienia ustawowego,
- sądową kontrolę władzy wykonawczej,
materialnego państwa prawnego:
- gwarantowanie przez państwo praw i wolności obywatelskich,
- prymat prawa stanowionego nad innymi porządkami normatywnymi,
- prymat konstytucji i ustaw w systemie źródeł prawa danego państwa,
- instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw podmiotowych obywateli
Jakie są najważniejsze teorie wyjaśniające genezę państwa?
Skąd wzięło się państwo??
Teoria teologiczna:
Państwo pochodzi od boga lub od wielu bogów.
Teoria umowy społecznej:
Przed ukształtowaniem się państwa ludzie żyli w stanie pierwotnym, naturalnym:
Człowiek jest z natury zły, a pierwotny styl życia ludzkiego nacechowany był walką, wszyscy wobec wszystkich.
Aby zapobiec samo wyniszczeniu się ludzie zawarli umowę o nieagresji i ustanowili państwo.
Człowiek jest z natury dobry, pierwotny stan ludzkości traktowali jako stan pomyślności i wolności lecz z biegiem czasu nastąpiło zepsucie natury ludzkiej.
Celem zapobieżenia konfliktom ludzie zawarli umowy:
- umowa o zjednoczeniu
- umowa o podporządkowaniu się władzy
Teoria podboju i przemocy:
W starożytności głosili ją sofiści. W XIX w. rozwinęła się w kilku wersjach.
Wg zwolenników tych teorii władza państwowa powstała w drodze podboju grup społecznych. Plemiona silniejsze, koczownicze przemocą narzuciły swą władzę plemionom osiadłym, słabszym.
Teorie psychologiczne i socjologiczne:
Decydującym o powstaniu państwa było ukształtowanie się przeżyć psychicznych , emocji, submisji (podporządkowania się) u jednych i emocji dominacji u drugich. W skutek tego powstało poczucie konieczności okazywania podległości u jednych, a u drugich rządza władzy.
Teoria akceptacji władzy:
Max Weder wyróżnił 3 motywy akceptacji władzy:
Charyzmatyczny – przywódca ma moc nadprzyrodzoną
Tradycjonalistyczny – władza była, jest i będzie
Racjonalistyczny – o podporządkowaniu się władzy decyduje mozg
Teoria organiczna:
Państwo jest najwyższą formą rozwoju zjawisk biologicznych. Poszczególne grupy społeczne spełniają rolę podobną do różnych części ciała w organizmie ludzkim.
Teoria ekonomiczna:
Czynnikiem decydującym o powstaniu państwa było powstanie własności prywatnej i podziału klasowego.
W zależności od tego kto sprawuje władzę, podzielono państwa na:
Państwo właścicieli i niewolników
Państwo feudalne
Państwo kapitalistyczne
Państwo socjalistyczne (przekształcone w komunistyczne)
Co to jest suwerenność i jakie są jej rodzaje?
Suwerenność - zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów, sprawowania władzy politycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.
Jest ona pojmowana w dwuch płaszczyznach:
Wewnętrznej – na terytorium państwa nie ma wyższej władzy od jego organów centralnych
Zewnętrznetznej – niepodległość państwa, czyli, że jego najwyższe organy w podejmowaniu swych decyzji politycznych nie podlegają organom znajdującym się poza terytorium państwa
Jakie znasz klasyfikacje państw?
Klasyfikacje państw:
Wg Arystotelesa:
Ilu ludzi sprawuje władzę?
Monarchia – władzę sprawuje jednostka
Arystokracja – władzę sprawuje jedna warstw spoleczna
Politeja – władzę sprawują wszyscy obywatele
W czyjim interesie sprawowana jest władza?
Tyrania – władza jest sprawowana w interesie tyrana
Oligarchia – władza sprawowana jest w interesie oligarchów (arystokracja, ludzie bogaci)
Demokracja – władza sprawowane jest w interesie wszystkich obywateli
Wg Maxa Wedera (ze względu na motyw akceptacji):
Charyzmatyczny – władza akceptowana przez społeczeństwo, ze względu na charyzmat
Autokratychny – władza nie ma akceptacji społecznej
Racjonalistyczny – władza ma akceptację społeczeństwa ze względu na potrzebe zachowania pożądku
Wg Jeżego Dżordża Jelinka:
Antyczno-orientalny
Heleński
Rzymski
Średniowieczny
Współczesny
Wg Marksistów:
Właścicieli-niewolników
Feudalne
Kapitalistyczne
Socjalistyczne
Podaj podział państw ze względu na formę rządów.
Powszechna klasyfikacja państ ze względu na formę rządu:
Budowę organów państwowych:
Monarchia (władzę sprawuje jednostka):
- absolutna
- parlamentarna
Republika (najwyższe organy władzy pochodzą z wyboru):
- oligarchiczna (arykrostatyczna): wyboru dokonuje określona grupa
- demokratyczna: wyboru dokonuje całe społeczeństwo
W republikach władza jest ograniczona okresowo i przedmiotowo.
Struktury terytorialne państwa:
Państwa proste (unitarne): wchodące w jego skład jednostki terytorialne pozostają w hierarchicznym podporządkowaniu, nie posiadają suwerenności (Polska)
Państwa złożone: gdy wchodzące w jego skład jednostki terytorialne posiadają pewien zakres suwerenności (Niemcy, USA)
Reżim polityczny (ogół zasad i metod na jakich aparat państwowy opiera się w stosunku do społeczeństwa i jakimi posługuje się w kierowaniu społeczeństwa):
Reżim autokratyczny (totalitarny) – ukształtowany w europie (faszyzm, komunizm)
Zbigniew Brzeziński wymienia:
- monizm polityczny – jedna partia sprawująca władzę
- monopol partyjny nad armią
- monopol państaw nad środkami masowego przekazu
- terrorystyczny system policyjny
- centralnie skierowana gospodarka
Reżim demokratyczny (rządy ludu nad ludem):
W Grecji: demokracja bezpośrednia – wszyscy obywatele brali udział w sprawowaniu władzy
W czasach współczesnych ukształtował się reżim demokracji liberalnej w formie demokracji pośredniej, której obywatele biorą udział w sprawowaniu władzy przez swoich przedstawicieli
Reżim autokratyczny - istniał już w starożytności, najnowszą jego forma jest reżim totalitarny ukształtowany w Europie w XIX wieku. Z. Brzeziński wymienia w swojej książce
>monis ideologiczny
>monis polityczny ( jedna partia sprawuje władze)
>monopol partyjna nad armią
>monopol państwa nad mediami
>terrorystyczny system policyjny
>centralnie sterowana gospodarka
15. Podaj podział państw ze względu na ich strukturę terytorialną.
16. Co to jest reżim polityczny i jakie są jego rodzaje?
"Reżimem politycznym przyjęło się nazywać ogół metod, jakimi posługuje się władza państwowa w stosunkach z ludnością, a także zasady, jakimi się ona kieruje w tych stosunkach"
ze względu na reżim polityczny;
17. Jakie są najważniejsze elementy reżimu totalitarnego?
-oficjalna ideologia;
-masowa partia pozostająca pod kontrolą oligarchii;
-monopol rządu na broń;
-rządowy monopol dysponowania środkami masowego przekazu;
-terrorystyczny system policyjny.
18. Jakie są najważniejsze elementy reżimu demokratycznego?
1.możliwością wyboru władzy przez wolne i uczciwe wybory
2.możliwością kandydowania do ciał tworzących władzę przez wszystkich obywateli
3.Rządami prawa i jawnością stanowienia prawa
4.Przestrzeganiem humanistycznej idei praw człowieka takich jak:
-wolność głoszenia swoich poglądów - nawet jeśli nie są one w danym momencie popularne
-wolność zrzeszania się i tworzenia politycznych grup nacisku
-wolność od dyskryminacji (rasowej, religijnej, seksualnej itp.)
19. Co to jest aparat państwowy?
Aparat państwowy, powiązany organizacyjnie system organów państwa i obsługujących je urzędów i instytucji, które służą centralnemu ośrodkowi, podejmującemu decyzje (np. rządowi), do prowadzenia bieżącej polityki państwa.
20) Jakie działania może podejmować aparat państwowy?
-prawodawcze (np. parlament)
-wykonawcze (np. prezydent, rząd)
-przymusu (np. policja, wojsko)
- wymiaru sprawiedliwości (np. sądy)
-kontroli (np. NIK, Trybunał Stanu)
21) Co to są ciała pomocnicze wobec organów władzy państwowej?
Np. biura, kancelarie i dalej nie wiem:(
22)Co to jest zakład państwowy?
Zakład państwowy- jednostka państwowa wyposażona w trwałe wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, której celem jest świadczenie usług socjalno-kulturalnych, finansowana z reguły w formie jednostki budżetowej lub budżetowego zakładu (szkoły, muzea, szpitale) potocznie również część przedsiębiorstwa, zakład pracy.
23)Co to jest przedsiębiorstwo państwowe?
Jednostka organizacyjna gospodarki narodowej, służąca zaspokojeniu potrzeb społecznych, stworzona w celu osiągnięcia efektywnych ekonomicznie wyników przez produkcję dóbr, świadczenie usług lub inna działalność; przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielna, samorządną i samofinansującą się jednostką gospodarczą, posiadającą osobowość prawną.
24)Co to jest samorząd i jakie są jego rodzaje?
Samorząd-z prawno-administracyjnego punktu widzenia oznacza powierzenie przez państwo realizacji różnego rodzaju zadań z zakresu administracji publicznej ( czasem również sądowniczej) zrzeszeniom osób, których dotyczą skutki wykonywania tych zadań.
Samorząd oznacza również administracje publiczną wykonywana samodzielnie przez odrębne od państwa, posiadające osobowość prawną wspólnoty osób (korporacja, związki publicznoprawne).
Rodzaje samorządu:
-terytorialny- dotyczą osób zamieszkujących dane terytorium
-funkcjonalny-dotyczący osób opartej na więzi pracy, wykonywania zawodu lub innej działalności (samorząd adwokacki; sam. radców prawnych; samorząd sędziowski; samorząd prokuratorski; samorząd notarialny; samorząd adwokacki; samorząd rolniczy, itp.)
25)Jakie są koncepcje systemu politycznego?
Główne koncepcje:
Społeczność, której byt jest współzależny, składająca się z grup o interesach zbieżnych i sprzecznych,
Organizacje artykułujące i reprezentujące interesy tych grup poprzez zdobywanie i sprawowanie władzy państwowej bądź wywieranie na nią wpływu,
Instytucje władzy państwowej, dysponujące monopolem uzgadniania interesów zarówno sposobami perswazji, jak przymusu i przemocy,
Formalne i zwyczajowe normy regulujące wzajemne relacje i funkcjonowanie wszystkich części składowych systemu,
Ideologie i strategie polityczne, stanowiące oprogramowanie ukierunkowujące działalność systemów państwowych i partyjnych,
Instytucje i organizacje międzynarodowe do których są afiliowane państwa i partie polityczne, których rola wzrasta w warunkach integracji kontynentalnych i globalizacji.
26)Co to jest system partyjny?
System partyjny- zasady regulujące wzajemne relacje partii politycznych funkcjonujących w danym państwie, określające warunki współpracy i walki politycznej, o zdobycie władzy i jej utrzymanie.
27)Jakie są typy systemów partyjnych?
-systemy jednopartyjne
-systemy partii hegemonicznej
-systemy wielopartyjne
-sys. partii dominującej
-sys. dwupartyjne
-sys. dwuipółpartyjne
-sys. dwublokowe
-sys. kooperacji partii
-sys. rozbicia wielopartyjnego.
28)Co to jest partia polityczna? Jaki jest stosunek partii politycznej do aparatu państwowego?
Partia polityczna- organizacja społeczna, której celem jest zdobycie, a następnie utrzymanie władzy, także rządzenie państwem. Partia dąży do realizowania swojego programu politycznego. ( na drugą część pytania nie mam odpowiedzi)
29)Jakie są funkcje partii politycznych?
Na funkcję, jaka dana partia spełnia w środowisku, w którym działa, składa się m.in.
-jej wiek
- trwałość
- struktura wewnętrzna
- doświadczenie wyborcze lub partyjne.
30. Jakie znasz klasyfikacje partii politycznych
Podział organizacyjno-funkcyjny
-Ze względu na strukturę organizacyjną
*komitetowe
*rozwinięte
Ze względu na genezę organizacyjną
*parlamentarno-wyborcze
*pozaparlamentarne
Ze względu na stopień upartyjnienia kandydatów
*masowe
*kadrowe
Ze względu na typ członkostwa
*z członkostwem bezpośrednim
*z członkostwem pośrednim
Ze względu na rozdział kompetencji w strukturze partyjnej
*scentralizowane
*zdecentralizowane
Ze względu na rodzaj komórki podstawowej
*zakładowe
*terytorialne
ze względu na sposób powoływania władz
*demokratyczne
*niedemokratyczne
ze względu na typ kierownictwa partyjnego
*z kierownictwem jednoosobowym
*z kierownictwem wieloosobowym
*parlamentarne
*pozaparlamentarne
*ze względu na cele partii
*wyborcze
*społeczności
*totalitarne
Podział ze względów ideologiczno-programowych
monarchistyczne,
konserwatywne,
konserwatywno-liberalne,
liberalne,
liberalno-demokratyczne,
socjalliberalne,
chrześcijańsko-demokratyczne,
chłopskie,
chrześcijańsko-narodowe,
narodowe,
nacjonalistyczne,
protestu,
faszystowskie,
robotnicze,
socjaldemokratyczne,
zielonych,
feministyczne,
socjalistyczne,
komunistyczne
31. Co to są grupy nacisku oraz jakie są ich rodzaje i funkcje?
Grupa nacisku- grupa społeczna zorganizowana w celu realizacji jakichś interesów, pozyskiwania pozytywnych decyzji dla uznawanych przez siebie wartości. Cele osiąga drogą nacisku pozaparlamentarnego na władzę polityczną. Nie dąży do zdobycia władzy i działa poza jej strukturami.
*Lobbing bezpośredni – różnorodne sposoby bezpośredniego dostępu do decydentów. Lobbing taki może przybierać formy, od przekazywania informacji, dostarczanie badań i opracowań, aż po działania public relations
*Lobbing pośredni – pozyskiwanie poparcie opinii publicznej, tworzenie odpowiedniego klimatu wokół problemu, takiego w którym decydenci podejmują korzystne dla nas decyzje.
*Lobbing ofensywny – strategia ataku, działania lobbystyczne, mające na celu niedopuszczenie do realizacji lub osłabienie projektów.
*Lobbing defensywny – rodzaj strategii, której celem jest zachowanie status quo. Podejmowane działania skupiają się zatem na podtrzymywaniu, wspomaganiu projektów mający pozytywny wpływ na interesy danej grupy.
*Lobbing „amatorski” – uprawianie rzecznictwa interesów w postaci działań doraźnych, przeprowadzane bez wyraźnych standardów oceny osób odpowiedzialnych za skuteczność podejmowanych akcji.
*Lobbing „profesjonalny” – działalność lobbystyczna prowadzona zawodowa, której wyróżnikiem jest opłacanie i rozliczanie osób ją uprawiających z efektów ich aktywności.
*Lobbing finansowy – dotarcie do środków finansowych w celu realizacji projektu: chodzi o pozyskanie środków lub uruchomienie już istniejących.
*Lobbing gospodarczy – indywidualny lobbing przedsiębiorstw.
32. Co to są stowarzyszenia i jakie są ich funkcje?
Stowarzyszenie- jest dobrowolnym, trwałym i samorządnym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności, opierając ją na pracy społecznej członków.
Specjalnymi odmianami stowarzyszeń, oddzielnie skodyfikowanymi i mającymi specjalne cele, są w Polsce partie polityczne, komitety wyborcze, związki wyznaniowe, organizacje pracodawców, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze. Cechą wspólną wszystkich tych organizacji jest działalność niezarobkowa.
33. Co to jest naród?
Naród- Trwała wspólnota ludzka wytworzona na podstawie wspólnych losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego, świadoma własnej odrębności spośród innych narodów.
34. Jakie są teorie wyjaśniające relacje między narodem a państwem?
* narodotwórcza rola państwa - młode państwo za pomocą działań politycznych, ekonomicznych czy oświatowych doprowadza do zjednoczenia różnych grup etnicznych w jeden zintegrowany naród. Może się to także odbywać na drodze podbojów terytorialnych danego państwa.
* państwotwórcza rola narodu - naród jako grupa społeczna dąży za pomocą określonych działań do stworzenia przez niego własnego i suwerennego państwa.
35. Co to jest ojczyzna (ojczyzna prywatna a ojczyzna publiczna)
Ojczyzna - termin o dwojakim znaczeniu, odnoszącym się do przestrzeni istotnej dla pojedynczego człowieka (jednostki) bądź zbiorowości (narodu), wyznaczone zwłaszcza miejscem urodzenia tych osób, ich zamieszkiwaniem przez istotną część życia, czy miejscem pochodzenia ich przodków bądź rodziny.
Wyróżnia się ojczyznę prywatną i ojczyznę publiczną. Pierwszą z nich jest przestrzeń wyznaczona miejscem urodzenia czy zamieszkiwania pojedynczego człowieka, druga – wspólnym terytorium narodowym. W myśl tych założeń ludzie należący do jednego narodu mogą mieć różne ojczyzny prywatne, wspólna jest dla nich natomiast ojczyzna publiczna. Członkowie danego narodu mogą mieć jednak różne koncepcje ojczyzny ideologicznej oraz w różnoraki sposób artykułować swą przynależność do danej wspólnoty narodowej.
36. Co to jest Kościół w znaczeniu prawnym?
Kościół – religijna organizacja wyznawców i ich duchowieństwa, posiadająca własną strukturę, ściśle określone zasady organizacyjne i prawne, a także własny system religijny (doktrynę) oraz określone normy postępowania kultowego i etycznego.
37. Jakie znasz klasyfikacje państw ze względu na ich stosunek do Kościoła i innych związków wyznaniowych?
Państwa wyznaniowe: państwa wyznaniowe w kulturze chrześcijańskiej charakteryzują się dualizmem religijno – politycznym, w innych kręgach kulturowych – monizmem (koncentracja władzy religijnej i politycznej w jednym podmiocie).
Istotnym elementem w państwie wyznaniowym jest oficjalne uznanie jednej religii jako państwowej.
Państwa świeckie: świeckość państwa posiada elementy pozytywne (zasada równości kościołów wobec prawa) i negatywne (nieuznawanie religii państwowej). Państwo świeckie oparte jest na zasadzie separacji, czyli oddzielenia od kościoła.
38.Co to jest państwo wyznaniowe i jakie są jego rodzaje?
Państwa wyznaniowe: państwa wyznaniowe w kulturze chrześcijańskiej charakteryzują się dualizmem religijno – politycznym, w innych kręgach kulturowych – monizmem (koncentracja władzy religijnej i politycznej w jednym podmiocie).
Istotnym elementem w państwie wyznaniowym jest oficjalne uznanie jednej religii jako państwowej.
Dwa podsystemy:
1. wyznaniowości tradycyjnej (zamkniętej) - dla tych państw charakterystyczne są następujące elementy:
- afirmacja określonej doktryny religijnej jako jedynej prawdziwej
- formalne uznanie jednego kościoła czy religii na terytorium danego państwa za religię oficjalną
- subwencjonowanie określonej religii / kościoła z funduszy publicznych
- formalny zakaz wyznawania innych religii poza religią oficjalną lub jedynie tolerowanie ich
2. wyznaniowości zmodernizowanej (otwartej) - charakteryzują je następujące czynniki:
- rezygnacja przez państwo z afirmacji jednej religii jako jedynie prawdziwej;
- uznanie jednej religii jako religii narodowej z racji historycznych lub socjologicznych
- subwencjonowanie religii oficjalnej z funduszy państwowych
- gwarancje wolności religijnej dla wyznawców wszystkich religii oparte na zasadzie równości
Wśród państw wyznaniowych wyróżnić możemy:
* katolickie: np. Malta, Monako, Liechtenstein, Watykan.
* prawosławne: np. Grecja, Cypr, Dania, Norwegia, Wielka Brytania
* w świecie islamu:
- sunnickie: np. Arabia Saudyjska, Mauretania
-szyickie: np. Iran
* Żydowskie: np. Izrael
* buddyjskie: np. Bhutan, Birma
39. Co to jest państwo świeckie i jakie są jego rodzaje?
Państwa świeckie: świeckość państwa posiada elementy pozytywne (zasada równości kościołów wobec prawa) i negatywne (nieuznawanie religii państwowej). Państwo świeckie oparte jest na zasadzie separacji, czyli oddzielenia od kościoła.
Rodzajów państw świeckich, np.:
* system amerykański tzw. separacji czystej- zakaz ustanawiania religii przez władze państwowe, zakaz ograniczania swobody praktyk religijnych
* system tzw. separacji wrogiej w wersji francuskiej: Kościół pozbawiony jest osobowości prawnej, a jedyną formą jego uczestnictwa w obrocie prawnym stanowią prywatne stowarzyszenia kultowe. Polega więc na maksymalnym ograniczeniu możliwości uzewnętrzniania przez ludzi wierzących swego wyznania.
* system tzw. separacji wrogiej w wersji sowieckiej: w miejsce religii wprowadzono tu oficjalną ideologię ateistyczną. Dokonano laicyzacji szkolnictwa.
* system tzw. separacji skoordynowanej powstałej w Niemczech. Obecnie w większości państw europejskich. Jej elementem jest uznanie osobowości publicznoprawnej kościołów. Wg tych norm: - każdy kościół jest autonomicznym podmiotem zdolnym do stanowienia dla siebie norm prawnych i samodzielnego decydowania o swej działalności
40. Co to są państwa konkordatowe?
System konkordatowy polega na regulacji stosunków między państwem i Kościołem w formie dwustronnej umowy międzynarodowej, zwanej konkordatem. System ten ukształtował się w kręgu kultury europejskiej, związanej z chrześcijaństwem zachodnim; w wersji klasycznej okazał się kompatybilny z systemem państw wyznaniowych katolickich, a po Soborze Watykańskim II - z systemem państwa świeckiego w wersji separacji skoordynowanej. Natomiast nie jest zgodny z systemem państw wyznaniowych, opartym na zasadzie cezaropapizmu bizantyjskiego, oraz systemem separacji w wersji czystej i wrogiej.
41. Jakie są konstytucyjne zasady stosunków między państwem a Kościołem katolickim i innymi związkami wyznaniowymi w Polsce?
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.
2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
4. Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.
5. Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.